Individuele besluitvorming De strategie zet ook in op het benutten van de potentie van data op het gebied van individuele besluitvorming. Voor een argeloze burger kunnen de ambities klinken alsof de overheid vooral veel méér wil doen met data, terwijl de praktijk ook laat zien dat de combinatie overheid en profilerende algoritmes bijzonder ongelukkig kan uitpakken. Er zijn al moties ingediend om álle profilerende overheidsalgoritmes te stoppen. “Juist de uitvoeringsorganisaties hebben een strategie nodig om hun dienstverlening toekomstbestendig te maken met behulp van data”, stelt Faber. “De uitvoering is door jarenlange bezuinigingen sterk onder druk komen te staan. Zij geven aan dat de nood hoog is. De datastrategie gaat juist over het benutten van de potentie van data op een verantwoorde manier.” BZK helpt overheden ook om data en algoritmes op verantwoorde wijze in te zetten, onder meer door de ontwikkeling van de Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmes en de handreiking non-discriminatie by design. Politieke discussie De vraag welke mate van gegevensuitwisseling verantwoord is om de dienstverlening van uitvoeringsorganisaties te verbeteren, is in de eerste plaats een politieke. Nathan Ducastel hoopt dat het programma aan de basis zal staan van stevige politiek gesprekken. “De politiek zegt dat het efficiënter en goedkoper moet, maar ook geheel veilig en privacyproof. We mogen geen informatie over inwoners uitwisselen, behalve onder de meest strikte voorwaarden. Dat kan niet allemaal tegelijk.” Neem het in kaart brengen van de multiproblematiek rondom armoede en schulden. Het is mogelijk om mensen die in de schulden dreigen te raken tijdig op te sporen door de uitwisseling van persoonsgegevens, maar is het ook gewenst? Moet de overheid ingrijpen voor het misgaat, of is het de eigen verantwoordelijkheid van de burger? Is het voorkomen van schulden en armoede belangrijker dan het beschermen van privacy van inwoners? Ducastel: “Op tal van terreinen valt er echt iets te kiezen.” Stoppen met sexy datapilots? De vraag blijft of de data van inwoners in goede handen zijn. Onlangs bleken zes van de negen overheidsalgoritmes die de Algemene Rekenkamer onderzocht, niet te voldoen aan het toetsingskader. Staatssecretaris Digitalisering Alexandra van Huffelen laat onderzoeken of ze voorlopig moeten worden stopgezet. Ook aan de meest basale vormen van gegevenshuishouding schort het nogal eens, liet een recent onderzoek van Bits 14 De potentie van data benutten op een verantwoorde manier of Freedom zien. Volgens het onderzoek voldoen de tien grote gemeenten niet aan de AVG. Maar de oproep van de burgerrechtenorganisatie om geheel te stoppen met sexy datapilots zolang de basis niet op orde is, noemt Ducastel onverstandig. De overheid laat daarmee te veel innovatieve kansen liggen; kansen die bijdragen aan een betere samenleving en aansluiten bij wat in de maatschappij wordt verwacht. Tegelijkertijd onderstreept hij de noodzaak van voorzichtigheid en zorgvuldigheid bij de inzet van data door de overheid. “Laten we daarom allemáál zorgen dat de basis op orde is, niet alleen gemeenten. Net als informatieveiligheid blijft dat van groot belang. Maar ga ook door met pilots uitvoeren, naar beste eer en geweten, met alle checks and balances die we in het systeem hebben, accepterend dat er af en toe iets misgaat, simpelweg omdat het een jong vakgebied is en we aan het begin staan van het voeren van het politieke gesprek daarover. Dat moeten we dan vroegtijdig signaleren. Juist door ervaring op te bouwen kunnen we leren data op een verantwoorde, ethische manier in de zetten. We kunnen er echte maatschappelijke problemen mee oplossen.” Adviesloket Eén van de eerste projecten in het kader van de datastrategie is de oprichting van een loket voor advies over verantwoord datagebruik. Overheidsorganisaties met een dataproject dat dreigt vast te lopen op het spanningsveld tussen wat kan, wat mag en wat wenselijk is, kunnen er terecht voor onafhankelijk, gezaghebbend advies (dat dus ook kan leiden tot stopzetten van een pilot). Zonder dat er veel ruchtbaarheid aan is gegeven, loopt het storm. Zo zat de gemeente Utrecht in haar maag met een voorstel om de camera's op scanauto's voor parkeergeld ook te gebruiken om de leefbaarheid in de stad te bevorderen. Faber: “De gemeente kwam er niet uit. Vanuit de adviesfunctie is een kader opgesteld. De uitkomst was dat beel
15 Online Touch Home