SPECIAL 49 bankieren met de menselijke maat. De Rabobank heeft als maatschappelijke opgave de verduurzaming van de landbouw.’ LANGDURIGE WERKLOOSHEID Een ontwikkeling die aan het begin van de coronacrisis zeker niet was verwacht, is het ontstaan van grote krapte op de arbeidsmarkt. Het aantal vacatures is op dit moment groter dan het aantal werklozen. Dit is voor een deel het gevolg van de overheidssteun, legt econoom Middeldorp van de Rabobank uit. ‘Een gedeelte van de bedrijven die steun hebben gekregen, zou normaal gesproken failliet zijn gegaan. Dat is even verborgen gebleven door de brede steun. Het is eigenlijk nodig dat zij nu mensen loslaten, zodat die kunnen verschuiven naar de bedrijven die ze hard nodig hebben. Dat zou een gezonde ontwikkeling zijn.’ KRAPTE ARBEIDSMARKT De Raad van State mist in de vorige week gepresenteerde Miljoenennota van het demissionaire kabinet een belangrijk thema: de krapte op de arbeidsmarkt. Gezien de toenemende krapte en het structureel lagere arbeidsaanbod bij een grotere vraag naar arbeid, is meer aandacht daarvoor wenselijk. De adviesraad waarschuwt voor een mismatch op de arbeidsmarkt, zeker met het oog op uitdagingen op de lange termijn, zoals het klimaat, de woningmarkt, de tweedeling op de arbeidsmarkt en de uitvoeringsproblematiek. Met alleen arbeidsmarktarrangementen is die mismatch niet op te lossen. En dat terwijl die mismatch zich volgens de RvS op een recordniveau bevindt, daarbij verwijzend naar de arbeidsmarktindicator van ABN Amro. Die bank stelt dat die mismatch deels is veroorzaakt door de steunmaatregelen, aldus de Raad. ‘Die hebben een ontslaggolf voorkomen, maar hebben ook mobiliteit naar sectoren met een sterke vraag naar arbeid tegengehouden. Mogelijk neemt de arbeidsmarktkrapte weer deels af, na afbouw van de steunmaatregelen en de afname van het aantal coronagerelateerde banen. Desondanks bestaan er zorgen dat de krapte op de arbeidsmarkt ook wordt veroorzaakt door meer structurele elementen, zoals vergrijzing, het ontbreken van gereguleerde arbeidsmigratie en beletsels voor meer arbeidsparticipatie van vrouwen.’ COLUMN JAN VERHAGEN Salden herkent de problemen. Klanten van BNG Bank uit de zorgsector worstelen hier ook mee. Maar zij zou graag zien dat de krapte op de arbeidsmarkt wordt aangegrepen om langdurig werklozen aan de slag te helpen. ‘Er zit veel problematiek bij mensen die langdurig niet aan het werk zijn. Denk bijvoorbeeld aan het verlies van vaardigheden en van structuur. Gemeenten willen daar echt meer mee doen. Tegelijk zien wij dat als wij aan bestuurders in de zorg vragen wat voor hun top of mind is, ze allemaal het tekort aan arbeidskrachten noemen. Wij hebben zowel zorginstellingen als gemeenten als klant en kunnen hier de verbinding maken en het pleidooi om dit aan te pakken kracht bijzetten.’ Natuurlijk begint de maatschappelijke rol van een bank met het verstrekken van krediet en het goed laten verlopen van het betalingsverkeer. Maar het beschikbaar maken van kennis en kunde en het leggen van de verbinding tussen verschillende vraagstukken en domeinen hoort er ook bij, net als het houden van een pleidooi om een bepaald vraagstuk aan te pakken als de bank die noodzaak signaleert. Zo breed is de maatschappelijke rol die de financiële sector na de coronacrisis kan spelen. HET DAK OP De gemeenten gingen met Prinsjesdag uit hun dak toen ze hoorden dat ze volgend jaar veel extra geld krijgen. Ongeveer 700 miljoen euro erbij, omdat het rijk ongeveer 7 miljard euro per jaar extra uitgeeft voor het klimaat, en het gemeentefonds ‘trap op’ 10 procent meegroeit met de rijksuitgaven. Het rijk geeft volgend jaar echter niet alleen 7 miljard euro extra uit voor het klimaat, maar ook 7 miljard euro extra aan ProRail. Daarvoor krijgen de gemeenten er echter geen cent bij. 700 miljoen euro gemist. Hoe dat kan? ProRail is de organisatie die de spoorlijnen beheert. Dat is een publieke taak, maar ProRail is een privaatrechtelijk bedrijf, een besloten vennootschap. De staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat wil ProRail omvormen tot een publieke organisatie, een zelfstandig bestuursorgaan. Dat is een ingewikkelde en dure operatie. Ten eerste moet ProRail door de omvorming miljarden aan omzetbelasting, vennootschapsbelasting en dividendbelasting afrekenen. Daarvoor geeft het Rijk miljarden extra subsidie aan ProRail. Ten tweede moet ProRail gaan voldoen aan allerlei overheidswetten: de Wet openbaar bestuur, de Mededingingswet, de Algemene wet bestuursrecht, de Archiefwet en de Wet Nationale Ombudsman. De hele administratie moet worden aangepast aan de eisen van een zelfstandig bestuursorgaan. Ook daarvoor krijgt ProRail extra subsidie. Ten derde is voor de omvorming een wet nodig, met juridische kosten. Als ProRail sinds zijn ontstaan in 2005 een zelfstandig bestuursorgaan zou zijn geweest, dan hadden alle subsidies in de afgelopen zestien jaar gewoon ‘trap op’ meegeteld voor het gemeentefonds. Dan hadden de gemeenten die 700 miljoen euro gewoon ‘ Trucje van 700 miljoen’ in de afgelopen zestien jaar gekregen – ruim 40 miljoen euro per jaar. Maar minister Hoekstra van Financiën heeft besloten dat de gemeenten geen 10 procent krijgen van de 7 miljard euro subsidie voor ProRail. De gemeenten kunnen het dak op. Dat doet hij met een technisch trucje, door deze subsidie ‘buiten het uitgavenplafond’ te zetten. Juridisch correct, moreel heel fout. Ik hou niet van zulke trucjes. Ik hou wel van eerlijk delen. Het geeft geen pas om de gemeenten, die de afgelopen jaren miljarden euro’s tekort zijn gekomen, met een trucje 700 miljoen euro te onthouden. Ook niet als de gemeenten toevallig dat jaar wél genoeg geld hebben. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 39 | 2021
50 Online Touch Home