0

29e Jaargang • no. 5 • juni 2021 05 Overijsselse bouwers druk in de polder Aeres Hogeschool Almere markeringspunt voor de Floriade Altijd Thuis gevoel in woon-zorgcomplex Flora Pagina 06 ’t Groene Wold; een gebied met agrarisch en dorps karakter Nieuw bedrijfspand voor Rouwenhorst Installatietechniek Menselijk handelen overbodig door data uitwisseling

Inhouds opgave 05 52 20 06 56 05 Voorwoord: “De polder als smeermiddel” 06 13 16 19 20 22 27 30 32 Floriadespecial Altijd Thuis gevoel in woon-zorgcomplex Flora Architecte Leonie Borgerink: “Fantastisch om een bijdrage te leveren aan zo’n mooi project” Thiemo Ikink, Dura Vermeer: “Ontwikkeling Floriadeterrein is Champions League” Keuze Highline systeem past in duurzaam karakter Flora Nieuwbouw Aeres Hogeschool Almere komt geen dag te vroeg Reinold Jansen, Hegeman Bouw: “Aeres is een prachtig uitdagend werk” BDG Architecten: “Aeres Hogeschool markeringspunt voor de Floriade” Koninklijke Ginkel Groep steekt haar nek uit in Almere Sven Jakobsen HOMIJ: “Een vooruitstrevend ontwerp met veel uitdagingen” 34 39 39 41 43 44 52 56 64 67 Harry Peters BRControls: “Aeres Hogeschool als Smart Building” Quadro levert bijdrage aan Aeres Hogeschool ACN bouwt mee aan de groenste Hogeschool van Nederland Column KienhuisHoving: (On)eerlijke (boete-) bedingen Column BIM4ALL: “De toepassing van BIM in de werkvoorbereiding” Vastbouw ontwikkelt ‘t Groene Wold; een gebied met agrarisch en dorps karakter MK Houtbouw timmert stevig aan de weg Bouwbedrijf Wijlens realiseert nieuwbouw Rouwenhorst Installatietechniek Column Danny van Hal: “Bouwachterstand door corona: “De race is nog lang niet gelopen” Menselijk handelen overbodig door datauitwisseling Bouwen in het Oosten 03

Voorwoord Voorwoord Door: Gerard van Leeuwen De polder als meermiddel Het komt niet vaak voor dat een rapport van het Economisch Instituut voor de Bouw de voorpagina haalt van NOS Teletekst, maar maandag 7 juni was het wel degelijk aan de orde. De centrale vraag: “Waar kunnen één miljoen woningen gebouwd worden?” werd redelijk gedetailleerd beantwoord. Niet alleen binnenstedelijk was de eindconclusie. Dat hadden vele ontwikkelaars al eerder vastgesteld, maar deze keer werd het haarfijn cijfermatig onderbouwd door de club van Taco van der Hoek. We zullen er domweg niet aan ontkomen om suburbane groene ruimtes te vullen met woningbouw. De reacties vanuit de politiek waren, hoe kan het ook anders, geheel volgens de geijkte patronen. De “grote steden partijen” D66 en GroenLinks zetten direct de hakken in het zand, de andere coalitiepartners van het demissionaire kabinet waren voor. De enige partij die een ommezwaai maakte was de Partij voor de Dieren die eerst mordicus tegen was maar nu, kenmerkend opportunistisch, een nieuwe mogelijkheid zag om wat boerenland te herbestemmen. Elke boer die stopt is er weer een, nietwaar? Een ander item de laatste weken was de zoveelste wederopstanding van de polder. De polder, die al meerdere malen ten dode was opgeschreven, gedijt blijkbaar het beste zonder regie vanuit Den Haag. Natuurbeschermers, Bouwend Nederland en de LMV zijn druk bezig om een convenant op te stellen waardoor de stikstofcrisis in goede banen geleid wordt. Maar dat ligt toch op het bordje van het nieuw te vormen kabinet zult u denken en daar heeft u gelijk in. Zolang men daar echter wordt worstelt met een gebrek aan vertrouwen, het gezelschapsspel “Wie doet het met wie en wie niet?” valt vanuit het Binnenhof niets te verwachten. Voor mensen die zich afvragen of het allemaal wel goed komt, kan ik geruststellend melden dat onze zuiderburen, de Belgen, meer dan een jaar zonder kabinet hebben geleefd en dat daar geen negatieve gevolgen uit zijn voortgevloeid. Integendeel, zou ik bijna willen zeggen. Al eerder heb ik gepleit voor een zakenkabinet, samengesteld uit professionals uit het bedrijfsleven. De Tweede kamer kan dan zijn democratische rechten uiteraard behouden. Je bent dan af van het zogenaamde “partijkartel” en omhooggevallen politici die “aan de beurt waren om “ministeriabel” genoemd te mogen worden. Feike Sybesma, Marcel Levi, Edith Schippers…, kandidaten genoeg. De polder kan daarbij als het ideale smeermiddel dienen. Gerard Op de cover V.l.n.r. Hermine van Schaik (Zorggroep Almere, architecte Leonie Borgerink en Thiemo Ikink ( Dura Vermeer Bouw Hengelo) voor het nieuwe woon-zorgcomplex Flora op het Floriadeterrein in Almere. Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 Uitgever: Bouwen in de regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE, Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen en Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Coverfoto: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10) Erik Kuipers (06 - 196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in het Oosten 05

Altijd Thuis gevoel in woonzorgcomplex Flora Op het Floriadeterrein in Almere wordt momenteel stug doorgebouwd aan woonzorgcentrum Flora. Een zeslaags complex dat appelleert aan de Altijd Thuis visie van opdrachtgever Zorggroep Almere. Verschillende woningen, 130 studio’s, ontmoetingsplaatsen en facilitaire ruimten vormen een fraai geheel als aan het eind van dit jaar het project zal worden opgeleverd door aannemer Dura Vermeer. Namens Zorggroep Almere bereidt Hermine van Schaik de organisatie voor op de ingebruikname. 06 Bouwen in het Oosten

Woon-zorgcentrum Flora / Floriadeterrein Almere Hermine van Schaik: “Slechts 25% van de behoefte wordt gedekt, afgaande van de huidige situatie. Dat is niet alleen confronterend maar ook alarmerend.” Bouwen in het Oosten 07

Woon-zorgcentrum Flora / Floriadeterrein Almere De openingsvraag van de redactie om de nut en noodzaak van de nieuwbouw toe te lichten beantwoordt Hermine van Schaik met een aantal kerncijfers. “Recent is berekend wat de behoefte voor dit type huisvesting is over pakweg tien jaar op basis van de huidige demografische gegevens. Daarnaast heeft men een optelsom gemaakt van alle bouwinitiatieven voor de komende tijd. De conclusie was nogal confronterend. Slechts 25% van de behoefte wordt gedekt, afgaande van de huidige situatie. Dat is niet alleen confronterend maar ook alarmerend. Ik zit er geen moment over in dat er voor Flora onvoldoende belangstelling zou kunnen zijn. Er is een forse wachtlijst. Dat zegt wel iets over hoe de situatie is. Onze verwachting is dat een slechts een gering percentage van de nieuwe bewoners doorstromers zijn vanuit andere locaties van ons. Voor we begin volgend jaar gaan inhuizen zal er nog het nodige moeten gebeuren op het gebied van personeelswerving. Er moeten hier zo’n 140 medici, fysiotherapeuten, verpleegkundigen en verzorgenden gaan werken. Die zijn er nog niet. We hebben kort geleden een klein persberichtje Hermine van Schaik: “Flora wordt in veel opzichten een innovatief woonzorgcentrum waar we de laatste inzichten op het gebied van de dementiezorg in de praktijk gaan toepassen.” geplaatst in de lokale media en daarop kwamen al 104 serieus geïnteresseerde mensen op af. Ook vanaf deze plaats nodig ik geïnteresseerde mensen op nu al contact met ons te zoeken. Flora wordt in veel opzichten een innovatief woonzorgcentrum waar we de laatste inzichten op het gebied van de dementiezorg in de praktijk gaan toepassen. Er is bovengemiddeld veel aandacht voor domotica en ICT. Dit ondersteunt het personeel en zorgt voor een optimale bewegingsvrijheid voor de bewoners. Onze visie, dat voor de mensen, waar mogelijk, het thuisgevoel gecreëerd moet worden, willen we in optima forma terug laten komen. Het levert rust en comfort op en dat is voor deze doelgroep van bijzonder groot belang. Een mooi voorbeeld is de introductie van biodynamische verlichting, waar we het dag en nachtlicht en de diverse typen daglicht zoveel mogelijk nabootsen met een zo natuurlijk lijkend licht. Ook de groene Bouwen in het Oosten 09

Bouwen in Is Gelderland zakelijk interessant voor uw bedrijf? Wilt u Bouwen in Gelderland kosteloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweningelderland.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweningelderland.nl www.bouweningelderland.nl redactie@bouweningelderland.nl Gelderland voor alle professionals in de bouw Bouwen in Gelderland is zeer recent als nieuwe titel geïntroduceerd. De verwachting is, dat het magazine een vergelijkbare toonaangevende positie in de Gelderse bouw- en installatiewereld gaat veroveren als Bouwen in het Oosten in deze regio. Het blad richt zich op de professionals in de bouw, zowel opdrachtgevers als uitvoerende, adviserende en controlerende bedrijven.

Woon-zorgcentrum Flora / Floriadeterrein Almere setting op dit terrein van de Floriade zal ongetwijfeld bijdragen aan het welzijn van de bewoners. Ook innovatief is dat we de bewoners een leefomgeving, zogeheten leefmilieus, gaan bieden die het beste bij hun past. Daarvoor categoriseren we de bewoners onder de termen “structurerend”, “stimulerend” en “koesterend”. Daarbij is de laatstgenoemde verder in het proces van dementie. Ook creëren we eigen ruimte voor groepen met een Arabische achtergrond en jong dementerenden. Als volledige bewegingsvrijheid niet meer verantwoord is voor een bewoner ontvangt hij/zij een tag die middels sensoren is gekoppeld aan drie leefcirkels: o Gebouw en tuin o Gebouw o Afdeling Zo behoudt de bewoner een optimale bewegingsvrijheid en dwalen wordt voorkomen. Bijvoorbeeld de lift brengt de bewoner altijd weer naar de juiste verdieping of de deuren sluiten wanneer de bewoner naar buiten wil lopen. ICT is op deze manier ook ondersteunend aan het zorgproces. Hermine van Schaik: “Ook innovatief is dat we de bewoners een leefomgeving, zogeheten leefmilieus, gaan bieden die het beste bij hun past.” We streven naar echt maatwerk. De bewoner moet zich thuis voelen, waarbij wij een faciliterende rol vervullen. Wil er iemand blijven eten of slapen. Wij zorgen ervoor dat zoiets geregeld wordt. Het is onvergelijkbaar met de meer klinische omgevingen die in onze branche de boventoon voeren. Persoonlijk vind ik het geweldig dat ik dit “min of meer vanaf de tekentafel” een nieuwe organisatie mogen realiseren waarin we onze wensen kunnen realiseren. Iets vanaf de grond helpen op te bouwen en onze Altijd Thuis visie in de praktijk te mogen begeleiden. Het geeft me een gevoel van trots om dit huis helemaal opnieuw neer te zetten waarbij de bewoners centraal staan en hen een zo goed mogelijke tijd te geven. Ja, daar kan ik echt van genieten.” Bouwen in het Oosten 11

Woon-zorgcentrum Flora / Floriadeterrein Almere Tekst: Gerard van Leeuwen I 3D animatie: Anne-Carien Klein-Jan Architecte Leonie Borgerink: “Fantastisch om een bijdrage te leveren aan zo’n mooi project” Voor architecte Leonie Borgerink kwam de bouw van Flora oktober 2019 in beeld. “Dura Vermeer nam contact met me op om een korte studie te doen naar de mogelijkheden op deze locatie. In eerste instantie ging het over een appartementencomplex, maar het zijn uiteindelijk studio’s geworden. 130 in getal. In november gingen we wat meer de “diepte” in, in de vorm van “pressure cooker sessies”. Leonie Borgerink: “Onderdelen van het arboretum komen terug in de belevingstuin. Voor mij is dit een kers op de taart.” Bouwen in het Oosten 13 Foto: lizetbeek.nl

“Daar waren ook direct medewerkers van Zorggroep Almere betrokken. December lag er een V.O en iets later een D.O. waarmee we het vergunningentraject zijn ingegaan. Er was geen keus om het langzamer te doen in verband met de opening van de Floriade. Ook Floriade BV moest haar goedkeuring geven aan de “look and feel” van het gebouw en uiteraard moest het voldoen aan enkele vaststaande criteria. Flora is geënt op de thema’s Healthy Living en Innovatieve Zorg. Tijdens de Wereldexpo, die van april tot oktober volgend jaar plaatsvindt, zal in de expositieruimte van het gebouw beide thema’s worden vormgegeven. Hoe exact is op dit moment nog een punt van discussie. De hoofdentree zal na de Floriade niet meer gedeeld worden maar wordt het de entree van het zorggebouw. Na binnenkomst is de eerste buurtkamer opgezet in een open setting volgens het principe “stoeltje bij”, geheel passend in de visie van Zorggroep Almere die een, waar mogelijk, transparante en open gemeenschap wil uitstralen én, nog belangrijker, in de praktijk toepassen.” Bewegingsruimte De ontwerpvisie van Leonie Borgerink is gebaseerd op twee pijlers. “Ten eerste de locatie op het Floriadeterrein en de daaraan gekoppelde Wereldexpo die volgend jaar van april tot en met oktober plaatsvindt en in de tweede plaats de doelgroep: mensen met dementie, die specifieke eisen met zich meebrengt omdat men relatief beperkt is in het maken van eigen keuzes. Daarom is keuzevrijheid, waar mogelijk, voor deze doelgroep essentieel. Hoe meer bewegingsruimte, buiten hun eigen woning, hoe beter het is. De keuze voor studio’s in plaats van appartementen heeft de bewegingsruimte ten positieve beïnvloed. Voor nu zijn er 24 studio’s per woonlaag gerealiseerd. Deze kunnen gesplitst worden in twee groepen van twaalf. Leonie Borgerink: “De bewoners wonen aan een ‘woonstraat”, die uit komen op pleinen waar de gezamenlijke huiskamers gesitueerd zijn. Op de pleinen en op verschillende andere plekken in de woonstraat worden verschillende soorten zitplekken gecreëerd. Ook kunnen bewoners kiezen voor een plekje in de tuinkamers of winterbalkons (semi-buiten). Deze laatste ruimte draagt eraan bij om de tactiliteit van het leven te blijven beleven. Bewoners kunnen zo toch het hele jaar door een verschil in temperatuur, geur en beleving ervaren tussen binnen en (semi) buiten. Daarnaast is het 14 Bouwen in het Oosten

Woon-zorgcentrum Flora / Floriadeterrein Almere mogelijk om zich met de lift naar de begane grond te verplaatsen waar nog een aantal buurtkamers gelegen zijn aan de buitenruimte. Vandaar uit is toegang naar een groot terras mogelijk. Via het terras kan de belevingstuin worden bezocht.” Floriadewaardige architectuur Leonie Borgerink vervolgt: ”Het hoofdgebouw bestaat uit een houten gevel waarbij de lariks planken verticaal worden verwerkt en deze worden horizontaal per etage trapsgewijs naar buiten geplaatst, de negge van de bovenliggende raampartijen worden hierdoor iedere laag dieper. Hierdoor wordt een dynamiek toegevoegd die de horizontale verspringing extra kracht bij zet. De wintertuin is als een herkenbaar element, uitgevoerd in geanodiseerd goudkleurig aluminium, boven de entree ontworpen en beweegt mee met de bomen in het Arboretum, zowel in letterlijke als figuurlijke zin. Vanaf de wintertuin is er een fantastisch uitzicht over de Floriade en andersom. Zorggroep Almere koos bewust voor een gebouw op de Floriade vanwege de hoogwaardige en stimulerende landschappelijke omgeving. Het leek ons dan ook interessant om deze door te trekken richting de wintertuin en de belevingstuin. Het gebouw ligt op een dynamische as. De Aeres Hogeschool aan de westkant en het centrale plein op de oostzijde en op de hoger gelegen lagen is het gehele Floriadeterrein fraai te overzien. De belevingstuin wordt omkaderd door het Arboretum. De opzet borduurt voort op het verkavelingsplan van de Floriade. Een deel van de beplanting uit het arboretum komt terug op het winterbalkon en in de belevingstuin. Dit deel is voor mij de kers op de taart.” Loopbaan Na geruime tijd als architect gewerkt te hebben bij een middelgroot architectenbureau in Rijssen, verkoos Leonie Borgerink in 2013 voor het zelfstandig ondernemerschap. In loondienst kwam Borgerink al veelvuldig in aanraking met projecten in de woon-zorg sfeer en dat is dan ook een van de specialisaties van haar bureau. De Enterse architecte is een zogeheten éénpitter, maar weet zich omringd door diverse vaste relaties waarmee ze regelmatig samenwerkt. Ze werkt in opdracht van verschillende opdrachtgevers aan opdrachten welke veelal in het maatschappelijk domein zijn gelegen, waaronder Dura Vermeer. Bouwen in het Oosten 15

Ontwikkeling Floriadeterrein is de Champions League Drie jaar geleden nam ontwikkelaar en bouwer Dura Vermeer Bouw Hengelo in samenwerking met ontwikkelaar en belegger Amvest de gebiedsontwikkeling van het Floriadeterrein ter hand. In de aanloop naar de Floriade, die 14 april 2022 geopend zal worden door koning Willem Alexander, is een ware transformatie van naar liefst 58 hectare gaande. Er verrijzen momenteel onder andere een groot woon-zorgcomplex en een appartemententoren. Maar ook na het grote mondiale evenement is de Hengelose bouwer nog lang niet klaar. Thiemo Ikink, ontwikkelaar namens Dura Vermeer Bouw Hengelo, heeft het er druk mee, maar gaat de uitdagingen graag aan. “We hebben het hier over ingewikkelde materie qua ontwikkeling en bouw, alles draait hier om de factor tijd.” Er zitten namelijk geen spelingen in de planning waardoor snel schakelen en zoeken naar creatieve oplossingen een vereiste is. Floriadeterrein Voor Thiemo Ikink kwamen de activiteiten op het Floriade terrein, prominent onderdeel van de groene wijk Hortus (waarover straks meer, red.), eind 2018 voor het eerst in beeld. “Ons bedrijf en Amvest hadden het terrein in 2018 verworven. Het was een soort onbewoond eiland zonder noemenswaardige infrastructuur met een paar bedrijven en een camping. De eerste planvorming kwam pas op gang in het najaar van 2019 toen Zorggroep Almere met de vraag kwam om een gebouw op deze locatie te bouwen. We zijn toen direct aan het rekenen en 16 Bouwen in het Oosten

Woonzorgcentrum Flora / Floriadeterrein Almere tekenen geslagen omdat de data van de Floriade uiteraard onwrikbaar vast lagen en dat elke bebouwing op het terrein moest voldoen aan vrij strikte criteria qua beeldkwaliteit en dat er een wezenlijke bijdrage aan het Floriade project moest worden geconcretiseerd. Ruim drie maanden na de eerste schetsen lag er een D.O. waarmee we het vergunningentraject zijn ingegaan. Dat werd soepel doorlopen, niet in de laatste plaats omdat de gemeente Almere een speciale taskforce in het leven had geroepen om zoveel mogelijk ambtelijke hobbels weg te nemen. Wat zeker ook een positieve bijdrage heeft geleverd is dat Zorggroep Almere bij hen intern alles had opgelijnd inzake besluitvorming, want er was namelijk niet veel tijd! Een en ander resulteerde erin dat de eerste paal in augustus 2020 de grond in ging. Je hoeft geen expert te zijn om te kunnen constateren dat vanaf moment één de tijdsdruk behoorlijk is. Je hebt het wel over 130 studio’s plus gezamenlijke en facilitaire ruimtes.” Criteria Omdat het in eerste instantie redelijk standaard ontwerp niet zou voldoen aan de scherpe criteria van Floriade B.V. hebben er in de voorbereiding nog de nodige aanpassingen plaatsgevonden. Thiemo Ikink: “Enkele voorbeelden hiervan zijn de houten gevel, een fors aantal zonnepanelen en de goudkleurige gevel van gerecycled materiaal, zodat het Thiemo Ikink Bouwen in het Oosten 17

geheel aan de look and feel van de Floriade voldoet. Ik begrijp dat ook. Er worden circa twee miljoen bezoekers verwacht. Met zo’n dergelijk evenement moet er ook echt wat staan. In bredere zin is dat ook de grootste uitdaging voor ons als ontwikkelaars. Je moet een groot terrein in eerste aanleg bouwrijp maken voor een mega evenement, vervolgens de goede dingen bewaren en koesteren zodat deze ook te gebruiken zijn voor de volgende fase: de implementatie in een groende wijk (Hortus) met 42.000m² commercieel en 660 wooneenheden in alle prijsklassen en uitvoeringsvormen. Van waterwoningen tot hoge appartementen torens en van vrije sector tot sociale huur. Bewerkelijk, maar tegelijkertijd een prachtige uitdaging waar we met zijn allen hard aan werken. En met “we” heb ik het al snel over meer dan honderd Dura Vermeermedewerkers uit alle geledingen van het bedrijf. Daarbij komen Thiemo Ikink: “Als alles verloopt volgens de planning zal hier een prachtige groene wijk verrijzen. Ik vind het prachtig om dat van A tot Z mee te maken.” nog eens de medewerkers van de onderaannemers en leveranciers bij. Ik schat in dat er in de piek, inclusief de infra activiteiten, straks vier- tot vijfhonderd mensen aan het werk zijn.” Op 1 juli 2021 draagt Dura Vermeer de sleutel van het terrein over aan de organisatie van de Floriade. In de periode van 1 juli 2021 t/m 14 april 2022 zullen er vele internationale paviljoens opgebouwd worden en stromen de bezoekers binnen. Uiteindelijk wordt de sleutel weer teruggegeven na afloop van het evenement en wordt er gestart met de bouw van de woonwijk. Duurzaamheid en circulariteit “We hebben voor deze wijk veel accenten gelegd op duurzaamheid, circulariteit, watergebruik en klimaatregulering. Geheel in stijl met de achterliggende motieven van de Floriade expo. Tegelijk vormt het een startpunt van de ontwikkeling van Hortus. Passend in de visie van de gemeente Almere die een ‘Growing Green City’ als motto hanteert. Als alles verloopt volgens de planning zal hier een prachtige groene wijk verrijzen. Ik vind het prachtig om dat van A tot Z mee te maken. De wijk moet 2025 afgerond zijn. De eerste paal zal januari 2023 de grond ingaan.” 18 Bouwen in het Oosten

Woon-zorgcentrum Flora / Floriadeterrein Almere Keuze Highline systeem past in duurzaam karakter Flora “Brede deuren en het toepassen van reinigingsbeslag die het schoonmaken van de buitenzijde van binnenuit mogelijk maakt. Kleur profielen in RAL 8022 met bijbehorende donkere scharnieren in E6/C34. Verder de normale eigenschappen van een goede wind-waterdichtheid van de Solarlux systemen alsmede het soepel en eenvoudig bedienen door het inventieve hang- en sluitwerk, alsmede het zeer licht lopen in verband met speciaal rvs Solarlux loopwerk, wat een zeer lichte bediening garandeert.” Zie daar de criteria die, volgens Accountmanager Projecten, André Jansen in de aanbestedingsfase voorgelegd werden aan Solarlux Nederland uit Nijverdal. “Voor ons was dit eigenlijk een routineklus. In het vooroverleg is het van belang de details goed met de aannemer door te spreken, opdat deze details van voldoende sterkte, vlak en haaks worden uitgevoerd. Met Dura Vermeer Hengelo liep dat uitstekend. Aangaande duurzaamheid en materiaalkeuze is er bewust gekozen voor ons Highline systeem. Een systeem bestaande uit recyclebare materialen en die zorg dragen voor een hoge isolatiewaarde en uitgevoerd met fragile profielaanzichten voor een maximale daglichttoetreding. Soralux heeft de puien, met een eigen montageploeg, gereed gemaakt. Door de kleurstelling, de keuze voor de vouwwanden in verband met de mogelijk om de gevel bijna voor 100 % te openen, smalle profilering en hoge isolatiewaarde, is het een mooi geheel geworden met de rest van het ontwerp”, vertelt Jansen. De huidige markt Gevraagd naar zijn mening over de huidige marktsituatie antwoordt André Jansen: “In de huidige markt die op dit moment , ondanks corona, erg gespannen is aangaande werkaanbod, zien we ook in de komende jaren nog de nodige mooie opdrachten op ons af komen. Dit ook gezien de grote achterstand die we nog steeds hebben in de woningbouw. Dit blijkt ook uit het feit dat we reeds de nodige opdrachten voor 2022 en 2023 al op naam hebben staan. Hoe de verdere ontwikkelingen zullen zijn met een paar jaar hangt dus ook sterk af van ons overheidsbeleid aangaande stikstof, CO2 uitstoot et cetera. Als grondstoffen en materialen normaal verkrijgbaar blijven, en gelukkig hebben wij nog de nodige voorraden, dan zien wij de komende jaren het positief in.” Bouwen in het Oosten 1919

Nieuwbouw Aeres Hogeschool Almere komt geen dag te vroeg Projectmanager Huisvesting van Aeres Bjorn Brink is zeer goed te spreken over de locatie van de nieuwe Hogeschool en de voortgang van de bouw. De huidige vestiging in het centrum van Almere was ooit in het leven geroepen als een start-up, maar is die status met ruim, zevenhonderd studenten allang ontgroeid. Toen de locatie op het Floriadeterrein in beeld kwam werd er door de Stichting Aeres niet lang getreuzeld om contact te zoeken met de gemeente en Floriade BV. “Het matchte heel goed en dat is ook niet verwonderlijk”, vertelt Bjorn Brink. “De thema’s van de Floriade zijn de onze. Zaken als duurzaamheid, circulariteit, voedelveiligheid, vergroenen van steden, stedelijke voedsel-productie en -kwaliteit en klimaatvraagstukken spelen ook voor de Hogeschool een belangrijke rol. Toen de plannen voor de 20 Flevo Campus ontstonden waren we er snel bij. Het gebouw is gemaakt voor maximaal 900 studenten. Dat zijn er een kleine tweehonderd meer dan we nu hebben, maar de eerste cijfers geven nu al aan dat we volgend schooljaar groeien. In dit tempo zitten we met twee, hooguit drie jaar qua aantal studenten op het maximale aantal. Voor ons kwam het plan begin 2019 voor het eerst op tafel en vervolgens zijn we in gesprek gegaan met onder andere architecten en een aantal adviserende partijen. De aanbestedingsfase was in de eerste helft van vorig jaar, na een zorgvuldige Europese aanbesteding. Naast de prijs waren ook twee andere criteria aan de orde. Het plan Bouwen in het Oosten

Aeres Hogeschool Almere van Aanpak en de uitdaging om optimalisaties aan te brengen op het gebied van duurzaamheid en circulariteit. De coronapandemie viel samen met de aanbesteding. Uiteraard schrik je in eerste instantie omdat je niet kan inschatten welke impact dat kan hebben voor de plannen, maar we kunnen nu gelukkig constateren dat we de corona buiten de bouwplaats hebben weten te houden. We hebben ook geen noemenswaardige last gehad van vertragingen als gevolg van stagnaties van leveringen. Wel hebben we de inkoop van met name risicovolle materialen versneld ter hand genomen. Hetzelfde geldt voor de grotere elementen. Wel hebben we uiteraard te maken gehad met een winter en een relatief fors aantal onwerkbare dagen. De oplevering staat gepland voor week 30 en dat is, in goed overleg, vier weken later dan de originele planning. Ik heb er vertrouwen in dat we hierin slagen. We liggen goed op schema.” Interactie Tijdens de expo zal er een duidelijke interactie plaatsvinden tussen de Hogeschool en de bezoekers en deelnemers/exposanten. Bjorn Brink: “Er zullen veel onderzoeken plaatsvinden in het kader van de Floriade en de wijkontwikkeling daarna. Ook betrekken we de VMBO en MBO leerlingen van andere Aeres locaties bij het project. Verder dient het gebouw als ontvangstruimte voor hoogBouwen in het Oosten 21 waardigheidsbekleders en andere VIP’s. We willen als een spil functioneren voor andere exposanten en startups die hun opwachting op Flevo campus zullen maken. De thema’s van onze school en het evenement komen vrijwel overeen zoals ik reeds memoreerde.” Ambities De ambities van Aeres, geroemd door de bouwpartners en adviseurs, houden na week 32 bepaald niet op. “Nee, we hoeven ons beslist niet te vervelen”, vertelt Bjorn Brink. “We zijn met planvorming bezig voor onze Barneveldse vestiging waar onder andere diergerelateerde opleidingen zijn gehuisvest en we bereiden een routekaart voort op het gebied van de verduurzaming van onze gebouwen. Het Parijse Klimaatakkoord is daarbij onze leidraad. Ook hiervoor geldt dat de items parallel lopen aan onze studiegebieden. Vergroening, circulariteit, verduurzaming, klimaatbestendigheid. Ook in dit kader is deze nieuwbouw een echt voorbeeldproject voor andere educatieve spelers. Ja, het is een gaaf project.”

“Aeres is een prachtig uitdagend werk” Projectleider Reinold Jansen van Aannemingsmaatschappij Hegeman B.V. uit Nijverdal raakt niet snel uitgepraat over het nieuwbouwproject van de Hogeschool Aeres op het Floriadeterrein in Almere. De combinatie van een drietal factoren maakt het project nog eens extra spannend. De hoge tijdsdruk vanaf de prille start, een prachtig, maar zeker niet alledaags, experimenteel ontwerp en de perikelen rond corona vormen een stress bevorderend trio. Desalniettemin ben ik ervan overtuigd dat we bij de oplevering, die gepland staat voor eind week 30, trots kunnen terugblikken. Ik denk dat ik niet snel weer een project met deze complexiteit zal tegenkomen. Aannemingsmaatschappij Hegeman verkreeg de opdracht via een “normale” aanbesteding. Reinold Jansen: “Er was geen prijsvraag of voorselectie aan vooraf. We zijn bij de opdracht betrokken geraakt door een uitnodiging van bouwmanagementbureau Hevo, een goede relatie van ons waar we wel meer voor gewerkt hebben. De aanneemsom bedroeg circa 5,6 miljoen euro. Exemplarisch voor de opdracht is dat de voorbereidingsperiode erg kort was, omdat de bouw al startte in week 24 vorig jaar. Althans we hebben toen de bouwplaats ingericht en het grondwerk opgestart. De opdracht kent naast ons nog twee 22 Bouwen in het Oosten

Aeres Hogeschool Almere De hoge tijdsdruk, een prachtig, maar zeker niet alledaags, experimenteel ontwerp en de perikelen rond corona maken dit project extra spannend. Bouwen in het Oosten 23

Aeres Hogeschool Almere Reinold Jansen: “Als je naar het dak kijkt, dan zal daar een soort parkachtig schoolplein verrijzen met daarop een staalconstructie met doorzichtige pv-panelen.” hoofdaannemers. Homij voor de technische installaties en de Koninklijke van Ginkel voor de “groene aspecten”. De samenwerking loopt voorspoedig. Hetzelfde geldt voor het contact met de opdrachtgever (Stichting Aeres Groep, red.) en architect (BDG Architecten Ingenieurs red.). Dat is vrij intensief in deze opdracht, niet in de laatste plaats door de relatief hoge moeilijkheidsgraad. Het is momenteel een drukte van belang op de bouwplaats. Alleen van Hegeman zelf zijn hier gemiddeld twaalf man en aangevuld met onze onderaannemers zit je zomaar boven de veertig man. Omdat de oplevering in week 30 gepland staat werken we in de reguliere weekenden regelmatig op zaterdag door en doordeweeks gaan we ook langer door. Medio maart hebben we het hoogste punt gevierd in aangepaste vorm en we waren halverwege mei wind- en waterdicht. Het zal een race tegen de klok worden, zoveel is wel duidelijk.” Groene initiatieven Reinold Jansen, die gemiddeld een dag peer week op de bouwplaats vertoeft, vertelt dat zowel in de ontwerp- als realisatiefase gekenmerkt wordt door onverwachte, onvoorziene wendingen. “Dat zit als het ware opgesloten in de gedurfde en innovatieve aspecten van het ontwerp. Veel onderdelen moeten remontabel zijn, geen meter is hetzelfde en er zijn tal van leuke vondsten, zowel constructief als esthetisch. Voortschrijdend inzicht tijdens het hele proces levert soms andere denkbeelden op die aanpassingen vergen. Al met al eist het een vergaande flexibiliteit van alle betrokken partijen. We worden door corona de laatste tijd steeds meer geplaagd met vertraagde leveranties. Dat manifesteert zich onder andere in houtproducten. Als leveranciers soms standaardproducten al niet meer op voorraad hebben en desgevraagd ook niet kunnen aangeven wanneer iets wel geleverd kan worden dan mag je spreken van ongewone marktcondities. Gelukkig is de opdrachtgever begripvol, maar ik begrijp ook dat hij tijd nodig heeft om de school in te richten.” Gevraagd naar een aantal voorbeelden van niet alledaagse keuzes antwoordt Jansen dat hij zich beperkt tot een aantal opvallende keuzes omdat de lijst behoorlijk lang is. “Als je Bouwen in het Oosten 25 bijvoorbeeld naar het dak kijkt, dan zal daar een soort parkachtig schoolplein verrijzen met daarop een staalconstructie met doorzichtige pv-panelen. Een soort West-Europees tropendak. Eén gevel zal volledig voorzien worden van zonnepanelen een ook voor de ramen langs verschijnen panelen met zonnecellen. Een ander opvallend detail is de toepassing van tribune trappen, ook in de collegezalen. Die tribune worden bekleed met gerecycled hout. Een heel ander aspect is het werken met luchtzuiverende saus op de binnenwanden. Al net al is het een prachtig uitdagend werk. Als we in de zomer het gebouw opleveren zal het gevoel een mengeling van trots en blijdschap zijn. Trots omdat we het met z’n allen succesvol hebben afgerond en blijdschap dat er een ende komt aan meer dan een jaar topsport bedrijven. Want dat is hier wel degelijk aan de orde.”

Aeres Hogeschool Almere Tekst: Gerard van Leeuwen I Artist impression: BDG Architecten Aeres Hogeschool markeringspunt voor de Floriade BDG Architecten uit Zwolle tekende voor het ontwerp van de nieuwe Aeres Hogeschool op het Floriadeterrein. Een “niet alledaags” ontwerp is zeer eufemistisch uitgedrukt. Aeres wordt een van de grootse eyecatchers van de grote Expo volgend jaar april. Vooral het groen in en om het gebouw neemt een prominente plaats in en, nog belangrijker, speelt een centrale rol in de visie voor een duurzame, inspirerende en gezonde leer- en ontwikkelomgeving die het bureau uitrolde voor de opdrachtgever. “Wij zijn er altijd op uit om een ontwerp te maken dat verder gaat dan de vraag van de opdrachtgever. Wij willen verrassen en waarde toevoegen”, vertellen architecten/ partners Wilco Scheffer en Gert Jan Samsom. Bouwen in het Oosten 27

BDG werd via een Europese aanbesteding en na voorselectie verkozen uit vijf bureaus. GertJan Samsom: “Het was een intensief proces. Bij een project van dit niveau weet je dat je collegae ook van goeden huize komen. Het feit dat we voor deze opdrachtgever al eerder twee gebouwen hebben ontworpen speelt dan geen grote en zeker geen doorslaggevende rol. Hooguit kun je stellen dat men weet wat je kunt en wat de bedrijfscultuur is, maar daar kom je er absoluut niet mee.” Wilco Scheffer: “Wat wel belangrijk is dat we ons in het onderwijs thuis voelen en ook ’groen’ en ‘circulariteit’, waar mogelijk, een rol toebedelen in onze ontwerpen. De Hogeschool bevindt zich als het ware op het snijvlak van deze thema’s. Ook het feit dat we een redelijk omvangrijke referentielijst konden overleggen zal meegespeeld hebben. In het Visieplan wat we hebben geschreven en de daaropvolgende dialoog met de opdrachtgever zijn de eerste contouren gemaakt.” Gert Jan Samsom: “Ik teken daarbij wel direct aan dat deze aspecten een kant van de zaak vertegenwoordigen. We zijn ook een bureau met het principe ‘benen op de grond’. Wij verliezen de realiteit niet uit het oog. Het realiteitsgehalte en praktisch gebruik zie je ook terug bij Aeres. Het gaat om het vinden van de juiste balans en dat komt in Almere prachtig tot uitdrukking.” Spannende dingen Gevraagd naar de spannendste aspecten vertellen Wilco Scheffer 28 en Gert Jan Samsom dat elke bouw zijn spanning kent. “Daarop vormt Aeres bepaald geen uitzondering. We werken weliswaar met beproefde technieken, maar hebben die wel op vernieuwende wijze ingezet. Het tropendak is uniek. Een energiedak inclusief een waterretentiefunctie en daarop een constructie met transparante zonnepanelen is innovatief. De energieopwekkende en tegelijkertijd zonwerende pv-panelen aan de gevel zijn opvallend, maar de groene gevels zijn uiteraard de eyecatcher. Het doel: biodiversiteit, nestvoorziening, natuurlijke koeling van het gebouw, waterretentie en aansluiting op de omgeving. Niet voor niets zat Van Ginkel in het ontwerpteam. Ze mochten ook meedenken op detailniveau en vanwege het specifieke karakter van de groene gevels was hun inbreng qua kennis en ervaring zeer welkom.” Wilco Scheffer: ”De Floriade Expo wil onder andere tonen wat Nederland op het gebied van duurzaamheid en circulariteit te bieden heeft op diverse gebieden. Daarnaast wordt het gebied na de Expo ontwikkeld als een duurzame, groene wijk. Het arboretum is daarvan een exponent. De Hogeschool appelleert hieraan. We willen de stad en haar bewoners iets teruggeven. Die les is wel degelijk geleerd na de afloop van de Floriade in Venlo. De grootste uitdaging was om de onderlinge innovatieve keuzes Gert-Jan Samsom: “Hooguit kun je stellen dat men weet wat je kunt en wat de bedrijfscultuur is, maar daar kom je er absoluut niet mee.” Bouwen in het Oosten

Aeres Hogeschool Almere op elkaar te laten aansluiten zodat er in samenhang een innovatief resultaat zou ontstaan en we kunnen nu, negen weken voor de oplevering, constateren dat we met alle betrokken partijen in geslaagd zijn. Wij zien als professionals altijd wel één of twee dingen waarvan je achteraf zegt ‘dat had wellicht nog beter gekund of gemoeten’, maar daar zal de gebruiker geen last van hebben. Aan de andere kant: het is nu ook weer geen rocket science. In de basis is het een remontabel skelet met een gerecyclede betonnen vloer in een kubistische opzet.” Markeringspunt Volgens Wilco Scheffer is Aeres een mooi markeringspunt voor BDG Architecten, dat werk biedt aan 35 medewerkers, drie vestigingen kent en landelijk opereert. “Net als de vorige twee gebouwen van Aeres zie ik het inderdaad als een mooi markeringspunt. Voor ons is het ook echt een sleutelproject. We hadden hier te maken met een opdrachtgever met een duidelijke visie en hoge ambitie. Een fraai voorbeeld van die ambitie is bijvoorbeeld dat er ruimten zijn gereserveerd voor lessen in een witte transparantie omgeving, een geheel groene setting en tussenvormen daarvan. Groen moet je daarbij letterlijk nemen. Het kan een groene wand zijn, maar ook groen qua beplanting. De studenten gaan straks onderzoek doen wat voor invloed dat heeft op leerprestaties. Wat is stimulerend, wat is rustgevend. Je ziet het ook terug in de zorg. Op school heb je het over een gezond leer- en werkklimaat, in een ziekenhuis heb je het over healing environment. Wilco Scheffer: “Voor ons is het ook echt een sleutelproject. We hadden hier te maken met een opdrachtgever met een duidelijke visie en hoge ambitie.” Wij voelen ons als architecten in deze materie thuis.” Wilco Scheffer: ”Wat mij ook zal bijblijven is de constructieve, proactieve wijze van samenwerking gedurende het hele proces, vanaf de prilste planvorming tot en met nu, de realisatie. Een van de belangrijkste punten in onze missie is dat we met elk gebouw de wereld een beetje mooier willen maken. Dat is hier zeker gelukt.” Bouwen in het Oosten 29

Een circulair en innovatief gebouw met hoge ambities Tekst: Gerard van Leeuwen I Artist impression: BDG Architecten Koninklijke Ginkel Groep steekt haar nek uit in Almere Op het terrein waar in 2022 de Floriade plaatsvindt, wordt hard gebouwd aan de energieneutrale nieuwbouw van Aeres Hogeschool Almere. Het gebouw wordt toonaangevend op het gebied van klimaatadaptie (groen), duurzaamheid (warmte, energie, materialen), biodiversiteit, circulariteit en gezondheid. Een belangrijke rol is weggelegd voor de Ginkel Groep. Projectadviseur Marc de Jager spreekt van een “prachtig, uitdagend en spannend project”. 30 Bouwen in het Oosten

Aeres Hogeschool Almere De Veenendaalse vestiging werd reeds in een vroegtijdig stadium betrokken bij de planvorming. Geen overbodige luxe gezien de complexiteit van de opdracht. Marc de Jager: “Binnen de Koninklijke Ginkel Groep is er veel kennis opgebouwd over onder andere de mogelijkheden met groene gebouwen en groene steden. Wij zijn dan ook enorm trots dat wij zijn gevraagd om onze kennis op dit gebied te delen en als groenadviseur deel te mogen nemen aan het ontwerpteam. Dat was in mei 2019, toen BDG Architecten met het voorlopig ontwerp bezig was. We hebben deelgenomen aan een voorselectie met in totaal drie partijen. Wij zijn verkozen vanwege ons Plan van Aanpak en de praktijkervaring en kennis die we hadden opgedaan in vergelijkbare projecten. Het was duidelijk dat er een hoog ambitieniveau bestond qua groen en watermanagement, waarbij onze specifieke kennis welkom was. We hebben het nodige advieswerk verricht tijdens de totstandkoming van het ontwerp. In het ontwerpproces heeft de Ginkel Groep de plannen financieel en technisch uitgewerkt zodat het voldoet aan alle eisen en ambities en past binnen het taakstellend bedrag dat met de opdrachtgever afgesproken was. We hebben het werk als het ware opgedeeld in drie onderdelen, te weten dak-, gevel- en interieurbeplanting. Het dak is opgedeeld in een tweetal “verblijfsdaken” op niveau vier en vijf. Een daarvan is een biodiversiteitsdak waar de lokale flora en fauna wordt gereflecteerd. De groene oosten zuidgevel worden de echte eyecatchers. Er zijn hoge eisen gesteld aan de uitstraling door zowel de gemeente als de opdrachtgever. De interieurbeplanting wordt zeker ook spectaculair. Zowel qua kwantiteit als kwaliteit en bevestigingswijze. Er is bijvoorbeeld veel ruimte gecreëerd voor hangende planten. De gezonde lucht in de school is een belangrijk thema. Door het ontwerpteam werd niet voor niets gesproken van “de groene long”. De komende weken zal voor ons de piekbelasting zijn. Op het dak zijn we reeds een aantal weken werkzaam en medio juni is het werk aan de gevel gestart. Het is goed mogelijk dat beide onderdelen deels parallel aan elkaar lopen. De grootste uitdaging zit hem in de waterberging. Binnenkort plaatsen we een waterberging voor ruim 27.000 liter water. Optigrün Benelux, red.) voorziet de modulaire groengevel van regenwater, dit is een primeur! De groene WallFlore gevel sluit straks prachtig aan op de plantzones van ‘Het Arboretum’ wat op het Floriade Expo 2022 terrein verrijst. Er wordt ook regenwater opgeslagen op twee grote waterretentiedaken. Hiervoor maken we gebruik van het Smart Flow Control systeem van Optigrün Benelux. De waterberging op het dak biedt ruimte voor 56.000 liter. Dit water wordt gebruikt voor de beplanting die op het dak wordt aangebracht. Zo realiseren we samen een prachtig, toekomstgericht gebouw dat zo duurzaam mogelijk omgaat met water. Als ontwerp- en bouwteam hebben we echt onze nek uitgestoken, door dit circulaire en innovatieve gebouw met hoge ambities te realiseren. Daardoor kwamen er veel uitdagingen op ons pad. Toch ben ik ervan overtuigd dat we in het najaar met voldoening terug kunnen blikken op een interessante en leerzame periode. Een project dat bovengemiddelde aandacht vroeg en kreeg waardoor de opdrachtgever datgene heeft gerealiseerd wat men voor ogen had.” Bouwen in het Oosten 31

Projectleider Sven Jakobsen van HOMIJ: “Een vooruitstrevend ontwerp met veel uitdagingen” De vestiging Vianen van HOMIJ Technische Installaties is sinds juli vorig jaar te vinden op de bouwplaats van de nieuwe Aeres Hogeschool op het Floriadeterrein in Almere. De thema’s die centraal staan in zowel de Floriade als het ontwerp van de Aeres Hogeschool Almere zijn volgens projectleider Sven Jakobsen identiek aan de zaken waar HOMIJ dagelijks werkzaam mee is: duurzaamheid en circulariteit. Dat zoiets uitdagingen en leermomenten met zich meebrengt is evident en ook dat past bij deze technisch specialist. 32 Bouwen in het Oosten

Aeres Hogeschool Almere HOMIJ tekent in Almere voor zowel de elektrotechnische als werktuigbouwkundige werkzaamheden. Jakobsen: “Dat was ook onze vertrekpositie bij de aanbesteding. We zijn verantwoordelijk voor alle gebouw gebonden installaties. Vanaf de start was de tijdsdruk in de realisatieperiode behoorlijk en dat is tot op de dag van vandaag zo. Ik schat dat er naast twee werkvoorbereiders op kantoor gemiddeld nu twintig medewerkers van ons in Almere aan het werk zijn plus een aantal onderaannemers. Naast de tijdsdruk hebben we bij Aeres Hogeschool Almere ook te maken met een zeer vooruitstrevend ontwerp dat veel uitdagingen en de nodige complexiteit in zich herbergt. In de engineeringsfase kwamen we een en ander al tegen en ik moet eerlijk zeggen dat we, samen met de adviseur, de ruimte hebben gekregen van de architect om onze eigen visie en inbreng op bepaalde zaken bespreekbaar te maken. De architect en adviseur stelden zich zeer oplossingsgericht op en hetzelfde geldt voor de samenwerking met aannemingsmaatschappij Hegeman. We kenden hen uiteraard wel van naam, maar ik had er nog niet eerder mee samengewerkt. Onze ervaring is dat ze de zaken goed voor elkaar hebben. Onze uitdagingen zitten met name in het split level karakter en de vele open ruimten. Het is dan puzzelen waar de leidingen en kanalen gesitueerd kunnen worden. En wat te denken van de zonnepanelen. Vierhonderd op het dak en nog eens driehonderd op de gevel. Het is echt een “School van de Toekomst”, echt kicken!” Sven Jakobsen: “Onze uitdagingen zitten met name in het split level karakter en de vele open ruimten.” Duurzaamheid Duurzaamheid is, zoals gezegd, een belangrijk thema. Ook binnen de technologie in het pand. Sven Jakobsen: “Je ziet dat duurzame karakter onder meer terug in de klimatisering, want elke kamer krijgt zijn eigen klimaatregeling. Om overdimensionering te voorkomen, sturen we straks via de meet- en regeltechniek de vav-kleppen in het gebouw aan. Deze lopen verder open als het nodig is, zodat er een niet te grote luchtbehandelingskast nodig is. De energie in het pand wordt straks duurzaam opgewekt met zonnepanelen en een wkoinstallatie. En uiteraard, gezien het groene karakter, is voor de verlichting gekozen voor enkel led. Verder komt er een bassin om regenwater op te vangen. Dat wordt gebruikt om de bomen en planten bovenop, en de planten aan de zijkant van het gebouw, van water te voorzien. Het binnenklimaat is vooral gericht op het persoonlijk welbevinden. Het gaat dus bepaald niet sec om energiebesparing alleen. Het gebouw krijgt straks een WELl certificaat. De WELL Building Standard is waarborg voor een gezond gebouw met als doel de gezondheid en de productiviteit van gebruikers te bevorderen. Aeres gaat deze ook meten en onderzoeken.” Onderaannemers Opvallend mag de keuze voor de onderaannemers misschien niet genoemd worden, maar Sven Jakobsen heeft een uitgesproken mening over het aantrekken van de juiste partners. “Natuurlijk vraag je voor bepaalde aspecten de bedrijven die je veelvuldig inschakelt, gewoon omdat je weet wat je aan ze hebt en hoe de bedrijfscultuur in elkaar zit. Ik heb de gewoonte om bij elk project toch een nieuwe partij in te schakelen. In Almere is dat installatiebedrijf Kersbergen uit Zeist die het sanitair verzorgt. We werken dus voor het eerst samen en dat bevalt uitstekend. Je behoudt op deze wijze echt feeling met de markt.” Bouwen in het Oosten 33

Tekst: Gerard van Leeuwen I Artist impression: BDG Architecten Slimme sensoren voor een gezond en comfortabel gebouw Aeres Hogeschool als smart building De Aeres Hogeschool in Almere wordt duurzaam, circulair, gezond en flexibel. Dit wordt deels mogelijk gemaakt door de slimme toepassingen van BRControls. Dit bedrijf werd door Homij Technische Installaties gevraagd om de complete meeten regelinstallatie te leveren met slimme plafondsensoren door het hele gebouw. Deze zorgen ervoor dat het binnenklimaat, de verlichting, de zonwering, energieprestaties en prestatieborging in één blik zichtbaar en aan te passen zijn. 34 Bouwen in het Oosten

Aeres Hogeschool Almere Bij de Aeres Hogeschool staan duurzaamheid en het welzijn van de gebruikers voorop. Het doel is om een WELL-certificaat te behalen en daarom moet het gebouw voorzien worden van een smart gebouwbeheersysteem. De ruim tachtig BRControls plafondsensoren van het type BRT35 aangesloten op de IP/BRN20 naregellijn meten de ruimtetemperatuur, relatieve luchtvochtigheid, vluchtige organische stoffen (VOC) en CO2, de lichtsterkte, bezettingsgraad en de geluidsdruk per ruimte. Per verdieping wordt ook fijnstof gemeten. Al deze variabelen kunnen gemonitord worden via een app en via het eenvoudig te bedienen Webbased gebouwbeheersysteem. Een besparing op de energie- en beheerkosten wordt bereikt, doordat enkel de ruimtes worden gekoeld en verwarmd die in gebruik zijn en er behoefteafhankelijk geventileerd wordt. “Zitten er veel studenten in een ruimte, dan meten de sensoren dat en wordt er meer geventileerd, ook de verlichting met daglichtregeling en de zonwering loopt hier in mee. Het webbased gebouwbeheersysteem geeft een totaalinzicht in de werking van alle installatiedelen en zorgt voor een optimaal werkend gebouw”, vertelt Harry Peters, senior accountmanager bij BRControls. Periodiek inzicht “Een goede nazorg is van groot belang”, gaat Peters verder. “Het prestatieborgingsysteem ‘My Building’ slaat gebouwdata op en vergelijkt ze met ingestelde waarden, KPI’s. Rapportages van meetgegevens geven periodiek inzicht en er kan direct bijgestuurd worden.” Ook de energiestromen van het gebouw worden gemonitord en zichtbaar gemaakt op een energiespiegel; een groot tv-scherm waarop de levering van de PV-panelen, de CO2reductie en andere waarden zichtbaar zijn. De installatie wordt gedaan door Homij. Dit is een vaste relatie van BRControls. Peters: “We kennen hen al jaar en dag en hebben er al vaker grote projecten mee gedaan. De onderlinge samenwerking verloopt goed. De Aeres Hogeschool is qua oppervlakte niet extreem groot, maar het is wel een bijzonder project, Harry Peters: “De energiestromen van het gebouw worden gemonitord en zichtbaar gemaakt op een energiespiegel.” Bouwen in het Oosten 35

Aeres Hogeschool Almere Harry Peters: “We halen alles uit de kast om een gezond gebouw neer te zetten” Over BRControls omdat er volop ingezet wordt op het complete productenpallet dat wij als BRControls hebben. De slimme sensoren, metingen, energiespiegel en My Building prestatieborging inclusief My Energy energiemanagement: we halen alles uit de kast om een gezond gebouw neer te zetten.” Technologie van vandaag en morgen De bouw van de Aeres Hogeschool werd gestart in het derde kwartaal van 2020. Het hoogste punt werd half maart bereikt en naar verwachting wordt het pand vanaf het studiejaar 2021/2022 in gebruik genomen. De regeltechniek van BRControls wordt geïnstalleerd samen met de E- en W-installatie. De totale inbedrijfstelling volgt als alle componenten zijn aangesloten op het systeem. Het is altijd spannend of dit lukt binnen de gestelde tijd, vindt Peters. “Aan het einde van de rit willen we allemaal tegelijkertijd klaar zijn en een goed product opleveren. De technologie die men in dit gebouw stopt, is van vandaag en morgen. Het is met recht een Smart Building te noemen.” Wanneer je een gebouw smart uitvoert, kunnen energieverbruik, duurzaamheid, gebouwbeheer en de exploitatie naar een hoger niveau getild worden. Gebruikers merken dit doordat de omgeving comfortabeler aanvoelt, gezonder is en doordat ze veiliger kunnen wonen en werken. BRControls voorziet gebouwen van gebouwgebonden hard- en software, waaronder multifunctionele sensoren, intelligente communicatiesystemen en data-analyses. Het bedrijf ontwikkelt, produceert en installeert deze innovatieve automatiseringsoplossingen zelf, samen met partnerbedrijven. Bouwen in het Oosten 37

Aeres Hogeschool Almere Quadro levert bijdrage aan Aeres Hogeschool Aeres Hogeschool Almere gaat haar activiteiten verplaatsen naar een nieuwe locatie. Deze nieuwe locatie zal in 2022 de Floriade huisvesten, voor dit evenement zal het als ontvangstgebouw fungeren. Er is een prachtig pand ontworpen waarin veel planten zijn verwerkt zowel aan de buitenzijde als de binnenzijde. Hierdoor heeft het inmiddels de naam ‘Groene Long’. In opdracht van Aannemingsmaatschappij Hegeman B.V. mag Quadro interieurbouw zich ontfermen over de diverse eye-catchers in het gebouw die ontworpen zijn door BDG Architecten. In de entree komt een ontvangstbalie die werkplek biedt aan twee medewerkers. De ombouw van het object is afgewerkt met gerecycled Iepenhout en het dak is voorzien van beplanting. De grote zwevende ring biedt een uitdaging, de ruimte voor een constructie is minimaal maar de belasting van de beplanting en de later geïntegreerde hangende glasschuifruiten is aanzienlijk groot. Een ander object zijn de boombanken, centraal hierin staat een grote roterende boom, de plantenbak wordt omsloten door een bank die is afgewerkt met gerecycled Iepenhout. Op het moment van schrijven liggen de werktekeningen ter beoordeling bij de opdrachtgever en is de productie aanstaande. De meubels zullen in delen worden geconstrueerd zodat het door de toegangsopeningen kan worden ingehuisd. De oplevering staat gepland voor de bouwvak. ACN bouwt mee aan de groenste Hogeschool van Nederland ACN Totale afbouw, gevestigd te Renswoude (U), is vereerd met haar deelname aan de bouw van de groenste Hogeschool van Nederland. Op het terrein waar de volgende Floriade editie in 2022 wordt gehouden, bevindt zich de nieuwe standplaats van de Aeres Hogeschool Almere. Het gebouw zal dan ook in 2022 voor een deel gebruikt worden als ontvangst van de bezoekers van het evenement. De sleutelwoorden voor dit project zijn groen en energieneutraal, waarin de techniek, innovatie en de natuur samensmelten tot een inspirerend en een gezond studeer- en werkomgeving. Het project Aeres Hogeschool past geheel in de toekomstvisie van ACN. Het afbouwbedrijf richt zich steeds meer op circulair bouwen en het gebruik van duurzaam en sociaal verantwoord materiaal. Sinds 2020 behoort ACN tot een select groepje met een FSC®-keurmerk (Forest Stewardship Council). ACN is, met dank aan Aannemingsmaatschappij Hegeman, gestart met de levering en montage van ca. 3.000 m² Armstrong systeemplafonds, 2.665 m² Siniat gipswanden en koven afgewerkt in klasse A. Het geleverd materiaal sluit in lijn aan met de eisen van ‘the Cradle to Cradle certificat’. Onder ander wordt het restafval van de gipsplaten weer gerecycled in de fabriek van Siniat. Werken aan een betere wereld, doen wij samen. Bouwen in het Oosten 39

KienhuisHoving informeert (On)eerlijke (boete-)bedingen Professionele verhuurders van woonruimte, zoals woningcorporaties, hanteren veelal algemene voorwaarden die deel uitmaken van de huurovereenkomst. Algemene voorwaarden zien op de randvoorwaarden die standaard gelden, zoals geen drugsgerelateerde activiteiten door huurder in of om de woning en dat onderhuur niet is toegestaan. Dergelijke bepalingen worden vaak gecombineerd met een boetebeding, waarin is bepaald dat als een huurder een bepaalde verplichting niet nakomt, hij een boete kan verwachten. Rechters zijn verplicht om dergelijke boetebedingen te toetsen aan de Europese Richtlijn over oneerlijke bedingen (richtlijn 93/13/EG). Deze richtlijn, die overigens niet beperkt is tot het huurrecht, dient ter bescherming van particulieren. Getoetst wordt of het betreffende beding wel of niet een oneerlijk beding is. Een beding wordt als oneerlijk beschouwd als het de rechten en verplichtingen uit de overeenkomst aanzienlijk verstoort ten nadele van de consument. Op grond van (Europese) jurisprudentie1 moet bij de beoordeling van een mogelijk oneerlijk karakter van een boetebepaling worden nagegaan wat het cumulatieve effect is van alle bedingen van de overeenkomst. Daarbij moeten alle omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst alsmede alle andere bedingen van de overeenkomst of van een daarmee samenhangende overeenkomst in aanmerking worden genomen. Dit klinkt tamelijk vaag en lagere chters worstel(d)en hier ook nogal mee in hun uitspraken. Naar aanleiding van een verzoek om een prejudiciële beslissing van de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam2 over de uitleg van de richtlijn heeft het Hof van Justitie van de EU op 10-09-20203 geoordeeld: de rechter moet onderzoeken of de verhuurder ook andere boetebedingen in heeft geroepen of in kan roepen. Als dat het geval is, dan zal de rechtbank daar in de beslissing rekening mee moeten of kunnen houden. Dat geldt ook als de bedingen op zichzelf niet oneerlijk (zouden) zijn. Het gaat er dus om of het beding oneerlijk is bezien in combinatie met andere bedingen in de huurovereenkomst. In de vervolguitspraak4 oordeelt de voorzieningenrechter dat het boetebeding ter hoogte van € 5.000,- op illegale onderhuur en de bepaling tot afdracht van de winst die de huurder met de illegale onderhuur heeft verdiend, eerlijk zijn. De huurder werd veroordeeld tot betaling van de boete én tot afdracht van de winst. Deze column is geschreven door: Marlies Knook, advocaat bouw- en huurrecht. E-mailadres: marlies.knook@kienhuishoving.nl I Telefoonnummer: 088 – 480 40 76 21 1 Radlinger-arrest, HvJ EU 21-04-2016, ECLI:EU:C:2016:283 en arrest Lewis/Stam, HR 08-09-2017, ECLI:NL:HR:2017:2275 2 d.d. 19-09-2019, ECLI:NL:RBAMS:2019:7062 4 HvJ EU 20-09-2020, ECLI:EU:C:2020:687 5 Voorzieningenrechter van de Rechtbank Amsterdam 28-01-2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:388 Met deze uitspraak is duidelijker geworden dat er soms helemaal geen boete wordt opgelegd, ook al staan er meerdere boetes in de huurovereenkomst of de algemene voorwaarden, omdat de cumulatie van die boetes als oneerlijk wordt geoordeeld. Máár het blijft maatwerk. Per geval moet worden nagegaan of sprake is van een oneerlijk beding. Voor professionele verhuurders van woonruimte is het daarom wellicht te overwegen hun huurovereenkomsten en algemene voorwaarden nog eens goed tegen het licht te houden. Wij helpen daarbij graag.

Tekst: Jolanda Groothuis Uitvoerder Stef ter Weele Projectleider Henk Bregman Vastbouw ontwikkelt en realiseert 372 woningen in Almere ’t Groene Wold; een gebied met agrarisch en dorps karakter 44 Bouwen in het Oosten

’t Groene Wold Almere Hoofduitvoerder Dirk-Jan Knol In Oosterwold, een gebied ten Oosten van Almere, ontwikkelt en bouwt Vastbouw een nieuwe woonwijk; ’t Groene Wold. Deze woonwijk kenmerkt zich door de groene omgeving, het dorpse karakter en diverse commerciële voorzieningen. De wijk bestaat straks uit verschillende woonhoven, wat het project uniek maakt. Ieder hof zal een eigen bestemming krijgen, waardoor ’t Groene Wold een ideale ontmoetingsplek wordt voor jong en oud. In totaal zullen er 372 woningen worden gerealiseerd op 38 hectare grond. De woningen worden gebouwd in rijen van zes en acht met een vloeroppervlakte tussen de 80 en 104 vierkante meter. De verhouding koop : huur is 118: 254. De start van de bouw vond vorig jaar december plaats na een betrekkelijk korte voorbereidingsperiode; de grond werd precies een jaar eerder verworven. Woon- en werkmilieus ‘t Groene Wold valt binnen een grotere ontwikkellocatie, bekend als Oosterwold; een gebied van circa 4.300 hectare aan de oostkant van Almere en aan de westkant van Zeewolde. Er is ruimte voor totaal 15.000 nieuwe woningen. Het gebied heeft een groen en agrarisch karakter. Er wordt gestreefd naar een rijke variatie aan woonen werkmilieus en voorzieningen in lage dichtheden. In tegenstelling tot veel andere ontwikkelingen in Oosterwold, -over het algemeen zelfstandige kavels of kleine clusters, waarbij de grond wordt uitgegeven aan eindgebruikers-, betreft de ontwikkeling van Vastbouw een (woon)wijk met 372 grondgebonden woningen en circa 5.590 vierkante meter aan commerciële voorzieningen, waaronder twee supermarkten. Leon Kunst: “De invulling van het plan heeft de nodige hoofdbrekens gekost. De regels die opgenomen zijn in het bestemmingsplan maakten het een ingewikkelde puzzel om te komen tot een goed, haalbaar plan.” Bouwen in het Oosten 45

’t Groene Wold Almere Set van regels Daan Huiskes en Leon Kunst, beiden projectontwikkelaars binnen Vastbouw Vastgoedontwikkeling, over de totstandkoming van het project: “Vastbouw kreeg de mogelijkheid om deze locatie te ontwikkelen doordat de grond niet in eigendom was van een Rijksvastgoedbedrijf. Het gebied wordt ontwikkeld aan de hand van een eenvoudig raamwerk en een set van regels in plaats van een traditioneel gedetailleerd uitbreidingsplan. De gemeente Almere wilde hierbij meer initiatief laten aan particulieren in de woningbouw. De gebiedsontwikkeling kan dan ook omschreven worden als organisch en is bottomup. Wij hebben het gebied aangekocht van een andere projectontwikkelaar/belegger. De invulling ervan heeft de nodige hoofdbrekens gekost, zo dient bijvoorbeeld 50 procent van het plangebied ingericht te worden als stadslandbouw en kan slechts 12,5 procent aan vierkante meters bebouwing gerealiseerd worden. En hoewel het een behoorlijke puzzel bleek, werd vorig jaar mei de basis vastgelegd zoals het nu uitgevoerd wordt. Achteraf gezien toch nog binnen een redelijk snelle termijn.” Nauwkeurig toetsen Henk Bregman en Dirk-Jan Knol zijn respectievelijk als projectleider en hoofduitvoerder nauw betrokken bij dit werk. En hoewel het een seriematige bouw betreft, vereist het totaalconcept een secure coördinatie. Henk Bregman: “Er komt bij Daan Huiskes: “Het gebied wordt ontwikkeld aan de hand van een eenvoudig raamwerk en een set van regels, in plaats van een traditioneel gedetailleerd uitbreidingsplan.” dit project meer kijken dan het bouwen van de woningen. Met de ontwikkeling van ’t Groene Wold wordt straks een volledig nieuw gebied in gereisd. Het betekent dat we ons, aan de voorkant, op alle fronten in een relatief snel tempo moesten concentreren op de verschillende, bijkomende disciplines. De aanleg van Nutsvoorzieningen en infra zijn daar, naast de bouw, onder andere onderdelen van. Vanaf het ontwerp verdiende de bouwmethodiek, waarbij de technische aspecten zeer divers en breed zijn, onze volledige aandacht. In deze tijd maken technische installaties een belangrijk deel uit van nieuwe woningen. Een nauwkeurige toetsing vooraf, in samenwerking met de onderaannemers en leveranciers, was derhalve een must om de zaken, tijdens de Bouwen in het Oosten 47

Alles komt samen met dak en gevel Wij ontwerpen en realiseren de toekomstige buitenschil van gebouwen, oftewel: the future building envelope. We streven naar duurzame oplossingen op het gebied van dak en gevel, professioneel dak en gevelbeheer en dakveiligheid. Betuwehaven 19, 3433 PV Nieuwegein I info@zndnedicom.nl Tel. +31 (0)30 202 84 00 I www.zndnedicom.nl SPECIALISATIES Schilderwerk Beglazing Wandafwerking Vloercoating WWW.MULTIPROTECT-SCHILDERWERKEN.NL

’t Groene Wold Almere stroom stil komen te liggen en moeilijk in te halen zijn. Het is zaak dat elke onderaannemer blijvend kan meebewegen in de bouwcyclus. Tot op heden hebben we, met uitzondering van de week sneeuwval in week zes, geen directe problemen ondervonden.” uitvoering, in goede banen te kunnen leiden.” Huidige markt “Met betrekking tot de onderaannemers gaat onze voorkeur uit naar vaste relaties”, aldus de projectleider. “De huidige markt laat het echter niet toe om op één paard te wedden. We kunnen het ons niet veroorloven afhankelijk te worden. Op dit project zijn een aantal bouwpartners aangewezen waar we nog niet eerder mee samen hebben gewerkt. Van Losser Installatiegroep Rijssen en Vaanster Energie Bilthoven (alle woningen krijgen een EPC-waarde van 0 en worden voorzien van zonnepanelen en een warmtepomp), zijn daar voorbeelden van. Het is overigens niet per definitie verkeerd om ook eens een ander pad te bewandelen. De onderlinge communicatie en daarmee de voortgang van de werkzaamheden verlopen naar tevredenheid.” Productiecapaciteit Gemiddeld zijn er dagelijks, inclusief onderaannemers, zestig vaklieden werkzaam op de bouwplaats. Dirk-Jan Knol werd als hoofduitvoerder aangewezen en staat hiermee, samen met Henk Bregman voor de nodige uitdagingen: “Alle elementen worden prefab aangeleverd met als gevolg dat de routing van de leveranties minimaal 25 weken van tevoren vastgelegd moet worden. De fabrikanten stemmen hun productiecapaciteit af op de aannemer, wat maakt dat stagnatie -om welke redenen dan ook- nauwelijks geoorloofd is. Hiermee zou de prefab Snel en efficiënt De bouwplaats in Almere staat in het teken van snel en efficiënt werken. Binnen acht dagen wordt het betoncasco van twee bouwblokken neergezet. DirkJan Knol: “Per week metselen we één bouwblok (zes of acht woningen) en wekelijks wordt van één blok de daken dichtgemaakt. Vervolgens start de wandenbouwer met de binnenwanden, waarna, aansluitend de afwerkvloer wordt gesmeerd. De keukens, badkamers en het sanitair volgen wanneer de Nutsvoorzieningen gereed zijn.” Henk Bregman: “We moesten ons aan de voorkant, op alle fronten, in een relatief snel tempo concentreren op alle disciplines.” Bouwen in het Oosten 49

We have got what it makes Met 80 ondernemende engineers en een totaalpakket aan dienstverlening helpen we onze opdrachtgevers met constructieve én bouwkundige vraagstukken. Door al onze expertises te verbinden, leggen we naast engineering van nieuwbouw ook een stevige basis onder assetbeheer. Met kennis, betrokkenheid én een grote groep professionals. Havenstraat 85 1948 NP Beverwijk Tel. 088 - 01 16 500 everspartners.nl Het totaalpakket voor terreininrichting. FramePlus Bouwelementen prefabriceert houten bergingen in elke gewenste maat en past de materialen toe die u wenst! Altijd voor de beste kwaliteit en de laagste prijs! 085 - 060 1175 | info@frameplus.nl www.frameplus.nl

’t Groene Wold Almere Het ontwerp Mulderblauw Architecten uit Leidschendam besteedde aan het ontwerp en de opzet van ’t Groene Wold veel aandacht. Rust, ritmiek en eenheid met speelse details waren daarbij de uitgangspunten: • Alle woningen in ’t Groene Wold zijn in dezelfde stijl ontworpen, hoewel ieder blok uit twee typen bakstenen bestaat; de plint en het opgaande metselwerk. Bij de keuze van het metselwerk werd door de architect rekening gehouden met de uitstraling van de woning, het woonblok, het hof en de wijk als geheel. • De plint is hoger bij de entree. Doordat de woningen gespiegeld zijn, ontstaat een herkenbaar en rustig beeld, behorend bij de schaal van de woonblokken. Het accent wordt versterkt door de betonnen band die de volledige plintlijn volgt en tevens terugkomt bij de raamdorpels- en kaders. • Het metselwerk is uitgevoerd in een halfsteens verband, waarbij ter hoogte van de vloeren een rasterverband wordt toegepast. Deze banden ‘springen’ als het ware uit de gevel wat de woningen een speelse uitstraling geeft, maar tevens de eenheid van de blokken versterkt. De aangezette raamkaders, uitgevoerd in prefab beton, zijn in hetzelfde profiel toegepast als de plint en raamdorpels. • Elke achtertuin krijgt een externe berging. Deze wordt uitgevoerd in hout en heeft een wederkerend kleurenpatroon, conform de stijl van de woningen. Dirk-Jan Knol: “Alle fabrikanten stemmen hun productiecapaciteit af op de aannemer, waardoor stagnatie nauwelijks geoorloofd is.” Bouwen in het Oosten 51

Tekst: Jolanda Groothuis Investeren in duurzaamheid, mensen, machines en huisvesting MK Houtbouw timmert stevig aan de weg MK Houtbouw, gevestigd in Oldenzaal, is gespecialiseerd in het nauwkeurig op maat produceren van houten constructies en prefab onderdelen voor de traditionele bouw en de professional. De organisatie maakte de afgelopen jaren een explosieve groei door. Eigenaar Martijn Kuipers investeerde doelgericht in een nieuw bedrijfspand, geavanceerd houtbewerkingsmaterieel en vakbekwame mensen. Naar verwachting zal eind dit jaar begonnen worden met de nieuwbouw van een tweede, 2.100 vierkante meter grote hal, voor de opslag van hout. 52 Bouwen in het Oosten

MK Houtbouw MK Houtbouw staat bekend om haar specialistisch, vijftienkoppig team van vaklieden dat zich nauw betrokken voelt bij de klant en zich hier voor honderd procent inzet. De basis voor de snel groeiende organisatie legde Martijn Kuipers (35) vijftien jaar geleden in zijn werkplaats aan huis, hoewel al na enkele jaren de ruimte te beperkt bleek om hier voldoende efficiënt te kunnen werken. Door zijn ervaring en het vertrouwen in de markt wist Martijn Kuipers de onderneming te laten uitgroeien tot een veelzijdig opererend bedrijf in de houtbewerking. In 2019 werd een nieuw kantoor en bedrijfshal van 2.500 vierkante meter gebouwd op industrieterrein de Jufferbeek-Zuid in Oldenzaal en werd bovendien een uiterst geavanceerde Hundegger CNC-houtbewerkingsmachine aangeschaft. Om de bedrijfscapaciteit blijvend te kunnen waarborgen en de diensten uit te breiden werd afgelopen mei nog eens geïnvesteerd in een nieuwe SCM CNCportaalfrees voor het meer verfijnde werk. Inmiddels draait ook deze honderd procent om aan de stijgende vraag naar houten constructies te kunnen voldoen. Specialistisch team De combinatie van Martijn Kuipers’ ondernemersgenen, zijn expertise en; niet in de laatste plaats, de drive van zijn echtgenoot Mieke zijn de grondstenen voor het succes van MK Houtbouw. Daarnaast spreekt hij uiterst positief over zijn specialistisch team van vaklieden. Martijn Kuipers: “Een goede, onderlinge samenwerking en heldere communicatie met de opdrachtgever en onze leveranciers vormen de basis voor de diensten die wij samen verrichten. Daar staat of valt veel mee. Niet al onze bedrijfsactiviteiten vallen binnen het kader van een standaard scholingsproces. Dat vergt kennis, inzicht en gedrevenheid. Jonge instromers mogen bij ons rekenen op een interne opleiding om zich het vak eigen te maken en zich te ontwikkelen tot specialisten. Sinds 2020 zijn wij een Erkend Leerbedrijf. Gemotiveerde mensen zijn meer dan welkom, daarin steken wij graag energie (* ‘Werken bij MK Houtbouw’). Zij mogen rekenen op goed toekomstperspectief binnen onze platte organisatie waar niemand zich meer of minder voelt dan de ander.” MK Houtbouw bouwde door de jaren, zowel regionaal als landelijk, duurzame relaties op met: • Aannemersbedrijven en ZZP-ers • Hout- en houtskeletbouwers • Architecten en projectontwikkelaars • Hoveniers en tuincentra Hiervoor levert en monteert MK Houtbouw onder andere: • Gebintwerk • Overkappingen • Veranda’s • Kapschuren • Buitenverblijven • Kapconstructies Van aanvraag tot (op)levering • De MK-specialisten verdiepen zich in het aangeboden ontwerp of schetstekening. Indien deze niet direct voorhanden is, gaan zij met de opdrachtgever in gesprek om het idee gestalte te geven. • Op basis van de gegevens wordt een offerte uitgebracht, indien gewenst met 3D tekening. • Na goedkeurig van de prijsopgave wordt de definitieve werktekening ter controle aan de opdrachtgever voorgelegd. • Pas wanneer deze tot in detail vol doet aan de eisen wordt de opdracht ingepland en het benodigde hout bewerkt. De gemiddelde levertijd is vier weken na goedkeuring. • De constructie ligt gereed om afgehaald of aangeleverd te worden door de expediteur. De bijgeleverde 2D en 3D tekeningen maken dat het bouwpakket tot op de millimeter nauwkeurig past. Tevens beschikt MK Houtbouw over montageploegen die de constructie voor haar opdrachtgevers op locatie realiseert. Bouwen in het Oosten 53

Naast deze disciplines wordt er met de aanschaf van de SCM CNC-portaalfrees tevens een markt aangeboord voor de productie van eiken kozijnen, deuren, getoogde constructies, gootklossen en hekken, met de intentie een duurzame aanvulling te bieden op de bestaande producten. Onderscheidende uitstraling Martijn Kuipers: “Robuust houten constructies worden steeds meer toegepast in nieuwbouwwoningen en bij restauraties of renovaties. De degelijkheid van een houten constructie biedt jarenlange garantie op duurzaamheid. Bovendien geeft het de woning of bijgebouw een authentieke, onderscheidende uitstraling. In traditionele houtbouwconstructies worden dikwijls geschaafde of fijn bezaagde eiken of douglas/lariks gebinten toegepast. De producten worden volgens wens van de klant op traditionele, maar zeer moderne wijze vervaardigd. Ons uitgebreide en geavanceerde machinepark maakt het mogelijk dat het hout tot op de millimeter nauwkeurig bewerkt wordt, waardoor de opdrachtgever mag rekenen op een snelle, efficiënte productie van de gevraagde onderdelen.” PEFC en FSCgecertificeerd Bij MK Houtbouw staat duurzaamheid en aandacht voor het milieu en de natuur hoog in het vaandel. CO2 neutraal bouwen is daar een 54 Bouwen in het Oosten

MK Houtbouw Algemeen *Werken bij MK Houtbouw Ter uitbreiding van ons team zijn wij per direct op zoek naar: Timmerman werkplaats In deze functie werk je aan verschillende projecten. De werkzaamheden variëren van het schaven en handmatig bewerken tot het CNCfrezen van massief houten onderdelen. Dit doe je zelfstandig of samen met collega’s. Enige ervaring met CNC-houtbewerking is een pré, maar niet direct noodzakelijk. Intern leiden we je op om met onze moderne machines te werken. onderdeel van. Het bedrijf is PEFC en FSC gecertificeerd. Hiermee mag de opdrachtgever rekenen op hout dat gegarandeerd afkomstig is uit een duurzaam beheerd bos, waarbij hij ervan wordt verzekerd dat deze ook in stand blijft. Martijn Kuipers: “Wij vinden het belangrijk (mede) te werken aan een verantwoorde wereld en gezonde economie. Dat verdient zeker onze aandacht. Bovendien is het van belang dat de aanvoer van hout -zeker in de huidige, hectische markt- gehandhaafd blijft. Een snelle levering, waarbij wij ons voornamelijk focussen op eiken, douglas, billinga en gelamineerd vuren is momenteel niet vanzelfsprekend. We betrekken ons hout voornamelijk van vaste leveranciers uit Nederland, Duitsland, België en Frankrijk; unaniem zijn het relaties die er met hun koers dezelfde missie als wij op nahouden. Deze continuïteit willen we graag waarborgen om zodoende ons werkgebied en diensten verder te kunnen uitbreiden op termijn.” Zaterdag- en vakantiekrachten Je bent tussen de vijftien en twintig jaar en steekt graag de handen uit de mouwen. Jouw werkzaamheden bestaan uit het sorteren van orders, het schaven, zagen en frezen van hout en het opruimen van de werkplaats. We groeien hard en vinden het fijn wanneer je met ons mee wilt groeien! Interesse? Geloof jij dat alles opgelost kan worden als je nergens voor wegloopt? Ben jij het type dat verantwoordelijkheid neemt in je werk en woord houdt? Dan zien wij al veel overeenkomsten met de MK Houtbouw mentaliteit. We nodigen je graag uit voor een oriënterend gesprek indien jij de ambitie hebt om een pijler binnen ons bedrijf te worden. De degelijkheid van een houten constructie biedt jarenlange garantie op duurzaamheid. Martijn Kuipers Bouwen in het Oosten 55 Meer info en contactgegevens: www.mkhoutbouw.nl.

Rouwenhorst Haaksbergen Tekst: Jolanda Groothuis Bouwbedrijf Wijlens realiseert modern bedrijfspand Rouwenhorst Installatietechniek Innovatie en ontwikkelingen symboliseren de toekomst Rouwenhorst Installatietechniek heeft recent haar nieuwe onderkomen betrokken aan De Greune 30 in Haaksbergen. Met het moderne bedrijfspand, gerealiseerd door Bouwbedrijf Wijlens, werd een belangrijke stap in de geschiedenis van het familiebedrijf gezet. Het nieuwe InstalCenter zal hier een indrukwekkend onderdeel van gaan uitmaken en daarmee laten de broers Frank en Jorg Rouwenhorst zien dat hun ambities voor de toekomst groot zijn. Bouwen in het Oosten 57

Rouwenhorst Haaksbergen Algemeen Ten tijde van het interview -begin juni- wordt met man en macht de laatste hand gelegd aan de verhuizing van de Blankenburgerstraat naar industrieterrein De Greune in Haaksbergen. Niet alleen zetten de 22 medewerkers alle zeilen bij, ook de ouders, Johan en Renie Rouwenhorst, verhuizen volop mee. Het kenmerkt de drive van eenieder die zich nauw betrokken voelt bij de 85-jarige onderneming. Gestage groei Frank Rouwenhorst en Roy ten Voorde, projectleider bij Bouwbedrijf Wijlens, nemen ondanks hun volle agenda’s, de tijd om over de nieuwbouw, hun visie op de huidige markt en onderlinge samenwerking te vertellen. Frank Rouwenhorst: “Deze locatie was reeds in ons bezit en gebruikten we als magazijn. Onze winkel, werkplaats en kantoor waren 45 jaar lang gehuisvest in het centrum van Haaksbergen. Door de gestage uitbreiding van de werkzaamheden, groeiden we uit onze jas. De huidige locatie bood mogelijkheden, waardoor we, naast de bestaande opslag, nu zevenhonderd vierkante meter vooruit kunnen.” Verstandhouding Er werd bij de bouwplannen niet lang nagedacht over de uitvoerende partij. Bouwbedrijf Wijlens en Rouwenhorst Installatietechniek onderhouden reeds jaren een duurzame relatie. Frank Rouwenhorst: “Aanbesteden was voor ons geen optie. De onderlinge verstandhouding met Bouwbedrijf Wijlens is uitstekend en de wederzijdse ervaring heeft geleerd dat vertrouwen niet wordt beschaamd. Bovendien is het prettig een bouwpartner te hebben die aan een half woord genoeg heeft. De uitbreiding verliep naar wens en tegen een eerlijke prijs. Meer is er eigenlijk niet van.” Frank Rouwenhorst: “Wij zijn betrokken bij een nieuwe methode om een combinatie van duurzame warmte-installaties in schoorstenen te verwerken, waardoor binnenshuis ruimte en geluid bespaard blijven.” Razendsnelle ontwikkelingen Zowel Frank Rouwenhorst als Roy ten Voorde onderkennen dat de ontwikkelingen in de bouwwereld razendsnel gaan en bewegen daar volop in mee. Frank Rouwenhorst: “Het nieuwe bedrijfspand creëert mogelijkheden om onze ambities voor de toekomst echt gestalte te kunnen geven. We kunnen hier alles laten zien op het gebied van duurzaamheid, verwarmen, binnenklimaat, ventilatie en sanitair. Bovendien is het mogelijk om klanten meerdere, werkende warmtepompen te laten horen. We vinden dat belangrijk omdat er dikwijls misverstanden ontstaan over het geluidsniveau van zo’n installatie. Daarnaast is in ons magazijn Bouwen in het Oosten 59

Rouwenhorst Haaksbergen nu alles overzichtelijk voorradig, inclusief een opvallende leidingenwand. Tevens beschikken we over een nachtkluis die ’s nachts door de groothandel bevoorraad wordt zodat onze monteurs en klanten altijd tijdig mogen rekenen op de gewenste materialen. Dit konden we aan de Blankenburgerstraat niet organiseren in verband met de beperkte ruimte. Samenvattend kunnen we nu een stuk efficiënter werken.” Warmte-installaties in schoorstenen Rouwenhorst Installatietechniek is als ontwikkelaar mede betrokken bij een nieuwe methode om een combinatie van duurzame warmteinstallaties in schoorstenen te verwerken, waardoor binnenshuis ruimte en geluid bespaard blijven. Frank Rouwenhorst: “De eerste proefmodellen zijn reeds op daken geplaatst. Visueel is het een schoorsteen, in werkelijkheid is het een installatie die het klimaat binnenshuis beheerst op een uiterst duurzame wijze. Zo zijn we bij meer innovatieve projecten betrokken die we op locatie uitwerken. Er zijn nog tal van slagen te maken, maar we zien het als een uitdaging om daar, samen met onze vaklieden en de kennis die we hiervoor in huis hebben, een bijdrage aan te leveren.” Bouwbedrijf Wijlens Bouwbedrijf Wijlens, dat eveneens acht decennia op haar naam heeft staan, werkt met het ruim tweehonderd koppen tellend team alle dagen aan ontwikkeling en innovatie. Roy ten Voorde: “Dat is een vereiste, zeker in de huidige tijd waarin de bouw een explosieve groei doormaakt. Om aan de stijgende vraag, van zowel traditioneel gebouwde woningen als de seriematige bouw, te kunnen voldoen, moeten we in alle facetten tegemoet kunnen komen. Hier werken we dagelijks hard aan. Op ons bedrijfsterrein zijn wij in staat om alle aspecten van de opbouw in eigen beheer te houden. Met een eigen smederij, timmerwerkplaats en een afdeling scharnierkappen spelen we adequaat in op de wensen van de opdrachtgever. Maar ook het transport en het kraanwerk op de bouw verzorgen wij met eigen materieel. Daarnaast werken wij met vaste onderaannemers, waaronder Rouwenhorst, voor Roy ten Voorde: “Bouwkomeet is een aparte organisatie binnen Bouwbedrijf Wijlens waar we in zeven productiehallen, onder ideale omstandigheden, prefab elementen produceren.” Bouwen in het Oosten 61

Rouwenhorst Haaksbergen de installatie van elektra, CV en voor het loodgieterswerk.” Bouwkomeet De productie en montage van prefab elementen voor de bouw vormen reeds jaren belangrijke onderdelen binnen de organisatie. Roy ten Voorde: “Bouwkomeet is een aparte organisatie binnen Bouwbedrijf Wijlens waar we in zeven productiehallen, onder ideale omstandigheden, prefab elementen produceren. In hoofdzaak moet daarbij gedacht worden aan dakelementen, HSB wandelementen, knieschotten, goten en dakkapellen. We beschikken over een modern machinepark, aangestuurd door een geavanceerd 3D-CAD systeem waardoor kwaliteit en maatvastheid gewaarborgd zijn. De montage van de prefab elementen verzorgen wij met eigen ploegen. Daarbij kunnen we garanderen dat alle bijkomende aspecten goed op elkaar afgestemd zijn. Onze kracht zit hem in een hoge kwaliteit van het eindproduct waarbij alles in één hand wordt gehouden. Bovendien staan wij garant voor een passende oplossing, voor elke situatie.” Nieuwbouw appartementen Nu de voormalige vestiging van Rouwenhorst Installatietechniek volledig geïntegreerd is in het nieuwe bedrijfspand biedt de locatie aan de Blankenburgerstraat volgens Frank en Jorg Rouwenhorst perspectief voor ontwikkeling: “Deze plek, nabij het centrum van Haaksbergen, is uitermate geschikt voor de nieuwbouw van appartementen. De plannen zijn nog niet concreet, daar gaan we binnenkort mee aan de slag. Eén ding bleek na onderzoek al wel duidelijk; de vraag is ernaar. Nu is het eerst zaak om ons volledig te richten op het werken vanuit ons nieuwe bedrijfspand. Daarna kijken we verder.” Bouwen in het Oosten 63

Bouwachterstand door corona: de race is nog lang niet gelopen Ook al zou ik het graag anders zien (en u vast en zeker ook!): corona blijft mijn agenda behoorlijk dicteren. Positief nieuws zijn de versoepelingen waardoor we ons ook zakelijk en economisch wat ruimer kunnen bewegen. Bijvoorbeeld het vaccinatietempo krijgt een goeie slinger. We vragen iedereen om zich zo snel mogelijk te laten vaccineren, zodat we allemaal weer veiliger kunnen doorbouwen in en aan Nederland. Onvermoeibare inzet op buitenlandse werving Ook het grensverkeer verloopt inmiddels gemakkelijker. Door die laatste verruiming mocht Haldu Groep in één week 15 sollicitatiegesprekken met nieuwe buitenlandse vakkrachten voeren. In een tijd waarin elke vakkracht op uw bouwproject er één is, zijn dit positieve signalen. De onvermoeibare inzet van Haldu Groep op werving & selectie van de beste vakmensen van over de grens blijft zijn vruchten afwerpen. Hierbij blijven we alert en vindingrijk. Want hoewel heel veel recruitment succesvol via social media verloopt, zoeken we ook naar andere creatieve manieren van werving. Ik geef u graag een voorbeeld. Een collega bezoekt momenteel familie in Polen. Hij gaat rond in zijn omgeving zoals op markten en in gemeentehuizen, met een doos met flyers van Haldu Groep. 64 Bouwen in het Oosten Verwacht: serieuze zomerdip In relatie tot de Bouwvak ontvang ik signalen dat ook in de zomer van 2021 diverse bouwbedrijven voornemens zijn om opnieuw langere tijd te sluiten, evenals in de zomer van 2020. Ik begrijp deze bedrijven goed. Immers, het stuwmeer van opgebouwde vrije dagen moet echt leeg. Want als we later in 2021 weer volop aan de bak kunnen in de bouw, dan is geen enkele aannemer gebaat bij eigen medewerkers die in misschien wel de drukste tijd van het jaar ineens een paar weken vrij nemen. In het licht van deze ontwikkeling voorzie ik een serieuze dip in de zomer. Maar daarna kan het los. Echter, de door corona opgelopen bouwachterstand krijgen we met elkaar niet zomaar ingelopen, maar dit geldt voor alle partijen in de sector. Om u een idee te geven: om het verlies van de afgelopen vier tot vijf maanden in te halen, hebben we zelfs een verdubbeling nodig van het aantal vakmensen dat we regulier elke week inzetten. In die zin is de race nog lang niet gelopen. Ondanks werkdruk streng op kwaliteit Te midden van alle huidige uitdagingen houd ik hier graag een pleidooi voor het handhaven van de hoogste kwaliteit als het gaat om vakmensen. Onder economische druk en alle stress die corona veroorzaakt, is het een risico dat er beknibbeld gaat worden op de kwaliteit van de vakmensen. Maar ik zei het eerder in deze column al: elke vakman op uw project is er één, maar Haldu wijkt geen duimbreed als het gaat om de kwaliteit van onze vakmensen. Ook niet door de stevige druk om nu in versneld tempo alle bouwachterstand

Column door corona in te halen. Ons motto? Liever één topvakman bij u op het project dan twee minder goede. Aan kwaliteit, vakmanschap maar dus ook aan veiligheid doen we 0,0 concessie. Altijd collegiaal standby Uitzendwerk is een branche waarin je soms wint, maar ook kunt verliezen. Doe je dit laatste? Dan is het de eer van Haldu Groep te na om collegiaal te gaan mokken. We feliciteren de andere uitzender met de klus, en blijven tegelijkertijd het project en proces nauw volgen. Zo ook bij het vier kilometer lange viaduct van het Rotterdamse Theemswegtracé-project van SaVe eind verleden jaar. Alsnog werden we gebeld omdat de andere partij te weinig vakmensen kon leveren en de productie vertraging opliep. Of wij tot eind 2020 alsnog 20 mensen konden leveren. In twee weken hadden we het rond en kon de planning tot eind 2020 worden gehaald. Een staaltje van snel en flexibel handelen vanuit Haldu Groep waarbij ik in alle eerlijkheid aanteken dat de rollen ook weleens omgekeerd kunnen liggen. Ik wil hiermee maar aantonen dat de uitzendbranche door buitenstaanders vaak wordt gekenschetst als een vechtbranche, terwijl we elkaar in werkelijkheid respecteren en steunen, waar nodig. De handen ineenslaan Tot slot: terwijl ik dit schrijf, is er een akkoord voor de nieuwe bouwcao bereikt. De lonen gaan met 4,5 procent omhoog. Opgeteld met de economische achterstand die we opliepen door corona ligt er hier een dubbele uitdaging voor de bouw en uitzendbureaus. Laten we meer dan ooit de handen ineenslaan! Danny van Hal Bouwen in het Oosten 65

De Bouwklup Tekst: Margreet Koster – Text&Event I Fotografie: Erik van der Leij – Elan Foto & Video en Paul Bessems – Weconomics I Mede mogelijk gemaakt door: Ad Struik – De BouwKlup. Menselijk handelen overbodig door datauitwisseling Blockchains: veilige interactie, betrouwbare data Waarom je data goed moet organiseren en waarom er geen sprake is van een tekort aan ICT’ers is. Hoe data van een gebouw altijd actueel blijven en hoe je met een app covid-proof in een gebouw kan werken. Daarover, en meer, spraken de leden van de BouwKlup tijdens de ‘digitale dinsdag’ op 20 april. Paul Bessems (CEO van Weconomics. Pionier, auteur, internationaal spreker, blockchain consultant, trainer en (co-)auteur van meer dan tien managementboeken) legt uit dat we steeds minder afhankelijk worden van menselijk handen in steeds meer transacties. Dagelijks worden er bijvoorbeeld honderdduizenden bitcointransacties gedaan zonder menselijke tussenkomst, zelfs zonder een bedrijf. Wilfred van der Pas (Digital development manager bij DWA) deelt zijn visie als het gaat om het verslimmen van de gebouwde omgeving: “Maak het je makkelijker, zodat je meer tijd hebt voor de dingen die er echt toe doen!” Smart Contracts Data helpen ons ons leven aangenamer te maken, mits we deze goed organiseren. Een smart contract is daar een goed voorbeeld van. Je automatiseert als het ware alle processtappen. De financiële sector maakt veelvuldig gebruik van smart contracts. Ook in de gebouwde omgeving bieden deze digitale overeenkomsten nieuwe Blockchaintechnologie en smart contracts vormen de oplossing voor het afstemmen van vraag en aanbod van kantoorruimtes, het gebruik en het onderhoud hiervan. Zo kunnen we gezond, veilig en effectief samenwerken. Het gaat over de technische en financiële kant en de prestatie van het kantoorgebouw. Inclusief de spelregels voor het registreren, vastleggen, interpreteren, beoordelen, verwerken en het eigendom van de hiermee gemoeide data. Bouwen in het Oosten 67

Een smart contract is een in codetaal geschreven overeenkomst, die automatisch van kracht wordt wanneer aan bepaalde omstandigheden wordt voldaan. Denk hierbij aan ‘de auto van Bob wordt automatisch over-geschreven naar Johan, wanneer Johan € 10.000,- overmaakt aan Bob.’ Bron: cryptouniversity.nl van elkaar over en verspreiden dit. Zeker 30% van onze tijd vragen we data op bij andere partijen (digital waste). kansen. Bijvoorbeeld op het gebied van ‘Beheer en onderhoud aan het gebouw’. Systemen Het belang van data in ons leven en in ons werk staat in schril contrast tot onze aandacht daarvoor. We werken ddagelijke, in onze kantooromgeving, met talloze systemen. Zoveel verschillende systemen zorgen voor een overschot aan ICT’ers. Daarom moeten we applicaties gebruiken die allemaal op dezelfde datainfrastructuur werken, vergelijkbaar met apparaten aansluiten op het elektriciteitsnet. Gebouwen en mensen genereren data. Het is de kunst om vraag en aanbod te organiseren. We tikken voortdurend informatie Kijk voorbij het toetsenbord Organiseer je data in een database zoals je kleren in je kledingkast. Kijk van grondstof naar eindproduct: welke data hebben we nodig en hoe organiseren we dit in de keten en per bedrijf? Aanbod Voorheen ging het vooral om het organiseren van fysieke processen, zintuigen bepaalden de feiten. Nu zijn data – en de interpretatie daarvan – het belangrijkst. Gebruik sensoren om gegevens vast te stellen. Leg deze ‘feiten’ vast in een blockchain en maak ze gericht toegankelijk. Zo bouw je aan een betrouwbare database waarover consensus is. Een blockchain is een systeem om gegevens op een specifieke manier vast te leggen. Het bijzondere aan de blockchain is dat dit mogelijk is zonder centrale autoriteit. Feiten waar consensus over is kunnen later niet eenzijdig aangepast worden. De bekendste implementatie van de blockchain is de Bitcoin, een vorm van cryptogeld. Digitale lopende band Sensoren stellen betrouwbare data vast van een gebouw. Deze data worden op een specifieke manier vastgelegd en toegankelijk gemaakt. Iot, blockchain en AI samen vormen de digitale lopende band. Zo kun je een vergunning aanvragen of een hypotheek berekenen. Data en blockchains zijn industrie agnostisch. Dat betekent heel wat: boekhouding per bedrijf wordt boekhouding per asset. Deze data staan slechts op één, goed beveiligde plek (blockchain). Anders organiseren Blockchain werkt al elf jaar foutloos. Bessems: “Het gaat niet om technologie, maar om een andere manier van organiseren. Wil je dit goed kunnen toepassen, dan moet je je bestaande eenheid van analyse en ontwerp loslaten. Het is belangrijk meer in ketens en ecosystemen te denken. Dat leidt tot het gebruik van decentrale autonome organisaties, waar geen mensen werkzaam zijn om transacties af te wikkelen. Een soort Tesla-kantoor. Technisch is het al mogelijk.” Verkenningsopdracht Bessems adviseert te starten met een verkenningsopdracht. Hiervoor ontwikkelde hij een leerwerkprogramma: “De beste manier om met data om te gaan: de digitale lopende band heeft nauwelijks weerstand in het vaststellen, vastleggen en toegankelijk maken van data.” De techniek om productiever te worden in kantoren is er al. En er is een toenemende druk op de mens om minder redundant en meer relevant werk te gaan doen. Bessems geeft tips voor het slagen van het proces: • Ga voor kwalitatieve groei op de lange termijn. • Neem mensen mee in de verandering en vraag om hun input. • Breng processen van begin tot eind in kaart. • Hanteer de eindklant als uitgangspunt. 68 Bouwen in het Oosten

De Bouwklup • Bij alles wat je toevoegt vraag je je af wat je eindklant daaraan heeft. • Durf een stukje autonomie los te laten, je krijgt er veel meer voor terug! • Oefen, bijvoorbeeld met een leerwerkprogramma. Hoe ziet de wereld er na corona uit? Van de Plas: “We optimaliseren in bezetting en het automatiseren van processen. Mensen blijven samenwerken, elkaar ontmoeten en inspireren. Daarvoor hebben we een gebouw nodig dat bijdraagt aan gezond fysiek samenwerken, ook al werken we in de toekomst meer hybride.’ Smart contracts helpen daarbij, met slimme technologie haal je meer uit een gebouw. Corona heeft het hybride werken versneld. Dat betekent dat we dynamischer, intelligenter en softwarematig naar gebouwbeheer kijken. Nu wordt vaak elke dag geprogrammeerd naar 100% bezetting, ondanks het vele thuiswerken. Het instellen van verse lucht, verwarming en koeling op basis van bezetting is een stuk efficiënter.” Terug naar kantoor DWA gebruikte het eigen kantoor in Gouda als pilot. Naast alle fysieke covid-maatregelen maakt men gebruik van data. DWA ontwikkelde een Safe2office app in het kader return to office (RTO). Deze app beoordeelt live het risico op besmetting (op basis van CO2ontwikkeling en aanwezigen), is makkelijk toepasbaar in elk gebouw en de sensordata zijn 100% verifieerbaar. Alle data worden weggeschreven op de blockchain. De app draagt bij aan een toename van de productiviteit, een gezond binnenklimaat en een Weerstand is van alle tijden. Men verklaarde Henry Ford ook voor gek, tot hij met zijn lopende band in vijftien jaar de kosten met 70% reduceerde. slimme werkomgeving. Deze gegevens zijn makkelijk te meten met sensoren die ook achteraf aan het gebouw kunnen worden toegevoegd. Realtime taxatie van het binnenmilieu Een risicotaxatiemodel is ook een belangrijk onderdeel van de app. Het door DWA ontwikkelde risicotaxatiemodel zet in op besmettingskansen op overdracht van covid heeft zich in de praktijk écht bewezen. Het levert onafhankelijke, betrouwbare informatie over het binnenklimaat. De realtime taxatie vindt plaats zonder menselijk handen. Smart onderhoudscontract De volgende stap is een smart onderhoudscontract. Met een centrale database, waaraan je alle waardevolle data – voor zowel beheerders als gebruikers – koppelt kan elk gebouw een Paul Bessems: “Hoezo tekort aan ICT’ers? Er is juist een overschot, omdat we ons kunnen veroorloven met zoveel verschillende systemen te werken.” Bouwen in het Oosten 69

‘smart building’ worden. Dankzij smart contracts in onderhoudscontracten kunnen we steeds meer informatie uitwisselen. En dat is noodzaak. Uitvragende partijen eisen immers steeds meer verantwoording. Die gegevens zijn zonder smart contract lastig boven tafel te krijgen. Werk in stappen naar een digitaal smart onderhoudscontract: • KPI’s: formuleer ‘smart’ waar het onderhoudscontract over gaat. • Leg dit exact vast in software. • Op basis van het digitale contract koppel je betalingen en die leg je vast op de blockchain. • Deze kun je opschalen met een zogeheten ‘digitaal paspoort’ van sensoren. Eigenaar data Deze gegevens wisselen niet langer van eigenaar bij een nieuwe onderhoudspartij, maar blijven bij het gebouw. Zo behoudt het gebouw zijn actuele informatie. Partijen die de data kunnen verrijken, hebben toegevoegde waarde. De BouwKlup produceerde over dit onderwerp een podcast. Deze is onder ‘De Bouw Belofte’ te beluisteren op Spotify, Apple Podcasts, Google Podcasts en YouTube. Techniek: Jordi Jekel, Fotografie: Erik van der Leij, Moderator: Arjan te Lintelo, Producent: Ad Struik - vanuit Brasserie GUUZS in Zwolle Smart main contracting Een volledig op data gestuurd onderhoudsproces dat leidt tot een overall besparing van 80%. Een smart contract biedt de mogelijkheid om realtime in control te blijven over de technische performance van een gebouw, de beheerskosten te verlagen en de huurderstevredenheid te verhogen. Processen waar normaliter veel tijd in gaat zitten, zoals werkbonnen aanmaken, heen en weer e-mailen over de status enz. worden hiermee geautomatiseerd. Wilfred van der Pas: “Mensen blijven samenwerken, elkaar ontmoeten en inspireren. Daarvoor hebben we een gebouw nodig dat bijdraagt aan gezond fysiek samenwerken.” 70 Bouwen in het Oosten

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72

Home