PROJECTEN MOETEN GROTER EN CONTRACTEN MOETEN KLEINER! E en project, het woord zegt het al, is een ‘worp naar voren’. Een contract daarentegen, het woord zegt het al, is een ‘samentrekking’. Projecten en contracten, verschillende concepten dus, maar wel onderling verbonden. Een goede start is het halve werk. Een goed contract kan de start van een project de juiste richting en het nodige momentum geven. Het doet denken aan de favoriete tactiek van Napoleon ‘Reculer pour mieux sauter’. Vrij vertaald naar dit artikel: ‘Contracteren om beter te projecteren’. Het is echter wel een kwestie van doseren om de goede verhouding tussen contracteren en projecteren te vinden. Met te weinig respectievelijk te veel aan contract ontspoort het project of komt het überhaupt niet van de grond. Maar dat uitgerekend grote (complexe) projecten, met dikke contracten, in de praktijk dikwijls problematisch verlopen, is inmiddels wel gebleken. Waarom moeten Projecten groter? Vergroting van projecten ligt voor de hand als we willen opschalen. Tegelijkertijd, grote (mega)projecten leiden sinds jaar en dag tot hoofdpijndossiers. Neem de toren van Babel. Overschrijdingen van budget en planning en/of niet-behaalde doelen zijn geen uitzondering. In Megaprojects and Risk heeft Flyvbjerg al in 2003 de faalmechanismes van een groot aantal megaprojecten geanalyseerd. En sindsdien zijn de risico’s, onzekerheden en complexiteit in en rond grote projecten verder toegenomen. Projecten vinden in toenemende mate plaats in een VUCA wereld (Volatile, Uncertain, Complex, Ambiguous). Verkleining van projecten lijkt een logische reflex om de onzekerheid in en rond projecten te lijf te gaan. Immers, kleinere projecten zijn (ogenschijnlijk) beter beheersbaar. Maar bieden kleinere projecten voldoende oplossing voor de steeds grotere, organisatie- en grensoverschrijdende maatschappelijke vraagstukken? We staan wereldwijd voor enorme uitdagingen met betrekking tot klimaatadaptatie, energietransitie, verduurzaming et cetera. Willen we deze uitdagingen effectief aan kunnen gaan, dan zullen we de integrale slagkracht van onze projecten moeten vergroten. De op dit moment één van de invloedrijkste economen, Marianna Mazucato (auteur van onder meer Entrepreneurial State en Mission Economy) pleit om grote(re) projecten (of programma’s) met vereende krachten (publiek en privaat) op te zetten. Projecten die op de langere termijn doorslaggevende, brede maatschappelijke impact hebben. Mazucato haalt hierbij als voorbeeld het Apollo project aan; het project van NASA dat in 1969 leidde tot een man op de maan. Een project dat waarde creëerde met talrijke technologische doorbraken die nog doorwerken tot vandaag de dag, in protheses, medicijnen, computers, waterzuivering, woningisolatie, optische instrumenten, babyvoeding et cetera. Ook in Nederland kennen we projecten met een spin-off die veel verder reikt dan het project zelf. De Deltawerken worden vaak genoemd als sprekend voorbeeld. Projecten die geen aantoonbare langetermijnwaardecreatie voor de maatschappij (brede welvaart) opleveren, kunnen niet langer door de beugel. Duurzaamheid is noodzaak geworden. Een gezonde project businesscase is sociaal- én milieu-inclusief, op de korte én op de lange termijn. Juridische geitenpaadjes om toch nog op de oude voet door te kunnen gaan met fossiele projecten, worden onbegaanbaar. Waarom moeten contracten kleiner? Zijn het niet de vaak vuistdikke en dichtgemetselde (bouw)contracten die in de praktijk niet standhouden? De inkt van de ondertekening van dergelijke contracten is doorgaans nog niet droog of de contractuele uitgangspunten en aannames gaan wankelen. Het platslaan van de complexiteit en dynamiek van een groot (complex) project in de simpele vastigheid van een groot (dichtgetimmerd) contract blijkt keer op keer een illusie. Psychologisch onderzoek heeft het lastige feit onthuld dat evolutie ons (mensen) slecht toegerust heeft gemaakt om goede plannen te maken en tegelijkertijd goed toegerust te geloven dat we goede planners zijn. Het gevolg hiervan is dat we geneigd zijn gedetailleerde Auteur: Jan Reinout Deketh, Leading Professional Project- en Contractmanagement Royal HaskoningDHV. 00: 11
12 Online Touch Home