politiek geautoriseerd. Veel ministeries hebben overigens een jaarlijkse verzamelwet waarin ‘beleidsarme’ wijzigingen of verbeteringen kunnen worden doorgevoerd.” Hoe kijkt u naar de toeslagenaffaire, waren de algoritmes van het systeem de oorzaak of de ambtenaren? “De indicatoren voor het onderliggende risicoclassificatiemodel zijn door mensen bepaald, het was geen zelflerend algoritme. De strikte interpretatie van de uitkomsten en de wet met hoge terugvorderingen zijn ook op het conto van personen te schrijven. Die brachten hun besluiten in het ICT-systeem dat de uitvoering met brieven verzorgde. Het onderliggende strenge beleid is geformuleerd in samenspraak met de Tweede Kamer. In de hele keten namen mensen de besluiten, van de top tot aan de bureaus, waardoor de hele keten zo verkeerd uitpakte.” Ook de Kamers zijn niet kritisch genoeg over de uitvoering van wetgeving die ze behandelen. Hoe moet je een betere besluitvorming inrichten? “Met de concrete vraag: hoe zien het proces en systeem van de uitvoering van de wetten er straks uit? Hoe maak je selectieregels die ruimte bieden voor andere besluiten, met meer aandacht vooraf voor de risico’s op verlies van de menselijke maat. De focus zou niet alleen gericht moeten zijn op selecties voor toezicht - dus waar zitten de risico’s op overtreding van de regels - maar ook op de vraag waar mensen ondersteuning nodig hebben. De Kamer kan al rapporteurs voor behandeling van wetten aanstellen. De commissie Digitale Zaken van de Tweede Kamer zou hierbij een coördinerende rol moeten spelen ter ondersteuning van de verschillende vaste commissies. Ze kunnen technische briefings organiseren en kritische vragen stellen over de invulling en uitvoering en beoogde architectuur. Als de plenaire behandeling aan de orde is, kunnen die kwesties worden meegenomen.” Is de commissie Digitale Zaken daarvoor bedoeld en heeft ze daartoe de kennis in huis? “Nu richt die commissie zich inderdaad vooral op specifieke wetgeving voor digitalisering, zoals over AI en Wet digitale overheid. Ze moet zich ook bezighouden met het mee voorbereiden van reguliere wetgeving, zoals voor sociale zekerheid of fiscaliteit, die ook met technologie wordt uitgevoerd.” Ze zullen zeggen: wij zijn gekozen volksvertegenwoordigers, geen aangestelde technici die alle wetgeving even toetsen. “Dat is waar, maar ik vind dat ze als medewetgever verantwoordelijk zijn voor een goede en uitvoerbare wetgeving. In deze tijd hoort het erbij dat je als parlement ook op ICT-gebied Nummer 45, januari 2023 Wetenschapper Mariette Lokin: “In deze tijd hoort het erbij dat je als parlement ook op ICT-gebied minimaal de goede vragen stelt en je verdiept.” minimaal de goede vragen stelt en je verdiept. Qua deskundigheid valt er inderdaad nog wat te winnen. Je kunt dat niet afschuiven op ambtelijke ondersteuning. Misschien moet je de Tweede Kamer uitbreiden.” Inhoud en deskundigheid verloren deze eeuw juist aan belang, wetgeving werd bijzaak in de strijd om de meeste ophef. Hoe krijgen we weer saaie, maar doelmatige politiek? “Sterker nog, specialistische wetgeving wordt soms niet eens meer in de plenaire zaal behandeld in de Tweede Kamer. Neem de wezenlijke Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden, die is in een zijzaaltje behandeld. Dat komt de legitimiteit niet ten goede. Er is absoluut meer verdieping nodig in het parlement om erdoorheen te kunnen prikken als uitwerking van wetgeving spaak dreigt te lopen, inclusief de ICT.” Tot slot: u heeft uitgeschreven hoe dat vorm moet krijgen. Kunt u dat samenvatten? “Ja, door speciale rapporteurs die de vaste commissies ondersteunen bij de voorbereiding van de behandeling en door meer te werken met briefings waarin ambtenaren uitleggen hoe de uitvoering wordt ingericht. Ik heb ook een aantal concrete vragen geformuleerd die Kamerleden zouden kunnen stellen, over relevante aspecten zoals delegatie, ruimte in de wetgeving, gebruikte begrippen, en organisatie en techniek.” Mariette Lokins publicatie ‘Een wendbare medewetgever’ is te vinden via: rechtenoverheid.nl/publication/een-wendbare-medewetgever 55
56 Online Touch Home