'Je kunt niet álles met ventileren doen: het neerzetten van luchtreinigers kan als aanvulling zeker zinvol zijn' Ventilatie-icoontje Het masterplan lag er vorig jaar, er volgden talloze blogs en artikelen in de media. Twintig hoogleraren, onder wie Boerstra en zijn TU Delftcollega Philomena Bluyssen, stuurden zomer vorig jaar een brief naar premier Rutte waarin ze onder meer vroegen om voortaan bij persconferenties ook een ventilatie-icoontje op de katheder erbij te zetten, net als in Duitsland, Groot-Brittannië en België. Maandenlang hamerden organisaties als TVVL, Binnenklimaat Nederland, ISSO en VCCN op het invoeren van extra maatregelen om de aerogene besmettingsroute tegen te gaan. Boerstra schreef indertijd een blog waarin hij fantaseerde wat hij zou zeggen als hij in de schoenen van Rutte zou kunnen staan bij een coronapersconferentie: “Dames en heren, vaccineren, afstand houden en mondkapjes dragen blijft belangrijk; maar let op dat er ook goed geventileerd wordt en dat u – als u langer dan 15 minuten met anderen in een binnenruimte bent – altijd zorgt voor voldoende frisse lucht.” Qua bewustwording is er in ons land een belangrijke omslag gekomen, zegt de hoogleraar nu. “Wat we gehoopt hadden en toch nog steeds in mijn ogen niet genoeg gebeurt, is dat gebouwbeheerders proactief en periodiek zouden laten controleren hoe hun mechanische ventilatiesystemen functioneren: schakelen de systemen niet op verkeerde momenten uit, kloppen de hoeveelheden lucht? Het begint altijd met voorzieningen: zorg dat die in orde zijn. Met alleen roepen tegen medewerkers of bewoners dat ze zo nu en dan een raampje open moeten zetten, ben je er niet. Als je in de auto zit en de remmen doen het niet goed, dan heb je niets aan het advies ‘rem op tijd’: de techniek moet op orde zijn en daarna moet natuurlijk ook het gedrag kloppen.” Recent initieerde TNO een multidisciplinair project, waaraan ook experts van onder meer de technische universiteiten van Delft en Eindhoven meedoen. Het doel: algemene binnenklimaatprestatie-eisen voor verpleeghuizen opstellen. Boerstra: “Stel dat je renoveert of je zet een nieuwbouwpand neer: wat heeft de specifieke groep eindgebruikers dan nodig als het gaat om bijvoorbeeld temperatuur, ventilatie en lichtniveau?” In situ Marcel Loomans, universitair docent bij de groep Building Physics and Services binnen de faculteit Gebouwde Omgeving van de Technische Universiteit Eindhoven, was ook bij het Masterplan Ventilatie betrokken en werkt eveneens mee aan het TNO-initiatief. Loomans’ focus ligt op de kwaliteit van het binnenmilieu, van thermisch comfort en luchtkwaliteit tot akoestiek en visueel comfort, met de nadruk op die eerste twee. Hij deed onder meer metingen en simulaties naar optimaal ventileren in operatiekamers. “Dat kun je heel technisch insteken, maar natuurlijk is er altijd een link met de mens. Die mens is niet uniform, niet iedereen vindt dezelfde condities comfortabel. Een anesthesist zit urenlang, de chirurg ernaast is ingespannen bezig. We hebben in het verleden veel met simulatiemodellen gewerkt, maar kijken de laatste tijd meer in situ, naar de condities in echte gebouwen en hoe de mensen die ervaren.” Hij promoveerde op onderzoek hoe luchtstromen in ruimten te meten zijn, om vervolgens efficiënt te kunnen ventileren. “Hoge of lage temperaturen, veel of weinig geluid: dat is allemaal veel tastbaarder. Hoe de lucht zich verspreidt, is een stuk complexer.” 8 FMT | april 2022 Marcel Loomans Loomans: “Toen corona kwam opzetten, hebben we in Nederland meteen een expertgroep opgericht om adviezen te geven over hoe gebouwen zo goed mogelijk geventileerd kunnen worden om zo de kans op infectie te verlagen. Dat was toen nog redelijk vooruitstrevend: de WHO en het RIVM accepteerden aerogene transmissie nog niet meteen. Ze verwachtten onomstotelijk bewijs, terwijl bijvoorbeeld besmetting via contact – ‘geen handen schudden’ – wel werd geaccepteerd en naar later bleek minder belangrijk was.” Hij zat – net als Atze Boerstra – ook in een internationale groep wetenschappers, met virologen, aerosolspecialisten, engineers. “We hebben flink gelobbyd om ventilatie op de kaart te krijgen.” Hij noemt de samenwerking heel leerzaam en waardevol. “Die multidisciplinaire aanpak is hard nodig: je kunt niet op je eigen eilandje blijven zitten, daar is de wereld te complex voor.” Werken met scenario’s De luchtkwaliteit in ziekenhuizen is veelal goed op orde, zegt Loomans. “Luchtkwaliteit krijgt in ziekenhuizen al heel lang de aandacht die het verdient, zeker in de hot zones, in de OK’s, de isolatiekamers. Er is altijd bewust rekening mee gehouden, er wordt ontworpen met in het achterhoofd de eis om het aantal infecties te minimaliseren. Dat zie je niet standaard terug in verpleeghuizen, scholen of kantoren.” Wat er nog te verbeteren valt? Bij ver- of nieuwbouw kan bijvoorbeeld op voorhand bedacht worden hoe er meer in cohorten gewerkt kan worden, zodat niet ad hoc wat plastic schermen in gangen opgehangen hoeven te worden. “We hebben onlangs een paper ingediend voor wereldStroomschema voor het beoordelen van de ventilatiesituatie in een ruimte
9 Online Touch Home