0

NUMMER 2 APRIL 2022 WWW.FMTGEZONDHEIDSZORG.NL 2022 2 Technische installaties • Ventilatiesystemen • Koelen met kanaalwater • Noodstroom Huisvesting Zorgcentrum Princenhof Techniek: altijd op weg naar beter GEZONDHEIDSZORG

17 MEI 2022 Achmea Congrescentrum // Zeist 6e EDITIE www.sbo.nl/caretech Technologie voor de ouderen- en gehandicaptensector         BRIGITTE BOON Bestuurder, Academy Het Dorp MIRELLA MINKMAN Voorzitter Raad van Bestuur, Vilans WIJNAND IJSSELSTEIJN Scientific Director, TU/e for Humans & Technology en Co-director, ECDT MARTI PAARDEKOOPER Directeur Langdurige Zorg, Zilveren Kruis JEUGDZORG Hét netwerkcongres over digitale gegevensuitwisseling in de zorg CARE Met o.a. de volgende inspirerende sprekers: GGZ CURE Dr. Mirko Tobias Schäfer Programmamanager Applied Data Science bij de Faculteit Bètawetenschappen Lead Science bij Utrecht Data School Universiteit Utrecht »  Diederik Gommers Intensivist, afdelingshoofd bij Intensive Care Erasmus MC Anita Wydoodt Bestuurder, Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis Kaya Stok Projectleider Digitale zorg & innovatie, Levvel         » 25 MEI 2022  JAARBEURS UTRECHT

| editorial kennismaking EEN VOORRECHT Toen ik twintig jaar geleden als eindredacteur aan de slag ging bij vakblad Grootkeuken, voor professionals in eten en drinken in de zorgsector, had ik geen speciale kennis van de zorg of van voeding. Nog altijd ben ik blij met het vertrouwen dat de hoofdredacteur in mij stelde dat ik me de materie wel eigen zou maken. Op onze tweepersoonsredactie raakte ik thuis in facilitaire zaken in de zorg - de thematiek werd steeds breder dan alleen de maaltijdvoorziening. Ik ontdekte wat een bevlogen mensen er (doorgaans) in de zorg werken en wat een voorrecht het was deze mensen te mogen interviewen. In de loop van jaren kwamen er andere projecten en samenwerkingen op mijn pad. Zo kwam ik terecht bij vakblad Vastgoed, over de woningmakelaardij, ook een sector met eigen dynamiek. De uitgever daarvan nam FMT Gezondheidszorg over en vroeg mij voor de hoofdredactie. Graag! De gezondheidszorg ligt mij na aan het hart en is een sector die goede berichtgeving en duiding verdient. In ‘mijn’ eerste uitgave hebben we een aantal mooie verhalen. Bijvoorbeeld over de innovatieve koeltechniek van het BovenIJ ziekenhuis, waarbij water uit het kanaal wordt ingezet om het ziekenhuis te koelen: duurzaam en bijdragend aan een prettig binnenklimaat. In dat kader ook een verhelderend artikel over ventilatie in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Dit zou na de dramatische impact van Covid een hot item moeten zijn in de zorg. Maar volgens hoogleraar Atze Boerstra valt hier nog een wereld te winnen. In het gloednieuwe verpleeghuis Princenhof is comfort een groot goed. Hier hebben ze het niet over afdelingen maar over woningen. De dementievriendelijke inrichting van huis en tuin levert, in combinatie met slimme technologie, een aangenaam woon- en werkklimaat. Ook lezenswaardig zijn de artikelen over leerpunten bij elektrische storingen en over het nieuwe GOZ-keurmerk voor onderhoud van medische apparatuur. Kortom, deze uitgave maakt mij trots op mijn kersverse betrokkenheid; ik hoop dat u er ook content mee bent! Heeft u opmerkingen of suggesties? Stuur gerust een mailtje! Elsie Schoorel Elsie@fmtgezondheidszorg.nl De zorg verdient goede berichtgeving en duiding 3

Omgevingen gebouwd om te genezen  4 FMT | april 2022

In deze uitgave april | 2022 12 Verse luchttoevoer vaak nog onder de maat Ventilatie in verpleeghuizen en ziekenhuizen Kop Kop Plat Koelen met oppervlaktewater Willy Frits, Hoofd Algemene Techniek BovenIJ ziekenhuis 06 Noodstroom Betrouwbare elektrische energie: meer dan een goed onderhouden noodstroomaggregaat 28 Zorgcentrum Princenhof Nieuw zorgcentrum weerspiegelt ambitieuze visie op dementiezorg 06 5 22 50 Laadpaal als essentiële voorziening Willem Knol, Adviesbureau Over Morgen NVTG NVTG-leden in discussie over het technisch beheer van zorggebouwen 38 11 Wearable medical devices Winst voor preventie, diagnostiek en klinische trials 16 Building Automation De voordelen van koppeling gebouwbeheersystemen 18 GOZ-keurmerk: certifi cering onderhoud 34 Power Management 42 Medische gassen Dimensionering distributiesysteem Isala Meppel 46 Mobiele onderzoeksunits 53 Agenda

technische installaties | tekst • Lucy Holl Hoe staat het met de ventilatie in verpleeghuizen en ziekenhuizen? Verse luchttoevoer vaak nog onder de maat De coronapandemie heeft thema’s als luchtkwaliteit, ventilatie en luchtreiniging stevig op de (inter)nationale agenda gezet, ook in de zorg. In Nederland verscheen een jaar geleden het Masterplan Ventilatie, een initiatief van TVVL, Binnenklimaat Nederland, ISSO en VCCN, met speciale aandacht voor verpleeghuizen. Hoe staat het nu met de ventilatieaanpak? Verschilt de situatie in verpleeghuizen en ziekenhuizen nog steeds zo van elkaar? S oms komt Atze Boerstra, hoogleraar Building Services Innovation van TU Delft en directeur van het Haagse adviesbureau bba binnenmilieu, nog steeds dramatische situaties tegen in verpleeghuizen, zegt hij. Voorbeeld: hij deed een tijdje geleden in opdracht van de GGD een onderzoek in een verpleeghuis en kwam er toevallig achter dat het centrale ventilatiesysteem al wekenlang compleet uit stond, zonder dat iemand het in de gaten had. “Het was precies tijdens een periode van een grote, snelle corona-uitbraak. Er was nul mechanische ventilatie, het was koud buiten dus ook alle ramen bleven dicht. Lastig om te bewijzen dat dit dé oorzaak was van de uitbraak, maar dat zoiets sterk risicoverhogend is, lijkt me duidelijk. Het systeem was uitgevallen door een stroomstoring en daarna niet meer ingeschakeld.” Het zo belangrijke onderwerp ventilatie krijgt nog steeds onvoldoende aandacht in verpleeghuizen, stelt Boerstra: “Het is niet als kritiek bedoeld. Managers en gebouwbeheerders in verpleeghuizen zijn druk met allerlei zaken; en vaak zijn de budgetten beperkt. Maar wat ik zo nu en dan in verpleeghuizen tegenkom – dit is maar een voorbeeld – daar word ik oprecht verdrietig van.” Handschoen oppakken Boerstra was medeopsteller van het Masterplan Ventilatie en maakt zich hard voor het optimaliseren van installaties in onder meer verpleeghuizen. In kantoren, scholen en ziekenhuizen is er inmiddels genoeg aandacht, “maar installaties voor de langdurige zorg zijn een ondergeschoven kindje”, zei hij vorig jaar april al in een interview met FMT Gezondheidszorg. “Het masterplan is destijds zeker hier en daar opgepakt”, zegt hij nu. “Het plan is sterk hands-on: er zit een interactieve kaart in, zodat mensen snel weten waar ze naar moeten kijken in hun gebouwen.” Maar nog steeds is er een hoop te verbeteren, volgens Boerstra. “Probleem is dat we landelijk gezien slecht zicht hebben hoe het ervoor staat in verpleeghuizen en andere gebouwen voor langdurige 6 FMT | april 2022 Atze Boerstra zorg. Op basis van wat we in de praktijk zien, durf ik te stellen dat de verse luchttoevoer in gemeenschappelijke ruimten in veel gevallen onder de maat is. Als ik budget krijg om zeg twintig verpleeghuizen door te lichten, en daar komt uit dat in meer dan tien van de panden de ventilatie prima in orde is, dan doe ik het onderzoek helemaal gratis. Is het andersom, dan stuur ik een factuur. Die handschoen durf ik wel op te pakken. Deze discussie heb ik eind jaren negentig ook gehad over het binnenmilieu in scholen: ‘Nee hoor, bij ons is alles goed,’ was toen de eerste reactie, onder meer van de toenmalige minister van Onderwijs. We zijn op tientallen scholen gaan meten en zelfs aan de veel te krappe eisen en normen werd niet voldaan.” Visualisatie van lucht- en directe transmissieroutes van een virus zoals SARS-CoV-2

Penny Senior Penny Senior, senior adviseur wonen en zorg bij ActiZ, de branchevereniging van ouderenzorgorganisaties: “ActiZ heeft in het eerste Covid-jaar, in september 2020, een checklist voor bestuurders uitgebracht over ventilatie. We kregen er veel vragen over, hoe zit het met de normen, wat werkt niet en wel, moeten we extra ventileren, kunnen we mobiele airco-units of ventilatoren neerzetten op warme dagen? We wilden duidelijkheid geven. Dat heeft zeker geholpen, we weten dat veel zorgorganisaties bezig zijn geweest om te kijken of ze het op orde hadden op hun diverse locaties. Er kwamen adviezen vanuit het RIVM om zo veel mogelijk verse lucht naar binnen te halen. Dat is echt opgepakt. Juist gedimensioneerd Je kunt lang discussiëren welke eisen uit het Bouwbesluit gelden voor de vele verschillende ruimten in verpleeghuizen. “Afhankelijk van de situatie zie je soms dat de gezamenlijke woonkamer in een verpleeghuis qua verse luchttoevoer ontworpen is alsof het een woonkamer in een reguliere woning betreft. Met het oog op infectieziekten zou je minimaal 25 à 36 kubieke meter per uur per persoon moeten ventileren –natuurlijk op een tochtvrije manier: dat haal je vaak bij lange na niet. Juist omdat bewoners vaak urenlang in een ‘shared air’-situatie zitten, is het belangrijk dat ventilatiesystemen op de juiste manier gedimensioneerd worden.” Boerstra haalt Europees onderzoek in verpleeghuizen aan. In één land, Zweden, voldeed 90 procent van de ruimten. In alle andere landen – Nederland zat er toevallig niet bij – bleek de ventilatie totaal niet op orde. “Het gaat niet om het kantoortje in een verpleeghuis waar één, twee mensen zitten te werken en een bewoner even in de deurpost ‘hallo’ roept. Juist daar waar bewoners of medewerkers langere tijd met meerdere mensen bij elkaar zitten, moet de ventilatie gegarandeerd zijn.” 'Ik zie veel partijen óf niets doen, óf ineens van alles aanschaffen om maar toch te laten zien dat ze iets gedaan hebben' 7 Begin 2021 kwam het Masterplan Ventilatie, waarin we veel herkenden van onze checklist. Het onderwerp heeft de aandacht van zorgorganisaties behouden, zeker ook toen de volgende golven kwamen. Vervolgens kregen we meer langetermijnvragen: als we hiermee moeten leren leven, wat betekent dat dan voor het ontwerp en de bouw en de installaties in nieuwe voorzieningen? Dus je ziet dat zorgorganisaties hier ook in ontwikkelen en verder kijken. In grote lijnen merken we dat veel organisaties voldoen aan de wettelijke eisen, maar wel verbeteringen hebben aangebracht omdat ze dat zelf wilden. Het is wel goed om te beseffen dat verpleeghuizen woonlocaties zijn. Dat is een groot verschil hoe je naar een gebouw kijkt. Er wordt in ieder geval meer dan ooit naar luchtkwaliteit als een belangrijk onderdeel binnen de infectiebestrijding gekeken. En dit wordt ook als factor genoemd in het recente door twaalf zorgorganisaties gepubliceerde ‘Stip op de horizon Covid-19 in de langdurige zorg Penny Senior

'Je kunt niet álles met ventileren doen: het neerzetten van luchtreinigers kan als aanvulling zeker zinvol zijn' Ventilatie-icoontje Het masterplan lag er vorig jaar, er volgden talloze blogs en artikelen in de media. Twintig hoogleraren, onder wie Boerstra en zijn TU Delftcollega Philomena Bluyssen, stuurden zomer vorig jaar een brief naar premier Rutte waarin ze onder meer vroegen om voortaan bij persconferenties ook een ventilatie-icoontje op de katheder erbij te zetten, net als in Duitsland, Groot-Brittannië en België. Maandenlang hamerden organisaties als TVVL, Binnenklimaat Nederland, ISSO en VCCN op het invoeren van extra maatregelen om de aerogene besmettingsroute tegen te gaan. Boerstra schreef indertijd een blog waarin hij fantaseerde wat hij zou zeggen als hij in de schoenen van Rutte zou kunnen staan bij een coronapersconferentie: “Dames en heren, vaccineren, afstand houden en mondkapjes dragen blijft belangrijk; maar let op dat er ook goed geventileerd wordt en dat u – als u langer dan 15 minuten met anderen in een binnenruimte bent – altijd zorgt voor voldoende frisse lucht.” Qua bewustwording is er in ons land een belangrijke omslag gekomen, zegt de hoogleraar nu. “Wat we gehoopt hadden en toch nog steeds in mijn ogen niet genoeg gebeurt, is dat gebouwbeheerders proactief en periodiek zouden laten controleren hoe hun mechanische ventilatiesystemen functioneren: schakelen de systemen niet op verkeerde momenten uit, kloppen de hoeveelheden lucht? Het begint altijd met voorzieningen: zorg dat die in orde zijn. Met alleen roepen tegen medewerkers of bewoners dat ze zo nu en dan een raampje open moeten zetten, ben je er niet. Als je in de auto zit en de remmen doen het niet goed, dan heb je niets aan het advies ‘rem op tijd’: de techniek moet op orde zijn en daarna moet natuurlijk ook het gedrag kloppen.” Recent initieerde TNO een multidisciplinair project, waaraan ook experts van onder meer de technische universiteiten van Delft en Eindhoven meedoen. Het doel: algemene binnenklimaatprestatie-eisen voor verpleeghuizen opstellen. Boerstra: “Stel dat je renoveert of je zet een nieuwbouwpand neer: wat heeft de specifieke groep eindgebruikers dan nodig als het gaat om bijvoorbeeld temperatuur, ventilatie en lichtniveau?” In situ Marcel Loomans, universitair docent bij de groep Building Physics and Services binnen de faculteit Gebouwde Omgeving van de Technische Universiteit Eindhoven, was ook bij het Masterplan Ventilatie betrokken en werkt eveneens mee aan het TNO-initiatief. Loomans’ focus ligt op de kwaliteit van het binnenmilieu, van thermisch comfort en luchtkwaliteit tot akoestiek en visueel comfort, met de nadruk op die eerste twee. Hij deed onder meer metingen en simulaties naar optimaal ventileren in operatiekamers. “Dat kun je heel technisch insteken, maar natuurlijk is er altijd een link met de mens. Die mens is niet uniform, niet iedereen vindt dezelfde condities comfortabel. Een anesthesist zit urenlang, de chirurg ernaast is ingespannen bezig. We hebben in het verleden veel met simulatiemodellen gewerkt, maar kijken de laatste tijd meer in situ, naar de condities in echte gebouwen en hoe de mensen die ervaren.” Hij promoveerde op onderzoek hoe luchtstromen in ruimten te meten zijn, om vervolgens efficiënt te kunnen ventileren. “Hoge of lage temperaturen, veel of weinig geluid: dat is allemaal veel tastbaarder. Hoe de lucht zich verspreidt, is een stuk complexer.” 8 FMT | april 2022 Marcel Loomans Loomans: “Toen corona kwam opzetten, hebben we in Nederland meteen een expertgroep opgericht om adviezen te geven over hoe gebouwen zo goed mogelijk geventileerd kunnen worden om zo de kans op infectie te verlagen. Dat was toen nog redelijk vooruitstrevend: de WHO en het RIVM accepteerden aerogene transmissie nog niet meteen. Ze verwachtten onomstotelijk bewijs, terwijl bijvoorbeeld besmetting via contact – ‘geen handen schudden’ – wel werd geaccepteerd en naar later bleek minder belangrijk was.” Hij zat – net als Atze Boerstra – ook in een internationale groep wetenschappers, met virologen, aerosolspecialisten, engineers. “We hebben flink gelobbyd om ventilatie op de kaart te krijgen.” Hij noemt de samenwerking heel leerzaam en waardevol. “Die multidisciplinaire aanpak is hard nodig: je kunt niet op je eigen eilandje blijven zitten, daar is de wereld te complex voor.” Werken met scenario’s De luchtkwaliteit in ziekenhuizen is veelal goed op orde, zegt Loomans. “Luchtkwaliteit krijgt in ziekenhuizen al heel lang de aandacht die het verdient, zeker in de hot zones, in de OK’s, de isolatiekamers. Er is altijd bewust rekening mee gehouden, er wordt ontworpen met in het achterhoofd de eis om het aantal infecties te minimaliseren. Dat zie je niet standaard terug in verpleeghuizen, scholen of kantoren.” Wat er nog te verbeteren valt? Bij ver- of nieuwbouw kan bijvoorbeeld op voorhand bedacht worden hoe er meer in cohorten gewerkt kan worden, zodat niet ad hoc wat plastic schermen in gangen opgehangen hoeven te worden. “We hebben onlangs een paper ingediend voor wereldStroomschema voor het beoordelen van de ventilatiesituatie in een ruimte

Andreas Voss congres CLIMA 2022, eind mei in Rotterdam: een student heeft nagedacht hoe een verpleeghuis nu ontworpen zou kunnen worden, met corona of andere virussen in gedachten. Dan heb je het over een flexibeler inrichting en scenariodenken: wat te doen in reguliere tot zeer problematische situaties?” Kierenjacht Wat die aandacht voor een gezonder binnenmilieu en optimale ventilatie soms danig in de weg zit, is de nadruk op energiebesparing. “In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw werd in Nederlandse huizen en gebouwen een nationale kierenjacht geïnitieerd: alles werd afgedicht en volgestopt, maar er werd niet nagedacht over ventilatie. Dus ontstonden er schimmelproblemen, ook heel slecht voor de gezondheid. Daarom, kijk eerst naar de luchtkwaliteit, en probeer dan een zo energie-efficiënt mogelijke oplossing te ontwerpen. Dan heb je de goede volgorde te pakken. Wanneer mensen in binnenruimten niet tevreden zijn, gaan ze compenseren: dan nemen ze zelf een airco mee of gooien alle ramen open. Dat is helemaal ongecontroleerd en zal uiteindelijk waarschijnlijk meer energie kosten.” Het is ook goed om te kijken naar lokale, persoonlijke oplossingen, stelt hij. “Je kunt niet álles met ventileren doen: het neerzetten van luchtreinigers of reinigen met UV-licht kan als aanvulling zeker zinvol zijn. Maar het belangrijkste: denk er bewust over na.” Het advies van Atze Boerstra: “Kijk nog eens goed hoe je huidige installaties werken. Haal de handreikingen op www.actiz.nl en www.masterplanventilatie.nl erbij. Ik zie veel partijen óf niets doen, óf ineens van alles aanschaffen om maar toch te laten zien dat ze iets gedaan hebben. Start eerst eens met te kijken wat je al hebt.”  Meer informatie: www.masterplanventilatie.nl 9 Andreas Voss, arts-microbioloog en medisch manager van het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis en hoogleraar Infectiepreventie aan Radboud Universiteit Nijmegen: “De ventilatieregelgeving in ziekenhuizen was er al, zeker voor OK’s en patiëntenkamers. Voor publieke ruimten, vergaderzalen en team- en werkkamers was er wellicht minder oog, maar ook daar wordt nu veel meer op gecontroleerd: hoe is de situatie volgens de bouwplannen, hoe pakt het uit in de praktijk? Door te meten weten we pas echt hoe het zit. Overal op deuren staat nu aangegeven hoeveel mensen maximaal in een ruimte mogen, met het oog op de anderhalve meter afstand, maar ook op de hoeveelheid verse lucht per persoon per uur die aangevoerd wordt. Jammer genoeg zijn er veel verschillende richtlijnen, van 17, 19, 23, 30 tot 45 kubieke meter per persoon per uur. Op het hoogtepunt van de pandemie hebben we 45 kuub aangehouden, nu gaan we weer meer naar 30 kuub. We hoeven niet per se veel te investeren, we moeten dingen anders doen. In sommige ruimten passen misschien wel veel mensen, maar dat wil je niet meer. Dus wordt er online, hybride of met minder mensen tegelijkertijd overlegd, er zijn letterlijk stoelen en tafels weggehaald. Ventilatie is heel belangrijk, maar het is één van de dingen: zitten we quasi op elkaars schoot of houden we afstand waar mogelijk? Gaan we meer thuiswerken? De ventilatie-eisen voor de gebouwen hoeven we niet extreem op te schroeven. Als we er op allerlei manieren gericht mee bezig zijn, kunnen we met onze bestaande systemen perfect uit te voeten. Een ziekenhuis is natuurlijk een complex gebouw met veel functies. In verpleeghuizen zijn de voorzieningen vermoedelijk minder, maar soms kunnen er wel ramen en deuren open. Daar kun je met geen ventilatiesysteem tegenop, al is dat uiteraard maar een beperkte oplossing voor een deel van het jaar.” Andreas Voss

veiligheid | advertorial • Analis Veilig ademen is van levensbelang! Analis introduceert het luchtreinigingssysteem Defend 400, Advanced Air Cleaning Solution powered by NanoStrike. De Defend 400 (NV400) is een Class II Medical Device, dat naast virussen in aerosolen ook bacteriën en schimmels inactiveert, de lucht zuivert van kleine deeltjes, vluchtige organische verbindingen (VOC's). Het systeem is ontwikkeld voor continu gebruik in middelgrote ruimten met verhoogd infectierisico, zoals operatiekamers, IC's, tandartspraktijken en verzorgingstehuizen. De Defend 400 combineert NanoStrike™technologie met een drietrapsfi ltratiesysteem van Camfi l® om gezonde binnenlucht te creëren. Het systeem kan 24/7 desinfecteren; een stopcontact volstaat. De Novaerus systemen zijn geluidsarm en zeer energiezuinig. Plasmatechnologie “Andere concepten zuiveren de lucht gedeeltelijk; wij desinfecteren de lucht”, stelt Analis. De Novaerus-systemen beschikken over een gepatenteerde plasmatechnologie die de lucht voor 99,99% desinfecteert. Dat wordt bevestigd door meerdere Europese studies, maar ook doordat de Novaerusoplossing de goedkeuring verkreeg van de FDA in de VS. Alternatief voor grotere ruimtes Voor luchtreiniging in grotere ruimtes heeft de Defend 400 een ‘grote broer’: de Defend 1050, die micro-organismen snel inactiveert op moleculair niveau. Binnen 15 minuten heeft de Defend 1050 4-log (99,99%) reducties aangetoond van het MS2 bacteriofaag RNAvirus en van Bacillus Globigii endosporen. Dagelijks ademen we duizenden liters lucht in. Dat is een goede reden om ook de luchtkwaliteit eens onder de loep te nemen.  Meer informatie Analis is distributeur van wetenschappelijke apparatuur en totaalinrichting voor alle typen laboratoria. www.virusvrijademen.nl A WellAir Brand Reduce Exposure to Airborne Pathogens The Novaerus Defend 400 is an FDA-cleared medical device that inactivates aerosolized viruses, bacteria, and fungi, and purifies the air of particulate matter (PM), volatile organic compounds (VOCs), gases and odours. The device is designed for airborne infection control in medium to small sized rooms, where risk of exposure to airborne pathogens is elevated. The Defend 400 device combines NanoStrike™ technology with triple-stage filtration system from Camfil® to deliver healthy indoor air. FDA Cleared Class II Medical Device Defend 400 Inactivates VIRUSES, BACTERIA & MOULD 10μm 1μm which cause infection, respiratory issues and short and long-term illnesses Delivers CLEAN AIR Healthy, contaminant-free air helps to make the indoor world cleaner and safer          Traps PARTICULATES 1,000μm 100μm 10 FMT | april 2022 which cause allergies, asthma, sneezing, itching and watery eyes Neutralizes VOCs, ODOURS, GASES 0.1μm 0.01μm which cause headaches, fatigue, dizziness, nausea, burning and itching eyes                 

partnercontent • Corsano | veiligheid De talrijke mogelijkheden van wearable medical devices De Hartstichting kende in november 2021 bijna 1,9 miljoen euro toe aan onderzoeksprojecten om slimme horloges voor hartpatiënten te ontwikkelen. Het gaat om smartwatches die een hartstilstand kunnen signaleren én dan automatisch de 112-hulpdiensten inschakelen. Zo’n horloge kan levensreddend zijn. De Hartstichting-subsidie gaat naar twee onderzoeksprojecten. Eén daarvan is van het Radboudumc, Erasmus Medisch Centrum, het Reinier de Graaf Gasthuis en Corsano, de producent van de CardioWatch 287 armband. Raúl Bennis, Business Development Manager van Corsano, vertelt over deze en andere toepassingen van wearable medical devices. CE-certifi cering Bennis: “De CardioWatch 287 is een bestaand medical device. Het onderscheidt zich van consumenten-wearables door de CE-certifi cering. Daarnaast zijn alle vitale parameters klinisch gevalideerd. Zo’n device voor continue non-invasieve remote monitoring wordt voor verschillende doelen ingezet: preventie, diagnostiek of klinische studies. De dragers kunnen de apparatuur permanent dragen, ook ’s nachts. Het design is zodanig dat de sensor altijd in contact met de huid is, en dat de metingen niet verstoord kunnen worden. Het onderzoek dat we met de partners samen uitvoeren met steun van de Hartstichting, richt zich op het signaleren van een cardiac arrest en het bellen van 112. We breiden de bestaande watch dus uit met een nieuwe functionaliteit.” Binnen en buiten het ziekenhuis “Toepassing van wearables past in de zorg van de toekomst”, stelt Bennis. “Ze doen continue en betrouwbare metingen. Ze sparen veel tijd uit bij patiënten die op een verpleegafdeling verblijven. Verpleegkundigen hoeven niet meer rond te gaan om de vitale parameters van de patiënten te controleren, en de resultaten vervolgens in het dossier van de patiënt over te nemen. De Cardiowatch communiceert, via een bluetooth-verbinding, met de elektronische patiëntendossiers van het ziekenhuis. De data van de vitale parameters worden op deze wijze direct, continu en geautomatiseerd opgeslagen. Buiten het ziekenhuis wordt de Cardio Watch bijvoorbeeld gebruikt door patiënten die revalideren na een operatie, patiënten die bekend zijn met atriumfi brilleren, of oncologiepatiënten die gemonitord worden tussen twee chemokuren in. De toepassingen zijn divers en talrijk." Onmisbaar voor klinische studies Klinische wetenschappelijk onderzoek staat of valt met betrouwbare data, zo ook de vitale parameters, vervolgt Bennis. "Corsano’s Cardiowatch biedt researchers de mogelijk om de vitale parameters op afstand continu te meten en deze data te gebruiken voor klinische wetenschappelijk onderzoek. Het ergonomisch en esthetisch aantrekkelijke design van de Cardiowatch zorgt er tevens voor dat patiënten en trialdeelnemers het niet als belastend ervaren om te dragen." Meer kwaliteit met minder zorglast Bennis: “Om de nieuwe functionaliteit te ontwikkelen brengen we heel precies in kaart welke waarden adequaat signaleren of er sprake is van een hartstilstand. Daartoe worden cardio-data gecombineerd met bijvoorbeeld valdetectie. Doel is ook om de Cardiowatch zo door te ontwikkelen dat de smartphone van de drager niet meer nodig is om 112 te alarmeren, maar direct via de cloud gecommuniceerd wordt met de centrale van de hulpdiensten. Elke toegevoegde functie van wearables kan de zorg tegelijkertijd verbeteren én ontlasten.”  Meer informatie: www.corsano.com 11

technische installaties | tekst • Dietske van der Brugge foto's • Henk Rougoor Duurzaam, snel rendabel en comfort verhogend Koelen met oppervlaktewater Sinds oktober 2021 heeft het BovenIJ ziekenhuis in Amsterdam-Noord een innovatief koelsysteem in gebruik. Water uit het Noordhollandsch Kanaal wordt ingezet om via een warmtewisselaar het ziekenhuis te koelen. Hoofd Algemene Techniek Willy Frits vertelt over de keuze voor deze milieuvriendelijke techniek en over de bevindingen tot nu toe. "D e eerste aanloop naar dit project is genomen in 2017”, vertelt Hoofd Algemene Techniek Willy Frits. “Na mijn indiensttreding hebben we het meerjarenonderhoudsplan goed doorgenomen. We hadden een koeltoren en drie elektrische koelmachines, waarvan er twee aan vervanging toe waren. Daar waren middelen voor gereserveerd, dus de vraag lag op tafel: gaan we ‘gewoon’ de ene machine voor een andere vervangen, of zetten we meteen in op verduurzaming?” Haalbaar plan Frits had voor die tijd al ervaring opgedaan met warmte-koudeopslag (WKO). “Maar dat paste niet op onze situatie”, vertelt hij. “De zeer ingrij pende aanpassing die een WKO-installatie vergt verdien je dan niet meer terug. Gebruik maken van oppervlaktewater voor koeling leek een haalbaar alternatief. We wilden namelijk wél graag verduurzamen en bovendien het comfort van het gebouw verbeteren. Ten aanzien van verduurzaming hebben we ons verbonden aan de Green Deal: in 2030 moeten we onze CO2 -footprint gehalveerd hebben ten opzichte van 1990. En wat gebruikscomfort betreft waren we toe aan een upgrade. Door de weersextremen van tegenwoordig, merkten we dat we in hete zomerweken onvoldoende koelcapaciteit hadden voor een aangenaam binnenklimaat. Willy Frits bij het werk aan de damwand van het kanaal 12 FMT | april 2022 ‘Sinds oktober 2021 hebben onze ‘oude’ koelmachines niet meer hoeven draaien’

De routekaart duurzaamheid van het BovenIJ ziekenhuis Voordat het BovenIJ ziekenhuis ging koelen met oppervlaktewater, was het in 2019 al overgestapt op stadswarmte. Daarmee is het gasverbruik al gereduceerd tot 10% van wat het was. Alleen voor stoombevochtiging en sterilisatie worden nog gasinstallaties gebruikt. De twee projecten samen hebben de CO2 -uitstoot van het ziekenhuis al zover terugApril 2021: duikers maken een opening in de damwand onder de waterspiegel van het Noordhollandsch Kanaal om koelwater naar het ziekenhuis te leiden Het systeem De ligging aan het Noordhollandsch Kanaal bood een mooie kans om die twee doelen samen te brengen. Frits: “Koelmachines gebruiken een aanzienlijke hoeveelheid energie en er zijn ook chemicaliën nodig om dit soort installaties hun werk te laten doen. We berekenden ook dat we met een koelsysteem op kanaalwater onze capaciteit konden vergroten, zonder dat we met de huidige infrastructuur op ‘slopershoogte’ zouden komen.” In technisch opzicht is het een eenvoudig systeem. Het water uit het kanaal wordt in een gesloten systeem langs een warmtewisselaar geleid. Het warme water uit het koelsysteem wordt daar gekoeld doordat de temperatuur van het kanaalwater lager is. Vervolgens stroomt het kanaalwater weer terug in het Noordhollandsch Kanaal. Frits: “Je bewaart je warmte dus niet, zoals bij een WKO, maar wat je kwijt moet loos je wel op een weinig milieubelastende manier.” Voorwaarden Het BovenIJ legde in 2018 de plannen voor aan de gemeente en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, dat het beheer heeft over de kwaliteit en veiligheid van het Noordhollandsch Kanaal. “Daar hebben we prima medewerking ondervonden”, vertelt Willy Frits. “Ze stonden er positief tegenover, vanwege de impact van ons project, maar ook omdat wij het gebruikte water gefilterd teruglozen op het kanaal. Het wordt dus schoner. Het Hoogheemraadschap heeft duidelijkheid gegeven over de ka ders. We mogen het kanaalwater gebruiken op voorwaarde dat we maximaal 150 kuub per uur onttrekken, en de watertemperatuur mag niet hoger dan 28°C zijn als het water weer terugstroomt naar het kanaal. Verder waren er natuurlijk veiligheidseisen rond de locaties van de waterinlaat en -uitlaat, die minimaal 160 meter van elkaar vandaan moesten liggen. Met deze voorwaarden van het Hoogheemraadschap konden we de installatie op 13 gebracht dat het doel voor 2030 uit de Green Deal al gerealiseerd is. Hoofd Algemene Techniek Willy Frits: “We willen zelfs nog een stap verder gaan. Sowieso natuurlijk met de andere speerpunten van het Green Deal-programma: circulair werken, verminderen van medicijnresten in afvalwater en onze inzet voor een gezondheid bevorderende leef- en verblijfomgeving. Maar we onderzoeken ook de mogelijkheid om kanaalwater te gebruiken in de conventionele installatie. Dan gebruik je dus kanaalwater niet alleen om de koelmachines te voeden, ook de natte koeltoren functioneert hier dan op. Met name dat laatste heeft bij ons weten nog niemand gedaan, dus dat is echt pionierswerk. Het is toekomstmuziek: we blijven innoveren, om na het ijkpunt 2030 ook verder te komen in de richting van het doel voor 2050: helemaal klimaatneutraal werken.”

technische installaties | een haalbare manier bouwen en gebruiken. In de zomer kan de temperatuur van het oppervlaktewater wel dusdanig oplopen, dat we deze duurzame koeltechniek dan niet meer kunnen inzetten. In die situatie stoppen we met kanaalkoelen en maken we tijdelijk gebruik van de koelmachines, totdat de watertemperatuur buiten weer is gezakt.” Vlot aangelegd In april 2021 maakten duikers een opening in de damwand onder de waterspiegel van het Noordhollandsch Kanaal. Dat was de start van het installatiewerk, dat in oktober kon worden afgerond. “De aanleg is redelijk vlot verlopen”, vertelt Willy Frits. “Ook wij hebben te maken gehad met leveringsproblemen als gevolg van de coronacrisis. Bovendien was er bij de installateur, zoals bij elk bedrijf, een bovengemiddeld ziekteverzuim door corona. Desondanks konden we het koelsysteem zoals gepland in oktober 2021 in gebruik nemen, dus we zijn niet ontevreden met het verloop van de aanleg.” Het BovenIJ ziekenhuis heeft van oudsher warme banden met de bewoners van Amsterdam-Noord. “We hebben onze buurtgenoten zorgvuldig op de hoogte gehouden van dit project”, vertelt Frits. “Omwonenden hadden wel vragen; daaraan merkten we dat zij zich betrokken voelden. Mensen wilden graag weten wat het allemaal betekende, waarom we dit deden, hoe het eruit zou gaan zien. We zijn daar echt over in contact geweest en het resultaat was positief. We hebben eigenlijk nauwelijks obstakels ondervonden op het gebied van omgevingsmanagement.” Dat betekent niet dat het project geen enkele complicatie is tegengekomen. Frits: “De waterkwaliteit in het kanaal is bijvoorbeeld een aandachtspunt; niet alleen op dit moment, maar ook voor de toekomst. Als de zeespiegel stijgt, komt zout water steeds verder het land in, en zal dus een zekere verzilting van het kanaalwater optreden. Ook verontreiniging met zware metalen is een punt van zorg. Het kanaalwater bevindt zich in een gesloten systeem, dus het komt niet in contact met onze werkprocessen in het ziekenhuis. Maar je moet natuurlijk wel weten wat de effecten van veranderende watersamenstelling kunnen zijn op onze installatie. Daarom monitoren we actief wat we aan kanaal water binnenhalen.” Opbrengst Sinds de ingebruikname van de installatie is het oude koelsysteem buiten bedrijf gebleven, vertelt Frits. “Het doet dus wat we verwachtten. Met de eerdere installatie konden we koelwater terugkoelen van 12° naar 6°. Met het kanaalwater kunnen we nu gemiddeld van 18° naar 8°: Dat laat zien welke capaciteitsgroei je hebt bereikt: 40%. We hebben 14 FMT | april 2022 Hoofd Algemene Techniek Willy Frits bij de koelinstallatie van het BovenIJ ziekenhuis de investering in deze installatie zelf bekostigd als ziekenhuis. Vreemd genoeg is de terugverdientijd zodanig kort, dat we daardoor niet in aanmerking kwamen voor subsidie. Het systeem is eigenlijk 'te goed' daarvoor, zo lijkt het… Minder vaak koelmachines inzetten betekent bovendien dat er minder schadelijke koelmiddelen vrijkomen die cfk’s bevatten. De opbrengsten drukken we vooral uit in reductie van onze CO2 -emissie: 220 ton per jaar.”  ‘Met stadswarmte en kanaalkoeling hebben we het klimaatdoel voor 2030 gerealiseerd. Maar we willen verder’

partnercontent • Siemens | duurzaam Partner voor duurzame gezondheidszorg Sterk gedigitaliseerde ziekenhuizen hebben voordelen op menselijk, fi nancieel en operationeel vlak. In ‘slimme ziekenhuizen’ zijn de infectierisico’s lager en is de luchtkwaliteit hoger. Ze verbruiken minder energie en zijn beter beveiligd. Siemens helpt zorginstellingen hun digitale transformatie beheersbaar te maken. "W ij leveren de hard- en software die ziekenhuizen nodig hebben om het maximale uit hun infrastructuur te halen en om te gaan met de huidige en toekomstige uitdagingen”, zegt Marco Cornet, accountmanager healthcare bij Siemens Smart Infrastructure. “Zo creëren we een veilige omgeving die het genezingsproces van patiënten ondersteunt en waarin medewerkers optimaal en met plezier kunnen werken. We stemmen al onze oplossingen af op de gebouwstructuur waarvoor ze zijn ontworpen. Effi ciëntie, patiënt- en medewerkerstevredenheid, kwalitatieve zorg en het naleven van regelgeving staan hierbij centraal.” Holistisch perspectief Siemens benadert projecten in de gezondheidszorg vanuit een holistisch perspectief. Cornet: “Onze technologie ondersteunt ziekenhuizen en andere zorginstellingen op verschillende gebieden: optimalisatie van kosten- en energie-effi ciëntie, verbeteren van patiëntresultaten en een hogere arbeids-productiviteit. Ze blijven compliant met de veranderende regelgeving en kunnen eenvoudiger uitbreiden.” Lagere onderhoudskosten Zo’n 80 procent van de kosten voor een gebouw worden gemaakt in de exploitatiefase. Met Building Information Modeling (BIM) helpt Siemens zorginstellingen de overstap te maken van reactief naar preventief en toestandsafh ankelijk onderhoud. In combinatie met passende beveiligingen voor elektrische apparatuur kan de onderhoudstijd aanzienlijk worden verkort, waardoor de kosten voor onderhoud dalen. Betere energie-effi ciëntie Tegelijkertijd helpt Siemens de gezondheidszorg haar duurzaamheidsambities te realiseren. Ziekenhuizen verbruiken ongeveer 2,5 keer meer energie dan een gemiddeld kantoorgebouw. Circa 40% van de emissies in de gezondheidszorg is afk omstig van elektriciteit, gas, verwarming of koeling. Cornet: “Het verhogen van de energie-effi ciëntie is essentieel om de energiekosten en emissies terug te dringen. Om klanten hierbij te helpen, voeren wij een energie-effi ciëntieanalyse (EEA) uit. We brengen mogelijkheden in kaart om te verduurzamen en energie te besparen. Dit doen we door data te verzamelen, analyseren en om te zetten in informatie.” Duurzaam maatwerk De energie-oplossingen van Siemens sluiten aan bij de specifi eke behoeften en omgeving van het ziekenhuis. “Als je voldoende water in de buurt hebt, kun je dat benutten om je ziekenhuis te koelen. Staat er een afvalverbrandingsinstallatie in de buurt? Dan kun je wellicht de restwarmte van het verbrandingsproces gebruiken om te verwarmen. Er is in de omgeving van een ziekenhuis of zorginstelling altijd wel iets te vinden dat je kan helpen een duurzame energiekoers in te slaan. Wij denken per situatie mee over een passende oplossing en kunnen dit inregelen in onze regelinstallaties. Onze systemen zijn er geschikt voor. Op die manier trekken we op als een partner voor duurzame gezondheidszorg.”  Meer informatie: www.siemens.nl/smarthospital 15

data science | partnercontent • EQUANS De volgende stap in zorg en verduurzaming: Building Automation De zorginstelling van de toekomst moet patiëntgerichter en duurzamer werken. Maar zijn bijvoorbeeld ziekenhuizen en verzorgings- en verpleeghuizen daar klaar voor? Building Automation kan zorginstellingen helpen om hun ambitieuze doelstellingen op het gebied van zorg en verduurzaming te verwezenlijken. René Bont en Jan van Eijk van technisch dienstverlener EQUANS, voorheen ENGIE Services, lichten dit toe. E QUANS heeft vele zorginstellingen in Nederland als klant. Het bedrijf is daar onder meer verantwoordelijk voor advies, ontwerp, engineering, bouw, installatie, onderhoud en beheer van de installaties die een ziekenhuis draaiende houden, zoals verwarming, ventilatie en verlichting. Daarvoor zijn diverse beheersystemen in gebruik. “Gebouwbeheersystemen regelen in de basis het klimaat. Daarnaast zijn gebouwen voorzien van systemen voor de besturing van bijvoorbeeld verlichting, klimaat en energiemonitoring. Het zijn losse systemen die tot voor kort nauwelijks informatie uitwisselden”, zegt Jan van Eijk, Manager Building Automation bij EQUANS in West-Nederland. “Nu zie je in de gezondheidszorg snel meer behoefte aan inzicht ontstaan. De technologie maakt dat ook mogelijk. Door systemen te koppelen of zelfs te integreren, ontsluit je data die tal van nieuwe inzichten kunnen opleveren.” Het is in het groot wat steeds meer consumenten inmiddels thuis kunnen. “Je verlichting bedienen of je energieverbruik bijhouden met een appje”, zegt Van Eijk. “Op dezelfde manier kunnen we software in ziekenhuizen inzetten. Met het verschil dat de integratie daar veel verder gaat. Bijvoorbeeld dat je op je telefoon ziet waar je medische apparatuur staat. Of doordat je dankzij bewegingssensoren niet alleen het licht uitdoet, maar meteen ook de temperatuur in standby zet of kunt zien of een ruimte beschikbaar is.” Corona als trendversneller De belangstelling voor deze systeemintegratie is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Drie maatschappelijke ontwikkelingen liggen daaraan ten grondslag, aldus René Bont, Commercieel Manager Healthcare bij EQUANS in West-Nederland: de verschuiving naar zorg op afstand en preventieve zorg, de noodzaak tot verduurzaming en tot slot nieuwe technologie die het mogelijk maakt om relaties te leggen tussen data. “Corona heeft een sterke rol in die versnelling gespeeld. De coronacrisis dwong ziekenhuizen tot sluiten van poli’s en consulten op afstand. Dat heeft wel een andere kijk op zorg in gang gezet. Mensen hoeven blijkbaar niet elke keer naar het ziekenhuis en willen dat ook niet altijd. Ook de sector zelf ziet toekomst in zorg op afstand en preventieve zorg, onder meer via senso ring voor bewaking thuis.” Dat heeft vanzelfsprekend effect op het gebouwgebruik, stelt Bont: “Je krijgt minder mensen, minder bewe gingen, op andere tijdstippen. Dat vraagt om een andere gebouwinrichting. Ziekenhuizen en verzorgingshuizen zijn kostbaar vastgoed. De effectiviteit daarvan vergroten levert direct geld op.” Op weg naar een duurzaam Nederland Daarnaast moeten zorginstellingen verduurzamen. “Typisch voor de zorg is dat je niet 16 FMT | april 2022

| data science René Bont Jan van Eijk Je kunt systeemfuncties optimaal afstemmen op de zorgvraag zomaar kunt verhuizen”, zegt Bont. “Het zijn gebouwen met een specifieke functie. Die kun je niet net als een kantoor zomaar achterlaten om energieneutraal te kunnen zijn in 2045. Daarom hebben zorginstellingen roadmaps opgesteld. Om daarin de juiste beslissingen te nemen, heb je maximale data nodig.” Data-integratie brengt redding “In een gebouw verzamelen we tegenwoordig overal data”, legt Bont uit. “Niet alleen via gebouwbeheersystemen. Ook koffieautomaten, printers, lockers, kassasystemen, slagbomen en toegangspasjes hebben sensoren. Door al die systemen te koppelen, kunnen data scientists relaties leggen tussen al die data. Dat is de essentie van Building Automation: data-integratie geeft het inzicht dat je zoekt. Alle kennis ontsluit je via een dashboard op maat voor de vastgoedmanager, cateringmanager, technisch manager, facilitair directeur of zorgdirecteur. Voor zorginstellingen is dit relatief nieuw, maar de technologie is er.” Dure vierkante meters Inzichten uit Building Automation leveren voordelen op ten aanzien van ruimtegebruik, onderhoudsefficiency en verduurzaming. Bont: “Sensordata vertellen veel: zitten er steeds maar drie mensen in een poli-wachtruimte terwijl er plek is voor 20? Of twee in een vergaderzaal terwijl er tien in kunnen? Dan kan het interessant zijn om een afdeling anders in te richten of een vleugel een dagdeel af te sluiten.” Van Eijk: “Een prikkelende vraag voor een facilitaire afdeling: hoe worden die dure vierkante meters gebruikt? Gaan we die anders benutten of zelfs afschalen? Is die nieuwbouw wel nodig als blijkt dat er leegstand is in bestaande panden?” Beschikbaarheid en energiebesparing Ziekenhuizen kopen er daarnaast bedrijfscontinuïteit mee, zegt Bont. “Je voorkomt dat installaties uitvallen, maar houdt ook de beschikbaarheid zo hoog mogelijk. Je kunt systeemfuncties optimaal afstemmen op de zorgvraag. Een voorbeeld: het operatiegebouw heeft veel lucht nodig om infecties tegen te gaan. Maar ook op tijden dat er niet wordt geopereerd?” Dat haakt aan bij de doelstelling van verduurzaming, zegt Van Eijk. “Het ziekenhuis is een energievreter. Nu word je bewuster van waar je verbruik zit. Of je kiest ervoor om vol in te zetten op duurzaamheid. Investeringen in zonnepanelen, groene daken, of warmtepompen beginnen met inzicht. Kan een installatie mee in de duurzaamheidsslag? Wat is de terugverdientijd van een nieuwe installatie? Die afwegingen kun je beter maken dankzij data.” Leveranciersonafhankelijke oplossingen De techniek heeft daarin grote stappen gezet, vervolgt Van Eijk. “Wij dragen zorg voor de totale integratie. Van het glasvezel in de grond tot het dashboard op je bureau. We denken mee over de veiligheidsvraagstukken in de zorg, maar houden ook rekening met de primaire processen. Daarvoor moeten systemen en sensoren voldoen aan open communicatieprotocollen. Gelukkig zijn die nu steeds meer gemeengoed. We kunnen oplossingen dan ook leveranciersonafhankelijk leveren.” “Niet veel installatiebedrijven mogen doen wat wij doen”, zo haakt Bont daarop in. “EQUANS is ‘master supplier’ voor deze Building Automation-systemen, die we al aan diverse ziekenhuizen en zorginstellingen hebben geleverd. We hebben exclusieve relaties met fabrikanten, onze gecertificeerde technici zijn ervoor opgeleid en programmeren zelf de softwareoplossingen. Daar komt bij, zegt Van Eijk, “dat we zo’n project uitvoeren als een openhartoperatie. Ziekenhuis en andere zorginstellingen moeten gewoon blijven draaien.”  Meer informatie: www.equans.nl/healthcare 17

veiligheid | tekst • Frank van Wijck Waarborg voor bevoegd en bekwaam onderhoud Keurmerk GOZ voor onderhoud medische apparatuur Op 31 maart hebben de eerste vijf bedrijven het Gecertificeerd Onderhoud Zorgsector (GOZ) keurmerk gekregen. Voor de ziekenhuizen een belangrijke waarborg dat de bedrijven die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud aan hun medische apparatuur en de technici die dit onderhoud verrichten, voldoen aan strikte eisen hiervoor. K ees Smaling, nu CEO van Siemens Healthineers Netherlands, was in het begin van zijn carrière al eens betrokken bij FHI, de Nederlandse brancheorganisatie voor medische technologie. “Ik verbaasde mij er toen over dat de Inspectie wel de brandblussers en liften in ziekenhuizen controleerde en van een stempel voorzag, maar dat dit voor medische apparatuur en hulpmiddelen niet gebeurde. Iedereen mocht daar een installateur onderhoud aan laten plegen. Dit speelde nog steeds toen ik decennia later via Siemens Healthineers terugkeerde in het bestuur van FHI. Mijn eerste indruk toen ik hoorde over het GOZ-keurmerk was dan ook: dit moet er komen.” Zowel vanuit het Convenant Veilige Toepassing van Medische Technologie als de Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg worden eisen gesteld aan technisch onderhoud van medische apparatuur. De Medical Device Regulation (MDR) stelt eveneens eisen op dit gebied. Maar zorginstellingen kunnen moeilijk beoordelen of de bedrijven en technici die zij hiervoor inschakelen bevoegd en bekwaam zijn, werken conform de juiste procedures en het technisch onderhoud volgens de vereisten uitvoeren. Het GOZ-keurmerk moet dit probleem oplossen. Het borgt de kwaliteit en veiligheid van het technisch onderhoud. “Dit betekent dat zorginstellingen zekerheid krijgen over de kwaliteit van de serviceorganisatie die ze inhuren en het onderhoud dat aan hun medische apparatuur wordt uitgevoerd”, zegt Ingo te Duits, voorzitter van de Stichting GOZ. 18 FMT | april 2022 Kees Smaling Patiëntveiligheid voorop Het initiatief voor de stichting en het keurmerk GOZ komt van FHI, maar bedrijven hoeven geen lid daarvan te zijn om voor het keurmerk in aanmerking te kunnen komen. Het primaire belang van het keurmerk, stelt Te Duits, is bijdragen aan patiëntveiligheid. “De nevenvangst is gemak voor de zorgaanbieders”, zegt hij. “Het GOZ-keurmerk geeft hen in één oogopslag inzicht in de diploma’s en de bekwaamheid van de technici die hun apparatuur onderhouden. We hebben een programma van twintig eisen opgesteld waaraan de organisatie die het onderhoud aanbiedt moet voldoen om in aanmerking te komen voor het GOZ

Customer Service Engineers Wout van Ooi (‘senior’) en Maarten Bruggeman (‘junior’) van Siemens Healthineers aan het werk. merk worden gesteld”, zegt hij. “De vijf bedrijven in de pilot voldeden inderdaad aan die eisen.” Ingo te Duits Mike Kuklewski keurmerk. En daarnaast tien eisen waaraan een technicus moet voldoen om vervolgens in aanmerking te komen voor het GOZ-pasje waarmee hij voor een zorgaanbieder kan aantonen dat hij én de organisatie waar hij werkt zijn gecertificeerd. Door het pasje te scannen is direct te zien welk onderhoud een technicus bevoegd is uit te voeren. Die informatie kan ook aan het onderhoudslogboek van het medisch apparaat worden toegevoegd.” De instelling kan zo eenvoudig aantonen dat het onderhoud van alle medische hulpmiddelen die onder de MDR vallen aan de eisen voldoet en veilig is voor beoogd gebruik door de eindgebruiker. Pilot Tüv en LRQA zijn de onafhankelijke certificerende instellingen die het kwaliteitssysteem van het onderhoudsbedrijf en de bevoegd- en bekwaamheden van hun technici toetsen. Mike Kuklewski, lead auditor van Tüv, speelde een rol in de audits in de pilot waarin de eerste vijf bedrijven zijn geaudit: Siemens, Olympus, Canon, Lopital en Vivisol. “We gaan ervan uit dat een organisatie die de certificering aanvraagt ervan overtuigd is dat ze voldoet aan de eisen die voor het GOZ-keurHierbij plaatst Kuklewski wel een kanttekening. Hij legt uit: “Je zou verwachten dat de eisen die aan het GOZ-keurmerk worden gesteld geharmoniseerd worden met die van de ISO-certificering. Die aansluiting heb ik in de pilot enigszins gemist. Bedrijven kunnen geheel volgens de GOZ-eisen werken, maar toch nog niet geheel volgens ISO. Dat is niet onbegrijpelijk overigens, want de GOZ beoordeelt de competentie van de onderhoudstechnici, de ISO is veel meer generiek.” Smaling onderschrijft dit. “ISO is niet meer dan een procesbeschrijving”, ‘GOZ beoordeelt de competentie van de onderhoudstechnici; de ISO is veel meer generiek’ 19

veiligheid | stelt hij, “onderhoud van medische apparatuur is er niet in geregeld.” De verwachting is wel dat bedrijven die al ISO-gecertificeerd zijn daarmee al veel werk hebben verricht dat hen in de GOZ-audit werk bespaart. Goede basis Siemens Healthineers is een voorbeeld van een bedrijf dat beschikt over een scholingsapparaat om de technici op te leiden. “Maar het is natuurlijk wel zaak dat de ziekenhuizen dit ook weten”, zegt Smaling. “Het is belangrijk dat zij controleren dat de juiste mensen de juiste dingen doen. Die vraag wordt sinds het van kracht worden van de MDR vaker gesteld en het GOZ-keurmerk helpt ze om hier snel en gericht antwoord op te krijgen. Toch is het natuurlijk wel weer een audit. Die is overigens wel heel goed verlopen, al kregen we in het kader ervan ook vragen die ons wat verrasten. Over de verplichting om het CV van de technici over te leggen aan de eindgebruiker bijvoorbeeld. En of de technici wel bekend zijn met de MDR en de veiligheidsregels van het ziekenhuis. We moeten de technicus wel technicus laten, vind ik. Er zijn dus nog wel wat vragen waarover we moeten nadenken. Maar de basis is goed, het is duidelijk dat het GOZ-keurmerk waardevol is.” Te Duits zegt dat hij wel had verwacht dat de pilot aanbevelingen zou opleveren. “Binnen de stichting is een commissie van deskundigen in oprichting om met regelmaat de toetsingscriteria te evalueren”, zegt hij. “Ook hebben we een klachtenprocedurecommissie. Het is echt nieuw tenslotte, we staan open voor input.” Presentatie en webinar Stichting GOZ heeft een presentatie gehouden over het GOZ-keurmerk voor de ziekenhuizen en onderhoudsbedrijven. Als gevolg hiervan is het aantal aanvragen voor certificering snel gestegen, zegt Kuklewski. Niet alleen bedrijven die zelf medische apparatuur leveren kunnen overigens overwegen om zich aan te melden voor certificering. “Er zijn ook onderhoudsbedrijven die niet gelieerd zijn aan een fabrikant of leverancier”, zegt hij. “En er zijn natuurlijk ook ziekenhuizen die het apparatuur onderhoud zelf regelen.” Op dit laatste groep richt de Stichting GOZ-keurmerk zich op dit moment overigens nog niet, laat Te Duits weten. “We hebben hier wel al vragen over gekregen, dus we hebben dit wel al in ons hoofd als vervolgstap”, zegt hij. “Maar daarvoor moet eerst het proces op die doelgroep worden aangepast.” ‘Het is belangrijk dat ziekenhuizen controleren dat de juiste mensen de juiste dingen doen’ 20 FMT | april 2022 Criteria Het GOZ-keurmerk stelt 20 twintig eisen aan onderhoudsbedrijven en 10 aan onderhoudstechnici. Op de website www.keurmerkgoz.nl is alle informatie over het keurmerk te vinden. Hier zijn ook de lijsten te down loaden met de criteria waaraan bedrijven en technici moeten voldoen om voor het keurmerk in aanmerking te komen. De stichting is nu een webinar aan het organiseren om meer uitleg over en bekendheid aan het keurmerk te geven. Te Duits zegt te verwachten dat dit jaar zo’n dertig bedrijven voor certificering in aanmerking zullen komen. “Het is niet verplicht natuurlijk. Maar partijen zien zeker het belang ervan, dus ik verwacht dat dit aantal snel zal groeien.” Kuklewski deelt die verwachting. “Het is de bedoeling dat het zich als een olievlek over de Nederlandse gezondheidszorg gaat verspreiden”, zegt hij. Smaling zegt dat Siemens Healthineers de certificering van zijn bedrijf zeker onder de aandacht zal gaan brengen in de ziekenhuizen. Hij zegt: “Onze boodschap zal zijn: lees dat pasje uit. Het is van belang voor hun kwaliteitsborging en veiligheid en voorkomt onwenselijke situaties rond het onderhoud van medische apparatuur waarvan hun patiënten afhankelijk zijn.” 

OLYMPUS KRIJGT HET GECERTIFICEERD ONDERHOUD ZORGSECTOR (GOZ) KEURMERK Het keurmerk geeft zorginstellingen zekerheid dat Olympus voldoet aan alle eisen uit het Convenant Veilige Toepassing Medische Technologie, de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) en de Medical Device Regulation. “Olympus behoort bij de kopgroep van bedrijven die dit keurmerk hebben gekregen. Wij zijn bijzonder blij met het verkrijgen hiervan en zien het als bevestiging van onze hoge kwaliteit op het gebied van het opleidingsniveau van onze technici, reparaties, het gebruik van Original Equipment Manufacturer Parts (OEM) en de hoge kwaliteitseisen die wij stellen aan onze producten” Bart van Lieshout, Service Manager Olympus Nederland www.olympus.nl 21 Siriusdreef 72, 2132 WT Hoofddorp, Nederland | Telefoon: +31 88 45 08 00 0 | info@olympus.nl

huisvesting | tekst • Wilma Schreiber | foto’s • © De Rijnhoven 2022 Princenhof: prettig huis voor bewoners én personeel Woningen in plaats van afdelingen Ouderenzorgorganisatie De Rijnhoven biedt aan de westkant van Utrecht vanuit diverse locaties verschillende takken van zorg. Daartoe hoort Princenhof in Harmelen, centrum voor intramurale zorg voor mensen met dementie. Die instelling nam in januari dit jaar nieuwbouw in gebruik. Hoe weerspiegelt die De Rijnhovens ambitieuze visie op zorg? H De nieuwbouw heeft lichte en kleurrijke woningen en huiskamers met een eigen keuken. 22 FMT | april 2022 et nieuwe gebouw van Princenhof sluit naadloos aan bij de woningbouw in de wijk, heeft lichte en kleurrijke woningen waar bewoners samenkomen voor bijvoorbeeld muziekactiviteiten en huiskamers met een eigen keuken. Voor de herkenning hebben de woningen ieder een eigen kleur en bevinden zich speelse schappen bij de voordeur van de studio’s van bewoners, voor persoonlijke spulletjes. Hetzelfde geldt voor de studio’s, die alle zijn voorzien van eigentijds sanitair en moderne domotica. Om het gebouw heen wordt een ruime dementievriendelijke tuin aangelegd, met waterelementen, veel groen, kweektafels en allerlei bankjes. Achter aan op het terrein bevindt zich het Schuurtje, waar bewoners ‘naar hun werk’ gaan: schilderen, timmeren, sleutelen, naaien, mozaïeken te midden van oude werkbanken. “Een ontzettend gezellige plek waar mensen graag vertoeven. De thermoskannen koffie en thee gaan mee en tijdens de bouw werden vanuit het Schuurtje alle activiteiten op de voet gevolgd”, vertelt Petra van Oostrom, directeur Wonen, Welzijn en Vastgoed bij De Rijnhoven. Princenhof dient ter vervanging van een bestaande locatie in De Meern, met 22 bewoners. “Die locatie was kwalitatief niet langer geschikt voor de psychogeriatrische doelgroep. Zo lagen de studio’s ver weg van de huiskamer, wat het contact met de verzorgenden bemoeilijkte. Toen dit huis twee decennia geleden werd gebouwd, was de zorg in verpleeghuizen natuurlijk ook minder zwaar dan nu.”

De Rijnhoven De nieuwbouw Princenhof die in januari dit jaar werd opgeleverd. Comfortabel en veilig Aangezien het pand werd gehuurd en uitbreiding ter plaatse niet mogelijk was, besloot De Rijnhoven nieuw te bouwen op het grote eigen terrein in Harmelen. “Dat paste binnen het bestemmingsplan, waardoor we snel konden schakelen. Daarbij hebben we ook de bewonersvereniging van de huizen aan de overkant betrokken, waar we een goede relatie mee onderhouden. En omdat bouwen voor 22 bewoners niet rendabel is én met het oog op de toenemende zorgvraag in Nederland, hebben we gekozen voor zeven woningen met elk zes studio’s, in totaal dus 42 plekken.” Hoewel een plek in Princenhof nooit hetzelfde zal zijn als thuis, streeft De Rijnhoven er wel naar dat mensen zich thuis voelen. Vandaar dat gesproken wordt over 'woningen' en niet over ‘afdelingen’, en vandaar ook de mogelijkheid om de eigen studio naar wens in te richten met eigen meubels, foto’s en herinneringen van thuis. “Daarnaast is comfortabel en veilig wonen belangrijk: er zijn geen drempels en via slimme optische sensoren kunnen we indien nodig waarnemen wat er in de studio’s gebeurt. Dat kunnen we per bewoner op maat instellen”. De slimme sensor is de SOS van Avics, al tien jaar vertrouwd leverancier van zorgtechnologie in Princenhof. Verder zijn de deuren van de woningen en bij de hoofdentree voorzien van bakens, die op termijn met een polsbandje te openen zijn als iemand veilig naar buiten kan. “Op termijn wordt het mogelijk dat de deurklink van de studio de bewoner herkent aan het polsbandje en binnenlaat.” Het buitenterrein, nu nog in ontwikkeling, wordt een veilige, beschutte omgeving met volkstuintjes, fruitbomen en een heus ‘bloemenpad’: tegels met daarop een bloem leiden bewoners terug naar de hoofdentree. Ouderenzorgorganisatie De Rijnhoven biedt aan de westkant van Utrecht vanuit diverse locaties verschillende takken van zorg. Het is een ambitieuze organisatie, die inmiddels al 25 jaar bestaat. Nieuwe ontwikkelingen en samenwerkingen in de branche worden op de voet gevolgd en daarnaast beschikt De Rijnhoven over een eigen behandel- en adviescentrum voor dementie en ouderenzorg. De focus ligt op wonen, welzijn, zorg en behandeling. Meer informatie www.rijnhoven.nl 23

huisvesting | ‘Via slimme optische sensoren kunnen we indien nodig waarnemen wat er in de studio’s gebeurt’ Alle studio’s zijn voorzien van eigentijds sanitair en moderne domotica. Goede discussies Voor de nieuwbouw werkt De Rijnhoven samen met architectenbureau Peters & Lammerink. “Zij hebben ook Vijverhof ontworpen, Princenhof sluit daardoor heel goed aan qua stijl. Daarnaast kijken ze mee of wat wij willen haalbaar en betaalbaar is. Als we van hen een kostenraming krijgen, weten we dat die realistisch en kloppend is”, aldus van Oostrom, die ook de flexibiliteit van de architect roemt. Daarnaast wordt ook lering getrokken uit de ervaringen met Vijverhof; zo zijn de balkons in Princenhof groter. Het schetsontwerp < Tuinieren in de kweektafel. werd bovendien voorgelegd aan een brede delegatie uit de organisatie: van verpleegkundigen, artsen en verzorgenden tot services, huisvesting en cliëntenraad. “We hebben bijvoorbeeld een badkamer op ware grootte nagebouwd om hen te laten meedenken over de inrichting. Heel zinvol, anders kun je het zomaar 42 keer verkeerd doen. Uitgangspunt was steeds dat de bewoners zich thuis voelen en de familie welkom is en dat personeel er prettig kan werken.” Een andere partij waar De Rijnhoven weer voor koos vanwege eerdere goede ervaringen, is advies- en projectbureau AAG. “Zij denken met ons mee over alle technische en bouwkundige aspecten van het gebouw. Waarbij niet alleen gekeken wordt naar de meest praktische oplossingen voor de bouw, maar ook naar het zo efficiënt en veilig mogelijk kunnen werken van onze verzorgenden. Zij kennen ons heel goed en weten Rondom de Princenhof wordt een dementievriendelijke tuin aangelegd. 24 FMT | april 2022

wat wij belangrijk vinden”, stelt van Oostrom. Als voorbeeld noemt ze de ruimte voor douchestoelen en de shredder voor toiletafval. “Voor onderhoudsdoeleinden was het makkelijker om een deel van de installatie in de lucht te hangen, iets waar verzorgenden – die daar elke dag wel tien keer komen – hinder van zouden ondervinden. Die discussies hebben we elke keer op een goede manier gevoerd in het bouwteam. AAG kent alle invalshoeken.” Klussen in het Schuurtje. Princenhof: duurzaam Bouwperikelen Nieuw in het bouwteam was de aannemer, Koopmans Bouwgroep uit Enschede. “Bij de aanbesteding hebben drie aannemers een presentatie gehouden en met hun projectleider was er direct een klik binnen het bouwteam. Prettig als je korte lijnen hebt, afspraak = afspraak en snel kunt schakelen”, zegt Van Oostrom. “In coronatijd hebben we elkaar niet live gezien, pas bij het leggen van de eerste steen zijn we als team bij elkaar gekomen. Tot die tijd steeds één-op-één contact en veel online. Heel bijzonder dat het dan toch zo goed verloopt.” Oorspronkelijk stond de verhuizing van bewoners naar de nieuwbouw gepland op 6 december 2021, maar een gesprongen waterleiding gooide roet in het eten. “Alle pleinen en een deel van de woningen stonden onder water, zo’n 900 vierkante meter vloer moest eruit gehaald worden. Dat betekende heel snel schakelen met de verhuurder van de locatie in De Meern en diens toekomstige huurders. Onze bewoners konden daar gelukkig blijven. Het ergste was het voor de nieuwe bewoners, die vanuit huis zouden inhuizen. Zij moesten nu een maand langer wachten op een plek.” Uiteindelijk vond de oplevering plaats op 17 januari en de inhuizing op 24 januari – slechts één week later. “Met dank aan de vloerenleggers die tussen kerst en oud & nieuw in hun vrije week ons uit de brand hielpen en aan al onze eigen mensen die met man en macht gewerkt hebben om in een week tijd Princenhof volledig gereed te hebben voor onze nieuwe bewoners. Zo konden we de rode loper uitleggen voor de bewoners en hen met koffi e, thee en taart verwelkomen”, vertelt Van Oostrom. “Het is een goed traject geweest en alle bouwteamleden zijn terecht trots op het eindresultaat: een huis waar bewoners en personeel zich prettig voelen.”  gebouw De lat lag hoog bij de nieuwbouw: A++++-label en voldoen aan het Zilveren Thermometer-keurmerk. Petra van Oostrom, directeur Wonen, Welzijn en Vastgoed bij De Rijnhoven: “Dat hebben we gelijk als eis meegegeven. Geen gas, maar warmtepompen, zonnepanelen en overal led. Daarnaast heeft elke studio zijn eigen meterkast, zodat ze in de toekomst als andere huisvesting kunnen dienen. Het is immers niet gezegd dat het gebouw gedurende zijn hele levensduur dient als verpleeghuis met kleinschalige woningen.” Tegels met daarop een bloem leiden bewoners terug naar de hoofdentree 25

zorgtechnologie | advertorial • Avics Connect&Care: Zorgtechnologie uit de Cloud Bewoners zoveel mogelijk het leven laten leiden zoals ze gewend zijn. En zorgmedewerkers ondersteuning bieden om hun werk effi ciënt en met plezier te kunnen doen. Dit zijn binnen zorgorganisaties belangrijke vraagstukken. Zorgtechnologie draagt daaraan bij. Daarvoor heeft Avics Connect&Care ontwikkeld: een online (Cloud) zorgconcept op basis van open standaarden, dat past bij de hedendaagse vraag en uw bestaande systemen kan integreren. Connect&Care is toe te passen in elke zorgsetting, van thuiswonende cliënten met mantelzorg, tot uitgebreide complexe zorgsituaties. Daarnaast is het geschikt voor instellingen met veel wisselende doelgroepen en zorgvragen. De toepassing wordt altijd afgestemd op uw specifi eke situatie. Slimme Optische Sensor Connect&Care platform is een compleet diensten pakket, met een online alarmserver als basis. Aan deze server is onder andere de Slimme Optische Sensor gekoppeld, die bewegingen signaleert en registreert. Het pakket kan eenvoudig uitgebreid worden met andere generieke alarm- en detectieapparatuur. Denk aan valdetectie, dwaaldetectie en leefstijlmonitoring. Project De Rijnhoven Voor de Rijnhoven heeft Avics ook de zorgtechnologie ingericht op basis van het Connect&Care platform. Comfortabel en veilig wonen is voor de Rijnhoven een speerpunt. Zorg in De Princenhof maakt gebruik van de Slimme Optische Sensor. Dit geeft zowel de bewoners als de medewerkers rust en ondersteuning in hun (werk) dag op een veilige en gebruiksvriendelijke manier.  Meer informatie: www.avics.nl Avics realiseert Cloud zorgtechnologie voor de nieuwbouw Princenhof van De Rijnhoven 26

TotaalOK congres & beurs 15 september 2022 SUPERNOVA, JAARBEURS UTRECHT Binnen het thema ‘Keuzes en praktijkervaringen’ zullen toonaangevende sprekers u informeren over keuzes die binnen OK-projecten zijn of nog worden gemaakt. Wat is of wordt de impact hiervan op de werkvloer? Zijn alle keuzes van meerwaarde voor de patiëntenzorg? Als gastspreker zal Maarten Steinbuch het congres afsluiten met zijn visie op o.a. medische robotica in de OK. Het programma en de mogelijkheden van inschrijving vindt u op de website van het congres: www.totaalok.nl Uw eerdere inschrijving blijft onverminderd van kracht. www.totaalok.nl FMT Totaal OK is een gezamenlijke productie van de Block Consultant en FMT Gezondheidszorg Hoofdsponsor:

noodstroom | tekst • Ir. Jan Feijes (Deerns) Betrouwbare elektrische energie: Meer dan een goed onderhouden NSA Elektrische energie in een ziekenhuis is van levensbelang. Het valt pas goed op hoe belangrijk dit is wanneer de elektrische energievoorziening wegvalt. Hoewel er in ziekenhuizen veel aandacht wordt besteed aan betrouwbare energievoorziening, gaat het soms toch nog mis. In dit artikel komt een aantal cases aan bod waarbij het misging en kijken we naar de leermomenten uit deze gevallen. Casus 1: Vervuiling Op een mooie zomerdag valt plotseling het openbare net weg. De niet-preferente groepen vallen af, maar gelukkig komen de aggregaten binnen 15 seconden weer bij en krijgen de preferente groepen weer stroom. Na ongeveer 20 minuten echter stopt eerst het ene aggregaat en kort daarna stopt het andere aggregaat. Er is nu ook geen preferente stroomvoorziening meer. Het feit dat twee noodstroomaggregaten (nagenoeg) tegelijk falen duidt op een zogenaamde ’single point of failure’ ofwel een SPOF: één fout leidt tot het falen van het systeem. Bij de foutanalyse is gedetailleerd gekeken naar het brandstofsysteem. In het beschreven geval werden de twee aggregaten gevoed vanuit dezelfde bulktank. Na 20 minuten draaien werden de dagtanks bijgevuld vanuit de bulktanks. Vanuit de bulktanks kwam uiteindelijk vervuiling bij de beide motoren. Hierdoor raakten de fi lters van de aggregaten verstopt, waardoor de aggregaten uitvielen. 28 FMT | april 2022 Casus 2: Losse schroeven Al acht jaar lang staat het nieuwe bouwdeel er. Recent is een afdeling uitgebreid. Om 10 uur ’s ochtends hoort het personeel een klap en ruikt men brandlucht. Het brandalarm gaat af, ook valt de stroomvoorziening uit. Het noodstroomaggregaat start niet op. De andere bouwdelen hebben nog wel gewoon stroom. Onderdelen van de elektrische energievoorziening. Alle onderdelen en de keten zijn noodzakelijk voor de energievoorziening. Redundantie is aanwezig voor netuitval. De belangrijkste lessen uit deze casus: 1) Bekijk een ontwerp en ga actief op zoek naar SPOFs. Probeer deze óf te mitigeren, óf de kans dat deze optreedt te verkleinen. Het middel Failure Mode Eff ect and Cause Analysis (FMECA) is hierbij behulpzaam. 2) Controleer regelmatig de brandstofk waliteit of reinig deze automatisch. 3) Test regelmatig de installatie. 4) Oefen met het medisch personeel hoe te handelen bij stroomuitval. Dat de andere bouwdelen nog wel stroom hebben en dit bouwdeel niet, duidt erop dat de stroomvoorziening vanaf het openbare net gewoon functioneert. De aandacht richtte zich snel op de weg naar het betreff ende bouwdeel of de weg in het bouwdeel. In het beschreven geval was sprake van montagefouten. De toegepaste railkokersystemen bleken niet goed gemonteerd. Er waren verkeerde componenten toegepast, en ook waren de componenten niet conform de specifi caties aan elkaar gekoppeld. Gedurende de eerste levensjaren van het gebouw werd de installatie nog niet zwaar belast. De laatste uitbreiding vormde de druppel die de spreekwoordelijke emmer deed overlopen.

De belangrijkste lessen uit deze casus: 1) Borg de kwaliteit tijdens de realisatiefase. Enerzijds door (onafhankelijke) bouwinspectie toe te passen en anderzijds door testen uit te voeren. 2) Zorg dat de installatie overal geïnspecteerd kan worden en voer periodieke inspecties uit. Op deze wijze kunnen tijdig problemen worden opgespoord. 3) Wanneer een bestaande installatie zwaarder belast wordt, voer vooraf een controle uit of de bestaande installatie nog voldoet en deze zwaardere belasting aankan. Casus 3: Instellingen De nieuwe locatie is al een paar maanden geleden opgeleverd. Een deel van het ziekenhuis is reeds in gebruik. Buiten wordt het steeds warmer. Plots, om kwart over 11 in de ochtend, valt de stroomvoorziening van grote delen van het ziekenhuis uit. De aggregaten starten niet automatisch. Bij controle blijkt dat het openbare net nog wel stroom levert. Net als in de vorige casus mag verwacht worden dat het probleem zich heeft voorgedaan in de weg tussen het punt waar de elektrische energie binnenkomt en de plaats waar het nodig is in het ziekenhuis. In dit geval was er sprake van het verkeerd instellen van de beveiligingen in de (hoogspannings)schakel- en verdeelinrichtingen. Voor het goed instellen van de beveiligingen moeten selectiviteitsberekeningen worden uitgevoerd. Deze berekeningen hebben tot doel om snel een storing uit te schakelen en het gebied dat door deze storing wordt getroffen zo klein mogelijk te houden. Doordat verkeerde waarden in de beveiligingen waren ingevoerd, schakelden de beveiligingen de energievoorziening uit toen de energievraag toenam doordat de koelinstallatie steeds meer stroom ging vragen. Hoofdschakel- en verdeelinrichting met beveiligingen. De hoofdverdeelinrichting regelt de distributie van elektrische energie naar de diverse delen van de elektrische installatie. De belangrijkste lessen uit deze casus: 1) Voer selectiviteitsberekeningen uit. 2) Controleer of de juiste waarden zijn overgenomen en test of de beveiligingen functioneren zoals verwacht mag worden. Voorbeeld van een installatie die niet selectief is. Bij sommige vormen van kortsluitingen of overbelastingen zal een “te groot” gebied van het ziekenhuis worden afgeschakeld. 29

noodstroom | Casus 4: Donker De operatie is net gestart als de stroomvoorziening uitvalt. Gelukkig blijven de belangrijkste voorzieningen in de operatiekamer functioneren. De OK-lamp en een aantal andere voorzieningen worden immers lokaal gevoed. Na 2 minuten vallen echter ook deze OK-lamp en de andere voorzieningen uit, terwijl het aggregaat nog steeds niet is gestart. Bij het onderzoek naar de fout trok de noodvoeding van de betreffende OK al snel de aandacht. Al snel bleek dat de noodvoeding niet meer de vereiste autonomietijd van een uur had. Nader onderzoek leerde verder dat sommige noodvoedingen wel onder het beheer van een technische dienst vielen en andere niet. Hierdoor werd aan een deel van de noodvoedingen geen onderhoud uitgevoerd. In ziekenhuizen wordt veel gewerkt met decentrale noodvoedingen, veelal in de vorm van een UPS. De grote hoeveelheid kleine UPS'en maakt een goed beheer ervan uitdagend. 'De grote hoeveelheid kleine UPS'en maakt een goed beheer ervan uitdagend' Casus 5: Infuuspomp De infuuspomp heeft al een tijdje kuren, maar nu doet hij het gelukkig weer. Hij is ingesteld en gecontroleerd voor de patiënt. Vervolgens is het tijd om naar de bel in de andere kamer te gaan. Na afhandeling van deze bel is het tijd om bij de volgende patiënt te kijken. Hier gaat het niet goed, het toestel van de zuurstoftoediening is uitgevallen. Ook blijken meerdere apparaten in de kamer niet meer te werken. De verlichting in de kamer werkt echter nog wel. Onderzoek naar de fout leidde al snel naar de automaat (of zekering) op de afdeling die getript (of uitgeschakeld) is, doordat er ergens een kortsluiting is ontstaan. In dit geval ging het om een defecte infuuspomp. De verstoring in één kamer deed de stroomvoorziening in een paar andere kamers gedeeltelijk uitvallen, zonder dat dit opgemerkt werd. Apparatuur in ziekenhuizen wordt intensief gebruikt en soms gaat er iets kapot. Een storing in een of meerdere kamers, die niet opgemerkt wordt, is weliswaar kleinschalig, maar kan grote gevolgen hebben. De belangrijkste lessen uit deze casus: 1) Zorg dat alarmen van kritische apparatuur altijd door het personeel gehoord of gezien worden. Zowel akoestische alarmen als een MOS zijn daarbij bruikbaar. 2) Bewaak de toestand van de gebruikte appratuur en zorg dat de reparatieprocedures werken. 3) Voor kritische apparatuur is een dubbele voeding te overwegen (vergelijkbaar met IT-systemen).  Samenvatting en conclusie De elektrische energievoorziening in Nederlandse ziekenhuizen is heel betrouwbaar. Dat neemt niet weg dat er af en toe incidenten plaatsvinden. Een betrouwbare voorziening voor elektrische energie is meer dan een goed werkende noodstroomvoeding. De rol van de mens is hierin doorslaggevend. Installaties moeten goed gemonteerd, gecontroleerd en onderhouden worden. De medische staf moet gefaciliteerd worden met een betrouwbare energievoorziening, geïnformeerd worden wanneer er een storing is en weten hoe hiermee om te gaan. Risico-inventarisatie uitgevoerd op een groep 2 ruimte. Na inventarisatie van de risico’s is een weging uitgevoerd. Wanneer de risico’s te groot bleken zijn maatregelen voorgesteld en is de wijze van implementatie vastgesteld. De belangrijkste lessen uit deze casus: 1) Voer een Risico Analyse uit op medisch gebruikte ruimtes. Voor groep 2-ruimtes is vastgelegd dat de uitvoeringsvorm bepaald moet worden op basis van een Risico Analyse. 2) Alle apparatuur moet vallen onder het beheer van de technische dienst. 3) Centraliseer waar mogelijk de noodvoedingen en/of maak gebruik van redundante voedingen. 4) Voer regelmatig testen uit. 30 FMT | april 2022 Fuel Polishing Unit: Een Fuel Polishing Unit reinigt continu de diesel en waarborgt daarmee de kwaliteit.

NOODSTROOM ALTIJD IN BEDRIJF De toenemende vraag naar energie zet het elektriciteitsnetwerk enorm onder druk. Hierdoor komt netuitval steeds vaker voor. Daarom is het van groot belang dat stroomstoringen goed worden opgevangen. Zeker in de zorg. Is uw organisatie hier op voorbereid? Koninklijke Van Twist levert en onderhoudt al meer dan 80 jaar betrouwbare op maat gemaakte noodstroominstallaties. Dit doen wij in samenwerking met het wereldwijd bekende Kohler-SDMO generatormerk. Zowel de jarenlange ervaring van Kohler als die van KVT in de markt, maakt ons de perfecte partners! Samen combineren wij kwaliteit, service en innovatie. Koninklijke van Twist, specialist in noodstroom, UPS en energiesystemen +31(0)78 - 632 66 00 Keerweer 62, 3316 KA Dordrecht info@kvt.nl www.kvt.nl 31 Je vindt ons overal!

RAI Amsterdam 12 mei 2022 Healthcare environmental hygiene: turning towards the future 12 MEI 2022 09.00 – 17.00 UUR RAI AMSTERDAM Een uniek, internationaal 1-daags congres over reiniging en hygiëne ter preventie en bestrijding van infecties (HAI’s) in ziekenhuizen en instellingen voor langdurige zorg Voor wie: Thema’s: infectiepreventie controllers*, hygiënisten, microbiologen, facility managers, gespecialiseerde schoonmaakdienstverleners en -industrie reiniging & desinfectie, (internationale) richtlijnen, duurzaamheid, belang van evidence based interventies, en nieuwe innovatieve technologie Deelnamekosten: €75 (incl. btw) voor deelname aan het volledige programma inclusief lunch en entree Interclean Amsterdam *VHIG accreditatie aangevraagd Georganiseerd door: Partners www.intercleanshow.com/healthcare-cleaning-forum Gold Sponsors Silver Sponsors

partnercontent • Interclean Amsterdam | facilitair Healthcare Cleaning Forum Healthcare environmental hygiene: turning towards the future Op 12 mei aanstaande vindt voor de tweede keer Interclean’s Healthcare Cleaning Forum plaats in RAI Amsterdam. Dit 1-daagse internationale congres is gericht op reiniging en hygiëne, als onderdeel van infectiepreventie, in ziekenhuizen en instellingen voor langdurige zorg. Voor de aankomende editie kan de bezoeker rekenen op interessante keynotes en breakout-sessies rondom thema’s als: de impact van Covid, reiniging & desinfectie, (internationale) richtlijnen, duurzaamheid, belang van evidence based interventies en nieuwe, innovatieve technologie. Aanwezige sprekers zijn o.a. Prof Didier Pittet (University of Geneva Hospitals), Martin Kiernan (Richard Wells Research Centre, UK) en Juliette Severin (Erasmus MC Rotterdam). Over Healthcare Cleaning Forum (HCF) (Omgevings)reiniging en desinfectie zijn belangrijke instrumenten om het aantal zorginfecties (HAI's) te verminderen. Procedures, training en opleiding, technologie en materialen zijn factoren die de effi ciëntie van het schoonmaken beïnvloeden. HCF is een uniek, internationaal 1-daags congres. Het is een platform voor zorgexperts, schoonmaakexperts, ziekenhuismanagers, inclusief infectiepreventiespecialisten, facility managers en de industrie. Het congres biedt diepgaande inzichten in de huidige trends en uitdagingen die van invloed zijn op de (omgevings-) reiniging en hygiëne van de gezondheidszorg in ziekenhuizen en instellingen voor langdurige zorg. HCF verhoogt het bewustzijn, bespreekt ‘best practices’ en verkent het nieuwste wetenschappelijke onderzoek over hoe reiniging impact kan hebben op infectiepreventie en -bestrijding. HCF is een initiatief van Interclean Amsterdam. Het programma is ontwikkeld in nauwe samenwerking met CleanHospitals®. Programma • 09:30 – 12:30 uur: Inspirerende keynotes over noodzaak, effi ciëntie, (internationale) procedures, nieuwe (innovatieve) technologie en toekomstige ontwikkelingen. Met oa Prof. Didier Pittet (University of Geneva Hospitals and Faculty of Medicine, Chairman for Clean Hospitals, Geneva, Switzerland), Martin Kiernan, Visiting Clinical Fellow (Richard Wells Research Centre, England), Juliëtte Severin (Clinical microbiologist, medical coordinator of Unit Infection Prevention at Erasmus MC Rotterdam, Associate professor, The Netherlands). • Koffi e- en lunchpauzes: mogelijkheden om te discussiëren en te netwerken met vakgenoten en keynote speakers. • 13:30 – 16:00 uur: Verschillende breakout-sessies die verdieping brengen rondom specifi eke thema’s en rondleidingen op vakbeurs Interclean gericht op het bekijken van de belangrijkste innovatieve reinigingsoplossingen en demo’s over ziekenhuisreiniging.  33 Aanmelding Healthcare Cleaning Forum (HCF) Bekijk het volledige programma en meld je aan voor het Healthcare Cleaning Forum: www.intercleanshow.com/healthcare-cleaning-forum Algemene informatie • Waar & wanneer: 12 mei 2022, 09:00 - 17:00 uur, RAI Amsterdam • Voor wie: Het congres richt zich op infectiepreventie controllers, hygiënisten, facility managers, gespecialiseerde schoonmaakdienstverleners en -industrie • Thema’s: reiniging & desinfectie, (internationale) richtlijnen, duurzaamheid, belang van evidence based interventies, en nieuwe innovatieve technologie • Deelnamekosten: €75 (incl. btw) voor deelname aan het volledige programma inclusief lunch en entree Interclean Amsterdam

technische installaties | partnercontent • Arjan Pit, Sales Manager Energy Control Onmisbaar in de moderne elektrische installatie Power Management Technisch beheerders van ziekenhuizen en zorginstellingen staan voor grote uitdagingen. Binnen de Green Deal zorgsector is afgesproken voor 2050 een CO2 -vrije energievoorziening te realiseren. Hierdoor moeten tal van energiebesparende maatregelen genomen worden en wordt gas als energiedrager steeds vaker vervangen door stroom. Daarnaast zal de toename van het gebruik van elektronische apparatuur diezelfde stroom steeds meer vervuilen, waardoor de betrouwbare werking van apparatuur steeds meer onder druk komt te staan. Z iekenhuizen hebben in de afgelopen decennia een flinke toename gezien van elektronisch medische apparaten. Zo zijn CT-scanners, MRI-scanners, röntgenapparatuur, hemodialyse-apparatuur, en operatierobots niet meer weg te denken uit de zorgverlening. Er komen steeds meer en betere apparaten, waardoor de productiviteit omhoog gaat en de gemiddelde verpleegduur korter wordt. Daarnaast moeten steeds meer energiebe sparende maatregelen genomen worden. Denk hierbij aan het plaatsen van zonnepanelen, ledverlichting en frequentiegeregelde aandrijvingen. Power Quality Al deze energiebesparende apparaten en medische apparatuur vervuilen het stroomnet en beïnvloeden de Power Quality, kwaliteit van spanning en stroom, negatief. Tegelijkertijd wordt deze apparatuur steeds gevoeliger voor de vervuiling die het zelf veroorzaakt. Dit heeft grote gevolgen voor de stabiliteit van de elektrische energievoorziening: • er is meer kans op uitval van (delen) van de installatie door spanningsdips en/of stroompieken; • een falend noodstroombedrijf door een capacitief net, harmonische vervuiling en ongelijk belaste fasen; • meer storingen en hogere onderhouds34 FMT | april 2022 kosten, door toenemende netvervuiling veroorzaakt door werktuigbouwkundige installaties, medische apparatuur, ledverlichting en zonnepanelen; • een zwaarder belaste nul-leider, ten gevolge van ongelijk belaste fasen en netvervuiling; • een zwaarder belaste transformator, ten gevolge van netvervuiling en asymmetrische belasting; • een steeds scherper wordende juridische afkadering en vastlegging van verantwoordelijkheden ten aanzien van de kwaliteit van elektrische energie. Een gevolg van bovenstaande trends is dat de beheersbaarheid van de elektrische energiesystemen afneemt. Systemen falen in noodstroombedrijf en spanningsdips leiden tot uitval van processen of zelfs het tijdelijk sluiten van afdelingen. De kosten van een slechte power quality zijn niet altijd zichtbaar en worden veelal uit onderhoudspotjes betaald. Kwaliteitsaspecten van spanning en stroom in energiemanagementsystemen Bestaande energiemanagementsystemen binnen zorginstellingen zijn veelal gekoppeld aan gebouwbeheerssystemen en richten zich hoofdzakelijk op energieverbruik. Hierbij wordt de ‘gezondheid’ van stroom en spanning uit het oog verloren. Elektrische verstoringen en power quality worden meestal niet geregistreerd, waardoor de oorzaak van spanningsuitval vaak onbekend is. Dat is voor de zorginstellingen anno 2022 niet meer acceptabel. fortop automation & energy control gebruikt haar ervaring in kritische applicaties als datacenters en ziekenhuizen om de beschikbaarheid van spanning en stroom onder alle condities te vergroten. De fortop competentieketen van meten, monitoren en verbeteren draagt bij aan een hogere bedrijfszekerheid en een betere benutting van de elektrische installatie. Dit noemen we ook wel power management. Het doel ervan is uitval voorkomen, energie- en onderhoudskosten verlagen en de gevolgen van storingen minimaliseren. Power management als verbeterproces richt zich op 4 aspecten. 1) Energie(verbruik) De verplichte EED Energie-audit en scherper wordende eisen vanuit de overheid maken continu inzicht in de energiestromen noodzakelijk. Door energie zichtbaar te maken, wordt de bewustwording en betrokkenheid bij maatregelen vergroot en heeft u continu inzicht in de effecten ervan. Ook wordt hiermee het verrekenen van energieverbruik naar verhuurders mogelijk. Door het vermogen van boven tot onder in de installatie te visualiseren worden het energieverlies, de sluipverbruikers en aansluitfouten van meters direct herkend.

Fortop software Solutions controleert samen met de klant de meetwaarden 2) Load (stroombelasting) Beheerders willen graag weten waar groei in de installatie mogelijk is, zonder de installatie uit te breiden. Bij omschakeling op generatorbedrijf is het essentieel om inzicht te hebben in het beschikbare vermogen en om de aangesloten apparatuur te kunnen voeden. Harmonische vervuiling, lage cos-phi en ongelijk belaste fasen leggen extra druk op transformatoren en generatoren. Daarnaast zorgt het dynamische gedrag van de belasting voor onvoorspelbaarheid. Inzicht in dag, week en jaarprofielen is dan gewenst. 3) Power Quality (kwaliteit spanning) Een ’gezonde’ spanning leidt tot lagere onderhoudskosten, helpt uitval voorkomen en bespaart elektrische energie. Daarnaast zorgt het voor inzicht en een scherpe verdeling van verantwoordelijkheden en eventuele aansprakelijkheden. Normen voor spanningskwaliteit spelen hierbij een belangrijke rol. Het bepaalt onder andere of medische apparatuur aangesloten mag worden en of apparatuur wel of niet onder garantie valt. 4) Events (spanningsdips en stroompieken) Events als spanningsdips en stroompieken kunnen leiden tot uitval van (delen van) de elektrische installatie. Bij tijdige alarmering wordt de oorzaak van de storing sneller achterhaald en de uitvalduur verkort.Dat kan doordat de dips en pieken, met een resolutie van 50 microseconde, worden geregistreerd. Passende maatregelen kunnen dan de negatieve gevolgen van deze verschijnselen minimaliseren. Bij de integratie van energiemeetsystemen voor energiebesparing is het van belang om de kwaliteitsaspecten van spanning en stroom mee te nemen en te integreren in het meetconcept. De drie cyclische stappen Power Management is een continu verbeterproces van meten, analyseren en verbeteren, met als doel energieverbruik en onderhoudskosten te verlagen en de kans op uitval te minimaliseren. Meten, analyseren en verbeteren is een continu verbeterproces voor een optimaal gebruik van elektrische energie Stap 1: Continu meten met Power Analysers Voor een continu verbeterproces is het nodig 24/7 te meten. Alleen zo worden trends vastgelegd, kan energiebesparing worden aangetoond en kan direct worden gealarmeerd bij incidenten. 'Voortdurend inzicht in complexe installaties is cruciaal' Voor het opzetten van een installatiedekkend’ meetsysteem hanteert fortop een standaard blauwdruk, waarbij elk niveau van de elektrische installatie het meest geschikte meetinstrument krijgt. fortop maakt hierbij gebruik van de meetinstrumenten van Janitza. Met een resolutie van 50us worden spanningen en stromen gesampled, waardoor een nauwkeurige 35

technische installaties | meting wordt verkregen en iedere storing nauwkeurig wordt geregistreerd. De Janitza meters worden ontwikkeld en geproduceerd in Duitsland en worden toegepast in vele highend applicaties. We onderscheiden vier meetniveau’s met elk hun eigen meetinstrument: Niveau 1: Inkomende velden op middenspanningsniveau; Power Quality Analysers Niveau 2: Laagspanningszijde transformatoren; Power Analysers Niveau 3: Afgaande velden hoofdverdelers; Universeelmeters Niveau 4: Onderverdelers en eindgebruikers; DIN-rail verbruiksmeters of multi-channel meters Met de single line visualisatie wordt in één oogopslag inzicht verkregen in de actuele status van de installatie Alarmmanager De belangrijkste functie van een power managementsysteem is de alarmmanager. Dreigende overbelasting, uitval van spanning en afwijkingen in de kwaliteit van spanning en stroom worden opgeslagen met een nauwkeurige datum/tijd-stempel. De actieve alarmen worden doorgezet via SMS, e-mail, GBS of een speciale app voor de smartphone. Inzicht in energiestromen met de Power Tree-functie Met de Power Tree-functie wordt van de gehele elektrotechnische installatie, zowel de realtime en historische belasting per fase in kaart gebracht. Met één druk op de knop is te bepalen waar eventuele overcapaciteit aanwezig is. Sluipverbruikers en energie-slurpers worden direct herkend. Extra vermogensruimte en minder uitval door toepassing van actieve filters. Actieve filters zijn de ideale oplossing voor het oplossen van de meest voorkomende problemen in moderne elektriciteitsnetten. De werking van een actief filter kan het best worden vergeleken met een anti-geluidsinstallatie. Er wordt door het filter een stroom geïnjecteerd die dusdanig van vorm is dat de stroomharmonischen worden weggefilterd, waardoor de cosinus-phi netjes 1 wordt en er geen onbalans tussen de fasen meer ontstaat. Het filter wordt geplaatst bij de laagspanningsverdeler en kan de gebruiker de volgende resultaten opleveren: • Tot 30% meer stroomruimte op de trafo en tot 50% meer stroomruimte op de generator door het wegfilteren van blindvermogen, stroom-harmonischen en ongelijk belaste fasen. • Tot 2% minder energieverbruik en CO2 Voor elk niveau heeft Janitza een geschikt meetinstrument. Stap 2: Continu monitoren DCEM Om binnen ziekenhuizen en zorginstellingen alle meetdata te verzamelen in één systeem en dit te vertalen naar managementinformatie is DCEM Healthcare Edition ontwikkeld. Het pakket is afgestemd op de specifieke kenmerken van elektrotechnische installaties in zorginstellingen. Met DCEM wordt tot op de milliseconde inzicht verkregen in real-time- en historische meetdata van de gehele installatie. Gegevens van meetinstrumenten, schakelaars, generatoren en UPS-en worden omgezet naar real-time alarmen, visualisaties en rapportages. Deze informatie is via een gebruiksvriendelijke web-interface toegankelijk op alle apparaten met een standaard webbrowser. Het pakket is oneindig schaalbaar in aantal gebruikers, functies, datapunten en locaties en heeft zijn nut bewezen in applicaties tot 8000 energiemeters in één netwerk. 36 FMT | april 2022 uitstoot door minder opwarming van kabels, leidingen en transformatoren; • Reductie van onderhoudskosten en zekerstellen van garanties op apparatuur door het beperken van de spanningsvervuiling. De Power Tree-functie geeft realtime inzicht in de energiestromen Stap 3: Verbeteren van spanning en stroom Elektronische apparatuur vervormt de stroom, waardoor harmonischen ontstaan. De harmonische in de stroom zorgt voor extra opwarming van kabels, transformatoren en generatoren en daarmee verspilling van energie. Daarnaast zorgen stroomharmonischen voor vervuiling in de spanning wat op zijn beurt weer zorgt voor niet-stabiel werkende apparatuur, onverklaarbare uitval en onnodig energieverlies. Zodra de spanningsvervuiling de normwaarden overschrijdt kunnen deze verschijnselen zo ernstig worden dat het onbeheersbaar wordt en garanties op apparatuur vervallen. actief filter Een actief filter werkt als een antigeluidsinstallatie Opheffen van spanningsdips door toepassing van spanning stabilisatie systemen Spanning-stabilisatiesystemen zijn oplossingen voor het ’opvullen’ van spanningsdips. In tegenstelling tot UPS-en staan deze stabilisatiesystemen parallel aan de belasting en kunnen zij de kortdurende spanningsdips opvangen. Hiermee wordt uitval van apparatuur en ongewenste stroompieken voorkomen.  Meer informatie: www.fortop.nl

PROFESSIONALS FOR PROFESSIONALS                                               Wij zijn een betrouwbare, resultaatgerichte en professionele partner. Plannen? Neem contact op voor een vrijblijvend oriënterend gesprek. +31 (0) 73 62 34 381 | WWW.OKCN.NL | INFO@OKCN.NL Mechanische sequentiële wastafelmengkraan 2640BEL Sequentieel openen en sluiten op koud water Securitouch thermische anti-verbrandingsisolatie Beperkte hoeveelheid stilstaand water in het lichaam Functie thermische spoeling zonder hendel te demonteren Het is mogelijk de uitloop te blokkeren DELABIE, expert in sanitaire voorzieningen en kranen voor zorginstellingen, biedt unieke oplossingen die beantwoorden aan specifieke vereisten op het gebied van hygiëne en veiligheid. Meer informatie op delabiebenelux.com 37

NVTG | tekst • Esmee Meijs, Zakmes Agency Technisch kan alles, maar passen ambities en budget wel bij elkaar? De implicaties van steeds meer techniek in de zorg Het digitaal beheren van gebouwen in het zorgvastgoed is vandaag de dag veel gebruikelijker dan vroeger. Dat maakt de rol van installatieadviseurs en technische installaties steeds belangrijker. Is het zorgvastgoed klaar voor deze digitaliseringslag? En welke impact heeft het tekort aan personeel op deze ontwikkeling? NVTG-leden Joes van Asten (Mul BV), Loek van Houten (Smits van Burgst), Gerard Janssen (Huygen Installatie Adviseurs) delen hun visie onder leiding van moderator Victor Pastoor (Arcadis en NVTG bestuurslid). E r is in de afgelopen vijftien jaar veel veranderd op het gebied van vastgoed en technische installaties. Joes van Asten neemt ons mee: “Digitalisering speelt al lange tijd een belangrijke rol, maar we zien nu daadwerkelijk de implementatie van de eerste toepassingen op het gebied van Smart Buildings. Denk dan voor zorginstellingen aan sensoren, IoT gebouwautomatisering en slimme oplossingen voor licht en energie.” Gerard Janssen vult aan: “De energietransitie – en de bijbehorende keuze voor andere opwekkingstechnieken - heeft geleid tot hogere bouwkosten. Digitale hulpmiddelen in het zorgdomein en in de caresector nemen enorm toe; dat heeft zeker de afgelopen twee jaar tijdens de coronapandemie een enorme vlucht genomen.” Ventilatie is prioriteit De rol van ventilatie bij de verspreiding van het coronavirus staat hoog op de agenda. Zowel bij cure als care-instellingen. Joes: “Er is uiteraard meer aandacht gekomen voor voldoende ventilatie en dan met name in de kern van een gebouw. De gezamenlijke vertrekken waar veel mensen in- en uitlopen worden onder een vergrootglas gelegd en er wordt 38 FMT | april 2022 MS Teams rondetafelgesprek met NVTG-instellingsleden scherp gekeken naar hoeveel personen er op een centraal punt bij elkaar in één ruimte zijn. Met name in de caresector zie je dat bij instellingen die al tientallen jaren in een gebouw zitten er voor de coronapandemie nooit specifiek over ventilatie werd nagedacht. De cure heeft de ventilatie al wat beter op orde.” Gerard herkent dit: “De cure heeft al een basis. Als je nu met nieuwbouwprojecten of een poli bezig bent, hebben gebruikers er meer aandacht voor. Ze vragen vandaag de dag het vier- of zelfs zesvoudige aan ventilatie. Ze zijn meer bezig met dit onderwerp.”

Loek van Houten: “Als de installateur die de bouw gaat realiseren, ook verantwoordelijk is voor het beheer ontstaat er een win win situatie.” (Foto: Projectreferentie Smits van Burgst | HMC Westeinde in Den Haag) Gebouwontwikkeling gaat door De installatieadviseurs zien dat er – ondanks een pandemie - bij directie en management van zorginstellingen de juiste focus is op technische installaties en (ver)bouwplannen. Joes: “ik heb niet het gevoel dat er iets ‘on hold’ is gezet. Ik heb eerder het idee dat wij het alleen maar drukker hebben gekregen.” Loek vult aan: “De grootschalige nieuwbouwprojecten zijn gewoon doorgegaan. Niet alleen binnen de zorg, maar ook bij andere (overheids-) instellingen. Een andere mooie ontwikkeling: de gebruiker staat steeds meer centraal bij verbouwplannen. Daar spelen wij als organisatie graag op in. Dit gebeurt met Adaptive Building: het inbouwen van flexibiliteit voor veranderende wensen van de gebruiker in een bepaald gebouw.” 'We vissen allemaal in dezelfde vijver van technisch personeel' Loek van Houten, directielid Smits van Burgst adviseurs : “Ik heb nog niet het idee dat alle klanten het voordeel van BIM inzien.” 39

NVTG | 'Als de installateur die de bouw realiseert ook verantwoordelijk is voor het beheer, ontstaat er een win-winsituatie' Gerard Janssen, technisch directeur bij Huygen Installatie adviseurs: "Het belang van technische installaties neemt alleen maar toe." Zorgvastgoed & CO2 -routekaart Sinds 2019 is de klimaatwet in Nederland van kracht. Een meerjarenplan voor het structureel terugdringen van de CO2 -uitstoot gebeurt met een CO2-routekaart. De installatieadviseurs zijn positief over deze ontwikkelingen, maar zien ook dat ziekenhuizen het moeilijk vinden om er invulling voor de lange termijn aan te geven. Joes: “Organisaties zijn na gaan denken over de CO2 sie? Voor de korte en middellange termijn is het te overzien. Maar richting 2050 weten ze niet op welke manier ze met hun vastgoed moeten omgaan. We zijn niet altijd bezig geweest met CO2 -reductie, maar wel met energiebesparing met een terugverdientijd. Dit was de belangrijkste factor om bepaalde maatregelen door te voeren. Nu er meer op CO2 gestuurd wordt, is de terugverdientijd een minder belangrijke factor geworden. Ondanks dat de financiering voor echt grote investeringen nog een grote bottleneck kan worden.” Personeel als reddende factor Zoals in vele sectoren heeft ook de bouwsector te maken met een enorm tekort aan personeel. Joes: "Ondanks de stikstofcrisis wordt er toch overal volop gebouwd. Er zit een enorme drive achter. Voor mijn gevoel is er meer werk dan personeel. We zijn aan het vissen in een lege vijver. Bovendien hebben de technische opleidingen te maken met een kleine instroom en veel uitval gedurende de opleiding. Dat is ook iets waar ieder adviesbureau mee te maken krijgt: het vinden van nieuw technisch talent is een lastige zoektocht.” Ook Gerard is wat somber over de zaken omtrent het personeel: “We hebben te maken met energietransities. De schaarse techneuten die we in Nederland hebben, daar zijn we allemaal naar aan het zoeken. Maar er zijn ook lichtpuntjes: het gebruik van meer digitale technieken maakt ons vak zeker weer aantrekkelijker voor jonge mensen. Het beste is om hen ook intern bij een bedrijf op te leiden, zodat ze ontdekken welke richting ze leuk vinden. Bij een aanblijvend tekort zullen we creatief moeten zijn. Meer digitaliseren en meer (internationaal) uitbesteden in landen met meer capaciteit.” 40 FMT | april 2022 -reductie. De concluDe klant vs. digitalisering Zijn de cure- en caresector klaargestoomd voor een grote digitaliseringsslag? Volgens Gerard varieert dit per klant: “Er zijn klanten die heel erg ambitieus zijn en hier echt al stappen in ondernemen, zoals een aantal academische ziekenhuizen. Hierbij is het belangrijk om gezamenlijk de vraag te beantwoorden: waarom digitaliseren?’ Als je tien keer tegen een renovatieproject aanloopt omdat de revisietekeningen niet op orde zijn - dan ziet de klant ook wel het belang van het bijhouden van een goed digitaal dossier. Uiteindelijk bespaart het veel kosten.” Joes ziet in de care het stukje beheer verloren gaan: “BIM werkt goed in de bouwkolom, maar als het project is opgeleverd is het beheer met BIM nog een stap te ver. Wat we in de bestaande bouw ook steeds meer zien, is dat we werken met 3D-modellen. Dat gaat de technische tekening langzaam vervangen.” Ook Loek beaamt dit: “Met de installaties zijn we een inhaalslag aan het maken. Soms merk ik nog wel dat er in de uitvoering de vraag speelt: waar kunnen we nog op bezuinigen? We gaan dan liever met CADsoftware werken dan met Revit. Dat vind ik een verkeerde bezuiniging. Je kan er tijdens de exploitatie zoveel meer uithalen. Ik heb nog niet het idee dat alle klanten het voordeel zien, van wat er in de exploitatie mogelijk is.” Gerard Janssen (Huygen): “Techniek gaat een deelvan de zorg overnemen.” (Foto: Projectreferentie Huygen | MUMC+ Maastricht)

Een collectief signaal De installatieadviseurs willen ook een collectief signaal afgeven aan de achterban. Gerard: “We moeten de komende jaren rekening houden met een behoorlijke kostenstijging. In de bouwkolom zijn we verschillende zaken ‘dubbel’ aan het doen. Worden we niet afgeremd door de kosten, dan wel door te weinig personeel. We moeten dat gewoon efficiënter gaan aanpakken.” Zowel Joes als Loek sluiten zich hierbij aan en voegen toe: “De kosten voor opdrachtgevers gaan omhoog. Zowel de personeels- als materiaalkosten zien wij stijgen. Opdrachtgevers kiezen toch nog vaak voor het goedkoopste. Het zou mooi zijn als we hen het volgende kunnen meegeven: kies niet voor het goedkoopste, kies voor kwaliteit!” NVTG als accelerator Victor Pastoor benadrukt nogmaals dat kennisdeling, innovatie en informatieoverdracht in het DNA van de NVTG zit. “Ook tijdens dit gesprek proef ik een aangename sfeer en voelen we een positieve energie dat onze leden met elkaar in gesprek zijn gegaan om kennis uit te wisselen en als vakgenoten onder elkaar over de trends en ontwikkelingen in de sector te praten. Wij zijn de facilitator van die kruisbestuiving van kennisdeling: ontdek meer op www.nvtg.nl.”  Joes van Asten: "Digitalisering van de bestaande bouw gaat een grote vlucht nemen" (Foto: Projectreferentie Mul| Martini Ziekenhuis, Groningen) NVTG nodigt je uit Word ook lid van de NVTG. Praat mee met actuele onderwerpen en vertel ons waar jij zoal tegen aan loopt, deel kennis hoe je daar mee omgegaan bent. Neem als NVTG-lid deel aan één van de ronde tafelgesprekken in 2022! Heb je interesse? Kijk op www.NVTG.nl Joes van Asten , directeur Mul BV ontwerpers & adviseurs: “Mijn advies Focus naast CO2 materiaalgebruik." -reductie ook op circulariteit en "Techniek gaat een deel van de zorg overnemen, daarom worden technische installaties steeds belangrijker" 41

technische installaties | partnercontent • EQUANS & Dräger Partnerschap EQUANS en Dräger in nieuw Isala Meppel Dimensionering distributiesysteem voor medische gassen Afgelopen maand werden de laatste puntjes op de i gezet in de nieuwbouw van Isala Meppel, waar het consortium TDE (Trebbe, Vermeer en EQUANS) een ziekenhuis met inpandig geriatrisch revalidatiecentrum heeft neergezet. Voor het bepalen van het optimale distributiesysteem voor medische gassen ging EQUANS – dat de komende 25 jaar verantwoordelijk is voor het beheer en onderhoud van het ziekenhuis – al in een vroeg stadium een partnerschap aan met Dräger. E erder al voerde EQUANS samen met Dräger meerdere projecten uit. Ook nu bij Isala Meppel trokken beide partijen in het voortraject samen op. Zo leverde Dräger een bijdrage tijdens het tenderproces en bracht het bedrijf een offerte uit aan EQUANS voor de aanleg van het distributiesysteem voor medische gassen en de broninstallaties. “We werden uitgedaagd onze meerwaarde aan te geven. Daarop was onze reactie: waarom leggen jullie de verantwoordelijkheid voor het onderhoud van het hele systeem niet bij ons als onderaannemer? Met onze DrägerService-overeenkomst Uptime-Care garanderen we maximale uptime vande apparatuur en nemen we reparaties, preventief onderhoud en inspecties voor onze rekening”, vertelt Xander te Loo, business unit manager bij Dräger. 42 FMT | april 2022 EQUANS koos in het tenderproces voor Dräger vanwege de kennis en kunde op het gebied van medische-gasseninstallaties. “Met een partnerschap in het voortraject wilden we komen tot de beste prijs om zo de opdracht binnen te halen. Bovendien weet de klant dan welke partners je meebrengt in het project. Dat heeft een goede uitwerking gehad op de score”, stelt Mindert van der Meer, projectleider bij EQUANS. Er is veel overleg geweest met EQUANS, beaamt Marc van Weert, projectmanager bij Dräger. “Na het uitbrengen van de offerte heeft er vanuit ons veel advisering en finetuning plaatsgevonden over hoe het gasdistributiesysteem het best uit te voeren is”, zegt hij. “Daarvoor hebben we de tekeningen met het leidingtracé van bronopstelling tot afnamepunt beoordeeld om te zien of het wellicht logischer of efficiënter kon. Uitgangspunt is te bepalen hoeveel medische zuurstof, perslucht, koolstofdioxide en vacuüm er door de leidingen getransporteerd moet worden om te voldoen aan de vraag voor de patiënt. Zo hebben wij het hele distributiesysteem gedimensioneerd – 6 kilometer in totaal.” Goed alternatief Zelf had EQUANS het leidingwerk in basis geëngineerd en bepaald hoe de routing ging lopen. Vervolgens gaf Isala Meppel aan EQUANS de opdracht te gunnen, met het verzoek nog wat aan de prijs te doen. “Dus hebben we samen met Dräger de berekeningen gedaan om te kijken waar we nog konden besparen. Hiervoor heeft Dräger enkele opties aangedragen, zoals het laten vervallen van afsluiters per ruimte, uiteraard conform wet- en regelgeving rond medische gassen”, schetst Van der Meer. “Verder hebben we dankzij Dräger in plaats

Beheer en onderhoud van het gevraagde in het bestek een goed alternatief kunnen aanbieden, van hetzelfde veiligheidsniveau en soms zelfs van iets betere kwaliteit.” Zo bracht Dräger een redundantie aan door vier perscompressoren te plaatsen die elk 50% van de totale capaciteit leveren, in plaats van drie van 100%. “Een besparing in prijs, die bovendien resulteert in een hogere bedrijfszekerheid van de installatie, doordat je met een compressor minder werkt.” Voor het project bij Isala Meppel ontzorgt Dräger het ziekenhuis van a tot z, oftewel van bron tot en met de afnamepunten. “We hebben inderdaad voorgesteld om de broncapaciteit te verdelen over meerdere bronnen, om de beschikbaarheid te vergroten. Initieel zijn de aanschafkosten wel hoger, maar vanwege het lagere aantal draaiuren per machine, dalen de onderhoudskosten”, verklaart Te Loo. “Een ander voordeel is dat je buiten de piekbelasting Broncapaciteit verdelen over meerdere bronnen biedt belangrijke voordelen EQUANS en Dräger hebben een intentieverklaring getekend voor het beheer en onderhoud van het medische-gassendistributiesysteem. Die wordt naar verwachting eind maart omgezet in een onderhoudscontract van 25 jaar. “Omdat je praat over langere tijd, kijk je niet alleen hoe je op de meest economische wijze invulling kunt geven aan de besteksvraag, maar ook: hoe kun je dit op de beste wijze doen over een periode van 25 jaar?” aldus Xander te Loo, business unit manager bij Dräger. “Het ziekenhuis krijgt zo de economisch beste installatie, wij de werkgelegenheid voor een lange periode en onze technici de voldoening dat ze de best mogelijke installatie hebben afgeleverd.” 43

technische installaties | Het distributiesysteem voor medische gassen telt 450 afnamepunten van het OK-programma, als er minder capaciteit aan medische gassen nodig is, toe kunt met één kleinere machine, die de helft van de stroom verbruikt. Het levert het ziekenhuis dus ook een energiebesparing op.” Compartimentering Een derde voordeel van capaciteitsverdeling over meerdere machines is de mogelijkheid die bronopstellingen gescheiden in verschillende brandcompartimenten op te stellen. “Dat geeft, zoals Mindert al aangeeft, een hogere bedrijfszekerheid. Mocht er in een van deze ruimten een calamiteit plaatsvinden, dan kun je die zonder in te leveren op capaciteit, afsluiten en vertrouwen op de tweede installatie.” Dräger leverde ook het bijbehorende alarmmanagementsysteem, een continue monitoring van alle bedrijfs- en alarmmeldingen van zowel bronnen als de zonebesturingseenheden op de afdelingen; bij overschrijding van een grenswaarde geeft dit een signaal aan het gebouwbeheersysteem. Meer richting de toekomst ziet Te Loo nog mogelijkheden om het onderhoud in het ziekenhuis op afstand te gaan monitoren. “Dat geeft ons nog meer zicht en grip op de staat van de installaties en zaken als belasting en draaiuren. Op basis daarvan kunnen we bepalen of we preventief onderhoud plegen of dit juist naar achteren schuiven.” 100% veilig In totaal telt het distributiesysteem voor medische gassen 450 afnamepunten. Een aanzienlijk project voor Dräger, mede omdat zowel de bronvoorzieningen voor medische zuurstof en koolstofdioxide als de opwekkingsinstallaties voor medische perslucht en vacuüm onderdeel van de totale levering zijn. “Al met al zijn we van november 2020 tot november 2021 bezig geweest. Op het hoogtepunt van de werkzaamheden hadden we acht technici aan het werk”, zegt Van Weert. De belangrijkste eis waaraan het systeem moet voldoen, is de nieuwe Medical Device Regulation (MDR) die sinds mei 2021 van kracht is en betrekking heeft op het distributie-systeem als medisch hulpmiddel. “Zo’n systeem moet altijd 100% veilig zijn, het is immers rechtstreeks gekoppeld aan de 44 FMT | april 2022 Voor het project bij Isala Meppel ontzorgt Dräger het ziekenhuis van a tot z, oftewel van bron tot en met de afnamepunten. Foto: Dräger patiënt.” De ondersteuning van Dräger op het punt van wetgeving en normering was heel bepalend voor EQUANS en het ziekenhuis. “We hebben twee keer een risico-inventarisatie uitgevoerd en in alle openheid gewerkt; dat werd gewaardeerd. Dankzij onze jarenlange expertise kunnen we zo’n netwerk zo lean mogelijk maken, duurzaam en kostenefficiënt uitvoeren en de beoogde patiëntveiligheid halen.” Van der Meer onderschrijft het belang van de technische ondersteuning door Dräger. “Het blijft toch een aparte discipline met veel normgeving. Daar heeft Dräger een belangrijke bijdrage in geleverd door de klant waar nodig bij te praten.” Tijdens de uitvoering in 2020 vormden de leveringsproblemen van materialen een grote uitdaging voor het consortium en zijn partners. “We denken altijd vooruit, vanuit risico’s, maar als apparaten zes maanden te laat komen, houdt het op. Zonder bepaalde componenten kun je de installatie niet in bedrijf stellen en het systeem niet testen en valideren”, stelt Van Weert. “Dankzij heel veel druk en escalatie is het gelukt om materialen en apparaten op tijd binnen te krijgen en konden we door. Mede dankzij grote inzet van de monteurs die de 450 afnamepunten moesten testen en valideren.” Ook voor Van der Meer was de late levering van de componenten een zorgpunt. “Het was vijf voor twaalf en dus alle hens aan dek. Uiteraard heb je liever dat alles om half 12 al klaar is, want op het laatste moment moet er altijd nog veel gebeuren. Uiteindelijk is alles tijdig voor oplevering gereed gekomen.” Gelijkwaardig partnerschap De samenwerking met EQUANS noemt Te Loo zonder meer prettig. “Als team proberen we samen tot het gewenste resultaat te komen. Het is een heel gelijkwaardige relatie: zij hebben ervaring in grote bouwwerken, wij leveren

| technische installaties de expertise op het gebied van transport van medische gassen.” Ook Van der Meer toont zich tevreden. “De samenwerking met Marc en Xander en ook de uitvoering is steeds goed verlopen. Daarnaast heeft Dräger ons ondersteund met documentatie en instructie van het onderhoudsteam van EQUANS en het ziekenhuis. Momenteel zetten we samen de laatste puntjes op de i en hopen we vervolgens te komen tot een goed onderhoudscontract voor Isala."  Meer informatie: www.draeger.com Uitgangspunt bij dit project was te bepalen hoeveel medische zuurstof, perslucht, koolstofdioxide en vacuüm er door de leidingen getransporteerd moet worden om te voldoen aan de vraag voor de patiënt. Foto: Dräger UW PARTNER IN MEDISCH MEUBILAIR Samen zorgen we voor de meest optimale inrichting OPSLAG EN DISTRIBUTIE VAN MEDICATIE INRICHTING DAGBEHANDELKAMER VERPLEEG- EN ZIEKENHUISBEDDEN PERSOONLIJK ADVIES OP MAAT MEDIFIX B.V. Nijverheidsweg 8 5071 NK Udenhout T: +31 13 511 11 11 E:  W:  45

innovatie | advertorial • Ropasystems Nieuw concept Ropasystems en Expandable Healthcare Mobiele onderzoeksunits veroveren de wereld Ropasystems en Expandable Healthcare maken gezamenlijk een heel nieuwe generatie mobiele en semi-permanente medische onderzoeksunits. Na de lancering van de hoogwaardige CT-unit gaat het razendsnel. Ook een endoscopie-unit zag het licht. De volledig ingerichte diagnostische units vonden hun weg al naar verschillende landen, maar ook in Nederland zelf is belangstelling voor de mobiele onderzoekscentra. D e samenwerking tussen Ropasystems, toen nog onder de naam van Tinnemans Medical Design, en Martijn Gevers, de mede-eigenaar van Expandable Healthcare, bestond al langer. Samen bouwden zij trailers voor vrijwel elke toepassing, van licht-radiologie tot zwaar-nucleair in het medisch bereik. Toen Martijn Gevers met Expandable Healthcare een nieuw concept met een mobiele CT-unit op vloerniveau naar de markt wilde brengen, was de keuze voor Ropasystems als partner voor de inrichting dus een logische. Gebruikscomfort Volledig nieuw aan het concept is dat de CTunit verrijdbaar is, maar toegankelijk op vloerniveau. De trailer meet bij vervoer grofweg 2,5 bij 13 meter. Eenmaal op locatie zakt hij met behulp van vier hefkolommen tot vloerniveau, waarna hij over de gehele lengte wordt uitgeschoven tot een imposante afmeting van 5 bij 13 meter. De onderzoeksfaciliteit biedt patiënten dus een onbelemmerde entree. Voor minder mobiele patiënten een belangrijke vooruitgang; zij hoeven niet langer trappen 46 FMT | april 2022 op die een forse hindernis zijn, of gebruik te maken van een rolstoellift. De faciliteit kent ruimtes voor canulatie, bediening van de scanner met personeelsruimte, een Siemens CT-scanner (deze ruimte meet maar liefst 7 bij 5 meter), omkleedvoorzieningen voor patiënten en voor personeel, en ruimtes voor techniek en berging. Zowel het ontwerp als materiaalgebruik zijn hoogwaardig, iets dat Ropasystems door de gehele unit zichtbaar maakte. Naast hoogglans-wit is gekozen voor een warme houtkleur, en het organisch vormgegeven plafond is voorzien van indirecte warm-witte ledverlichting. De unit biedt daarmee niet alleen gebruikscomfort voor patiënten; het is ook een prettige werkplek voor de laboranten en andere zorgverleners. Technisch vernuft In het plafond werden gekoelde luchtstromen en retourlucht onzichtbaar met elkaar gecombineerd, al met al een technisch hoogstandje. Dit technische vernuft kenmerkt ook de rest

van de unit, die met een 2,6mm Pb loodinlage geheel lekvrij werd afgewerkt. Andere apparatuur De eerst ontwikkelde unit is voorzien van een Siemens CT. Al in de productiefase bleek er ruime belangstelling voor de CT-unit te bestaan. Het eerste ontwerp kreeg een opvolging met verschillende typen CT’s van Siemens, GE en Canon. Er zijn inmiddels units geleverd aan klanten in binnen- en buitenland, onder meer op de Bahama’s en in Kuwait. Scopie-unit Hetzelfde concept is vanzelfsprekend ook uit te werken met andere onderzoeksapparatuur. Naast de CT-unit is inmiddels ook een relocatable (semi-permanente) onderzoeksfaciliteit met endoscopieruimte beschikbaar. Deze endoscopie-unit meet maar liefst 6 bij 18 meter, en biedt plaats aan een entree met receptie, een privé-bespreekruimte, een personeels pantry en een toilet. Achter twee glazen en hermetisch sluitende schuifdeuren vinden we het behandelgebied, met daarin twee voorberei dingsruimten, een transferruimte met toilet, een behandelruimte en een werkruimte voor ontvangst, reiniging en berging van scopen en toebehoren. Volledig afgescheiden van de medische ruimten heeft de unit een van buitenaf bereikbare technische ruimte. Mobiele of semi-vaste opstellingen zijn in te richten naar de specifieke toepassingen en wensen van de eindgebruiker. Er zijn oplossingen op maat, ook wat betreft budget.  www.ropasystems.nl Bekijk de CT-unit-video op YouTube 47

Meten en analyseren was nog nooit zo eenvoudig met de Janitza Power Analysers De geïntegreerde webinterface vertaalt de meetdata direct naar begrijpelijke visualisaties en rapportages. Met een paar muisklikken heeft u direct inzicht in de vier aspecten van power management. Simpeler kan het niet. UMG 509-PRO UMG 605-PRO UMG 512-PRO UMG 604-PRO Alle vier aspecten van power management geïntegreerd fortop.nl Tel: +31 (0)38 337 27 00 info@fortop.nl

advertentie OKCN bestaat 15 jaar en gaat nieuwe fase in OKCN 2.0 Vele ziekenhuizen hebben we in de afgelopen 15 jaar ondersteund met het ontwerpen en realiseren van highcare afdelingen. Het primaire zorgproces is daarbij altijd ons uitgangspunt geweest. Daar zijn we ontzettend trots op! Van rechts naar links: Erik Burgmeijer, Janet Vissinga, Frits Ullmann Om u optimaal te kunnen blijven bedienen, verder te innoveren en door te groeien, hebben managing partners Erik Burgmeijer en Frits Ullmann vanaf 1 januari 2022 hun krachten gebundeld en de operationele bedrijfsvoering binnen OKCN overgenomen. Erik heeft ruim 10 jaar ervaring op het gebied van ontwikkel- en realisatietrajecten binnen de ziekenhuissector. Hij bezit de kennis en expertise op bouwkundig gebied en is expert op het terrein van de inhoudelijke werkprocessen binnen de verschillende ziekenhuizen. Hij weet deze facetten goed te combineren in de projecten die we bij OKCN uitvoeren. Het realiseren van een gedragen ontwerp waar de medische staf en de verpleegkundigen zich mee kunnen identifi ceren, vormt zijn belangrijkste drijfveer. Hiermee draagt hij bij aan constante verbetering van de zorg. Frits, specialist in procesoptimalisaties, logistiek en projectmanagement is sterk gericht op het samenbrengen en delen van innovaties. Vernieuwing binnen de zorgsector is Frits op het lijf geschreven. Zijn missie; optimalisering van de kwaliteit van zorg gekoppeld aan effi ciënte bedrijfsvoering en slimme inzet van FTE met als doel de ‘zorg te ontzorgen’. Daarbij wil hij vooral een aantrekkelijke omgeving voor zowel de medische staf, verpleegkundigen en de patiënt realiseren. Dit met oog voor het fi nanciële kader. Frits staat graag letterlijk en fi guurlijk op de werkvloer en vertaalt als geen ander het primaire werkproces in haalbare ontwerpuitgangspunten. Janet Vissinga, oprichter en managing director blijft - weliswaar meer op de achtergrond - de ontwikkeling en verbreding van OKCN stimuleren. Zij zal onze internationale ambitie verder exploreren. De start van een nieuwe groeifase, waar u de komende periode mee zal kennismaken. Wij zijn trots op ons team en onze opdrachten. Samen met onze collega’s zullen we blijven inspireren, verbinden en adviseren als uw partner in de zorg! 49 Procesgestuurd vormgeven en inrichten van nieuwe highcare afdelingen in Nederlandse perifere en academische ziekenhuizen is onze missie. De bottom-up methodiek voor het in kaart brengen van de ontwerpuitgangspunten, zorgt ervoor dat alle betrokkenen vanaf techneut tot medisch specialist hun processen ingevuld zien. Met de vertaling van de in kaart gebrachte processen gecombineerd met goede kennis van state of the art technieken op de markt, begeleidt OKCN het ziekenhuis naar het passende model binnen de gestelde kaders. Het ziekenhuis is hierdoor in staat professionele input te geven aan de ontwerpers en een gefundeerde selectie te maken van de aan te schaff en inrichting. Op deze wijze draagt OKCN bij aan een verdere professionalisering in de gezondheidszorg en zal de kwaliteit van het zorgproces verder toenemen. Meer informatie: www.okcn.nl OKCN is verhuisd! Oude Apeldoornseweg 41 7333 NR Apeldoorn Wij zijn op zoek naar consultants en projectmanagers!

facilitair | tekst • Frank van Wijck Laadpalen als essentiële voorziening voor ziekenhuizen Voorsorteren op all-electric Ziekenhuizen zijn nog maar mondjesmaat geïnteresseerd in hun parkeergarages en -terreinen voorzien van laadpalen. De duurzaamheidsdoelstellingen voor de zorg maken echter dat binnen afzienbare tijd niet alleen medewerkers en bezoekers, maar ook ambulancediensten, bloedbanken en transplantatie - diensten elektrisch zullen rijden. Essentiële diensten die gegarandeerd moeten kunnen rijden. Zaak dus voor de ziekenhuizen om nu al voor te sorteren op deze toekomst. P arknCharge, het bedrijf dat laadmogelijkheden biedt voor gemeenten en bedrijven, telt tot nu toe vier ziekenhuizen onder zijn klanten. Het loopt nog geen storm, zegt Jeroen Roeloffzen, directeur. “Die ziekenhuizen beseffen dus het belang ervan voor hun medewerkers en bezoekers”, zegt hij. “Maar het hangt nog wel erg af van de interesse van een medewerker die zelf elektrisch rijdt of van een subsidie die beschikbaar komt of een ziekenhuis gaat nadenken over het installeren van laadpalen in de parkeergarage.” Op zich begrijpelijk, stelt Willem Knol, adviseur van adviesbureau Over Morgen. “Ze zien het niet als kerntaak. Ze ervaren wellicht nog niet dat de vraag snel zal gaan stijgen, maar dat gaat echt wel gebeuren. Parkeren en laden gaan uitstekend samen, zeker op plekken waar mensen voor een aantal uur parkeren, zoals een ziekenhuis.” Eerste ervaringen De vier ziekenhuizen waar ParknCharge nu laadpleinen voorzien heeft, zijn daar positief over, zegt Roeloffzen. “De laadpalen worden goed gebruikt, dus de inschatting dat er behoefte aan bestond wordt waargemaakt. Maar ze zien het nog wel als iets dat echt buiten het ziekenhuis 50 FMT | april 2022 staat en dat maakt het kwetsbaar. Neem het gegeven dat ze niet willen dat het laadplein is aangesloten op hun eigen stroomnetwerk. Er is een soort onberedeneerde angst dat de stroom die naar de laadpalen gaat ten koste kan gaan van noodzakelijke voorzieningen zoals de OK's. Op zich best te begrijpen, hoewel hun stroomvoorziening natuurlijk gigantisch is en ziekenhuizen goede noodstroomvoorzieningen hebben.

Jeroen Roeloffzen Willem Knol Bovendien heeft onze samen werkingspartner NL Charge al een oplossing voor dit probleem, waarbij de laadpalen in het geval van een noodsituatie in enkele milliseconden volledig worden afgesloten van de stroomtoevoer. Het biedt ook een oplossing voor netwerkbeheerders die ons nu vragen waarom wij nieuwe netwerkvoorzieningen van ze willen, terwijl het ziekenhuis meer dan genoeg kan bieden.” Meteen toekomstbestendig Over Morgen heeft samen met het Parkeerbureau een handreiking ontwikkeld voor het realiseren van laadinfrastructuur in parkeergarages. “Die is ook bruikbaar voor ziekenhuizen”, zegt Knol. “Wij hebben data en adoptiemodellen die kunnen helpen om antwoord te geven op de eerste vraag die altijd wordt gesteld: hoeveel laadpalen hebben we nodig? Je wilt niet een voorziening neerzetten waarop je over een paar jaar alweer tegen beperkingen aanloopt en moet uitbreiden. Je moet het meteen toekomstbestendig maken, anders krijg je te maken met extra kosten en lange wachttijden voor een aansluiting.” Dat laatste is echt een probleem, vult Roeloffzen aan. “Bij de grootverbruikersaansluitingen waar het in dit geval om gaat, heb je het al snel over één of anderhalf jaar. Daar lopen we nu tegenaan bij een zieken'Parkeren en laden gaan uitstekend samen, zeker op plekken waar mensen voor een aantal uur parkeren, zoals een ziekenhuis' 51

facilitair | Proefopstelling en parkeerservice huis waar we al een laadplein hebben staan en dat nu wil uitbreiden.” Ziekenhuizen moeten zich ook afvragen of ze zo’n voorziening zelf willen regelen, of willen uitbesteden aan een bedrijf als ParknCharge. “Ze besteden de winkeltjes en de kantinefunctie ook vaak uit en dat is bij een laadplein met hetzelfde argument een serieuze overweging: het is geen primaire functie. Een externe partij kan door grootschaliger aanpak tot een sluitende businesscase komen en ook de risico’s dragen.” ParknCharge wil graag in gesprek met ziekenhuizen om in een proefopstelling ervaring op te toen met noodsituaties waarbij de stroomtoevoer naar de laadpalen wordt afgesloten om de elektriciteit elders in te kunnen zetten. “Niet alleen daarover trouwens”, vertelt Roeloffzen. “We zien ook dat bijvoorbeeld artsen hun auto aan een laadpaal zetten en vervolgens de hele dag patiëntenzorg verlenen, terwijl die auto binnen een paar uur volledig opgeladen is. Dit werpt ander licht op de vraag hoeveel laadpalen een ziekenhuis nodig heeft. Een alternatief is dat ziekenhuizen een parkeerservice gaan bieden aan medewerkers, vergelijkbaar met hotels. Je levert bij binnenkomst je sleutel in en een medewerker zet je auto op de afgesproken plek in de parkeergarage als die volgeladen is.” Meer informatie: 'Net als bij de winkel en de kantine kun je de exploitatie van een laadplein uitbesteden' 52 FMT | april 2022 www.parkncharge.nl | www.overmorgen.nl | www.nlcharge.nl Voorbereid zijn Maar welke aanpak ziekenhuizen ook kiezen, het begint ermee dat ze moeten beseffen dat voorzien in laadpleinen binnen nu en een paar jaar een essentieel onderdeel van hun voorzieningenaanbod wordt, stelt Roeloffzen. “De verwachting is dat in 2030 een op de vijf auto’s elektrisch zal zijn. Gelet op de duurzaamheidsdoelstellingen in de zorg ligt het voor de hand dat dit voor auto’s voor zorgdoeleinden sneller zal gaan. Denk aan ambulances, auto’s voor bloedbanken en transplantatiediensten. Die moeten gegarandeerd de weg op kunnen en dus opgeladen kunnen worden. NL Charge biedt al de mogelijkheid de stroomvoorziening specifiek naar zulke auto’s te leiden op momenten dat dit nodig is. Maar de ziekenhuizen moeten wel beseffen dat de toekomst waarin dit soort voorzieningen nodig is al heel dichtbij is. Zo ver is het op dit moment echt nog niet. Het onderwerp heeft veel meer aandacht nodig in deze sector dan het op dit moment al krijgt.” 

Agenda 2022 DMEA 2022 Connecting Digital Health 26-28 april Messe Berlijn www.dmea.de Zorgfestival Inspire HEALTH&CARE 26-28 april Flanders Expo, Gent www.health-care.be Interclean Amsterdam 10-13 mei RAI Amsterdam www.intercleanshow.com/amsterdam VCCN Nationaal Symposium Contamination Control 10 mei Congrescentrum 1931, Den Bosch www.vccn.nl Healthcare Cleaning Forum 12 mei RAI Amsterdam https://www.intercleanshow.com CareTech Congres 17 mei Achmea Congrescentrum, Zeist www.sbo.nl/caretech CLIMA 2022 REHVA HVAC Congres 22-25 mei Ahoy, Rotterdam www.clima2022.org Congres Data Driven Healthcare 25 mei Jaarbeurs Utrecht www.datadrivenhealthcare.nl Vakbeurs Facilitair & Gebouwbeheer 8, 9 en 10 juni Jaarbeurs Utrecht www.vakbeursfacilitair.nl Dutch Technology Festival 11, 15 t/m 19 juni www.dutchtechnologyfestival.com Vakevent Zorgtotaal 14 t/m 16 juni Jaarbeurs Utrecht www.zorgtotaal.nl Support 15 t/m 18 juni, voor het eerst samen met Zorgtotaal en Zorg & ICT live gehouden tijdens de Dutch Health Week. Jaarbeurs Utrecht www.supportbeurs.nl ARCH22 Conferentie Zorgarchitectuur 22 t/m 24 augustus TU Delft en Erasmus MC, Rotterdam www.arch21erasmusmc.tudelft.nl FMT Totaal OK Congres en beurs 15 september 2022 Jaarbeurs Utrecht www.totaalok.nl Data onder voorbehoud, check altijd de site van de organisator. Colofon FMT als crossmediaal platform Vakblad, informatieplatform, over actuele ontwikkelingen (cure & care) op het gebied van Facilities (realisering, onderhoud, beheer en exploitatie van zorghuisvesting en verwante facilitaire voorzieningen), Management en Technologie (medische en gebouwgebonden technologie, ICT, eHealth, artifi cial intelligence etc.). Verschijnt 7x per jaar, zowel in print als digitaal ISSN 1873-8877 www.fmtgezondheidszorg.nl Twitter: @FMTzorg LinkedIn: FMT Gezondheidszorg Uitgever AcquiMedia, Henk van der Brugge Amstelwijckweg 15, 3316 BB Dordrecht Hoofdredactie Elsie Schoorel elsie@fmtgezondheidszorg.nl Eindredactie Dietske van der Brugge info@fmtgezondheidszorg.nl Redactie Lucy Holl, Betty Rombout, Wilma Schreiber, Frank van Wijck, Loes Elshof, Betty van Wijngaarden Abonnement € 120,- per jaar excl. BTW, biedt tevens toegang tot het digitale magazine. Buiten Nederland, Met medewerking van o.a. Hogeschool Arnhem en Nijmegen, IHE, KIVI, NEN, NVTG, TU/e, FHI Medical Technology Redactie Advies Commissie • Ing. Peter Karsman, directeur Karsman Advies en Interimmanagement • Ing. Luc Knaven, branchedirecteur FHI Medical Technology • Prof. dr. Jos Lichtenberg, (em.) hoogleraar bouwtechnologie TU/e • Cor van Litsenburg, founder FMT Gezondheidszorg • Prof. dr. ir. Masi Mohammadi, hoogleraar slimme architectuur TU/e, lector bouwen voor gezondheid • Ir. Victor Pastoor, bestuurslid NVTG • Mr. drs. Jack Thiadens, interim zorgbestuurder • Janet Vissinga, consultant OKCN Bladmanagement en advertenties Wim Boer, 0184-481042, wim@fmtgezondheidszorg.nl Henk van der Brugge, 0184-481041, henk@acquimedia.nl Vormgeving Dock35 Marketing Druk Senefelder Misset, Doetinchem binnen Europa € 145,- per jaar excl. BTW. Informeer vrijblijvend naar een collectief abonnement. NUMMER 2 APRIL 2022 WWW.FMTGEZONDHEIDSZORG.NL 2022 2 Technische installaties • Ventilatiesystemen • Koelen met kanaalwater • Noodstroom Huisvesting Zorgcentrum Princenhof Techniek: altijd op weg naar beter Coverfoto: Henk Rougoor | BovenIJ ziekenhuis Disclaimer & Copyright AcquiMedia heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. AcquiMedia, (hoofd)redactie en auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens en aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave. Het is niet toegestaan om zonder toestemming van de uitgever (incl. bronvermelding en fotocredit) beelden of artikelen uit deze uitgave over te nemen. GEZONDHEIDSZORG

bedrijvenindex | ADVIESBUREAU CLEANROOMS HUISVESTING KRANEN EN SANITAIRE TOEBEHOREN Deerns Nederland B.V. Anna van Buerenplein 21F 2595 DA Den Haag T +31 88 3740000 www.deerns.nl Ropasystems B.V. Belleweg 9, 5711 DH Someren T +31 (0)493 472399 www.ropasystems.nl Jan Snel Medical Buildings Willeskop 94, 3417 ME Montfoort Postbus 200, 3417 ZL Montfoort T +31 (0) 348 47 90 90 www.jansnel.com INSTALLATEUR Sweegers en de Bruijn bv Europalaan 12g 5232 BC ’s-Hertogenbosch T 088 030 7300 www.swebru.nl Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 544 M +31 61066 4074 www.cadolto.nl Delabie Benelux BVBA Bergensesteenweg 106 A, bus 5 BE 1600 Sint-Pieters-Leeuw T +32 2 882 21 41 www.delabiebenelux.com MEDISCHE GASSEN DISTRIBUTIE SYSTEMEN ULC Installatietechniek b.v. Labradordreef 18 Postbus 2405 3500 GK Utrecht T +31 30 26 50 500 www.ulcgroep.nl Dräger Nederland B.V. Huygensstraat 3-5 2721 LT Zoetermeer T 079 – 344 44 888 www.draeger.com IT & SOFTWARE OK Consultancy Nederland (OKCN) Oude Apeldoornseweg 41 7333 NR Apeldoorn T (0)73 62 34 381 www.okcn.nl ARCHITEKTENBUREAU Jan Snel Medical Buildings Willeskop 94, 3417 ME Montfoort Postbus 200, 3417 ZL Montfoort T +31 (0) 348 47 90 90 www.jansnel.com MEDISCHE INRICHTING & ACCESSOIRES Ultimo Software Solutions bv Waterweg 3, 8071 RR Nunspeet T +31(0)341 – 423737 www.ultimo.com KRANEN EN SANITAIRE TOEBEHOREN IAA Architecten Sem Presserhof 108 1087 JG Amsterdam T +31 (0)20 520 00 80 M.H. Tromplaan 55 7513 AB Enschede T +31 (0)53 480 44 44 www.iaa-architecten.nl BOUWBEDRIJVEN MedicomZes Amsterdam T 020 696 68 86 E amsterdam@medicomzes.nl www.medicomzes.nl MedicomZes Groningen T 050-549 54 95 E groningen@medicomzes.nl www.medicomzes.nl 54 FMT | april 2022 Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 544 M +31 61066 4074 www.cadolto.nl Vertegenwoordigd in Nederland door Hamers en Kesber Warandebergstraat 43 1271 ZC Huizen T 0031 (0)356566888 M 0031 (0)628978209 E AH@hamersenkesber.nl M-Wall BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 850 18 85 00 www.mwall.nl HUISVESTING SCHELL GmbH & Co. KG Raiff eisenstrasse 31 57462 Olpe, Duitsland T +49 2761 892-0 www.schell.eu Medifi x B.V. Nijverheidsweg 8 5071 NK Udenhout T +31 13 511 11 11 www.medifi x.nl Waardenburg Medical Dorpsstraat 8a 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 078 M +31 61066 4074 www.waardenburgmedical.com MEDISCH MEUBILAIR

| bedrijvenindex MEDISCH TECHNISCHE VOORZIENINGEN OPERATIEKAMERS OPERATIEKAMERS SERVICE & ONDERHOUD, RENOVATIES Heijneman Medical BV Copenweg 17 3411 NX Lopik T 088 11 81 000 www.heijnemanmedical.nl MANN+HUMMEL Vokes Air BV 1e Garnizoensdok 7 3539 JA Nieuwegein Tel 030-6868080 www.airfiltration.mann-hummel.com MEDISCHE PERSLUCHT M-Wall BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 850 18 85 00 www.mwall.nl PERSOONSBEVEILIGING SYSTEMEN STRALINGSBESCHERMING A Q-bital Company Berko Kompressoren Havenweg 14, 6603 AS Wijchen T 024 - 641 11 11 www.berko.eu NOODSTROOMOPLOSSINGEN PRIVEKLINIEKEN WANDBEKLEDING Young Medical B.V. Rob van Liefland E robvanliefland@young-medical.com M +31 6 54785876 www.young-medical.com Ooperon Mijkenbroek 25 4824 AA Breda T + 31 76 57 230 30 www.ooperon.nl Medical Building Services Ambachtweg 50 5731 AG Mierlo T 0492 666060 www.medicalbuildingsolutions.nl Rontgenglas.nl Belleweg 9, 5711 DH Someren T +31 (0) 493 472399 www.rontgenglas.nl Elinex Power Solutions Wolweverstraat 15 2984 CE Ridderkerk T +31 (0)180 72 13 59 www.elinex.com Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 544 M +31 61066 4074 www.cadolto.nl Medical Building Solutions Ambachtweg 50 5731 AG Mierlo T 0492 666060 www.medicalbuildingsolutions.nl PROJECTINRICHTING Zwart Techniek B.V. Middenhavenstraat 76 1976 CM IJmuiden T +31 (0)255 530 304 www.zwarttechniek.com OPLEIDINGEN REINIGING & DESINFECTIEOPLOSSINGEN Jan Snel Medical Buildings Willeskop 94, 3417 ME Montfoort Postbus 200, 3417 ZL Montfoort T +31 (0) 348 47 90 90 www.jansnel.com M-Wall BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 850 18 85 00 www.mwall.nl ZORGTECHNOLOGIE, BOUW EN INRICHTING M-Projectservice BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 40 292 79 50 www.m-projectservice.nl VAMED Nederland B.V. Orteliuslaan 897, 3521 BE Utrecht T +31 (0)30 303 64 30 www.vamed.nl Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam T 010 794 48 90 www.hogeschoolrotterdam.nl Miele Professional Postbus 166, 4130 ED Vianen T 034-73 78 884 www.miele-professional.nl E professional@miele.nl 55

A COMPANY OF ENGIE UW TECHNIEK IS ONZE ZORG Voor ziekenhuizen en zorgorganisaties is het continu kunnen bieden van kwalitatieve en veilige zorg essentieel. Daarnaast blijft het werkveld dynamisch en worden de verduurzamingseisen steeds belangrijker. EQUANS is hierbij uw partner. Wij helpen onze klanten met het ontwerpen, bouwen, installeren, onderhouden en optimaliseren van technische, innovatieve en duurzame oplossingen. Zo helpen we zorginstellingen om de zorg te kunnen bieden die patiënten verdienen,              nieuwe naam van ENGIE Services, internationaal marktleider in technische dienstverlening met 74.000 medewerkers in 17 landen. equans.nl/healthcare 56 FMT | Juni 2020

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56

Home