RECREACTIE 8 | december 2021 magazine over recreatie en toerisme coronaschuld is ongelijk verdeeld Interview Cees Oudshoorn (VNO-NCW) Vice-voorzitter Cees Slager neemt afscheid van het bestuur Geruisloze E-choppers staan klaar voor duurzaam teamuitje Digitale opties steeds belangrijker voor gastvrijheid
Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie
INVESTEER IN IETS WAARDEVOLS Wij wensen u waardevolle feestdagen en een succesvol 2022. Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Maxx Hup en Harm-Jan Mooiweer. F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR
AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN
colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck, Jeff rey Belt, Stijn Boode Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Marjolein Mulder, Pieter Galema, Facet, Max de Krijger Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Dolph Cantrijn Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700 ,65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatie-bedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. Marike Rosier Manager Communicatie Verbinding PARTNERS IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: De coverstory van deze Recreactie schetst de macroeconomische situatie van ons land na de intrede van de coronapandemie. Cees Oudshoorn, directeur van VNO-NCW, vertelt over de lastige situatie waarin het land, maar ook onze sector zit. De coronacrisis zorgt voor veel onzekerheid. Maar ook voor schulden en voor het interen op het eigen vermogen van veel ondernemers, ondanks de steunmaatregelen. Daarbij is Nederland ook politiek gezien steeds instabieler en wordt er op verschillende onderdelen een jojo-beleid gevoerd. Tel daar het tekort aan medewerkers en aan diverse grondstoffen bij op en de toekomst blijft enorm onzeker. Een niet al te rooskleurig verhaal, maar toch ook een verhaal dat kansen biedt. Cees Slager, tot 1 januari 2022 vice-voorzitter van HISWARECRON, refl ecteert in de rubriek de Bezieling op een bewogen tijd. Maar hij laat ook zien dat het echt wel anders kan. Kijk eens vaker naar samenwerking en verbinding, juist in coronatijd. Praat met elkaar; de vechtstand waarin sommige mensen en organisaties zitten, is zinloos. Kijk naar wat mogelijk is en doe daar iets mee. Wijze woorden die me aan het denken zetten over de Recreatie Vakbeurs waar ik gisteren was. Hier was goed te zien dat mensen door samenwerking een prachtig evenement kunnen neerzetten. Ondanks corona, schulden, onzekerheid over de toekomst en strengere maatregelen waren mensen op anderhalve meter toch verbonden met elkaar. Er werd gepraat, gelachen, nieuwe contacten gelegd, kennis opgedaan en nieuwe samenwerkingen opgezet. Wat een boost aan energie kwam daar vrij. Deze energie en verbondenheid heeft onze sector ook nodig. Juist wij moeten prachtige ervaringen en gastvrijheid bieden in een positieve omgeving. Daarom ook nog een artikel over de digitale transitie en de belangrijke rol die ICT bij gastvrijheid kan spelen. In de rubriek In beeld vind je een inspirerend verhaal over de duurzame, stoere E-chopper. Veel leesplezier! 08-2021 | Recreactie 5
inhoud Informatief 08 24 27 29 31 33 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Digitalisering Opties als klant- en kentekenherkenning steeds belangrijker voor gastvrijheid Trends Europese Unie streeft naar groen en duurzaam toerisme Kennis delen Regels gelden niet zonder handhaving Vakinfo Maak van de speelplaats een trekpleister Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 18 9 11 Mens&bedrijf In beeld Geruisloze E-choppers van Going on Wheels: de nieuwe Solex Columns Green Key RecreAnders 12 20 Opinie Coverstory Cees Oudshoorn (VNO-NCW) ziet schuldenlast groeien, maar niet overal De bezieling Cees Slager vertrekt als vice-voorzitter: “Samenwerking was nog nooit zo belangrijk” 08-2021 | Recreactie 7
onder de aandacht Holland Top Campings op website Ardoer De Holland Top Campings zijn nu ook te boeken via de site van Ardoer. “We komen op een bepaald schaalniveau, waardoor we aanzienlijk meer kunnen betekenen voor zowel onze websitebezoekers als de campings zelf”, stelt Erik van Nuland, voorzitter van Ardoer. “De site van Ardoer is een gezamenlijke boekstraat waar VeBON sluit aan bij HISWA-RECRON Tijdens een ALV op 8 november hebben de leden van VeBON, de branchevereniging voor de buitensport, besloten om per 1 januari 2022 de eigen vereniging te ontbinden en verder te gaan als bedrijfsgroep Buitensportbedrijven/VeBON, onder de vleugels van HISWA-RECRON. VeBON was al jarenlang nauw verbonden aan HISWA-RECRON. De aansluiting komt voort uit de wens om meer verbinding te maken met de gehele gastvrijheidssector. Ook zien de leden van VeBON met de aansluiting een manier om de belangenbehartiging voor de buitensportbedrijven te continueren. De naam VeBON blijft bestaan als kwaliteitskeurmerk van de buitensportsector. Ook onderscheidende diensten als de collectieve aansprakelijkheidsverzekering, het Veiligheid Management Systeem en de onafhankelijke keuringen blijven behouden. iedere camping zijn eigen identiteit kan behouden. Geen eenheidsworst, maar 40 authentieke, zelfstandige familiebedrijven die ieder hun eigen kenmerken hebben.” Holland Top Campings bestaat uit De Kleine Wolf, Marveld Recreatie, TerSpegelt, De Twee Bruggen, Beerze Bulten, Julianahoeve en De Zeeuwse Kust. Toekomstcheck VNO-MKB Nederland HISWA-RECRON was betrokken bij de totstandkoming van de online ‘Toekomstcheck’ van VNO-NCW en MKB Nederland. De check biedt ondernemers inzicht in hun liquiditeitspositie voor de komende 12 maanden. Ook krijgen ze te zien wat er in verschillende scenario’s met hun liquiditeit gebeurt. Veel ondernemers hebben in de coronaperiode schulden opgebouwd en die moeten worden terugbetaald. Tegelijk moeten ze weer gaan investeren, in groei, digitalisering, verduurzaming. Daarbij is goed inzicht in de financiële situatie bij verschillende scenario’s van groot belang. Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO-NCW: “Ondernemers hebben nu veel aan hun hoofd. Met de Toekomstcheck helpen we ze eenvoudig inzicht te krijgen in de liquiditeit van hun bedrijf. En: in hoeverre is het bedrijf bestand tegen verschillende toekomstscenario’s? Zo bieden we extra ondersteuning en perspectief om uit deze onzekere tijden te komen.” www.ondernemen.nl/toekomstcheck Reiskriebels op SBS6 Sinds oktober 2021 wordt op SBS6 elke zondag om 15.30 uur het hybride tv en online reisprogramma Reiskriebels uitgezonden. Direct aan het begin van in elk geval de eerste vijf uitzendingen is HISWA-RECRON directeur Geert Dijks te zien. Hij vertelt over de grote diversiteit van onze sector, maar ook over de kwaliteit van de HISWA- en RECRON-Erkende bedrijven. In een ander programma laat de presentator hem aan het woord over de natuur en het landschap dat zo waardevol is voor onze sector. Daarbij worden onder meer de Green Key en Blauwe Vlag genoemd. Al met al een mooi stuk publiciteit voor de HISWA-RECRON bedrijven. De opnames van Geert Dijks vonden plaats op Vakantiepark Mölke in Zuna, dat ook prominent in beeld komt. www.kijk.nl/programmas/reiskriebels 8 Recreactie | 08-2021 Foto: Lieke Esveldt
column Met bezieling Succesvolle Recreatie Vakbeurs Op 16, 17 en 18 november vond in Hardenberg de Recreatie Vakbeurs plaats. Ruim 250 exposanten toonden daar al hun nieuwtjes, trends en ontwikkelingen. HISWA-RECRON was met een stand aanwezig op de beurs en organiseerde samen met de Kennispartners dagelijks sessies in het Kennistheater. Ook werd iedere dag in samenwerking met NRIT een dagjournaal van de beurs gemaakt over de activiteiten, trends en ontwikkelingen. Door de nieuwe coronamaatregelen was het iets minder druk dan in 2019, maar toch zijn er veel goede en zinvolle gesprekken gevoerd. En het was natuurlijk weer het moment om elkaar te ontmoeten. Nieuw voor de beurs was de smartbadge, waarmee bezoekers bij elke stand digitale informatie konden ophalen. Bezoekers hoeven dan niet meer met papieren folders te sjouwen en je wisselt automatisch adressen uit. Op 1 januari stop ik wegens pensionering als keurmeester bij Green Key. Ik kijk terug op een bijzondere tijd, die begon in 1998, toen RECRON betrokken raakte bij het initiatief van de Milieubarometer. Later werd dat het onafhankelijk duurzaamheidskeurmerk Green Key. Dat groeide uit tot het meest onderscheidende duurzaamheidskeurmerk voor de vrijetijdssector. Het is mooi te zien dat inmiddels veel hotels, horecabedrijven en grote recreatieketens het keurmerk omarmd hebben. Jammer is wel dat veel individuele campings, die ooit de basis vormden van de Milieubarometer, zijn afgehaakt. Het duurzame keurmerk past namelijk ook goed bij de recreatiesector en met name bij de ondernemingen in het buitengebied. Als keurmeester heb ik vooral genoten van de contacten met bevlogen ondernemers, die in de dagelijkse praktijk zelf aan het roer staan. Ondernemers die het keurmerk wilden behalen uit een gevoelde maatschappelijke verantwoordelijkheid, mensen met Open de deur voor stagiairs Studenten van de recreatieopleidingen zijn weer op zoek naar een opleidingsplaats of een stage. Heel belangrijk ook voor de bedrijven, want dit zijn de vakmensen van de toekomst. De arbeidsmarkt is krap en nieuwe medewerkers zijn zéér welkom. Herbert van Oord van HISWA-RECRON heeft in de Kennisbank op hiswarecron.nl precies beschreven hoe de modelovereenkomsten met studenten (student-werknemers of stagiairs) eruit moeten zien. In die overeenkomst maak je duidelijke afspraken, zodat alle partijen precies weten waar zij aan toe zijn. De modelovereenkomsten van HISWA-RECRON kun je gebruiken en aanpassen aan je eigen wensen. In de cao staan beloningen voor student-werknemers vermeld en minimumvergoedingen voor stagiairs. Het is echter mogelijk om daar wat boven te gaan zitten. Studenten praten met elkaar en als je bekend staat als een goede werkgever, word je aantrekkelijker voor toekomstige stagiairs. www.hiswarecron.nl (zoekterm: stagiair) bezieling. Trots leidden ze mij rond om alles te laten zien en nieuwe mogelijkheden te bespreken. Wat ik echter ook veel zie, zijn bedrijven die de Green Key er even bij doen. Het wordt dan een door de baas opgelegd ‘moetje’. Bij de tweejaarlijkse rondgang als keurmeester merk ik dat kort voor de audit alles snel in orde wordt gebracht. Zo schiet de Green Key zijn doel voorbij. Het papiertje is belangrijker dan de werkwijze en de praktijk. Wat mij betreft is het zinvol dat Green Key in de toekomst gaat werken met een mystery guest. Dan stimuleren we bedrijven om het werken aan duurzaamheid tot een continuproces te maken. Duurzaamheid heeft de afgelopen jaren de wind mee. We beseffen dat we onze westerse levensstijl op de huidige wijze niet kunnen voortzetten. De Green Key gaat die grote crisis niet oplossen. Een keurmeester windt slechts eens in de twee jaar de klok op, als een klein radertje in het grote geheel. Ik ben dank verschuldigd aan hen die ik tijdens mijn werk mocht ontmoeten. Meer dan 25 jaar lang! Pieter Galema, keurmeester Stichting KMVK Meer weten over Green Key? Neem contact op met Erik van Dijk E: erik@kmvk.nl T: 06 – 12 81 06 41 08-2021 | Recreactie 9
onder de aandacht Wandelen in Waterdunen In het julinummer van Recreactie gingen we uitgebreid in op het project Waterdunen in Zeeuws-Vlaanderen. Een omvangrijk nieuw natuurgebied van land en water, waar Molecaten in participeert met een prachtig in de natuur opgenomen vakantiepark. Op 7 oktober werd met een ludieke act van ‘vreemde vogels’ de eerste wandelroute geopend, waar direct veel gebruik van werd gemaakt. Begin 2022 volgen nog twee wandelroutes door het zich ontwikkelende gebied. Opening van het park van Molecaten staat gepland voor 2023. Successen (water) toeristenbelasting Er zijn diverse successen te melden op het gebied van de (water) toeristenbelasting. HISWA-RECRON wist overtuigend aan te tonen dat bij invoering van watertoeristenbelasting in Zaanstad de kosten vrijwel even hoog zouden uitvallen als de inkomsten. Dit werd door onafhankelijk onderzoek ondersteund. De gemeente liet zich niet makkelijk overtuigen maar besloot uiteindelijk toch om de nieuwe belasting niet in te voeren. Gemeente Wijdemeren had het voornemen om de toeristenbelasting te verhogen van 1,25 naar 3 euro per persoon per nacht. Na veel acties en brieven en inspraak is uiteindelijk besloten om deze verhoging niet te laten doorgaan. Ook de forensenbelasting werd niet verhoogd. Regiomanager Gerdina Krijger van HISWA-RECRON heeft een dubbel gevoel bij het besluit van de gemeente Schagen om (na veel acties!) de toeristenbelasting in ‘22 niet te verhogen. “De gemeente heeft nu aangekondigd dat de toeristenbelasting in 2023 opeens naar € 1,75 gaat en dat is absurd”, zegt Krijger strijdlustig. “Zeker als je weet dat de meeropbrengsten bedoeld zijn om uitbreiding van het ambtelijk apparaat te bekostigen!” Nieuwe leden Tussen 1 oktober en 15 november zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! • Landgoed Springtij, De Koog, www.springtijtexel.nl • Chaletverhuur Groenewoud, Burgh Haamstede, www.chaletverhuurgroenewoud.nl • Camping de Ooievaar BV, Eck en Wiel • Ruyter Watersport, Woerden, www.ruyter-watersport.nl • BK Yachts BV, Amsterdam, www.bkyachts.nl • Doomernik Yachts, Zaltbommel, www.doomernik.nl • Nano Yachts BV, Zaltbommel • Trintella Custom Yachts BV, Zaltbommel. www.trintellayachts.com • Drentse Weelde Exploitatie BV, Hoogersmilde, www.drentse-weelde.nl • Sloepmakerij BV, Woudsend, www.duurzamesloepen.nl • Boat Hûs BV, Grou, https://boathus.nl Landgoed Springtij 10 Recreactie | 08-2021 Foto: Pixabay
RecreAnders Ons Buiten genomineerd voor ADAC Award In 2021 werden de ADAC Camping Awards wegens de pandemie niet uitgereikt. In ‘22 is dat wel weer de bedoeling. HISWARECRON lid camping Ons Buiten in Oostkapelle is een van de drie genomineerden in de categorie Duurzaam en Milieubewust. De ADAC roemt de keuze die de ondernemers hebben gemaakt: meer ruimte voor de natuur en kampeerders meer in contact brengen met de natuurlijke omgeving, onder de slogan ‘natuurlijk kamperen’. De andere twee genomineerden in deze categorie komen uit Denemarken en Spanje. Op 14 januari wordt tijdens de Duitse vakantiebeurs in Stuttgart de winnaar bekendgemaakt. Johan Drenth en Bob Kettering Facet, ruimtedenkers in recreatie Nieuw ronde, nieuwe kansen! ACSI: veel boekingen voor zomer ‘22 In heel Europa hebben mensen zin om op vakantie te gaan. Veel campings zijn zelfs al bijna volgeboekt voor de zomer van 2022, stelt campingspecialist ACSI. “Uit onze cijfers blijkt dat in november al heel veel werd geboekt”, vertelt Ramon van Reine, directeur van ACSI. “Opvallend, want meestal gaan mensen pas boeken rond de kerstvakantie. Bij Suncamp, onderdeel van ACSI, lag het aantal boekingen van Nederlanders halverwege november bijna 25% hoger dan in november 2019. Voor andere nationaliteiten ligt dat percentage nog hoger. “Met name de Denen, Britten en Polen boeken hun vakanties vroeger. Dat komt waarschijnlijk omdat zij de afgelopen vakantieseizoenen nog meer reisbeperkingen hadden dan Nederlanders”, aldus Van Reine. “En die groep wil de boot nu niet missen.” Het drukste seizoen voor de recreatiebranche is voorbij. Het is nu weer de tijd om te reflecteren en plannen te maken voor de toekomst. De pandemie heeft aan de trend van vakantie in eigen land een ongekende boost gegeven. Het was vooral de onzekerheid die de vakantiegangers in eigen land hield. Velen die normaal gesproken naar het buitenland op vakantie zouden gaan, werden gedwongen om ook dit jaar te zoeken naar alternatieven. In het voorjaar stroomden de reserveringen binnen voor de vakantieparken en campings in eigen land. Deze extra boekingen waren meer dan welkom bij vele ondernemers. Die zijn dan ook vastbesloten om de gasten vast te houden voor toekomstige vakanties. Gemakkelijker gezegd dan gedaan! Met het soms weerbarstige weer is het nog lastig opboksen tegen zonnige bestemmingen. Er zijn toekomstbestendige, duurzame investeringen nodig om de gast van gisteren vast te houden voor morgen. De vraag is dan: hoe gaan ondernemers deze coronapiek gebruiken om duurzame investeringen te doen voor de toekomst? Het hoeft hier niet altijd te gaan om hoge investeringen op het eigen park. Zo valt er nog veel winst te behalen door de regio te vermarkten en promoten. Als voorbeeld: een gast vraagt niet om een restaurant, maar om ergens lekker te eten. Dan hoeft u als ondernemer niet zelf een restaurant te bieden. Dat kan veel beter in de regio! Op weg helpen is in dit geval voldoende. Zo worden de voorzieningen in de regio voor uw gast een onlosmakelijk onderdeel van uw bedrijf, zonder dat u er zelf in hoeft te investeren. De regio zou dus geen bijrol, maar juist een hoofdrol moeten vervullen in toekomstige plannen. De pandemie en bijbehorende maatregelen hebben de recreatiebranche zowel pittige vraagstukken als een stimulans gebracht. Het is aan de ondernemers om deze stimulans om te zetten in duurzame, innovatieve plannen voor de toekomst. 08-2021 | Recreactie 11
coverstory Cees Oudshoorn, directeur VNO-NCW ‘ De schuldenlast is niet gelijk verdeeld’ 2020 en 2021 werden getekend door de coronapandemie en daaruit volgende overheidsmaatregelen. Wat is het resultaat daarvan op de economie en op de sector watersport en recreatie? En wat moeten we verwachten van 2022? We vragen het aan Cees Oudshoorn, algemeen directeur van VNO-NCW | MKB Nederland. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: VNO-NCW, Wanda van Eck, Summer Camps Holiday “2020 was het coronajaar. De wereld wist niet wat er gebeurde, hoe lang dat zou duren of welke gevolgen er te verwachten waren. Zeker toen de crisis maar bleef duren en duren rekenden economen op faillissementen en toename van de werkloosheid. 12 Recreactie | 08-2021 Er kwam ook een zekere mate van kopersstaking: iedereen hield zijn adem in.” Cees Oudshoorn zat in het oog van de storm, als algemeen directeur van VNO-NCW én van de werkorganisatie VNO-NCW | MKB Nederland. “We zien dat de somberste voorspellingen van het begin geen werkelijkheid zijn geworden. Maar we zien ook dat de verschillen tussen de sectoren enorm zijn. Vrij veel sectoren zijn er neutraal of zelfs behoorlijk goed uitgespron
Cees Oudshoorn ‘Sectoren als chartervaart, groepsaccommodaties en buitensport hebben het heel zwaar gehad’ gen. Sommige, zoals de bouw, draaiden gewoon door. De zakelijke dienstverlening ging massaal thuiswerken en dat ging in feite prima. Andere sectoren, zoals de bungalowparken, wisten door het hanteren van protocollen de schade te beperken. Weer andere sectoren hebben enorm te lijden gehad onder de coronacrisis; en nog steeds. Het gaat dan onder meer om de bedrijven in de sector hospitality en toerisme die afhankelijk zijn van internationale reizigers. Daar is de crisis echt nog niet achter de rug.” Interen op eigen vermogen Als dit artikel wordt geschreven – november 2021 – lopen de besmettingen weer op. De eerste aanscherping van het beleid is een feit, de mondkapjes kunnen weer op. Maar niemand weet hoe de komende maanden gaan verlopen. “We weten inmiddels wel welk effect de maatregelen van de afgelopen anderhalf jaar gehad hebben”, vertelt Oudshoorn. “Ondanks de steunmaatregelen hebben veel ondernemers een jasje uit moeten trekken. Macro-economisch gezien heeft het bedrijfsleven circa 10 miljard euro ingeteerd op eigen vermogen. Daarnaast hebben bedrijven zo’n 40 miljard schulden opgebouwd. Dan gaat het om extra schulden bij de banken, maar vooral om uitgestelde betalingen. Let wel: deze schuld is enkel opgebouwd door de sectoren die het zwaarst te lijden hadden onder de coronacrisis. De schuldenlast is dus niet gelijk verdeeld over het hele bedrijfs08-2021 | Recreactie 13 >
coverstory leven. En we staan voor een ongewisse winter. Voor die bedrijven zijn we tijd aan het kopen. De Belastingdienst heeft gezegd dat bedrijven vijf jaar de tijd krijgen om hun schulden in te lossen, én dat zij als preferente schuldeiser een stapje naar achteren zetten. Dat is heel goed, want als de Belastingdienst vooraan blijft staan willen de andere schuldeisers ook snel geld zien. We voeren nu intensief overleg met de banken om te bereiken dat die ook wachten met het innen van de coronaschulden.” Tijd overbruggen Naast de schuldenlast is er dus het herstel van het eigen vermogen. “Dat is enkel mogelijk als de economie echt weer gaat draaien en de bedrijven winst kunnen maken. Voor de bedrijven die afhankelijk zijn van internationaal toerisme is dat nog lang niet zo ver. De komende periode moeten ze dus zien te overbruggen. Met overheidssteun of overbruggingsfinanciering tegen gunstige voorwaarden. Wij maken ons daar hard voor.” De maatregelen zijn nog steeds niet afgelopen en zoals het er nu uitziet kan dat ook nog wel even duren. Bovendien is er de coronapas. Wat vinden jullie daarvan? “Nu moet alles alweer ‘We hebben twee jaar lang geen economische groei gehad, maar wel de lonen verhoogd’ vroeger dicht. We hebben alweer een aanscherping van het beleid gehad. Mondkapjes op en vaker de coronapas laten zien. Onze beleidslijn blijft dat uiteindelijk alle sectoren weer zonder beperkingen moeten kunnen functioneren – voor zover dat veilig mogelijk is. Maar we willen zeker ook nieuwe beperkingen voorkomen. Zowel economisch als sociaal-maatschappelijk is dat zeer ongewenst. Om die reden hebben wij ook geen hele grote bezwaren tegen de coronapas. We hopen dat die snel kan verdwijnen, maar als die pas kan voorkomen dat de economie weer op slot moet, zijn wij er niet tegen. Om diezelfde reden hebben wij bij onze leden ook campagne gevoerd voor het vaccineren. En we pleiten er voortdurend voor dat werkgevers, als ze dat willen, hun medewerkers kunnen vragen om een coronapas. Het is van de zotte dat dat nu niet mag. Al je gasten moeten een coronapas tonen; maar degene die ze bedient hoeft dat niet. Het hoort ook bij een veilige werkplek als je weet dat je collega’s gevaccineerd zijn.” Economisch herstel Toch valt op dat het economisch herstel snel is gegaan. In 2020 was sprake van 4% krimp, dit jaar maakten we dat weer goed. “Dat is juist. Eind 2021 heeft de Nederlandse – en Europese – economie waarschijnlijk het groeiverlies van 2020 weer goedgemaakt. In feite staan we dan weer op het niveau van eind 2019. Je kunt dat snel noemen, maar China had datzelfde in een half jaar bereikt en de VS in een jaar. Dus het is juist níet zo heel snel. 14 Recreactie | 08-2021 Corona was een externe verstoring van het economische systeem. Voor die tijd functioneerde de economie naar behoren en je ziet dat de economie zich – mede dankzij de steunmaatregelen – ook vrij vlot weer hersteld heeft. Maar een groot aantal bedrijven heeft toch de rekening moeten betalen. En we hebben twee jaar lang geen economische groei gehad, maar wel de lonen verhoogd. Dat leidt nu tot de vreemde situatie dat we geen financiële ruimte hebben om de lonen nog te verhogen, terwijl dat wel logisch zou zijn, gezien de krapte op de arbeidsmarkt.” Tekort aan werknemers Want de tekorten die voor de pandemie al bestonden, zijn door de ontregeling van de wereldmarkt versterkt teruggekomen, stelt Cees Oudshoorn. “We spreken van een shortage economy: de tekorten zijn bepalend geworden voor het tempo van de groei. Op dit moment speelt er een tekort aan grondstoffen en een tekort op de arbeidsmarkt. Dat laatste wordt een steeds groter probleem en dat zal zeker nog tot 2040 zo blijven. Bereid je er maar op voor. Dat tekort ontstaat doordat de generatie van
de babyboomers de arbeidsmarkt verlaat en er van onderaf niet genoeg aanwas is.” Om ondanks het tekort aan medewerkers toch te kunnen blijven ondernemen, pleit Oudshoorn voor creatieve oplossingen. Hij ziet diverse mogelijke denkrichtingen. Vooral de eerste is ook nuttig voor recreatieondernemers: “Stel jezelf de vraag: hoe kunnen we met minder mensen toch hetzelfde doen? De horeca werkt bijvoorbeeld steeds vaker met een QR-code. Daarmee selecteer je op de menukaart op je telefoon je bestelling en je rekent meteen af. Dat scheelt voor het bedienend personeel flink wat heen en weer lopen. Het is maar een voorbeeld. Veel beroepen kun je deels vervangen door automatisering. Andere niet, zoals de kok.” Meer mensen aan het werk Een tweede optie is om mensen meer te laten werken. “Je kunt bijvoorbeeld betere kinderopvang aanbieden of andere stimulansen om mensen meer uren te laten werken. Daarnaast willen wij ook de circa 1 miljoen mensen activeren die in Nederland buiten de arbeidsmarkt staan. Dat gaat om gehandicapten, maar ‘Stel jezelf de vraag: hoe kunnen we met minder mensen toch hetzelfde doen? ook om ouderen of mensen die om welke reden dan ook niet werken. We hebben onszelf als VNO-CNV | MKB Nederland een doel gesteld: in 2030 willen we het op ons nemen om 200.000 van die miljoen mensen een werkplek te geven.” Daarnaast zie je ook dat er verschuivingen optreden, van de ene sector naar de andere. “Daar kunnen handige branches op inspelen. Bij verzekeringsmaatschappijen en banken wordt verregaand geautomatiseerd. Daar komen veel medewerkers vrij. Natuurlijk kun je als branche wachten tot die mensen bij je solliciteren, maar je kunt er ook voor zorgen dat je op de eerste rang zit.” Elke sector is anders en de recreatiesector moet zelf nagaan wat ze kunnen doen tegen het tekort aan medewerkers, vindt de directeur van VNO-NCW. “Scholieren en studenten doen veel seizoenswerk. Je ziet dat daar elk jaar weer nieuwe populaties zijn, maar minder dan vroeger. Als dat er te weinig worden, moet je nadenken over andere populaties om je medewerkers te rekruteren. We kunnen geen mensen toveren.” Politieke stabiliteit VNO-CNV | MKB Nederland maakt zich ook hard voor politieke stabiliteit, vertelt Cees Oudshoorn. Hard nodig, want Nederland is niet meer zo’n stabiel land als het vroeger was. “Het duurt erg lang voor er een nieuw kabinet komt. Daarbij komt dat de overheid de laatste jaren teveel een jojo-beleid voert. Als de overheid de ene keer dit wil, en dan weer dat, kun je als ondernemers niet investeren. Wij willen de stabiliteit terugbrengen en de 08-2021 | Recreactie 15 >
CAT Toegang Automatisering “Een gastvrije toegang, al dan niet volledig geautomatiseerd.” Slagboomsysteem Toegangsbeheer & software Onbemande check-in en -out Camperkiosk Stroomzuilen Waterzuilen Douchesystemen Sanistations Complete oplossingen voor de recreatie branche Nieuw! CAT Smarthome & CAT LOCK ontm C A T CONTROL SYSTEMS BV +31(0)75-612 73 45 www.catcontrolsystems.nl
coverstory ‘Als de overheid de ene keer dit wil, en dan weer dat, kun je als ondernemers niet investeren’ afhankelijkheid van allerlei partijpolitieke overwegingen en stemmingen verminderen. Dat doen we door met maatschappelijke partners in overleg te gaan. Bijvoorbeeld binnen de kaders van de SER, de Sociaal Economische Raad. Met de vakbonden hebben we een sociaal akkoord gesloten voor de lange termijn. Dat vormt de basis voor het SER-advies voor de arbeidsmarkt en dat is uiterst relevant voor de politiek. Datzelfde geldt als we het hebben over de stikstofproblematiek. Ook dan is het heel zinvol als je het mét de agrarische sector bespreekt, en niet eroverheen. De politiek roept dan meteen: de agrarische sector moet worden gehalveerd. Maar dat soort stellingnames leidt tot een impasse; je lost er niets mee op. Wij zeggen: laten we samen kijken hoe we de uitstoot van stikstofoxiden kunnen terugdringen om zo weer zaken mogelijk te maken. Vandaar dat wij deelnemen aan het stikstofakkoord met de milieubeweging, de agrarische sector en de bouwsector. Dat maakt het mogelijk dat we weer kunnen recreëren en bouwen. En zo geven we de politiek een stevige basis om op voort te borduren. Dat soort initiatieven kunnen we alleen samen met de brancheverenigingen ontwikkelen. Die maatschappelijke samenwerking is in Nederland uitzonderlijk goed georganiseerd. Zie het als een voetbalelftal: je moet samen de wedstrijd winnen. Wat dat betreft is HISWARECRON, binnen het platform Gastvrij Nederland, een goede en sterke partner. Als branches zich zo willen opstellen dat ze niet alleen kijken naar hun eigen belang, maar ook naar het belang van anderen, halen ze ook voor zichzelf het beste binnen.” En hoe zit het met de watersport- en recreatiesector? “Heel herkenbaar voor onze sector”, vindt Jeffrey Belt van HISWA-RECRON het macro-economische verhaal van Cees Oudshoorn. “Ook bij ons zie je dat bepaalde bedrijfsgroepen uiteindelijk vrij netjes door de coronacrisis zijn gerold, terwijl andere sectoren zoals de chartervaart, de groepsaccommodaties en de buitensport het heel zwaar hebben gehad. Dat zijn natuurlijk ook de bedrijven die inteerden op eigen vermogen. Een groot probleem is dat de schuldenlast vooruit wordt geschoven en steeds iets groter wordt. Door terugkerende golven van annuleringen worden boekingen telkens weer uitgesteld en wordt er uiteindelijk geen geld verdiend. Dat terwijl er wel geld nodig is om in te spelen op de veranderende wensen van de gasten. Daarnaast eist de overheid allerlei innovaties op het gebied van duurzaamheid. Maar hoe moeten ondernemers dat betalen? Cees Oudshoorn signaleert ook dat de economie in twee jaar niet is gegroeid, terwijl de lonen, de energieprijzen en de kosten van grondstoffen wel zijn gestegen. Dan wordt de spoeling voor ondernemers wel erg dun.” De tekorten op de arbeidsmarkt zijn ook voor de watersport- en recreatiesector nijpend aan het worden, weet Belt. “Ik zie ondernemers die soms het restaurant dicht houden, of bepaalde faciliteiten en attracties, omdat ze er geen mensen voor hebben. Wij starten als HISWA-RECRON een arbeidsmarktbranding project. Samen met de leden en de scholen willen we jongeren duidelijk maken wat een ontzettend leuke sector dit is om in te werken. En dat je ook in de watersport- en recreatiesector jaarrond een prima boterham kunt verdienen.” 08-2021 | Recreactie 17
in beeld E-chopper is de moderne Solex Geruisloos genieten Ze ogen stoer, met hun brede banden. En ze zijn duurzaam. Met de E-chopper voegt Ruud Burgers, samen met Kees Haalboom, een verantwoorde eyecatcher toe aan het recreatie-aanbod in zijn regio. Tekst Jaap van Sandijk Foto’s: Max de Krijger 18 Recreactie | 08-2021
Natuurbeleving en duurzaamheid vormen een uitstekend duo. Elektrisch zoeven met een E-chopper over de fietspaden van de Utrechtse Heuvelrug en de Grebbelinie-route is daar een mooi voorbeeld van. “De E-chopper is een duurzaam en hip vervoersmiddel waarmee je echt voor de dag kunt komen”, zegt Ruud Burgers, eigenaar van het Veenendaalse organisatiebureau Sport Totaal en Outdoorpark Overberg. “En wat is er mooier dan met een maximumsnelheid van 25 kilometer per uur in alle rust te genieten van de prachtige natuur om je heen?” Oké, een natje en droogje zou het nóg completer maken. Maar ook daarin is voorzien. Burgers bundelde zijn krachten met collega-ondernemer Kees Haalboom, eigenaar van diverse horecabedrijven in de regio. Die krachtenbundeling werd Going on Wheels. Het E-chopperverhuurbedrijf heeft vijf startpunten in de regio. Drie bij een pannenkoekenhuis, één bij een restaurant en één bij e-Fietsverhuur Veenendaal. Stoere uitstraling De E-chopper, die een actieradius heeft van ruim zestig kilometer, is een moderne variant van de aloude Solex. Maar hij herinnert in niets aan de ‘fiets met hulpmotor’ uit de jaren vijftig. De glimmende look geeft de tweewieler een stoere uitstraling. De brede banden zorgen voor een comfortabele wegligging en een korte remweg. Een ander groot voordeel is het one size fits all-principe, zegt Burgers. “Geen gedoe met framehoogtes en dergelijke. Iedereen die beschikt over minimaal een brommerrijbewijs kan er op rijden.” Going on Wheels beschikt over ruim honderd exemplaren. Te huur per persoon, maar ook voor groepen en in de vorm van arrangementen. En wie denkt dat de E-chopper vooral in trek is bij senioren, komt bedrogen uit. “De belangstelling is heel breed. Van jong tot oud, iedereen is enthousiast.” 08-2021 | Recreactie 19
de bezieling Cees Slager, vice-voorzitter van HISWA-RECRON ‘ Samenwerking was nog Op 1 januari neemt hij afscheid als vice-voorzitter van HISWA-RECRON. Cees Slager (71) was jarenlang actief voor de branchevereniging. Als lobbyist in Brussel, als voorzitter van RECRON en vicevoorzitter van HISWA-RECRON. Hij pleit voor verbinding en samenwerking, maar blijft ook strijdbaar: “De overheid subsidieert dat mensen per vliegtuig naar het buitenland gaan.” Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Henri van der Beek, Ditta van Ekris, Molecaten Cees Slager kreeg in de recreatiesector bekendheid als de man achter Molecaten. Sinds 1971 was hij de drijvende kracht achter dat bedrijf, dat uitgroeide van één camping tot een keten met 18 recreatieparken. Eigen parken – dus niet uitgepond – waarbij het campinggevoel nog steeds voorop staat. Betrokken bij RECRON was hij al heel lang, zelfs voordat hij de dagelijkse leiding van Molecaten in 2016 overdroeg aan zijn kinderen en schoonzoon. Stepping stones Van 2011 tot 2014 vertegenwoordigde hij de branchevereniging al in Brussel. “Het feit dat ik daar stond als ondernemer, en niet als beroepslobbyist maakte beslist indruk”, vertelt Slager. “Ik gaf gevraagd en ongevraagd adviezen aan de Europese Commissie. Mijn boodschap was helder: geef de recreatiesector de ruimte om te helpen bij de problemen van deze tijd, zoals de ontvolking van het platteland en het herstellen van de natuur. Laat ons meepraten en een positieve bijdrage leveren, zoals ook de landbouw, automotive, logistiek en industrie vertegenwoordigd zijn. Die boodschap kwam aan, maar ik merkte ook dat je ingangen nodig hebt om de juiste mensen te bereiken. Oren die luisteren. En de juiste stepping stones om bij de juiste mensen te komen.” Goed netwerk Voor de belangenbehartiging van HISWA-RECRON in Nederland geldt hetzelfde. Maar daar kan de branchevereniging wél vertrouwen op een netwerk, dat in de loop van de afgelopen jaren zorgvuldig is opgebouwd. Van regiomanagers op lokaal en regionaal niveau, tot een lobbyist en invloedrijke ondernemers op landelijk niveau. “Tijdens de coronacrisis bleek onze slag20 Recreactie | 08-2021 ‘Wij zoeken de verbinding, kijken naar wat mogelijk is. Zonder te schreeuwen of schoppen’ >
nooit zo belangrijk’ 08-2021 | Recreactie 21
de bezieling kracht”, vertelt Slager. “Ook nu was onze boodschap duidelijk en eenvoudig: onze sector heeft er alles aan gedaan om op een verantwoorde manier weer heropend te worden. En die boodschap kwam aan, want naar de provincies, de veiligheidsregio’s, de gemeenten en Den Haag kennen we de weg wél. We hebben onze strategie heel goed en consequent uitgerold. En met resultaat.” Voor de komende jaren zou het goed zijn als de branchevereniging die contacten verder uit zou bouwen, vindt de scheidend vice-voorzitter. Dat kan vooral door de beleidsmakers positief en pro-actief te benaderen. “Wij hebben daar een heel goede modus in gevonden. En je ziet dat dat werkt”, concludeert Slager. “Wij zoeken de verbinding, kijken naar wat mogelijk is. Zonder te gaan schreeuwen of schoppen. We hebben afgelopen jaar gezien dat andere sectoren door het overheidsbeleid al snel in de vechtstand schoten. Voorstelbaar, maar het brengt je geen meter verder.” Ondernemerschap Enthousiast kan Cees Slager worden over de mogelijkheden van de sector en het ondernemerschap dat hij ziet. “We werken in een jonge industrie, vol met kansen. Ik zie heel veel ondernemerschap, kennis en ervaring bij onze leden. Gebruik die kennis en zet het om in invloed. Zoek elkaar op, probeer zaken sámen op te pakken.” Dat de branchevereniging daar een belangrijke rol bij speelt, spreekt voor zich. Dat speelde beslist ook mee, toen Cees Slager eind 2017 aantrad als voorzitter van RECRON. Hij nam het roer over na een fikse bestuurscrisis in de branchevereniging. “Ik heb het op me genomen om RECRON weer in de rails te helpen. Er stond te veel op het spel. De organisatie was door allerlei conflicten volledig vastgelopen. Voor mij en de rest van het nieuwe bestuur was ‘Watersport en recreatie houden de leefbaarheid in stand in krimpregio’s’ de uitdaging: hoe krijgen we het bestuur, de medewerkers van RECRON én de leden weer op één lijn?” Slager maakt de vergelijking met een orkest, dat enkel goed klinkt met een goede dirigent, als alle instrumenten in dezelfde maat en toonsoort bespeeld worden. Datzelfde gold en geldt ook voor de leden, het bestuur en de medewerkers van RECRON. Samen met HISWA Het bestuur wist snel orde op zaken te stellen en de neuzen weer in één richting te krijgen. Kort na het aantreden van het nieuwe bestuur kwam ook het plan al naar voren om te gaan fuseren met HISWA. Waarom? “Het was, en is, nodig om te groeien. De fusie met HISWA, op voet van gelijkwaardigheid, was de enige manier voor ons om volume te maken. HISWA lag zo voor de hand. In het verleden hebben de twee brancheverenigingen zelfs al in één pand gezeten. Nu was het tijd om spijkers met koppen te slaan. En die fusie is eigenlijk heel ongemerkt verlopen. RECRON en HISWA bleken heel complementair. En die groei, die bood dus ook slagkracht. Je ziet ook dat onze boodschappen sindsdien dubbel zo goed worden beluisterd. We kunnen daar weer de lobby tijdens de coronapandemie aanhalen. Die kon alleen maar zo succesvol zijn, door de dubbele kracht die we als HISWA-RECRON hadden. En door de geweldige steun van VNO en MKB Nederland, die we ook kregen omdat we nu qua volume wat meer meetelden.” Om de lobbykracht te versterken heeft Slager naast HISWA ook andere organisaties benaderd. “Ik ben ervan overtuigd dat we samen een veel betere branchevereniging kunnen zijn. Vekabo, 22 Recreactie | 08-2021
elektriciteitsnet met voldoende capaciteit. We willen heel graag, maar door dit soort externe belemmeringen blijft ‘los van het gas’ voorlopig een utopie. Daarom zou het mooi zijn als we meer werden betrokken bij het klimaatbeleid. Ook als het gaat om de toekomst en de bestemming van het platteland praten we graag mee. Watersport en recreatie houden de leefbaarheid in stand in krimpregio’s. Onze leden bieden een economische basis om natuur te ontwikkelen én te onderhouden. En daarna genieten mensen van de natuur en ontdekken nieuwe plekken. Zo kunnen we ook actief bijdragen aan de spreiding van het toerisme over ons land. Maar dan moeten we wel op tijd aan tafel zitten. Ik hoop dat HISWA-RECRON dat niveau de komende jaren gaat bereiken.” Molecaten Park Flevostrand SVR, Groepsaccommodaties Nederland: allemaal relatief kleine clubs en veel te weinig zichtbaar bij politiek en bestuurlijk Nederland. Samenwerking was nog nooit zo belangrijk. We strijden voor dezelfde grote thema’s en je hebt volume nodig om die belangen beter te laten horen. Den Haag is gewend met hele grote partijen te praten: LTO, KHN, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, noem ze maar op. Olifanten dansen met olifanten. Ze dansen niet met een muis.” Serieuze gesprekspartner En er zit verandering in de lucht, concludeert Cees Slager. De afgelopen jaren is zowel de waardering voor vakantie in Nederland als voor de jachthaven- en recreatiesector flink gegroeid. “Ik denk dat we – mede op basis van het opgebouwde krediet – steeds meer gezien worden als een serieuze gesprekspartner. Maar daar moeten we ook nog flink aan trekken. Want we zouden nog veel vaker aan tafel moeten zitten. Nederland staat voor grote ruimtelijke operaties, zoals de invulling van het platteland en de klimaattransitie. Daar spelen voor ons enorme belangen. Want het klimaatbeleid gaat uit van bedrijven die in de steden zijn gevestigd, maar onze bedrijven bevinden zich ver verwijderd van veel voorzieningen. Er is geen warmtenet en geen ‘Straks is een vakantie in eigen land voor mensen met een laag inkomen onbetaalbaar’ Onrechtmatige belastingen Cees Slager is een optimist. Hij benadrukt graag het positieve en brengt zo de meest uiteenlopende partijen bij elkaar. Maar sommige ontwikkelingen zijn al te gortig, vindt hij. “Ik heb een groot probleem met de manier waarop onze sector financieel-fiscaal wordt belast. Dat loopt onder meer van de toeristenbelasting – in Amsterdam nu al 6 euro per persoon per nacht – tot de Wet werken aan winst en de manier waarop veel gemeenten stacaravans nu in de OZB proberen te duwen. Een paar jaar geleden hebben we het laten onderzoeken: toen ging 30 cent van elke euro die onze ondernemers van gasten ontvangen, direct naar de fiscus. Dat deel is alleen maar gestegen. Als je dan ziet dat de kerosine nog steeds onbelast is stimuleert onze overheid dus eigenlijk dat mensen het vliegtuig naar het zuiden nemen, in plaats van duurzaam in eigen land op vakantie te gaan.” Zo prijst Nederland zich uit de markt, vreest Cees Slager. “Serieus, ik maak me zorgen over de betaalbaarheid van een vakantie in Nederland. Lees de Nibud-rapporten maar. Voor gezinnen met een laag inkomen naderen we het punt dat het onmogelijk wordt een vakantie in eigen land door te brengen. In 2022 gaat het hier en daar naar 50 tot 75 euro toeristenbelasting per week, voor een gezinnetje van vier personen. Ik vind dat de landelijke overheid én de gemeenten daar eens rustig over moeten nadenken. En dan niet alleen maar vanuit het perspectief van de eigen inkomsten. Want ik snap dat gemeenten geld nodig hebben voor algemene voorzieningen. Maar waarom ga je dan alléén die verblijfsrecreatie zo zwaar belasten? Uiteindelijk gaat dat ten koste van de investeringscapaciteit en dus weer de concurrentiepositie van de bedrijven.” 08-2021 | Recreactie 23
digitalisering ICT steeds belangrijker v De recreatie- en watersportsector staat aan de vooravond van een nieuwe fase in de digitale transitie. Er zijn verschillende digitale systemen op de markt waarmee je als bedrijf je gastvrijheid enorm kunt verbeteren. Voorbeelden zijn kentekenherkenning en klantherkenning bij telefonie. Die gaan zowel de ondernemer als de gast veel voordeel opleveren. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Shutterstock Digitale hulpmiddelen zijn onmisbaar in de gastvrijheidssector. Daarvan zijn recreatie- en watersportbedrijven zich al bewust sinds de introductie van online reserveringssystemen. Maar ondertussen is digitalisering veel meer dan alleen de inzet van een boekingsprogramma. Er zijn verschillende digitale systemen op de markt waarmee je als bedrijf je gastvrijheid enorm kunt verbeteren. Toch loopt de sector niet voorop in die vernieuwing. “Systemen op het gebied van kentekenherkenning en klantherkenning bij telefonie zien we nog nauwelijks”, signaleert Gerard Mulder, directeur van ICT-dienstverlener Altios. “Recreatieondernemers staan echt pas aan het begin van de digitale transitie.” Mulder denkt dat de afwachtende houding veel te maken heeft met de onzichtbaarheid van ICT. “Recreatieondernemers zijn goed in het fysieke: de aanschaf van een nieuw springkussen of het verzorgen van een leuke activiteit. Maar ondernemers zijn zich er nog te weinig van bewust dat ICT ook heel belangrijk is in de uitvoering van je rol als gastheer.” Systemen koppelen Recente innovaties zouden er weleens voor kunnen zorgen dat recreatieondernemers de voordelen van digitale oplossingen veel beter gaan zien. Er komen voor de recreatiesector namelijk steeds meer systemen op de markt die een Application Programming Interface (API) ondersteunen. Steeds meer systemen die eerst als losstaand hulpmiddel functioneerden, kunnen nu door zo’n API ook met elkaar communiceren. En dat biedt veel mogelijkheden, zegt Mulder. “Denk aan klantherkenning bij telefonie, waarbij de telefooncentrale is gekoppeld aan het boekingspakket. Zodra een klant belt, opent de klantkaart zich, zodat het bedrijf precies weet wie het aan de telefoon heeft.” Dergelijke koppelingen hebben een vlucht genomen in de horeca, waar thuisbezorgen door corona heel belangrijk werd. Maar ook klantgerichte sectoren als de energie- en kabelmarkt werken hier al enige tijd mee. Het koppelen van telefooncentrale en boekingspakket is voor recreatieondernemers een relatief eenvoudige stap in de digitale transitie. Het is volgens Mulder ook een betaalbare oplossing. Over de vervolgstappen is hij wat minder concreet. “Dat ligt er echt aan welk type bedrijf je bent. Personalisatie in de vorm van oplichtende ledlampjes in het wegdek die de gast naar zijn accommodatie begeleiden zijn bijvoorbeeld een mooie mogelijkheid, maar hier spelen kosten een veel grotere rol. Daarvoor zul je ook graafwerkzaamheden moeten uitvoeren.” Beveiliging Bij de toename van het aantal digitale oplossingen wordt ITbeveiliging nog belangrijker. Toch laten bedrijven hier steken vallen. Urgentie lijkt nauwelijks een rol te spelen. Mulder: “Veel “Veel ondernemers denken dat hun bedrijf niet interessant genoeg is voor cybercriminelen” 24 Recreactie | 08-2021
oor gastvrijheid Recreatieondernemers staan pas aan het begin van de digitale transitie ondernemers denken dat hun bedrijf niet interessant genoeg is voor cybercriminelen. ‘Mijn bedrijf wordt echt niet platgelegd door gijzelsoftware’, hoor ik regelmatig. Maar die ondernemers vergeten dat je niet wordt uitgekozen. Het zijn robots die het web afstruinen, op zoek naar slachtoffers. En die pakken iedereen, van slagerij tot multinational.” Nog een valkuil: het niet op tijd updaten van je antivirussoftware en firewall (de bescherming tussen je internetverbinding en pc). Veel recreatie- en watersportbedrijven beschikken over antivirussoftware en een firewall en denken daarmee klaar te zijn. Toch is hun veiligheid daarmee niet gegarandeerd, waarschuwt Mulder. “Een firewall is een fysiek apparaat waarop software draait. Die software moet je regelmatig updaten. En dat wordt vaak vergeten. Daardoor ben je niet bestand tegen nieuwe virussen, die zich heel snel verspreiden.” Medewerkers trainen Mensenwerk is cruciaal om je ICT up-to-date te houden. Goed geschoolde en getrainde medewerkers zijn onmisbaar. En dat geldt voor je medewerkers in de hele organisatie, benadrukt Mulder. “Je medewerkers moeten weten dat ze niet zomaar mogen klikken op een link en dat ze ervoor moeten zorgen dat hun pc altijd is geüpdatet. Bij Windows en Apple staat de updatefunctie standaard aan, maar het zijn nog altijd je medewerkers die de muisklik moeten doen om die update direct uit te voeren.” Werken in de cloud: altijd goed? Werken in de cloud waarborgt je bedrijfscontinuïteit, regelt dat je altijd over back-ups beschikt en zorgt bij rampspoed voor een snel herstel. De software en bestanden waarmee je werkt staan niet op je eigen apparatuur, terwijl je er toch altijd bij kunt. De cloud biedt ook flexibiliteit: je kunt snel overschakelen naar een kleinere of grotere capaciteit wanneer dat nodig is. Voor veel bedrijven zijn dit belangrijke argumenten om te werken met deze oplossing. Toch zijn er ook nadelen aan verbonden. Naast kosten en gebrek aan controle over het systeem wijst Gerard Mulder van Altios op het belang van goed internet. “De cloud biedt veel voordelen, maar is niet voor alle bedrijven even gunstig”, zegt de directeur van ICTdienstverlener Altios. “Het vraagt om een goede en stabiele internetverbinding. Vooral bij afgelegen recreatiebedrijven is daarvan niet altijd sprake.” Toch kan de cloud ook voor deze bedrijven deels een oplossing zijn. Mulder wijst in dit verband op een hybride mogelijkheid: niet volledig werken in de cloud, maar wél je bestanden daar regelmatig opslaan. 08-2021 | Recreactie 25
Uw inventaris in één keer compleet en altijd up-to-date. Ons full-service concept bespaart u veel tijd en hoofdbrekens. Als specialist in complete inventarispakketten verzorgen wij snel en accuraat de volledige inventaris voor uw recreatiewoningen. Van theelepel tot tuininventaris. En via de handige app kunt u deze daarna eenvoudig op peil houden. Want de kracht van ons assortiment is dat wij artikelen langdurig kunnen naleveren. Stationsplein 8a • 2801AK Gouda • tel. 0182 511 511 • www.marindex.nl Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Boxsprings Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www Neem dan contact op met Arjan of Carina! Matrassen Stapelbedden 15 jaar uw No.1 B2B beddenspecialist elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Dat vieren we graag met onze klanten Kom langs, bekijk onze website of check onze social media voor meer info www.uwbedpro.nl luxemburgstraat 5 - Kaatsheuvel 088 332 2310 - advies@uwbedpro.nl
trends Europa: naar groen en duurzaam toerisme Europa moet een groen, digitaal en veerkrachtig toerisme-ecosysteem ontwikkelen waarin alle belanghebbende partijen in de sector eendrachtig samenwerken. Dat zegt de Europese Commissie in het plan European Tourism Pathway, dat de aanzet moet geven tot de Europese toeristische visie voor 2030. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Pixabay Toerisme en recreatie in Europa staat aan de vooravond van een transitie. Al vóór de coronapandemie was de sector aan het schuiven richting duurzaamheid, slow tourism, wellness- en gezondheidstoerisme en authentieke beleving. Dat constateert de Europese Commissie (EC) in het werkplan, dat in juni dit jaar werd gepresenteerd. In het verlengde van die ontwikkeling denkt de EC dat er een diverser beeld van vakantiebestemmingen zal ontstaan. Vakantie-aanbieders zullen meer rekening moeten houden met de uiteenlopende interesses van reizigers. Denk aan vakanties gericht op sport, natuur, cultuur en gastronomie. Volksgezondheid en hygiëne Ook zullen toeristen na de pandemie hogere eisen stellen aan hun vakantiebestemmingen, als het gaat om volksgezondheid en hygiëne. Door onder meer de opmars van digitale ticketing in coronatijd zal de belangstelling voor cultureel toerisme (waaronder musea) toenemen, verwacht de EC. Digitale toegangsbewijzen in vaste tijdzones bleken goed te werken. Het plan van de Europese Commissie is de aanzet naar een gezamenlijke Europese visie voor 2030 op toerisme en recreatie. De verschillende EU-lidstaten konden tot 15 september reageren op het plan en aangeven wat in hun ogen de belangrijkste factoren zijn voor de transitie. Nederland werd vertegenwoordigd door het ministerie van EZK, dat inbreng verzamelde van HISWARECRON en de andere brancheorganisaties in Gastvrij Nederland. Het ministerie is positief, maar plaatst wel een aantal kanttekeningen. Nederland vindt dat het transitietraject te veel is gericht op problemen en te weinig op mogelijkheden voor de sector. “Vergroening betekent niet alleen economische lasten, maar ook economische kansen”, staat te lezen in het document dat Nederland naar Brussel stuurde. Ook stelt Nederland dat toerisme veel meer als een instrument voor bredere uitdagingen moet worden ingezet. “In plaats van méér toerisme moet béter toerisme of kwalitatief toerisme centraal staan.” Nu de lidstaten hebben gereageerd op het plan, zet de EC een volgende stap. Op basis van de input buigen politiek en stakeholders zich inhoudelijk over de reacties. Wordt vervolgd dus. Nederland vindt dat het Europese transitietraject te veel is gericht op problemen 08-2021 | Recreactie 27
WAAROM STELLICHER ADVOCATEN ALLE ENERGIE STEKEN IN RECREATIE Al 35 jaar zijn wij nauw betrokken bij de Nederlandse recreatiebranche. Dat is wat je met recht een specialisme kunt noemen. Wij staan recreatie-ondernemers bij met praktisch advies en juridische procedures. Omdat we persoonlijk contact en creativiteit belangrijk vinden, kunnen we daadwerkelijk maatwerk bieden; geen standaard oplossingen, maar oplossingen waar anderen geen uitkomst zien. En dat doen we allemaal met veel kennis, expertise en plezier. Ontdek onze kracht op stellicher.nl • Per plaats » Ampèrelimiet instellen » Energieverbruik uitlezen » Stroom aan/uit op basis van boeking • Vorst- en CV-drukalarm in sanitairgebouwen BESPAREND EN ENERGIE RGIE Daardoor vaak al binnen 2 jaar terugver REND vaak al rugverdiend Draadloos beheer op afstand ICY Campsite Management www.icy.nl
kennis delen Regels moeten gehandhaafd worden Als je als recreatieondernemer regels wilt hanteren op je park, bijvoorbeeld in de huurovereenkomst of in een huishoudelijk reglement, dan is van belang dat deze regels daadwerkelijk worden toegepast en gehandhaafd. Bijvoorbeeld als het gaat om het voorschrift dat aanbouwsels niet (meer) zijn toegestaan. Tekst: Marjolein Mulder (Zypp advocaten) Foto: Maarten Bokslag Een opvallende uitspraak van de Geschillencommissie: een recreant die een aanbouw wilde plaatsen bij de stacaravan werd in het gelijk gesteld, terwijl in de huurovereenkomst stond dat dat niet mocht. Deze zaak kwam in 2020 aan de orde bij de Geschillencommissie Recreatie. Uitzondering De recreant wilde januari 2020 graag een aanbouw maken bij zijn stacaravan. De recreatieondernemer stelde vervolgens tegenover de recreant dat hij in oktober 2019 had besloten dat niemand op de camping meer nieuwe aanbouwsels mocht plaatsen. Dit zou ook zo zijn vastgelegd in de individuele huurovereenkomsten met de recreanten. Tot verbazing van de recreant, die daar natuurlijk extra op gespitst was door de Kies niet te snel voor een uitzondering, want anderen kunnen zich daarop beroepen weigering tot medewerking, verscheen er in februari 2020 toch een nieuwe aanbouw bij een andere recreant. Daarop wendde de getergde recreant zich tot de Geschillencommissie, om alsnog toestemming voor zijn gewenste aanbouw af te dwingen. Hard onderuit De recreatieondernemer ging hard onderuit: hij kon ter zitting niet logisch verklaren waarom hij de ene aanbouw wel had geweigerd en de andere niet. Ook bleef onduidelijk waarom hij eerdere aanbouwsels in het verleden had toegelaten, terwijl er toen al regels golden dat dat niet mocht. De Geschillencommissie oordeelde dat het beeld was ontstaan van ‘betrekkelijke chaos en ongelijkheid’. De stelling dat de recreatieondernemer achteraf het beleid had aangescherpt, baatte hem niet. De weigering was volgens de Geschillencommissie in strijd met de redelijkheid. De les: als je regels voor aanbouwsels opstelt, en die op de camping van toepassing verklaart, handhaaf ze dan ook. Kies niet te vlug voor een afwijking of het maken van een uitzondering, want daarmee neemt de kracht van de regel af. 08-2021 | Recreactie 29
Ontdek de Wildkamp app Nóg sneller bestellen, altijd & overal Volledig assortiment onder de duim Met scanfunctie sneller afrekenen in vestiging Altijd alle informatie bij de hand Vanaf nu beschikbaar Meer informatie? Ga naar wildkamp.nl/app
vakinfo Speelplaats of trekpleister? Een zorgvuldig ingerichte speelplaats kan een mooi rendement opleveren. Maar dan moeten alle ingrediënten wel goed op elkaar zijn afgestemd. Want een goede speelplaats is meer dan een verzameling speeltoestellen. Maar hoe maak je van je speelplaats een echte trekpleister voor kinderen in verschillende leeftijden? Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Hercules Speeltoestellen Houd bij de realisatie van een speelplaats rekening met drie factoren: speelplezier, een goede locatie en beleving. Als het gaat om speelplezier is het zaak te zorgen voor een uitgebalanceerd aanbod voor jongens én meisjes in de verschillende leeftijdsgroepen van 0 tot 6 jaar, 6 tot 12 jaar en 12 jaar en ouder. Creëer zones voor deze leeftijdsgroepen en verschillende speltypen. Elk kind ontwikkelt zich op zijn eigen manier. Maar goede speelruimte bevordert de sociale interactie tussen kinderen. Een goede locatie Ga er bij de vervanging van een bestaande speelplaats niet automatisch van uit dat de nieuwe voorziening op dezelfde plek moet komen. Kijk kritisch naar de indeling van je park. Vraag met een enquête aan je gasten waar behoefte aan is en wat de juiste plek is. Onderzoek ook of een locatie in de buurt van je horeca tot de mogelijkheden behoort. Zo maak je van je speelplaats een omzetverhogend element. Mocht dit niet te realiseren zijn, overweeg dan het plaatsen van mobiele horeca in de buurt van de speelplaats. Misschien een hippe food truck? Als het park een thema heeft, probeer dat dan door te zetten naar de speelplaats. Laat je goed adviseren door een leverancier of landschapsarchitect, zodat je zeker weet dat je de juiste doelgroep de juiste uitdagingen kunt bieden. Zorg voor een mix van speeltoestellen waar iedereen gebruik van kan maken, ook kinderen met een beperking. Kies een materiaal dat past bij de gewenste uitstraling en levensduur. Ideaal is de combinatie van de speelplaats met een terras Prijsbewust Wees prijsbewust bij de aanschaf van speeltoestellen. De investering is over het algemeen fl ink. Het loont om prijzen te vergelijken. Het is ook lonend om te werken met een leverancier die de toestellen samen met je eigen technisch medewerkers installeert. Zo bespaar je op installatiekosten, maar wordt alles toch veilig en juist geplaatst. Met dank aan Hercules Speeltoestellen 08-2021 | Recreactie 31
PERFECT ONDERHOUDEN PARKPADEN. HET MOOISTE WELKOM VOOR UW GASTEN! Hou uw park in optimale conditie. Een oppervlakbehandeling zorgt niet alleen voor een fraaie uitstraling, maar ook voor een extra lange levensduur van uw bestaande weg. Met de PaveCare CombiTruck zijn we bovendien in één keer klaar. Vraag nu naar de mogelijkheden of bekijk nog meer opties op PAVECARE.NL
productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Sport- en spelapp Yalp+ is een gratis app die spelers verbindt met de interactieve sport- en speeltoestellen van Yalp. Gebruikers kunnen in de toepassing bijvoorbeeld deelnemen aan competities of spelinformatie vinden. Een account aanmaken is niet nodig. De app vindt automatisch alle interactieve speeltoestellen van Yalp in de buurt. T: (0547) 28 94 10 I: www.yalp.nl Glasreiniger Ecolab Alklanet is een gebruiksklare glasreiniger op alcoholbasis voor een snelle en veilige reiniging van alle harde gladde oppervlakken in het interieur zoals glas, kunststof, hout, steen en metaal. Ecolab Alklanet zit een in gebruiksklare fl acon van een liter met sproeipistool. Het kan worden gebruikt in combinatie met een microvezeldoek. T: (050) 312 96 85 I: www.wola.nl Design douchegoot De nieuwe generatie douchegoot TECEdrainline-Evo beschikt over een glad gepolijste binnenzijde die driedimensionaal afl oopt. Preciezere hoeken en smallere randen geven de goten een strakker aanzien. Omdat kieren en naden ontbreken zijn de douchegoten gemakkelijker schoon te maken. Ook zijn ze hygiënischer dan andere douchegoten, aldus de producent. T: (0592) 41 50 74 I: www.tece.com Opbouwzwembad De Camo Quick Pool is een plug&play opbouwzwembad dat in korte tijd is te installeren. Je voorziet het bad van water, steekt de stekker in het stopcontact en gebruikt vervolgens de app voor de verdere bediening. Het zwembad kan praktisch op elke egale ondergrond geplaatst worden. De ombouw is naar eigen wens te bekleden. Het zwembad heeft een waterdiepte van 62 centimeter en is onder meer geschikt als extra faciliteit bij een vakantiehuisje. T: (074) 250 74 83 I: www.design-zwembaden.nl 08-2021 | Recreactie 33
FORSE INRUILPREMIE ONTVANGEN? Lever uw oude kookapparatuur in Kookunit 2-pits gas Kookunit 4-pits gas Type Z7GCGD2C0H gietijzeren pandragers afm. 40x70x25 cm 2x5,5 kW branders Type Z7GCGH4C0H gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders Kookunit 6-pits gas Type Z7GCGL6C00 gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders 4500.1000 normaal actie 1.260,950,4500.1002 + 4510.1004 normaal actie inruilkorting 150,NU 800,Bakplaat elektrisch Type Z7FTEDHSI0 glad afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 4,2 kW 4501.1040 normaal actie 1.940,1.485,inruilkorting 155,NU 1.330,Kookunit 2-plaats inductie Type Z7INED2000 energieregelaar afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 7 kW EIA SUBSIDIE 4500.1050 normaal actie 45,5 Energie Investerings Aftrek 2.385,1.670,inruilkorting 150,NU 1.520,Lavagrill gas enkel Type Z7GRGDLC00 gietijzeren grillrooster afm. 40x70x25 cm 7 kW 4505.1004 normaal actie 2.095,1.630,inruilkorting 225,NU 1.405,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INEH2000 energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 3,5 kW EIA SUBSIDIE 45,5 Energie Investerings Aftrek 4500.1014 normaal 3.255,actie 2.495,inruilkorting 375,NU 2.120,Lavagrill gas dubbel Type Z7GRGHLC0H gietijzeren grillrooster afm. 80x70x25 cm 14 kW 4505.1006 normaal actie 2.850,2.215,inruilkorting 300,NU 1.915,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INED400P energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 5 kW EIA SUBSIDIE 6.595,5.050,inruilkorting 500,NU 4.550,4500.1052 normaal actie 12.005,9.185,inruilkorting 1.000,NU 8.185,4500.1058 normaal actie 45,5 Energie Investerings Aftrek 14.245,10.900,inruilkorting 1.000,NU 9.900,
Fornuis 6-pits + gasoven Convectieoven elektrisch Type Z7GCGL6C1H gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN + opbergruimte Type FCF 101EZ-NL 5 standen instelbare stoomfunctie 10 plaats (1/1 GN) kerntemperatuurmeter temp.bereik: 30º tot 300ºC afm. 89x90x97 cm 400 Volt | 17,3 kW 4500.1020 normaal actie 4.270,3.270,inruilkorting 500,NU 2.770,Fornuis 4-pits + gasoven Type Z7GCGH4CGH gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN Friteuse gas Type Z7FRGD1GF0 koude zone 1x 15 liter, incl. mand afm. 40x70x85 cm 14 kW 4530.027 normaal actie INRUIL ACTIE 6.805,3.995,inruilkorting 1.000,NU 2.995,Friteuse gas Type Z7FRGH2GFH koude zone 2x 15 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 28 kW 4500.1004 normaal actie 3.400,2.605,4502.1010 normaal inruilkorting 375,NU 2.230,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2E00 2x 12 liter, incl. manden afm. 80x70x25 cm 400 Volt |17,4 kW 3.520,actie 2.695,inruilkorting 350,NU 2.345,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2FF0 2x 14 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 400 Volt | 17,4 kW 4502.1012 normaal actie 6.150,4.705,inruilkorting 745,NU 3.960,Pastakoker gas Type Z7PCGD1KF0 24,5 liter afm. 40x70x85 cm 10,5 kW excl. manden opklapbare elementen 4502.1064 normaal actie 3.460,2.650,inruilkorting 400,NU 2.250,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 4502.1072 normaal actie 4.545,3.480,inruilkorting 555,NU 2.925,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 17-22-01 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. 4509.1000 normaal 2.910,actie 2.295,inruilkorting 350,NU 1.945,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl
We hebben de toegangstechniek opnieuw uitgevonden Bezoekers van recreatieparken, jachthavens en camperplaatsen willen maximale gastvrijheid, geen wachtrijen en effi ciënte toegang tot de accommodaties en voorzieningen. Maar ook een vlotte verkeerscirculatie, soepel parkeren èn dat onbevoegden buiten de hekken blijven. Daarom introduceert Seijsener nu SenTrance, de meest vernieuwende toegangstechniek. SenTrance vormt de ogen, oren en rechterhand van de beheerders. Het koppelt de toegangscontrole aan het reserveringssysteem. Het stuurt de hardware aan zoals slagbomen, hekwerken, tourniquets, toegangsdeuren en verlichting. Ook op onbemande camperplaatsen. SenTrance herkent kentekens en verstrekt en leest pin- en barcodes en QRcodes. Met de handige app heeft u altijd het overzicht en kunt u meteen handelen. Zo houdt u meer tijd over voor de gastvrijheid van uw bezoekers. Seijsener heeft de toegangstechniek opnieuw uitgevonden. Ga maar genieten. info@seij sener.nl Tel. 075-6810 610 sentrance.nl Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
1 Online Touch