te kijken. Het is iets opwindendst, iets angstig. Dat is een ambivalent gevoel, dit is het sublieme. Een ander voorbeeld zijn woeste bergketens. Je midden een woest, onherbergzaam gebied bevinden is heel wat anders dan kijken naar een lieflijke vallei, die schoon en mooi is. Een bergketen overweldigt je, is subliem. Het is esthetisch fascinerend maar niet gewoon aangenaam. Er is iets positief en negatief aan. De kunstwerken die mij het meeste aanspreken zijn bitterzoet van aard. Naast de kunst zit er ook veel objectivering in hoofde van de persoon, zoals de heksenverbranding en uitsluiting en minachting van vrouwen in de maatschappij. Daarbij vergeet ik ook de slavernij niet? De laatste decennia is daar meer aandacht voor en onderzoek naar gevoerd. Heksen waren vrouwen die zich niet wilden schikken in de patriarchale maatschappij. Die alleen gingen wonen en die zelf ook een kennis ontwikkelden. Nu is er een her-evaluatie. Vroeger waren heksen het toonbeeld van het slechte, van het kwade. Nu begint men meer en meer te zien dat dit zelfstandige, interessante, geleerde vrouwen waren, die men op een bepaalde manier onder de knoet wilde houden. Die zelfstandigheid van de vrouwen werd vroeger niet getolereerd. Slavernij is hier ook heel relevant. Als persoon zijn wij nooit eigendom van iemand anders. Indien je een ander persoon als je bezit beschouwt, dan ontken je daarmee zijn menselijkheid. En het is daar waar slavernij op neer komt. In een relatie tussen man en vrouw als koppel zie je soms eenzijdige dominantie. In de kunstgeschiedenis zie je dat ook. Schilderijen van harems (slavernij van vrouwen) behoren ook de objectiverende manier om vrouwen af te beelden. Zoals je hier leest is dit eindeloos … Het onderwerp waarin ik nu wel geïnteresseerd ben en dat wel een link heeft met de Westhoek is Esthetische melancholie., een bitterzoete reactie dat kunst kan teweegbrengen. Soms kan kunst ambivalente (er zit iets positief en iets negatief in) gevoelens teweegbrengen. Dat kan als heel waardevol ervaren worden. Het beste voorbeeld daarvan is ‘het sublieme’ in de kunst. In filosofie wordt er al van oudsher een onderscheid gemaakt tussen schoonheid en het sublieme. Het schone is wat behaagt, wat aangenaam is om naar te kijken maar er zijn ook fenomenen die ons esthetisch aangrijpen, die naast het positieve en het aangename ook angst kunnen inboezemen. Een klassiek voorbeeld is een storm die buiten woedt terwijl je zelf veilig binnen zit. Die kracht kan enorm fascinerend zijn en je jezelf daar niet van wegtrekken. Je blijft kijken. Maar het is niet bepaald aangenaam om daarnaar 5 Met muziek kan je dit ook ervaren. Muziek maakt emoties los. Je merkt dat je droevig bent en tegelijkertijd geniet je ervan. Er komt een sterk bitterzoet gevoel naar boven. Je kunt dit dus ervaren bij het bekijken van kunst, van films of bij het lezen van literatuur. Persoonlijk lees ik daarom graag Russische en Engelse literatuur uit de 19de eeuw. Dat interesseert me en daar ben ik de laatste jaren mee bezig en over aan ‘t schrijven. Ik probeer te duiden van hoe moeten we dat precies verstaan. Zijn er verschillende soorten bitterzoet gevoel? En melancholie wordt vaak verstaan als een stemming, een depressie, een ziekte. Boeken daarover zijn wel heel verhelderend, maar ik wil het hebben over een gevoel dat je hebt dat bitterzoet is maar dat je ook naar waarde schat. Het is iets waardevol. Het is geen ziekte. Het is geen psychologische aandoening. Dat wil ik melancholie noemen. Bij een melancholisch gevoel word je geconfronteerd met een existentiële waarheid, die tamelijk bitter kan zijn. Door de sterfelijkheid te ervaren bij de Russische schrijvers leer je ook het hier en nu waarderen. Je beseft dat je sterfelijk bent, maar daardoor geniet je des te meer van een mooie zonsondergang. Of van de schoonheid van de muziek die je beluistert.
6 Online Touch Home