JONG&AMBTENAAR ben we op doorgevraagd: is dat op hoofdlijnen, of moet er ook echt sprake zijn van invloed op het leven van burgers? Op die vraag hebben we geen heel duidelijk antwoord gekregen. Daar wil ik het de komende periode met gemeenten en met jonge ambtenaren over hebben. Als je de wens hebt om invloed te hebben, maar je weet niet zo goed waarop, met wie, op welke manier en in welke mate, dan wordt het lastig dat doel te bereiken.’ Met stip op nummer één staat als afhaker de al genoemde bureaucratie. Het is verreweg de meest genoemde vertrekInvloed hebben op beleid, de organisatie of het leven van inwoners weegt zwaar voor 35-minners reden van zowel startende als nieuwe ambtenaren, van ambtenaren die al bij meer dan één gemeente gewerkt hebben en bij ‘gevestigde’ ambtenaren (minimaal een jaar in dienst bij huidige gemeente; mogelijk eerder bij andere gemeente gewerkt). Het duurt té lang om iets voor elkaar te krijgen, vindt 55 procent. VRIJHEID EN FLEXIBILITEIT Een vooralsnog ontembaar monster, die bureaucratie. Maar voldoende reden om maar niet bij een gemeente (of een andere overheidsorganisatie) te solliciteren? Stuart wijst erop dat gemeenten daarmee tekort worden gedaan en dat genoeg jonge ambtenaren juist de voordelen van het werken bij een gemeente benadrukken. Hoewel een gemeente als werkgever misschien niet altijd hun meest voor de hand liggende keuze was, blijken de jonge ambtenaren vaak juist behoorlijk tevreden over hun werk. De vrijheid die ze krijgen bij het invullen van hun werk (autonomie) wordt door hen zeer gewaardeerd en in Jong@ Gemeenten specifiek benoemd. ‘Verder leiden ook contact met leeftijdsgenoten en goede begeleiding tot tevreden ambtenaren. Uiteindelijk heeft 81 procent het uitstekend naar de zin’, aldus Stuart. Daarnaast roemen zij ook de inhoud en de afwisseling die zij ervaren bij hun bezigheden; iets wat ook telkens terugkeert in 11 de interviews die Binnenlands Bestuur zelf hield. Tweederde van de jonge ambtenaren verwacht volgens A&O fonds Gemeenten over een jaar nog steeds werkzaam te zijn bij de gemeente. Vooral beginnende ambtenaren en ‘mobiele ambtenaren’ die maximaal een jaar bij hun huidige gemeente werken, maar bij een andere gemeente vandaan komen. ‘FACT OF LIFE’ Terugkomend op het fenomeen bureaucratie: volgens Mireille Stuart is dat ‘een fact of life’ bij de overheid. Het is een systeem waarin voor veel zaken vaste procedures, rechtmatigheidseisen en toekenningscriteria gelden. Daarmee vervalt het idee van de bureaucratie als ‘slecht’ of ‘goed’. Bureaucratie ís er en heeft een reden. ‘Niet altijd de beste’, erkent Stuart. Maar beslist ook goede, volgens haar: ‘Bijvoorbeeld uit oogpunt van zorgvuldigheid, risicomanagement, objectiviteit, het politieke speelveld. Ik kan me voorstellen dat je daar aan moet wennen of dat het frustreert. Maar hopelijk is dat niet het einde van het verhaal.’ De frisse blik of de wat meer onorthodoxe aanpak die jongeren vaak meenemen is meer dan welkom en soms zelfs wat er van hen verlangd wordt. Jonge ambtenaren (en trainees) stellen vragen die anderen niet stellen (‘waarom doen we dat zo?’), doorbreken vaste patronen en gebruiken daar digitale handigheidjes bij, die elders in de organisatie vaak niet nog niet gebruikelijk zijn. En iets anders wat ze meebrengen: nieuwe energie. Ze zijn nog niet ‘verandermoe’. IN DE VINGERS KRIJGEN Wat Stuart beslist niet bedoelt: dat jonge medewerkers zich zo snel mogelijk conformeren aan de heersende cultuur, waarin het soms lijkt of krampachtig wordt vastgehouden aan regels en procedures. Maar ambtenaar zijn is volgens haar ook een ambacht: ‘Het werk bij een gemeente moet je in de vingers krijgen. Je kunt leren hoe je met bureaucratie kunt omgaan en tóch je doelen kunt bereiken. En het helpt natuurlijk, als doelen realistisch zijn. Als ik een advies zou mogen geven: zoek anderen in de organisatie, die kunnen helpen om dingen voor elkaar te krijgen. Of spreek over je frustratie met andere jonge ambtenaren, om te zien hoe je iets in beweging kunt krijgen of aanpakken. Bijna zou ik zeggen: omarm de bureaucratie, probeer hem te doorgronden en er een sport van te maken toch je je doelen te bereiken, in plaats van haar uitsluitend als hinderpaal te ervaren en je erdoor te laten ontmoedigen.’ Het onderzoek Jong@Gemeenten is in opdracht van A&O Fonds Gemeenten uitgevoerd door Motivaction en tot stand gekomen in samenwerking met het landelijke jonge ambtenarennetwerk FUTUR. Het is een vervolg op eerdere onderzoeken in opdracht van het fonds, onder meer de Personeelsmonitor Gemeenten 2018.
12 Online Touch Home