NUMMER JAARGANG 17 - DECEMBER 2021 € 12,50 7 Drinkwater bedreigd door circulaire economie? De grofzandbarrière: innovatie in waterveiligheid Aquathermie wacht op grootschalige doorbraak Den Haag worstelt met landbouw en waterkwaliteit
Industriële Cybersecurity Wij zijn dé netwerkspecialisten, die IT en OT betrouwbaar, kwalitatief en veilig weten te verbinden. Waarom MODELEC? Gedegen advies en ondersteuning bij: • Netwerk ontwerpen • Afname FAT/SAT • Ondersteuning op locatie • Trainingen Industriële Netwerktechnologie IIoT platform 4G & 5G Protocol oplossingen MODELEC Data-Industrie B.V. Email: contact@modelec.nl Gateways & Converters
Inhoudsopgave Vuilniszakken 13 De politieke stroomversnelling 21 32 37 17 Hobbels voor TEO en TEA Verder in dit nummer Nieuws 6 - Personalia 11 - Fotoreportage Aquatech 24 27 31 - HAUS Europe ontzorgt klanten 42 46 WATERFORUM DECEMBER 2021 3
Wij begrijpen de uitdaging van het vinden van BALANCEREN U bereikt de juiste waterkwaliteit en reduceert tegelijkertijd uw kosten. Verminder de complexiteit van processen met onze nieuwe innovaties. Network Insights Netilion Water Network Insights Netilion Water Liquiphant FWR30: Radarniveaumeting op afstand, gecombineerd met volledige gegevenstransparantie - op ieder moment en vanaf iedere locatie. FieldXpert SMT50: Industriële tablet voor mobiel plant asset management en een minder Visualisatie van het drinkwaterof afvalwaternetwerk, waarbij alle meetpunten zijn opgenomen in een dashboard. Meer informatie vindt u op onze speciale website: www.eh.digital/2STGM4K
Een demissionaire minister en de waterkwaliteit kwaliteit! Coverfoto Colofon WaterForum Uitgever Bladmanagement en advertentieverkoop Abonnementenadministratie € Disclaimer Redactie Hoofdredactie Eindredactie Redacteuren Vormgeving © AcquiMedia 2021 www.waterforum.net WATERFORUM DECEMBER 2021 5
Nieuws Veilig hergebruik Hergebruik spoelwater belemmerd door lage lozingstarieven WATERFORUM NR 7
Klimaatverandering WATERFORUM DECEMBER 2021 7
Nieuws ozoninstallatie Houten gestart Meer over de implementatie van aquathermie in Nederland op pagina 32 e.v. WATERFORUM NR 7
Nieuws PFAS-rapporten WATERFORUM DECEMBER 2021
Nieuws en terugwinning WATERFORUM NR 7
Personalia Chrit Wolfhagen Har Frenken Jan Verhoeven Marion Koopmans Arnold Mark Strolenberg Stefanie Strubbé Dorenda Gerts Marc Luttikhuis Hein Pieper Meer personaliaberichten op www.waterforum.net/personalia WATERFORUM 11
15, 16 & 17 MAART 2022 EVENEMENTENHAL GORINCHEM DRINK WATER PROCES WATER AFVAL WATER STEDELIJK WATER & RIOOLBEHEER WWW.AQUANEDERLAND.NL TWITTER.COM/AQUA_RIO_EH WWW.LINKEDIN.COM/COMPANY/AQUA-EN-RIO BOEK UW STAND
De politieke WATERFORUM 13
Twee keer uitstel WATERFORUM De derde ronde
Hoe zit de politiek erin? e nitraatactiepro Europese complimenten en aanbevelingen In september 2019 gaf de Europese Commissie een formele reactie aan alle lidstaten op de tweede generatie stroomgebiedbeheerplannen. Nederland kreeg van Brussel complimenten over de integrale aanpak van de waterkwaliteit en de betrokkenheid van belangenorganisaties. Verder gaf de Commissie een aantal aanbevelingen voor betere rapportage op enkele technische aspecten, zoals het karakteriseren van de waterlichamen en het rapporteren over meer prioritaire stoffen. De Commissie meldde onvoldoende inzicht te hebben in de mate van inspanning van Nederland om de milieudruk op de waterlichamen weg te aan te geven. In de algemene aanbevelingen gaf de Commissie aan dat wat het verwacht van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer. WATERFORUM 15
Hoe heet is de soep? Essay gebiedsgerichte aanpak nitraat Begin november stuurde landbouwminister Schouten een essay naar de Tweede Kamer dat drie Wageningse onderzoekers voor haar hebben geschreven over een gebiedsgerichte aanpak van de nitraatemissies. De onderzoekers kwamen met een idee om de natuur en de landbouw in Nederland sterker te concentreren in vier zones: • - landbouwgebieden met agrarische productie als hoofdfunctie, te realiseren met een duurzame, emissiearme kringlooplandbouw met (inter)nationale perspectieven. • - gebieden waar de omstandigheden voor natuur, recreëren en wonen. • - zoals veenweidengebieden en buf beperkingen gelden vanwege grote nationale opgaven, zoals de reductie bieden en de aanpak van bodemdaling in veenweidegebieden. • - natuurgebieden, te beschermen en maatregelen gericht op verbetering van grondwateraanvulling, herstel van kwelstromen, beekherstel, nutriëntenhuishouding, connectiviteit en permeabiliteit. zich nu heel erg op het kunnen aanto WATERFORUM
WATERFORUM 17
Kuilnet Verborgen Frank Collas WATERFORUM
Vuurwerk Het lot van zwerfplastic in rivieren en op rivierbodems is helder: het valt langzaam uiteen in steeds kleinere fragmenten. Na decennia tot honderden jaren deeltjes kleiner dan een micrometer. “Welke effecten die kleinste deeltjes hebben op het leven, weten we nog niet”, zegt Dick Vethaak, expert water detecteren is, wordt in kleine hoeveelheden aangetroffen in bodemdieren, in schelpdieren, in vissen, en ook in uitwerpselen van mensen. Vooralsnog zegt dat niets meeste plastic dat nu in zeeën en rivieren dwarrelt of op de bodem ligt, is nog niet gefragmenteerd, maar dat De concentraties micro- en nanoplastic in het milieu zullen derhalve de komende decennia oplopen. En dus gebeuren in de oceanen en de diepzee, ook havens en baar is voor onze drinkwatervoorziening.” allereerst goede meetmethoden nodig, stelt Vethaak. Binnen een aantal grote Europese onderzoeksprojecten en ook het Nederlands onderzoeksconsortium Momentum wordt daaraan gewerkt. Het gaat om optische technieken (microscopie en spectrometrie), aangevuld met massapectrometrie, waarmee nanoplastic gedetecteerd kan worden. De grote vraag die vervolgens beantwoord kan worden, is of het nanoplastic zich ophoopt in dier en mens, en zo ja, wat dat dan precies betekent voor de gezondheid. waterorganismen, maar dan gaat het vaak om hogere concentraties dan nu realistisch is. Bovendien is vaak relatief nieuw plastic gebruikt, geen materiaal dat in het water heeft gelegen, verweerd is en begroeid geraakt met bacteriën en algen, zoals in de natuur gebeurt. Er is dus ook grote behoefte aan semi-veldexperimenten waar we het effect van reële blootstelling kunnen bepalen.” WATERFORUM
Normec Kalsbeek: Dé specialist in waterbehandeling, legionella en VGM Wij creëren waardevol water Van proceswater tot zwembadwater en van water voor koeltorens tot stoomketels. Water vervult in bijna elke sector een belangrijke rol. Voor probleemloos gebruik moeten zowel het water als de installaties aan verschillende eisen voldoen. Normec Kalsbeek kan u hierin volledig ontzorgen. Voor elke toepassing de beste oplossing Met ruim 70 jaar ervaring op alle gebieden van waterbehandeling hebben wij voor elke toepassing de juiste oplossing. Wij zetten onze kennis en ervaring in door te analyseren. Op basis van de resultaten geven wij advies. Daarbij kunnen wij u ook helpen met de implementatie hiervan. Waar kunnen onze experts u bij helpen? Waterbehandeling Legionellapreventie Veiligheid, gezondheid en milieu Waarom kiezen voor Normec Kalsbeek? Ruim 70 jaar ervaring in waterbehandeling Expert in legionellapreventie Duidelijke analyses en uitgebreid advies Zelf ontwikkelde, gebruiksvriendelijke software en apparatuur normeckalsbeek.nl | +31 592 350 000 Improve Quality. Reduce Risk.
‘Safe by Design’
stoffen Bescherming drinkwaterbronnen 22 WATERFORUM Waterkwaliteit verbeteren Materiaalpaspoort Volgens Frentz zou in een circulaire PFAS-onderzoek Thermisch Gereinigde Grond Bedreigingen
Watersector produceert zelf ook ‘nieuwe’ grondstoffen het terugwinnen van reststoffen uit riool- en drinkwater. vermarkten. Dit najaar organiseerden Vewin en de Unie van informeerden Waternet, AquaMinerals en de Energie- en Grondstoffenfabriek europarlementariër Jan Huitema over geregeld voordat de reststoffen uit de watersector daad In de Europese en nationale wet- en regelgeving is het lang neoalginaat Kaumera in beton te verwerken. Tot op heden worden ze niet gezien als een volwaardige leverancier. Waterschap Amstel, Gooi en Vecht is al ruim vier jaar bezig het wint op rwzi Amsterdam West. Agentschap voor chemische stoffen (ECHA). Daardoor er tientallen toepassingen ontwikkeld, van glasproductie tot cosmetica. De onzekerheid over de juridische status maakt het echter lastig om afnemers te vinden. Huitema wil dat secundaire grondstoffen uit rioolwater geen niets doen. De lidstaten gaan immers zelf over hun nationaal
schittert op Aquatech WATERFORUM
WATERFORUM 25
Ongelimiteerde prestatie in compacte ruimtes AF-E 400 – Best-in-class elektromagnetische flowmeter • Uniek ultra compact, robuust ontwerp voor compacte ruimtes en parallelle installatie (tot 2 mm afstand) • Best-in-class temperatuurbereik, nauwkeurigheid, drukverlies en flowbereik • 4…20 mA, puls, frequentie; IO-link of Modbus • Kosteneffectieve geïntegreerde temperatuurmeting • Toepassingen: o.a. meting van leidingwater, chemische dosering en watermonitoring cmp.krohne.com/afe400 produits solutions services LUCHTGEDREVEN MEMBRAANPOMPEN VERDERAIR De meest efficiënte membraanpomp BEZOEK ONZE WEBSITE VERDER is fabrikant van VERDERAIR® VERDER B.V. Tel.: +31 (0)50-549 59 00 pompen sales@verder.nl www.verder.nl
WATERFORUM 27
LoL ziingsseissenn 2 LoL kale afnnemmerers VeV rrrasssennd hoogge ttraannsmmisssies WATERFORUM
MeM mmbrraanncoonnccenntraaat VeV rvvolggonnderzzooekk Deel 3 van een drieluik zuivering extra te zuiveren met een gecombineerde nano heldere waterstroom die door tuinders en industrie gebruikt kan worden als alternatief voor grondwater. WaterForum sprak in het eerste deel van dit drieluik (november 2020) met de directeuren van de betrokken tweede deel (december 2020) bespraken twee experts oplossingen. In dit derde en laatste deel de eerste resultaten van een pilot met deze gecombineerde nazuivering op rwzi Asten. 2 WATERFORUM
Sensoren voor waterbehandeling Automatisering voor waterbehandeling ® WATERFORUM NR 7 Totaalleverancier Meer info: verkoop.nl@jumo.net
2 Creativiteit voorop WATERFORUM 31 Het echte probleem
why not Maatwerk TEO en TEA 32 WATERFORUM
NAT 2 -uit WATERFORUM 33
WARES Investeren WATERFORUM
Aquathermie: extra warmte voor de wko Ruim drieduizend ziekenhuizen, kantoren, winkelcentra en appartementencomplexen in ons land hebben een systeem voor warmtekoudeopslag (wko). In de utiliteitsbouw levert dit duurzame klimaatsysteem doorsnee een CO2 -reductie van 50 procent op vergeleken met de conventionele gasketel. Een wko onttrekt in de zomer grondwater uit ondergrondse zandlagen om gebouwen te koelen. Het opgewarmde water gaat naar een andere grondwaterlaag, als warmtereservoir voor in de winter. De warmtevraag is echter groter dan de koudevraag, waardoor bronnen in een wko in onbalans raken. De wko heeft extra warmte nodig om goed te kunnen functioneren. Een systeem voor aquathermie kan de helpende hand extra CO2 -reductie. leveren aan de nieuwe wko van het stadhuis. Dit historische maken. De vraag naar het aquathermische systeem kwam eind vorig jaar van betrokken installateur BRI Klimaattechniek. De gracht in de omgeving van het stadhuis vormt een geschikte warmtebron. “De inzet van energie uit oppervlaktewater zorgt ervoor dat de warme bron in de WKO minder snel uitgeput raakt. Doe je dat niet, dan kan zo’n bron zomaar in “Het alternatief is dat je dan toch op aardgas over moet. En dat wil je juist niet.” Skid’ (HTES) gegeven, een kant-en-klaar gebouwde compacte aan. “Het ontwerp staat en de gewenste capaciteit is in uiteenlopende ranges te leveren. Bovendien is de unit systemen komen “Je wilt niet dat er allerlei spelers op deze markt afkomen die per project installaties gaan ontwikkelen, volledig uitgedacht en samengevat in een standaardontwerp. We kunnen het systeem in uiteenlopende standaardgroottes voor het HTES-systeem, niet alleen in de utiliteitsbouw, maar waarde van aquathermiesystemen inzien. We kunnen nu samen met de hoofdinstallateur laten zien hoe je zo’n systeem in het hele gebouwbeheersysteem opneemt. Dat is essentieel om voor deze techniek terrein te winnen.” WATERFORUM 35
• ® • • WATERFORUM NR 7 • • Meer informatie: www.envirochemie.nl sales-benelux@envirochemie.com
Besparingen WATERFORUM 37
De grofzandbarrière WATERFORUM
Omgevingsmanagement Klaar voor de markt? “De grofzandbarrière zit nu in de gereedschapskist, maar wie pakt hem er de volgende keer uit?”, vraagt projectmanager Bastiaan Heutink (Waterschap proberen we de bekendheid van deze innovatie te bevorderen.” Volgens Heutink is het streven om te klimmen op de ladder van de Technology te geven in welke fase de ontwikkeling van een nieuwe technologie zit. Voor veel Europese en nationale subsidies wordt dit model gebruikt om te duiden levels, verdeeld over vier fasen van het innovatietraject. Hoe hoger het level, niveau zeven staan.” Gevoelige werkzaamheden WATERFORUM
Assetmanagement Gekleurd zand WATERFORUM
Landustrie Sneek BV Waterzuivering Waterbeheer Pompinstallaties Service Productiefaciliteiten Meer informatie: info@landustrie.nl www.landustrie.nl WATERFORUM DECEMBER 2021
Centraal in het WATERFORUM
Focus op industrie Onwerkbare voorwaarden Industrie Cruiseschepen WATERFORUM
Uitgebreide service Renovatie HAUS Europe reduceert CO2 -voetafdruk Zo legt de onderneming volgend jaar in Ridderkerk zonnepanelen op het dak om zelf energie op te wekken. Ook komt er een warmtepomp. Verder is overal ledverlichting aangebracht “Zo proberen we onze CO2 - director Harold Paagman. WATERFORUM
• • • • Drinkwaterveiligheid Services van Endress+Hauser: • • • • • Meer informatie: www.nl.endress.com info.nl@endress.com Afvalwaterbehandeling Services WATERFORUM
C-mark B.V. Deltares Endress+Hauser BV EnviroChemie BV Festo BV Hiller GmbH Keller Nederland Leeghwaterstraat 25 Krohne Nederland B.V. Landustrie Sneek B.V. LANXESS NV Logisticon Water Treatment B.V. Modelec NWP (Netherlands Water Partnership) PROCENTEC Nederland SUEZ Water NV VEGA Meet- en Regeltechniek Watson-Marlow BV WATERFORUM NR 7
SLIMME DRIEHOEK … GOED VOOR UW KASBOEK U wilt uw (afval)water hergebruiken of uw ‘water-footprint’ verkleinen? U streeft naar een verlaging van chemische en biologische verontreinigingen? U wenst, ondanks de strengere lozingseisen, een lagere TCO? En u zoekt een (semi)permanente, mobiele of pilot-oplossing voor koop, lease, huur of volledige outsourcing? Logisticon: al 30 jaar uw bewezen partner voor heldere oplossingen. Bel of mail voor een antwoord op al uw watervragen, een TCO-berekening of een vrijblijvende waterscan. U wordt direct geholpen. Logisticon Water Treatment B.V. Logisticon Verhuur B.V. Energieweg 2 2964 LE Groot-Ammers, Nederland T +31 (0)184 60 82 60 E water@logisticon.com W www.logisticon.com
1 Online Touch