IS DE BIJBEL EEN LEESBOEK? Wat zegt de Schrift daar zélf over? Samenvatting lezing André Piet Evangelie Om Niet
Titel: Is de Bijbel een leesboek? Wat zegt de Schrift daar zélf over? Samenvatting, lay-out & uitgave: Stichting Evangelie Om Niet, evangelieomniet.nl Met toestemming van André Piet Bron lezing: https://goedbericht.nl/ lezingen/is-de-bijbel-een-leesboek/ Verschijningsdatum: januari 2025 Beeldmateriaal cover © Pcess609 via Canva.com ISSN 3050-4996 NUR 707
INHOUD INLEIDING …………………………………………………………………..... 5 Het een verklaart het ander ………………………………………………. 6 Bedoeld om te onderzoeken ………………………………………………. 7 Woord voor woord bij de Schrift ……………………………………….. 8 Bepaald worden bij de inhoud …………………………………………… 8 Versta je wat je leest? ……………………………………………………….. 9 Wegwijs worden gemaakt ………………………………………………… 11 Kritisch beoordelen ………………………………………………………… 12 Zó bewaar je het ……………………………………………………………… 13 Bron van levend water …………………………………………………….. 16 3
Bijbelteksten: werkvertaling op basis van Interlinear Scripture Analyzer (scripture4all.org), tenzij anders aangegeven. 4
INLEIDING De laatste tijd kreeg ik nog wel eens een keer een vraag over het onderwerp: de Bijbel lezen in het algemeen, hoe doe je dat eigenlijk? Want dat kan soms knap lastig wezen. En is de Bijbel überhaupt een ‘leesboek’? Dat is de grote vraag en ook het thema van deze uitgave, want daar is toch wel het een en ander over te melden. In ieder geval reden genoeg om hier eens wat dieper op in te gaan. 5
Het een verklaart het ander Het woord ‘Bijbel’ is afgeleid van het woord Biblia. Dat is het meervoud van boek: boeken. De Bijbel is een dus ‘bibliotheek’, een plaats waar boeken verzameld zijn. Dat is wat de Bijbel is; een complete verzameling met de nadruk op beide woorden. Want het is een verzameling, maar het is ook compleet. De Bijbel telt bij elkaar zeventig boeken. Met een aantekening: want als je op Wikipedia kijkt, dan staat er: zesenzestig boeken. Dat klopt niet, omdat de Psalmen vijf boeken zijn. Je kunt dat gewoon in de Bijbel nalezen. Lees de opschriften boven Psalm 1, 42, 72, 89 en 106. Het getal zeventig is een veelvoud van zeven en symboliseert volheid. Bovendien staat zeventig als vanouds voor de volkerenwereld. Gods Woord voor de volkerenwereld is compleet. Honderdvijftig Psalmen zijn onderverdeeld in vijf boeken. Die overigens overeenkomen met de vijf opeenvolgende boeken van Mozes. Hetgeen benadrukt dat alle afzonderlijke boeken in de Bijbel met elkaar samenhangen. Zij vertonen een onderliggende structuur en design. Dat is een geweldig bewijs voor iedereen die zich vertrouwd maakt met de Bijbel. Het is heel bijzonder hoe alle boeken – geschreven in uiteenlopende tijden van duizenden jaren en op allerlei plaatsen – zijn ontstaan. Alle boeken horen bij elkaar, zoals stukjes van een puzzel bij elkaar horen, of zoals bijvoorbeeld alle ‘onderdelen’ van je lichaam bij elkaar horen. Op dezelfde wijze is de Bijbel een eenheid. Het een verklaart en sluit aan op het ander. Dat is een geweldig Godswonder. 6
Bedoeld om te onderzoeken Bepaalde boeken in de Schrift lenen zich wel om te lezen en direct verstaan te worden. De Psalmen staan daar bijvoorbeeld bekend om en voor Spreuken geldt dat ook. Er zijn dus boeken in de Bijbel die ervoor in aanmerking komen, maar er zijn er velen die van een ander ‘genre’ zijn. Niet elk boek in de Bijbel is geschikt om zomaar, zonder meer, te lezen. Dat heeft ermee te maken dat de Schrift eveneens uit boeken bestaat die feitelijk een naslagwerk vormen, zoals een encyclopedie dat is. Een encyclopedie is net zo goed niet ‘om te lezen’, maar om ná te slaan. Er zijn dus ook reguliere boeken die niet in aanmerking komen om ‘leesboeken’ genoemd te worden, omdat ze bedoeld en bestemd zijn om te bestuderen. Er wordt wel eens verteld van: “Ik lees de Bijbel van kaft tot kaft”. Dat is een hele prestatie, maar voor lang niet álle mensen geldt dat ze met gemak de Bijbel van de eerste naar de laatste bladzijde doorlezen. Want door sommige boeken moet je je écht heen worstelen als je ze gewoon leest. Soms kom je bij passages terecht waar geen doorkomen aan is. Zoals bijvoorbeeld de eerste hoofdstukken van Kronieken. Dat zijn allemaal lijsten van namen, genealogieën en verslagregisters. Buitengewoon nuttig om te raadplegen, maar niet om zomaar te lezen. Niet geschikt om ’s avonds een meditatief moment te hebben, voordat je gaat slapen. Of om ’s morgens, bij het wakker worden, de dag mee te beginnen. Daar is niet voor bedoeld. 7
Woord voor woord bij de Schrift De Bijbel is geschreven in het Hebreeuws en in het Grieks. Maar als je die taal niet machtig bent, dan heb je een vertaling nodig. Uiteraard is het dan van het grootste belang dat die vertaling betrouwbaar is, anders word je feitelijk opgezadeld met de theologische visie van vertalers. Er zijn woorden gebruikt die weliswaar al een lange traditie hebben, maar die absoluut onbetrouwbaar zijn. Een voorbeeld: het woord ‘eeuwigheid’. Als je een Bijbel hebt waarin gebruik gemaakt wordt van dat woord, dan heb je een groot probleem. Dan word je via het lezen opgezadeld met ideeën en concepten die ingaan tegen de oorspronkelijke bedoeling. Als je bijvoorbeeld leest over ‘een eeuwige straf’, dan denk je van zo’n begrip: dat is eindeloos. Maar als je zou weten wat er écht staat – dat het te maken heeft met een tijdperk – dan krijg je een heel andere indruk. Er zijn wel vertalingen verkrijgbaar die je zo betrouwbaar mogelijk, woord voor woord, bij de Schrift brengen; bij het origineel, want dat is essentieel. Bepaald worden bij de inhoud De Bijbel lezen ‘als een ritueel’ heeft nauwelijks enige geestelijke waarde. Als het een ritueel wordt omdat het ‘moet’, dan is de betekenis daarvan gering. Dan kan het zelfs iets negatiefs worden. Omdat je voortdurend getrakteerd wordt op teksten die je niet begrijpt, waarbij je geen idee hebt waar het over gaat. Dat kan zelfs weerzin opwekken. Het is heel goed om iets te lezen, maar als de betekenis daarvan ontgaat, wat is de waarde er dan van? Als je niet bepaald wordt 8
bij de inhoud en daarover na gaat denken? Het Woord van God is té belangrijk, en té hoogstaand in waarde, om er ‘zomaar even doorheen te lezen’. Dan ontgaat je zoveel. Het gebruik om aan tafel áltijd de Bijbel te lezen, is best een tricky onderwerp. Ik weet niet wat jouw gewoonten zijn en wat je achtergrond is, maar bij ons thuis vroeger was het na de maaltijd een gebruik om de Bijbel te lezen. Van voor naar achter werd heel de Bijbel zó doorgenomen. Laat ik daar ook iets positiefs over schrijven. Want als dat lezen aan tafel een gewoonte is waar je mee groot geworden bent, dan heeft dat een enorm voordeel. Namelijk: dat je van jongs af aan al vertrouwd raakt met de Bijbel, met de geschiedenis die daarin staat. Zelfs als een groot gedeelte van het lezen aan je voorbijgegaan is doordat je gewoon geen aandacht had. Ik bedoel: als je nét een warme maaltijd genuttigd hebt, dan ben je meestal niet helemaal in de uiterste concentratie om je te richten op dat wat er verteld wordt. Versta je wat je leest? We gaan een aantal passages na in de Schrift waarin aspecten naar voren komen die met de bovenstaande vraag te maken hebben. Als eerste gaan we naar Handelingen 8. Dan kom je midden in een geschiedenis die gaat over ene Filippus. Hij wordt op weg gestuurd en ontmoet dan een Ethiopiër, een eunuch. Dat is iemand die gecastreerd is en die gaat over een harem. In een reguliere vertaling wordt dat ‘een kamerling’ genoemd. En dan staat erbij: een machthebber van Kandake (de koningin van de Ethiopiërs). En hij was tevens minister van financiën, want hij ging over haar hele schatkist. Deze man was vermoedelijk een 9
proseliet, daarom was hij naar de tempel in Jeruzalem gegaan om te aanbidden. En nu was hij op de terugweg, staat er in vers 28. De Ethiopiër bleek in het bezit van een handgeschreven boekrol te zijn. Wat in die dagen een zeer kostbaar bezit was. En Filippus hoorde hem de profeet Jesaja lezen. Handelingen 8 29 En de geest zei tot Filippus: kom ernaar toe en voeg je bij deze strijdwagen. 30 En Filippus liep er snel naar toe en hoorde hem de profeet Jesaja lezen. Zo gaat dat van oudsher. Rabbi’s hebben dan ook aanbevolen hardop te lezen. In het Hebreeuws is het woord voor ‘lezen’ eigenlijk roepen. Het idee van stillezen kent de Bijbel niet zozeer. Als je leest, dan spreek je het hardop uit. Met name ook omdat je het, als je hardop leest, tegelijkertijd ook hóórt. Het gehoor is het primaire kanaal waardoor het Woord tot je komt. Niet eens de ogen, maar het gehoor. Romeinen 10 17 Dus is het geloof uit het horen en het horen door Christus’ uitspraak. Iemand die onderzoekt moet eerst lezen natuurlijk. Iets onderzoeken zonder het te lezen bestaat niet. Openbaring 1 3 Gelukkig is hij die leest en degenen die horen de woorden van de profetie en de dingen 10
die daarin geschreven staan bewaart, want de gelegenheid is nabij. Het betreft hier iemand die voorleest (enkelvoud) én degenen die horen (meervoud). We gaan weer verder met Handelingen 8, waar Filippus wat vraagt aan de Ethiopiër: En hij zei: versta je ook wat je leest? 31 En hij zei: hoe zou ik dat toch kunnen als niet iemand mij de weg wijst? En hij moedigde Filippus aan in te stappen en naast hem te gaan zitten. Filippus vroeg aan de Ethiopiër: “Versta jij ook wat je leest?” Begrijp je het? En toen zei de machthebber: “Hoe zou ik dat kunnen, als niet iemand mij de weg wijst?” Dat vind ik wel een mooi voorbeeld in verband met dit onderwerp. Je kunt de Bijbel dus hardop lezen, maar je hebt een leermeester nodig. Want ook al las die man ongetwijfeld met aandacht, tóch gaf hij aan dat hij het alleen maar kon begrijpen als iemand hem daarin behulpzaam zou zijn. Wegwijs worden gemaakt In de praktijk werkt het veelal zo dat je een leermeester nodig hebt. Ja, je kunt iemand een Bijbel geven en zeggen: “Lees maar, hier staat alles in”. In theorie kan dat, maar het is niet de normale wijze waarop iemand met het Woord in aanraking komt. Er moet iemand zijn die wijst op de betekenissen, die je wegwijs kan maken. De Ethiopiër moedigde Filippus aan in te stappen en naast hem en te komen zitten. En dan leest hij het volgende uit Jesaja 53: 11
“Als een schaap werd Hij naar de slachtbank geleid. Als een stemmeloos lam in de tegenwoordigheid van zijn scheerder, zo deed Hij Zijn mond niet open. (…)” Daarop vroeg hij aan Filippus: “Ik smeek je, omtrent Wie zegt de profeet dit? Spreekt Jesaja over zichzelf of over iemand anders?” Hij heeft een vraag en hij is erop gebrand om het antwoord te vinden. En dan staat er: Handelingen 8 35 Filippus nu opende zijn mond en beginnend vanaf dit Schriftwoord evangeliseerde hij hem Jezus. Jesaja 53 is zo’n markante profetie over de Messias. Als Hij kwam, zou dát met hem gebeuren, ongelofelijk indrukwekkend. Eeuwen terug was de komst van de Heer al aangekondigd, Die toentertijd nog maar recent tevoren was gekomen. God had Zijn belofte waargemaakt, de voorzegging was vervuld. En toen ging er een licht op, waarop de Ethiopiër zijn weg vervolgde met blijdschap! Hij had een goed bericht gehoord en zo werkt dat. Je hoort een goed bericht en dan kun je je ergens in verheugen. De Schrift is voor je opengegaan. Kritisch beoordelen Een aantal hoofdstukken verder in het boek Handelingen, lees je over de Bereeërs. Paulus was zojuist in Thessaloniki geweest. Vervolgens was hij op doorreis gaan naar Berea, dat lag daar vlakbij. En dan staat er: Handelingen 17 11 Maar dezen waren edeler dan degenen in Thessalonika 12
daar zij zij het woord ontvingen met alle bereidwilligheid en dagelijks nagingen in de Schriften of deze dingen zó waren. Paulus had de Bereeërs verteld over de Messias, Die inmiddels gekomen was. Die stierf, zoals voorzegd. Die was begraven, zoals voorzegd. En die ook was opgestaan, zoals voorzegd. Zij hadden echter een eigenschap die de Thessalonikers niet hadden. Beiden ontvingen het Woord dat Paulus, als afgevaardigde van de Heer, sprak. Ze waren bereid om te luisteren naar wat er gezegd werd. Maar Bereeërs waren niet alleen bereidwillig, zij gingen het gesprokene ná in de Schriften (dat was destijds alleen nog het ‘oude testament’, de Hebreeuwse Bijbel). Ze “onderzochten of deze dingen zo waren”. Feitelijk checkten ze de boodschap die Paulus bracht. Het begrip dat hier gebruikt wordt is ‘kritisch beoordelen’. Controleren: is het inderdaad zo? De Bereeërs lieten zich geen “knollen voor citroenen verkopen”. Ze wilden weten: klopt het? Dat was wat hen zo ‘edel’ maakte. Voor hen waren de Schriften een naslagwerk. Paulus refereerde aan ‘hetgeen geschreven staat’ en zij gingen dat daarop na. Een dergelijke eigenschap is goud: je hoort een goed bericht, je bent bereidwillig om het te ontvangen en vervolgens ga je op onderzoek uit om te checken of het klopt. Zó bewaar je het Als je Gods woord wilt gaan begrijpen, dan zul je het serieus moeten nemen. Dan zul je de sleutels, die de Schrift zelf aandraagt om haar te openen, moeten gebruiken. Mensen die de Bijbel zien als ‘een losse verzameling van onderdelen’ en die de 13
Schrift zichzelf niet laat uitleggen, zullen het niet verstaan. Ook de Heer spoort aan tot onderzoek. Let erop dat Hij níet zegt: “Lees de Schriften”. Johannes 5 39 Onderzoekt de Schriften, omdat jullie menen daarin eeuwig leven te hebben en die zijn het die getuigenis geven aangaande Mij. Hier vindt een confrontatie plaats. “Als je de Schrift écht serieus zou nemen”, geeft de Heer aan, “dan zou je bij Mij uitkomen. Maar het loutere feit dat jullie je verzetten tegen Mij, geeft aan dat je de Schrift niet onderzoekt.” Het betreft hier de Joden die Hem naar het leven stonden. Ook vandaag de dag zijn er velen die de Bijbel zichzelf niet uit laten leggen. Waardoor bijvoorbeeld het boek Genesis niet wordt gebruikt om het boek Openbaring te begrijpen. Ja, dan zul je het niet verstaan. Dan ga je op eigen houtje verder en heb je de verkeerde afslag genomen en verdwaal je op voorhand, dat kan niet missen. Zelfs al zijn mensen er professioneel en theologisch altijd mee bezig, dat hoeft niet te zeggen dat ze het begrijpen. Want op het moment dat je het Woord niet serieus neemt, dan sluit het zich tegelijkertijd, ook als er altijd mee bezig bent. Ik ken daar veel voorbeelden van. Niet alleen hoe dat werkt, maar ook van personen waarbij ik dat zie. Ik zou verschillende voorbeelden kunnen geven van mensen die op een gegeven ogenblik gegrepen werden door de Bijbel. Jonge mensen die het helemaal geweldig vinden en zeggen: “Weet je wat?! Ik ga theologie studeren, dan ben ik altijd bezig met de Bijbel.” Maar dat is de 14
meest foute keuze die je kunt maken, want áls de Bijbel al gelezen wordt, dan laten ze de Schrift zichzelf niet uitleggen. Theologie is niet zozeer het bezig zijn met het onderzoeken van de Bijbel. Je kunt bijvoorbeeld promoveren op ‘weet ik veel welke’ theoloog. Dan ben je doctor in de theologie en heb je je titel ontleend aan het feit dat je een studie gemaakt hebt van wat ‘professor x’ of ‘kerkvader zo’ gezegd heeft. Meestal bestudeert men mensen die over de Bijbel hebben geschreven, maar Bijbelstudie is dat je de Schriften onderzoekt. Je moet niet over de Bijbel praten, je moet vanuit de Bijbel praten: wat zegt de Schrift? Er is al genoeg over geleuterd, op hoog niveau, dat wel. Maar het blijft leuteren. Onderzoek de Schriften, dat is de echte waarde: zo kom je erachter en ontdek je. Als je leest, dan is dat feitelijk oppervlakkig. Maar het ‘goud’ ligt niet aan de oppervlakte. Het is de bedoeling dat je onder de oppervlakte zoekt. Dat is met een goudmijn ook zo: dan ga je er ín. Dat is vaak nog hard werken ook, om goud te vinden. Maar wat je dan allemaal vindt is fantastisch, geweldig! In Openbaring 1 lazen we eerder: 3 Gelukkig is hij die leest en degenen die horen de woorden van de profetie en de dingen die daarin geschreven staan bewaart, want de gelegenheid is nabij. Je kunt de Bijbel wel zomaar aan iemand geven van: ‘hier heb je het, alsjeblieft, lees het maar, veel plezier en succes ermee’. Alleen meestal is lezen niet bewaren, maar eigenlijk weer 15
vergeten. Je ogen gaan over de tekst heen en één minuut later ben je het weer kwijt. Maar door erover na te denken, vragen te stellen en te controleren, bewaar je het, zodat je het niet vergeet. Door onderzoek wordt de bedekking weggenomen en ontdek je geweldige dingen. Bron van levend water ‘Lezen’ is een Oudnederlands woord voor verzamelen. Dat deed Ruth, zij ging aren lezen (Ruth 2:23). De Schriften onderzoeken is net zoiets als ‘aren lezen’. Het is ‘brood’ en dat verzamel je en dat bewaar je in je hart. Zo lees je dat van Maria ook. Ze hoorde de woorden die de herders van Godswege hadden vernomen, en ze bewaarde deze in haar hart (Luc.2:19). En dan staat erbij: “overleggende, wat het betekenen mocht”. Je gaat dus na en overweegt wat ermee bedoeld zou kunnen worden. Heb je wel eens van het woord hermeneutiek gehoord? Hermeneutiek is een theologisch vak en dat wil zeggen: uitlegkunde. Dit is één van de allerbelangrijkste beginselen van de uitlegkunde: als je de Schrift récht wilt verstaan, dan moet je bij Paulus wezen. Hij wijst ons, als “leermeester van de natiën” de weg in heel de Bijbel (1Tim2:7; 2Tim.1:11). 2 Timotheüs 3 14 Maar jij, blijf in de dingen die je leerde en bevestigd werd, bewust bij wie jij leerde … In zijn brieven verwijst Paulus naar de Schriften en hoe we die hebben te verstaan. Heel de Schrift is uiteraard ter lering, maar lang niet alles heeft op ons betrekking. Ga daarom in het 16
bijzonder te rade bij hetgeen hij, als laatste afgevaardigde van de Heer (1Kor.15:8), mocht doorgeven. Vervolgens schrijft Paulus aan Timotheüs: 2 Timotheüs 3 15 … en dat je van kindsbeen af, de heilige Schriften hebt waargenomen, die je wijsheid vermogen te geven tot redding, door geloof, dat in Christus Jezus is … Timotheüs had het voorrecht dat hij van kindsbeen af al vertrouwd was met de Schriften. Er werd uit gelezen, er werd naar geleefd, het was zijn léven. Lang niet iedereen heeft die achtergrond, mogelijk ben je er pas op latere leeftijd mee in aanraking gekomen. En als er dan gerefereerd wordt aan personages of een bepaalde geschiedenis, dan is dat volstrekt vreemd, want je kent het niet. Maar het is tegelijkertijd opmerkelijk dat je in no time ook een inhaalslag kunt maken. Timotheüs kende de Hebreeuwse Bijbel, het ‘oude testament’. Maar nu zegt Paulus: “Elk geschrift door God geïnspireerd is ook nuttig.” In de dagen van Paulus waren er weer een heleboel Schriften bijgekomen, eveneens geïnspireerd. 2 Timotheüs 3 16 Elk Geschrift, door God geïnspireerd is ook nuttig, tot onderwijzing, tot aantoning, tot correctie, tot opvoeding, in de rechtvaardigheid, 17
17 opdat de mens Gods toegerust zou zijn, tot alle goed werk volkomen toebereid. Daar staat letterlijk: “God geblazen”. Als God blaast, dan geeft Hij léven. In materiële, stoffelijke zin – denk aan Adam (Gen.2:7) – maar temeer in geestelijke zin. Er worden hier vier doeleinden genoemd waartoe het woord van God nuttig is: tot onderwijzing, tot aantoning, tot correctie en tot opvoeding in de rechtvaardigheid. De mens van God oriënteert zich op de levende woorden van God. Nu, in deze tijd, kunnen we alles gemakkelijk nagaan. Het is onvoorstelbaar hoe eenvoudig dat vandaag is. Tegelijkertijd leven we in een tijd waarin verschrikkelijk veel desoriëntatie is, waardoor je snel kunt worden afgeleid. Er is niet eerder een tijd geweest waarin de Schriften zo, in volle glorie, beschikbaar zijn als juist in onze dagen. Daar wijst Paulus ook op in deze brief; dat het in de laatste dagen zo zou zijn. “Opdat de mens van God volkomen toebereid zou zijn tot alle goed werk”, dat is wat de Schiften doen. De Schriften zijn een Bron van levend water waar je kracht in vindt. Het is geweldig, wat voor uitzicht de Schrift geeft. Dat is echt wijsheid, overzicht. Alles wat je nodig hebt, dat is wat de Schriften zijn. De vraag: “Is de Bijbel een leesboek?” kunnen we als volgt beantwoorden: ja, misschien ten dele, maar bovenal die lévende Bron. Feitelijk is heel de Bijbel een verzameling studieboeken, bedoeld om te onderzoeken. En studeren is méér dan lezen, want als je onderzoekt, kijk je goed naar de woorden die gebruikt worden. Dan zoek je tekstverwijzingen na en lees je de voetnoten. En soms maak je ook aantekeningen. Dat doe je niet bij een roman die je ‘zomaar even leest’. 18
Deze brochure wordt u aangeboden door: Stichting Evangelie Om Niet “... want allen zondigen en lijden gebrek aan de heerlijkheid van God, en worden om niet gerechtvaardigd in Zijn genade, door de vrijkoping die in Christus Jezus is ...” – Romeinen 3: 23, 24 20
1 Online Touch