op één lijn 73 Moreel dilemma Prikkelend of geprikkeld? DOOR NATHALIE NOTERMANS, HUISARTS, MA PHILOSOPHY, BIO-ETHICS & HEALTH “En is uw kind gevaccineerd volgens het Rijksvaccinatieprogramma?” “Nee” Ik val stil en draai me van mijn computer naar de ouders die met hun éénjarige dochter tegenover me zitten. De vraag naar vaccinaties zit standaard in mijn anamnese bij kinderen met koorts, maar blijkbaar is deze vooral retorisch geworden. Een ontkennend antwoord krijg ik zelden of nooit. In deze setting (de huisartsenpost op zaterdagavond) vraag ik me af wat ik ermee moet. Werp ik me in de rol als gezondheidsbevorderaar en leg ik uit wat de risico’s zijn van de twaalf infectieziekten uit het landelijke vaccinatieprogramma? Denk ik aan mijn maatschappelijk plicht door uit te leggen wat de risico’s zijn op een uitbraak als de vaccinatiegraad verder daalt? Maak ik een melding naar de eigen huisarts met het verzoek het gesprek met dit gezin aan te gaan? Kijk ik dit kind éxtra goed na of is het risico op een gevaarlijke infectieziekte eigenlijk niet zo heel veel groter? Of respecteer ik de autonomie van deze mensen en doe ik verder niks? Bovenstaande casus blijkt illustratief voor de huidige tijd. De NOS kopte afgelopen week ‘RIVM bezorgd: vaccinatiegraad jonge kinderen zakt onder 90 procent1’, naar aanleiding van het jaarverslag van het RIVM2. Hoe erg is het dat de vaccinatiegraad daalt? Hoe wordt het cijfer überhaupt bepaald? Hoe kunnen we de daling verklaren? En veel belangrijker: wat moet de huisarts hiermee in de spreekkamer? De vaccinatiegraad wordt door het RIVM bepaald ten aanzien van een bepaald geboortecohort. Er wordt dus gekeken hoeveel procent van de kinderen geboren in een bepaald jaar bepaalde vaccinaties hebben gekregen. In de afgelopen analyse van het RIVM valt op dat er sinds 2021 een dalende trend zichtbaar is. Zo is het percentage gevaccineerde tweejarigen met de BMR-vaccinatie voor het eerst in jaren onder de 90% (88,8%), terwijl de streefwaarde vanuit de WHO 95% is. Dat maakt dat een uitbraak van de mazelen een reëel scenario dreigt te worden. 3 1 NOS Nieuws, donderdag 29 juni, RIVM bezorgd: vaccinatiegraad jonge kinderen zakt onder 90 procent 2 RIVM, 29 juni 2023, Vaccinatiegraad en jaarverslag Rijksvaccinatieprogramma Nederland 2022 3 https://www.vzinfo.nl/vaccinaties/internationaal#vaccinatiegraad-mazelen Bij dit percentage moet echter een kanttekening gemaakt worden. Sinds 1 januari 2022 moeten (gezaghebbende) ouders expliciet toestemming geven om de vaccinatiegegevens vanuit het lokale consultatiebureau te delen met het RIVM. Omdat niet iedereen die toestemming geeft, ontvangt het RIVM een deel van de gegevens niet. Deze vaccinaties kunnen dus niet worden gekoppeld aan locatie of leeftijd en worden daarom niet meegenomen in de vaccinatiegraad. In de praktijk blijkt dat 5% van alle vaccinaties anoniem worden geregistreerd. Er komt een wetsvoorstel aan om dit systeem om te zetten in een ‘geen bezwaar, tenzij’ om het percentage anonieme vaccinaties nog kleiner te maken.4 Naast de anonieme vaccinaties zijn er nog meer vaccinaties die wel zijn gezet, maar niet worden meegeteld. Zo worden in sommige grensgemeenten (volgens het RIVM onder andere in Vaals, Kerkrade en Simpelveld) kinderen in Duitsland of België gevaccineerd. Deze vaccinaties worden niet meegenomen, alleen als ze door ouders expliciet worden doorgegeven en geregistreerd. Ook van asielzoekerskinderen die wel al staan ingeschreven in de BRP (Basisregistratie Personen), worden de (eventueel) eerder gezette vaccinaties alleen meegenomen na een vaccinatie-intake en na juiste registratie. Tenslotte worden vaccinaties gezet door huisartsen of vaccinatiecentrum niet altijd goed geregistreerd in het daarvoor bestemde programma Praeventis. Hierdoor wordt met name in grensgemeenten en in gemeenten met een asielzoekerscentrum de vaccinatiegraad onderschat.5 Tegelijkertijd weten we dat in bepaalde gemeenten (met name de ‘Biblebelt’) de vaccinatiegraad ver onder de 90% ligt. Specifieke informatie per gemeente kan op de website van het Ministerie van Volksgezondheid worden gevonden.6 Enerzijds is het dus goed om kritisch naar deze nieuwsberichten te kijken en in het achterhoofd te houden dat de cijfers niet het complete verhaal vertellen. Anderzijds is er wel degelijk een (internationale) trend te zien in daling van gevaccineerde kinderen. Men verklaart dit door onder andere de coronapandemie en de verspreide desinformatie, maar ook door conflictsituaties en vaccinatietekorten zijn er de afgelopen twee jaar wereldwijd minder vaccinaties gezet. 4 Den Haag, 2 februari 2023, 651 “Voortgang Vol vertrouwen in vaccinaties” 5 https://www.vzinfo.nl/bronnen-methoden-en-achtergronden/vaccinatievraag-en-antwoord 6 https://www.vzinfo.nl/vaccinaties 23
24 Online Touch Home