Deel 1 De kerk van Vinkem - zoals we haar vandaag kennen - wordt gebouwd in 1522. Heeft ze dan reeds een orgel? Het is niet duidelijk. Wel weten we dat de Beeldenstormers op 15 augustus 1566 de kerk plunderden en alle versierselen en het orgel vernielden. De orgelkast wordt van het doksaal naar beneden geworpen. Jan Mispelbolle uit Houtem en Ghislain Baillie uit Hondschote (F) voeren de beeldenstormers aan. Beiden worden in 1568 gevat en ter dood veroordeeld. Na die dramatische periode wordt het orgel hersteld en klinkt het weer als voorheen. Tijdens de Franse Revolutie, onder het pastoorschap van Albertus Wexis wordt de kerk vanaf 1799 gesloten. De klokken en het orgel worden ontvreemd. Twintig jaar later is er blijkbaar reeds een nieuw orgel want wanneer pastoor De Coninck op 23 januari 1818 sterft, richt de parochie een schrijven tot de bisschop van Gent om een nieuwe pastoor te bekomen. Ze voegen er in hun brief bij dat de kerk in het bezit is van veel mooie kleren en “un nouveau orgue par le générosité des habitants et l’assistance du défunt”. Kort daarop wordt Joannes Baptist Lauweriere in Vinkem benoemd. Hij is tot dan onderpastoor in Wulveringem. Is het bestaande orgel niet groot genoeg? Te klein …? In elke geval krijgt Sr Francis Liem, orgelmaker uit Izenberge in 1827 de opdracht een orgel ‘met kasse en toebehoorten’ te maken, te leveren en op te stellen in de Vinkemse kerk. Hij ontvangt hiervoor 1000 francs. Dit wordt betaald uit de O.L.Vrouwschaal - 35 fr., uit de Sa1
Deel 2 ‘Pietje’ in de omgang … In 1866 krijgt Pieter Loncke uit Hoogstade (Pietje in de omgang) de opdracht van Pastoor Bernardus Welvaert “tot het plaatsen van een nieuw orgel voor de som van 1 800 fr. - zonder de kasse”. Op 26 april 1866 tekent Pieter Loncke enerzijds en de Kerkfabriek anderzijds de overeenkomst. Er staat duidelijk vermeld dat de kerkraad gemachtigd is het orgel als proef te laten bespelen en onderzoeken door een deskundig persoon. Bij onvoldoende zal het geweigerd worden en Loncke is zelf verplicht het orgel gedurende 25 jaar te onderhouden. Men wil ditmaal dus zeker spelen! Pieter Loncke verplicht er zich eveneens toe het oude orgel, gebouwd door Liem, over te nemen voor de som van 300 fr., dit in mindering voor het nieuwe orgel. Onvoldoende fondsen ... Aangezien men niet over voldoende fondsen beschikt om dit orgel te kunnen betalen, wordt door de Kerkraad een inschrijving geopend bij de parochianen. ze brengt 220 fr. op. Door partikulieren wordt nog eens 580 fr. geschonken en met de 300 fr. van het oude orgel komt men tot de som van 1 800 fr, zodat de kerk uiteindelijk slechts 200 fr. moet bijleggen. De nieuwe ‘orgelkasse’ kost afzonderlijk 300 fr aan de Kerkfabriek. De kast is gemaakt volgens een oud model in zacht hout met twee prestanttorens die tot vandaag bestaan. (zie beide foto’s onderaan) Vinkem heeft meteen weer een orgel. De pastoor is gelukkig, de koster tevreden en de parochianen kunnen weer uit volle borst Latijn meezingen. Van het oude orgel van Liem blijven vandaag nog enkel de façadepijpen over. In 1911 moet her orgel dringend nagezien en hersteld worden. Pastoor Busschaert laat het orgel kuisen, de blaasbalg herstellen, de pijpenin de voorfaçade polieren en de orgelkast vernissen door Hendrik Waelens uit Alveringem. 2
Deel 3 Hiernaast de gedachtenis aan Pastoor Ruysschaert die in 1911 het orgel laat herstellen. In het interbellum verandert en verbetert orgelbouwer Anneessens uit Menen het instrument en herstelt de blaasbalg. Tenslotte wordt in 1934 op het doksaal een mechanische blazer geplaatst. De firma Loncke, ondertussen verhuisd naar Esen, levert de ventilator. Het orgel van Loncke is misschien geen groots instrument, maar het troont wel mooi boven de prachtige rococowand uit 1775. De vele muziekinstrumenten die het geheel versieren zijn mooie voorbeelden van het werk van onze houtsculpteurs. Jammer dat al dit houtwerk, zowel van het orgel als van de ingang, de muurbekleding en de deuren de laatste jaren erg aan het vervallen is. Hier gaat vandaag in snel tempo een kunstwerk verloren. Voor de verantwoordelijken is het 5 over 12! Jef Ameeuw Voetnoot Wie was Pieter Loncke? Pieter Loncke wordt te Hoogstade geboren in 1823. Hij is de zoon van Jan Loncke, een keuterboertje en thuiswever. Na zijn eerste communie, op 12 jaar, eindigt zijn schooltijd en moet hij thuis meehelpen. Pieter is een dromer. Op zekere dag vat hij het plan op om een uurwerk te maken. In zijn vrije tijd begint hij uit hard hout allerlei radertjes te snijden, steekt alles in elkaar en … het uurwerk functioneert. Bij elke slag op het uur verschijnt een scharensliep die met zijn voet een slijpsteentje doet draaien waartegen dan een mes aanwrijft. 3
De pastoor van Hoogstade vindt het zo wonderlijk dat hij het koopt. Na dit succes maakt Pieter andere beweegbare figuurtjes. Wanneer het kerkorgel moet hersteld worden, mag hij als 16-jarige de orgelmaker uit Waregem assisteren. Hij reinigt de pijpen en de blaasbalg en gebruikt vooral zijn ogen. Drie jaar later besluit hij zelf een orgel te bouwen. Aan de hand van een boek over orgelbouw dat hij aankocht, bouwt hij in 1842 zijn eerste orgel. Daartoe gebruikt hij de zware balken van het weefgetouw van zijn vader. Later experimenteert hij met het gieten van lood en tin. Eens alles onder knie vangt zijn grote orgelbouwperiode aan. Bestellingen komen binnen. Overal in de Westhoek worden Loncke-orgels gebouwd: Pollinkhove, Eggewaartskapelle, Hoogstade, Adinkerke, Kuurne, Steenkerke, Koksijde, enz … Tijdens de bouw van een nieuw orgel te Hooglede in 1890 valt hij zwaar ziek en sterft. Zoon Frans-Frederik volgt hem op en zet het ambacht verder. Bibliografie - Dalle Godgaf - Gids van Veurne-Ambacht 1981 - De Seyn E. - Woordenboek geschiedenis en aardrijkskunde van de Belgische Gemeenten 1924 - Duron Michel - Wulveringem-Vinkem: historische bezienswaardigheden. Gidsenkring juni 1969 - Gilde S. Thomas et S. Luc - 1888-1889 - ‘Vinchem’ - Gids voor Vlaanderen - uitgave Vlaamse Toeristenbond 1985 - Liber Memorialis - Vinkem - Van Heule L. - De mei op de orgels van Izenberge - BdK 1969 S
1 Online Touch