Red ribbon Succes bij strijd voor goedkopere hiv-pil “Corona-vaccin klaar? Nu tijd voor hiv-genezing” Schoonheidswedstrijd tegen stigma Waarom homofobie de aidsbestrijding in de weg zit
Over de Het verhaal veranderen Een paar dagen geleden was de fi nale van een schoonheidswedstrijd in Oeganda. Die wedstrijd steunen wij al jaren. Dat roept vaak vragen op. Want wat heeft een Miss en Mister-verkiezing nou te maken met aidsbestrijding? Veel, kan ik je vertellen. Deze specifi eke schoonheidswedstrijd is namelijk speciaal voor jongeren met hiv, en heeft als doel de vooroordelen te verminderen waarmee zij dagelijks worden geconfronteerd. Bij het evenement hoort een grote, landelijke anti-stigma campagne. Deze campagne zorgt ervoor dat jongeren met hiv meer zelfvertrouwen krijgen. Niet alleen degenen die meedoen, maar ook de jongeren met hiv die het zien in het nieuws en op social media. In Oeganda krijgen zij veel te maken met vervelende reacties uit hun omgeving, maar deze schoonheidswedstrijd verandert dit verhaal; gewoon door te laten zien hoe jonge mensen met hiv net zo normaal zijn als ieder ander. Het is het uitgangspunt van Aidsfonds om lokale gemeenschappen te betrekken bij onze projecten. Zij weten het beste wat er nodig is, en wij geloven in de kracht van de mensen waar het bij de aidsbestrijding om gaat: mensen met hiv. Voor mij is dit een perfect voor2 Red ribbon beeld van de mooie dingen die dat kan brengen. Deze wedstrijd is geheel bedacht en ontwikkeld door het Oegandese netwerk van jongeren met hiv. En het is een geweldig evenement, dat niet alleen veel betekent voor de jongeren, maar ook behoorlijke mediaaandacht en publiciteit genereert. Dankzij hun eigen idee zijn de jongeren met hiv in Oeganda nu zóveel zichtbaarder. Ze zitten nu zelfs aan tafel bij beleidsmakers, om zich uit te spreken namens hun leeftijdsgenoten. Hierdoor hebben ze invloed op de hiv-aanpak in hun land. Maar de jongeren zijn nog niet klaar, want ze willen uitbreiden tot buiten de grenzen van Oeganda. En dat is precies waarom wij graag innovatieve benaderingen zoals deze ondersteunen. The show must go on! Leon Essink, projectmedewerker Aidsfonds schoonheidswedstrijd De Miss en Mister-verkiezing is opgezet in 2014, nadat een meisje vanwege haar hiv-status was afgewezen voor een ‘reguliere’ schoonheidswedstrijd. De wedstrijd gaat niet over uiterlijk, maar over het trainen van jonge mensen met hiv om zich uit te spreken en rolmodel te worden voor anderen. De bedoeling is om hiv bespreekbaar te maken. De jongeren volgen tijdens de voorrondes ook workshops en bootcamps om ze weerbaarder te maken tegen de discriminatie en vooroordelen die ze dagelijks ondervinden. 171 deelnemers 2626 mannen- en 724 vrouwencondooms uitgedeeld 2.000.000 jongeren zagen de campagne op sociale media (Wedstrijd 2020) FOTOGRAFIE: UNYPA
COLOFON Red ribbon is een uitgave van Aidsfonds en verschijnt 3 keer per jaar. Jaargang 5, editie 3 2021. Vormgeving: Dorine Fliervoet, buro Ernst Magazine liever digitaal ontvangen? aidsfonds.nl/magazine. Vraag of opmerking voor de redactie? Mail ons op redactie@aidsfonds.nl. Een andere vraag of een wijziging doorgeven? Mail naar donateurs@aidsfonds.nl of bel 020 - 344 63 81 (ma t/m vr 7 - 21 uur, za 9 - 17 uur) Volg ons! Prijs hiv-pil in Indonesië bijna gehalveerd Het vergt een lange adem, maar dan heb je ook wat. Drie jaar lang lobbyden wij met onze Indonesische partners ervoor dat lokale farmaceutische bedrijven zelf hiv-medicatie mogen maken. Dat is nu gelukt! Omdat er hierdoor geen dure medicijnen vanuit het buitenland meer geïmporteerd hoeven worden, is de prijs van een hiv-pil in het land met bijna 48% gezakt. Een pot hiv-pillen kost nu 15 dollar in plaats van 28 dollar. Hierdoor kan de overheid veel meer hiv-pillen inkopen voor hetzelfde geld en kunnen maar liefst 45.482 extra mensen met hiv levensreddende medicijnen krijgen! Naar schatting leven er 640.000 mensen met hiv in Indonesië en dat aantal neemt rap toe. Slechts 20% van hen slikt hiv-medicijnen. Dat is het laagste aantal in heel Zuidoost-Azië. Door het behaalde succes kan dit percentage fl ink omhoog. En dat was niet gelukt zonder jouw bijdrage. Dankjewel! Aidsfonds Postbus 10845 1001 EV Amsterdam IBAN: NL37INGB0000008957 Dit magazine is mede mogelijk gemaakt door: Wist jij dat… ...ongelijkheid de aidsepidemie voedt? • 26% van alle volwassenen met hiv krijgt niet de medicijnen die ze nodig hebben om in leven te blijven. Bij kinderen is dat 46%. • In Nederland overlijden jaarlijks 18 mensen aan de gevolgen van aids. In Zuid-Afrika zijn dat er 83.000. • In Sub-Sahara Afrika betreft 37% van alle nieuwe hiv-infecties jongens en mannen. 63% betreft vrouwen en meisjes. • Transgender vrouwen hebben 34% meer kans hiv op te lopen dan heteromannen en –vrouwen. Bron: UNAIDS 2020, 2021 Red ribbon 3 FOTOGRAFIE: MARIEKE VAN DER VELDEN
5x Wereldwijd zijn er 70 landen waar homoseksualiteit op één of andere manier strafbaar is. In Iran, Jemen, Mauritanië, Nigeria en Saoedi-Arabië staat zelfs de doodstraf op homoseksuele handelingen. De vervolging van homomannen* heeft grote gevolgen voor de aidsbestrijding. Wij leggen uit waarom. 1 Het dwingt tot geheimhouding Mannen die seks hebben met mannen lopen wereldwijd 25% keer meer risico op een hiv-infectie dan een heteroman of -vrouw. Om een einde aan aids te maken, moeten we dus ook het aantal nieuwe hivinfecties onder homomannen aanpakken. Maar hoe bereik je een doelgroep als zij niet in de openbaarheid durven te treden? Als je het risico loopt gestraft te worden voor je seksuele voorkeur, houd je die natuurlijk geheim. Dit maakt het geven van voorlichting moeilijk en weerhoudt deze mannen ervan hulp te zoeken bij een mogelijke hivinfectie. Met alle negatieve gevolgen van dien, voor hun eigen gezondheid en die van anderen. 4 Red ribbon Waarom anti-homowetten de
aidsbestrijding tegenwerken 2 Hiv onder homomannen wordt genegeerd Overheden spelen een grote rol bij de bestrijding van aids. Zij kunnen ervoor zorgen dat er in hun land op grote schaal hiv-testen, -medicijnen en preventiepillen beschikbaar zijn. Maar in landen waar relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht strafbaar zijn, voelt de overheid zich ook niet geroepen om deze mensen te bereiken met hiv-voorlichting en behandeling. Politici en beleidsmakers in deze regio’s negeren bij hun aanpak van aids al jaren de mensen die het kwetsbaarst zijn voor het virus. Homomannen worden aan hun lot overgelaten. Ze krijgen van de overheid geen goede voorlichting over hiv, laat staan zorg en levensreddende medicijnen. De politiek geeft hiv zo vrij spel. 3 Het is moeilijk om hulp te krijgen Lokale organisaties die wél opkomen voor de rechten van homomannen, lopen in landen met anti-homowetgeving het risico om vervolgd te worden. Ook individuele hulpverleners lopen dit risico. Waardoor het voor homomannen met hiv onmogelijk wordt érgens in het land hulp te zoeken. Ze hebben hierdoor geen toegang tot condooms, informatie over het voorkomen van hiv en hiv-behandeling. 4 Het werkt discriminatie in de hand In landen met een anti-homobeleid is er onder de bevolking vaak veel onwetendheid over homoseksualiteit. Het resultaat is homofobie en discriminatie. Homomannen worden gepest, krijgen te maken met stigmatisering en zelfs geweld. Ook hulpverleners hebben deze vooroordelen. Homo’s met hiv die zich in een kliniek melden worden hierdoor vaak niet of niet goed geholpen. Waardoor ze ook niet snel zullen terugkomen. Door deze homofobie, aangemoedigd door de staat, zijn veel homomannen bang om zich te laten testen. 5 Er is geen goede voorlichting Praten over homoseksualiteit in een homofobisch land is gevaarlijk. Dat maakt het geven van hiv-voorlichting vrijwel onmogelijk. Voorlichting is erg belangrijk om de verspreiding van hiv tegen te gaan. Informatie over hiv is in landen met een antihomobeleid bovendien alleen gericht op hetero’s. Bijvoorbeeld omdat voorlichting gericht op mannen gezien wordt als propaganda voor homoseksualiteit. Mannen die seks hebben met mannen worden hierdoor niet gewezen op de risico’s die ze lopen. *Wij hebben homomannen als voorbeeld genomen. Dit geldt echter ook voor mensen die lesbisch, biseksueel of transgender zijn. “ Er zijn vrijwel geen homovriendelijke artsen. Er zit voor veel homo’s niets anders op dan je voordoen als hetero als je medische hulp nodig hebt.” Lloyd uit Zimbabwe “ De arts zei: ‘Jullie kunnen beter doodgeschoten worden, dan kunnen jullie ook geen ziektes meer verspreiden.’” Roman uit Rusland “ Gezondheidswerkers beschouwen homomannen als slecht. Dus gedragen ze zich respectloos of weigeren ze ons te helpen.” Tung uit Vietnam Bronnen: Amnesty, International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association 2020. Dit doen wij Met een nieuw project in 10 Afrikaanse landen zetten we in op het verminderen van nieuwe hiv-infecties bij kwetsbare groepen, zoals homomannen. Hoe we dat doen? Onder andere door discriminerende wetgeving aan te pakken, de toegang tot hiv-zorg te verbeteren en homogemeenschappen te versterken. Dat doen we niet alleen, maar samen met zo’n honderd lokale en regionale partners. En natuurlijk met jou! Bedankt. Red ribbon 5 FOTO: WALDO SWIEGERS FOTO: TON KOENE
“ Morgen genezing is niet realistisch” 40 jaar aidsbestrijding. We hebben veel bereikt, maar een vaccin of geneesmiddel is er nog niet. Marein de Jong (41) werkte de afgelopen 10 jaar als expert wetenschappelijk onderzoek bij Aidsfonds. Een vraaggesprek over hoever we zijn. Wat is er de afgelopen tien jaar gebeurd? “Als je bedenkt dat levensreddende hiv-medicijnen pas vijfentwintig jaar bestaan, zijn de ontwikkelingen van het afgelopen decennium echt indrukwekkend. Er is bijvoorbeeld bewezen dat iemand met hiv die zijn medicijnen goed inneemt, het virus niet meer kan overdragen. En dat hij of zij dan even oud kan worden als iemand zonder hiv. Er zijn veel nieuwe preventiemiddelen ontwikkeld en fl inke stappen gemaakt op het gebied van genezing. Dat laatste is super belangrijk. We hebben tijdens de coronacrisis gemerkt dat het afhankelijk zijn van medicijnen mensen extra kwetsbaar maakt. Genezing is daarmee de missende schakel bij het verslaan van de epidemie.” Heeft de corona-epidemie effect gehad op het hivonderzoek? “Aan het begin van de coronatijd werkten veel hiv-onderzoekers aan corona. Ook waren alle hiv-laboratoria dicht. Onze onderzoekers zijn gelukkig, zodra het kon, er weer hard tegenaan gegaan om die tijd in te halen. Soms denk ik: zou het ook zo werken voor hiv? Als de héle wereld één jaar lang focust op hiv, hebben we dan ook een vaccin? Aan de andere kant zijn er door de zoektocht naar een coronavaccin nieuwe ontdekkingen gedaan. Zo is de mRNA techniek ineens doorontwikkeld. Die kan nu ook worden toegepast bij hiv-vacinontwikkeling.” 6 Red ribbon Hoe staat het met het hiv-vaccin? “Er liepen het afgelopen decennium een aantal veelbelovende studies, waarvan men veel verwachtte. Helaas bleken die vaccins onvoldoende effectief. Er is wel veel bereikt op het gebied van antistoffen. We weten nu bijvoorbeeld meer over welke antistoffen nodig zijn voor een goedwerkend vaccin. Die kennis wordt gebruikt voor verdere ontwikkeling van vaccins én kan mogelijk ook worden toegepast voor preventie, behandeling én genezing.” En hoever zijn we met genezing? “Tien jaar geleden hadden we Timothy Brown. Hij heeft een stamceltransplantatie ondergaan omdat hij leukemie had. Ze hebben hem toen nieuwe cellen gegeven die immuun waren voor hiv. Daardoor genas hij. Dat was sensationeel. Er is daarna op verschillende manieren geprobeerd dat te herhalen. Dat mislukte steeds, totdat er in 2019 uitkwam dat het bij nog twee mensen gelukt was. Dat was een doorbraak. Er wordt echt veel onderzoek gedaan, mede dankzij onze donateurs. Daarbij worden ook nieuwe middelen ingezet, zoals gentherapie of chemotherapie. Het is wachten op de eerste paar successen. Ik wil het liefst dat er morgen genezing is, maar dat is niet realistisch. Als we met z’n allen doorpakken, denk ik dat genezing voor een grotere groep mensen mogelijk is over vijftien jaar. Maar dat vergt nog veel onderzoek, samenwerking, geld en doorzettingsvermogen.” En als dat geneesmiddelmiddel er is? “We weten, helaas, dat een wetenschappelijk doorbraak niet meteen betekent dat het middel dan overal en voor iedereen beschikbaar komt. Daarom wordt er nu al goed vooruitgedacht. Leuk idee, gentherapie, maar het zorgsysteem wat daarvoor nodig is kunnen we niet wereldwijd bieden. Dus hoe doen we dat in Afrika? We doen er nu al alles aan om ervoor te zorgen dat als genezing straks een feit is, alle mensen met hiv daar zo snel mogelijk van kunnen profi teren. Of ze nu in Europa of in Afrika wonen.” ‘Als de héle wereld één jaar lang focust op hiv, hebben we dan ook een vaccin?’ FOTOGRAFIE: NANDA HAAGENAARS
In the picture Maak kennis met de dapivirinering. Vrouwen kunnen deze zelf inbrengen in de vagina, waarna ze een maand lang beschermd zijn tegen hiv. Het is het nieuwste hiv-preventiemiddel voor vrouwen. En dat is in sub-Sahara-Afrika hard nodig. Hier treft een kwart van de hiv-infecties jonge vrouwen. Zij hebben twee keer meer kans het virus op te lopen dan jongens van hun leeftijd. Dankzij de ring met hiv-remmers kunnen zij zichzelf beter beschermen, zonder afhankelijk te zijn van iemand anders. Aidsfonds zet zich in voor een snelle invoering van het middel. FOTOGRAFIE: ANDREW LOXLEY COURTESY OF IPM
“ De echte reden waarom we de aidsepidemie nog niet hebben verslagen, komt neer op één simpel feit: we waarderen sommige levens meer dan andere. We waarderen mannen meer dan vrouwen. Heteroliefde meer dan homoliefde. De witte huid meer dan de zwarte huid. De rijken meer dan de armen. Volwassenen meer dan jongeren. Hiv wordt niet alleen overgedragen door seks - het wordt overgedragen door seksisme, racisme, armoede en homofobie. Actrice en aidsactiviste Charlize Theron ” Wij strijden voor hiv-zorg voor iederéén.
1 Online Touch