’Kennis is macht’. Zo luidt de meest bondige vertaling van Francis Bacon’s ‘scientia potentia est’ (1597). De meeste hedendaagse politici en wetenschappers zullen deze stellingname bevestigen. Ook al wordt veel informatie betwist en vindt kennis niet als vanzelf haar weg in de arena’s van macht, toch bestaat er een positieve correlatie tussen kennis en macht. Informatie vormt de grondstof voor kennis en draagt bij tot het versterken van iemands machtspositie. Door Guido Enthoven Beeld Barry Hage 16 Macht is kennis M inder bekend is dat ook het omgekeerde geldt. Machtige actoren beschikken doorgaans over meer informatie. Zij hebben de positie, de mensen en de middelen om relevante informatie te verwerven. In de bestaande krachtsverhoudingen tussen regering, parlement en samenleving richt informatie zich in het bijzonder tot de regering. Ambtenaren werken in opdracht en onder het gezag van ministers. Wetenschappers en consultants verrichten onderzoek in opdracht van departementen. Bedrijven en maatschappelijke organisaties richten zich met hun lobby-inspanningen primair op de ministeries waar besluitvorming wordt voorbereid en waar budgetten worden verdeeld. Daarmee oriënteren belangrijke informatieproducenten zich primair op ‘de macht’ als belichaamd door regering en departementen. Macht magnetiseert informatie, omdat het veel gespecialiseerde informatie aantrekt. Macht kleurt informatie Deze aantrekkingskracht is ook op subtieler niveau waarneembaar. Een goed ambtenaar, een dienstbaar consultant, een intelligent wetenschapper of een berekenende lobbyist weet zijn boodschap te framen in de woorden en taal die passen in de huidige machtsverhoudingen en aansluiten bij het dominante politieke discours. Invloed wordt verkregen naar de mate waarin partijen in staat zijn hun ideeën te vertalen in termen van bestaande machtsverhoudingen. Macht magnetiseert informatie, omdat het de toonzetting van informatie beïnvloedt. Macht selecteert en verbergt informatie Ten slotte is de magnetiserende werking van macht ook in de meest letterlijke zin waarneembaar. Macht trekt informatie aan, om het in sommige gevallen niet meer los te laten. Onwelgevallige rapporten en adviezen – van ambtenaren of via opdrachtonderzoek – worden indien dit ambtelijk of politiek wenselijk wordt geacht, binnenskamers gehouden of verdwijnen in een lade of ‘zwart gat’. Iedere dag opnieuw wordt in Den Haag de afweging gemaakt om bepaalde informatie niet door te geleiden, vaak omwille van redenen van noodzakelijke selectie, maar periodiek ook omdat het om verschillende redenen niet opportuun is om ‘de minister daarmee lastig te vallen’, of de Kamer daarover te informeren. Macht magnetiseert informatie, omdat het over de mogelijkheid beschikt om bepaalde informatie – al dan niet tijdelijk – te onttrekken aan het politieke en maatschappelijke discours. Macht kleurt kennis Machtigen hebben daarmee meer kennis over het verleden en bepalen welke informatie wordt ingezet bij het maatschappelijk debat over toekomstig beleid. “(...) Informatie is heel ‘licht’ materiaal en voegt zich daarom nauwkeurig naar de bestaande krachtsverhoudingen, zoals die tussen parlement en regering. Het is als het ijzervijlsel uit de natuurkundeproef van de middelbare school waarmee je de lijnen van het magnetisch veld tussen de noordpool
17 Online Touch Home