In deze column wordt op kritische wijze een beeld geschetst van ontwikkelingen en gebeurtenissen in het werkveld. opdrachtgever om de tafel moeten om ofwel het beschikbare budget bij te stellen ofwel de scope aan te passen. Het zal duidelijk zijn dat verwachtingsmanagement niet noodzakelijk is, als de projectbeheersing naar behoren wordt uitgevoerd. Doelstellingen Dan de doelstellingen. Die kunnen niet onzeker zijn. Wel onrealistisch. Ik las in de krant dat er in Europa na 2030 alleen nog maar elektrische auto’s verkocht mogen worden. Een mooie doelstelling, maar niet realistisch. Dan wordt het tijd om de verwachtingen te gaan managen. Dit gebeurt vaker dan je denkt, zie het kader over de renovatie van de Afsluitdijk als voorbeeld. In het geval dat binnen opdrachtgeverorganisaties onvoldoende inhoudelijk deskundige vakmensen zijn, die ook daadwerkelijk invloed hebben op het beleid en de uitvoering, is het zeer aannemelijk dat er onrealistische doelen worden gesteld. Dan is het te hopen dat deze gehaald kunnen worden. Zo niet, dan is verwachtingsmanagement noodzakelijk om dit te repareren. Dit kan heel eenvoudig door te erkennen dat het doel onrealistisch was en het proces opnieuw te starten met een realistisch doelstelling. Tijd en kosten worden dan opnieuw geraamd. Dit draagt bij tot herstel van vertrouwen. Zo niet, dan is er wat anders aan de hand, dan wordt het vertrouwen geschaad. Het gasdossier in Groningen spreekt voor zich. Ik durf de stelling aan dat verwachtingsmanagement dus eigenlijk een vriendelijke verwoording is voor mismanagement. Het is een uitvinding van de hedendaagse managementstijl, waarbij onkunde (onbewust onbekwaam) of het bewust achterhouden van informatie (bewust onbekwaam), een methode is om besluitvorming in een gewenste richting te forceren. Glazen bol of spiegel? Als je kunt omgaan met onzekerheid heb je geen glazen bol nodig. Dan zie je wat er op je af komt en handel je ernaar. Fatalistisch, zegt de een, In Sha Allah (إِنْ شاء ٱللّٰه), bij Gods wil, zegt de ander, een verstandelijk beredeneerde kansbepaling zegt de kostendeskundige. Of zien we de reflectie op de bol als een spiegel? En zien we wat we willen zien zoals de al dan niet bewust onbekwame manager? Verwachtingsmanagement zegt dus veel over de beoefenaar. Fry Zinnig De opknapbeurt van de Afsluitdijk Journalist Marc Chavannes heeft dit project in de Correspondent van 25 mei 2022 nog eens op een rijtje gezet. Uit het WOB-onderzoek dat de krant uitvoerde, blijkt dat de totale kosten zullen oplopen tot meer dan het dubbele van de geraamde 921 miljoen euro. Tijd voor verwachtingsmanagement. Verontrustender dan de overschrijding was de oorzaak: gebrek aan ervaring en deskundigheid bij RWS. De dienst was in de planfase uitgegaan van hoog en wild zeewater, maar had het scenario van laag water in de Waddenzee en een wild en woest IJsselmeer niet meegenomen. Steeds vaker worden het ontwerp, de aanleg en renovatie en onderhoud in zijn geheel uitbesteed aan de winnende marktpartij. Ook voor de aanbesteding en beoordeling van de inschrijvingen worden bureaus van buiten RWS in de arm genomen. Alle kennis is te huur en wordt niet meer nodig geacht bij de opdrachtgever. Bij fouten in de opdracht moet de markt haar sommen overdoen en dat kost geld. Oud vicepresident van de Raad van State Herman Tjeenk Willink, uitte zestien jaar geleden al zijn zorg. Hij gaf aan dat door het afstoten van deskundigheid bij de dienst – hij noemde RWS als voorbeeld –, slechts met moeite als zelfbewust en deskundig opdrachtgever kan optreden. Tjeenk Willink zei onder meer: “Doordat de opdrachtnemer volledig verantwoordelijk is voor de uitvoering van werkzaamheden, verliest RWS gebiedskennis en het zicht op de wijze van uitvoeren. Hiermee verdwijnt veel inhoudelijke kennis over de wijze van uitvoeren waardoor er een kennisachterstand optreedt voor RWS. Deze kennis is onder meer noodzakelijk om een goede kostprijsraming te kunnen maken. [...] Uitbesteden en zaken op afstand organiseren vraagt dus niet minder maar meer inhoudelijke deskundigheid (dus ook kunnen beoordelen of je gekregen hebt wat je hebt gevraagd) én verstand van management.” De vertaling van deze vooruitziende blik naar de situatie van zestien jaar later is onbarmhartig duidelijk. Bij herhaling blijken belangrijke publieke diensten niet op hun taak berekend. Vandaag is het Rijkswaterstaat, eerder waren het de Voedsel- en Warenautoriteit, de Sociale Verzekeringsbank en de Belastingdienst, morgen weer een andere dienst die het ongeluk heeft in de schijnwerper terecht te komen. Bij RWS is het kwartje inmiddels gevallen. Zie VoV nummer 11, waarin aan de hand van het verhaal van de sluiswachter, het leerling-gezel-meesterprogramma uit de doeken wordt gedaan. De organisatie heeft zich gerealiseerd dat bij complexe problemen kennis, inzicht en ervaring nodig is die je niet zomaar kunt inkopen, maar in huis moet hebben. 00:29
30 Online Touch Home