willen we dit vooral verder uitwerken en er ook mee experimenteren: wat werkt wel en wat niet. Zoals ook het credo ‘van buiten naar binnen’ dat als uitgangspunt wordt gehanteerd, maar zelden zo wordt ingevuld. Ik denk dat wij daar als coalitie in positieve zin een steentje aan bijgedragen hebben. Dat zien we ook als onze opdracht: verbinden, agenderen en zorgen dat die blik vanuit de maatschappij wordt meegenomen in alle lopende programma’s, ook in de uitvoering ervan. Wij willen vooral de koppeling leggen zodat we gezámenlijk aan deze vraagstukken kunnen werken. Want het is ongelooflijk complex geworden, dat kan de overheid niet alleen.” De koppeling leggen betekent ook dat de coalitie voor de uitvoering van haar actielijnen aansluiting probeert te vinden bij al lopende initiatieven. Van Ierssel: “Onze financiering voor de komende periode is rond en we kunnen ons nu gaan richten op de uitvoeringsagenda voor 2024. De aansluiting op lopende initiatieven is voorwaardelijk voor het welslagen van de coalitie. Wij zijn na twee jaar ook toe aan een evaluatie en herijking: wat er speelt weten we nu, maar wat slaat aan, wat is voldoende afgedekt door andere partijen en waarop kunnen en moeten wij doorpakken? Er zit een waanzinnige denkkracht in deze coalitie en die krachten bundelen en de samenwerking met andere partijen opzoeken is belangrijk.” Schone dromen Enthoven deed ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van ECP Digitale InformatieSamenleving onderzoek naar een kwart eeuw overheid, ICT en samenleving. Dat resulteerde in het onderzoekrapport 'Over schone dromen en verbroken beloften’. Zijn de ‘schone dromen’ uitgekomen? Van de twaalf zijn er twee grotendeels of helemaal gerealiseerd, constateert hij, vier in aanzienlijke mate en zes niet of nauwelijks. Het is Enthoven opgevallen dat een kwart eeuw geleden al ‘intelligente en nog steeds actuele en waardevolle’ adviezen zijn uitgebracht over de kansen van wat toen nog de elektronische snelweg heette. Hoewel het niet binnen de scope van zijn onderzoek viel, heeft hij wel een idee waarom een groot deel van die beloften nog geen realiteit is geworden. “De oorzaak verschilt per punt, maar het heeft te maken met verschuivende politieke en ambtelijke prioriteiten. Het ene kabinet wil het recht op openbaarheid verankeren in de grondwet, zoals destijds was beloofd, het volgende vindt dat niet zo belangrijk. Sommige oplossingen zijn ook enorm ingewikkeld. Regie op je eigen gegevens bijvoorbeeld klinkt eenvoudig, maar is complexe materie. En toch – ik ben een blijmoedig mens – is het in het licht der eeuwigheid een processie van Echternach: twee stappen vooruit, eentje achterNummer 49, januari 2024 uit. Dit proces zal zich de komende decennia voortzetten.” Opname van de actielijnen uit het coalitiemanifest in het Actieplan Open Overheid is een belangrijke opsteker, benadrukt Enthoven. “Ongeveer 25 tot 30 procent van de ambtenaren vindt openbaarheid en transparantie belangrijk en zet daar graag stappen in. Een even grote groep vindt het maar gedoe en een laatste grote groep is vooral volgend. Vanuit dat perspectief is het heel betekenisvol dat onze ideeën voor de komende vier jaar staand beleid zijn geworden. Het is ook een oproep richting ambtenaren om meer te doen met de stem van gebruikers en maatschappelijke organisaties.” We zijn betrokken geweest bij het aanpassen van de ambtelijke eed en helpen nu om ervoor te zorgen dat die bij ambtenaren landt en beklijf Allebei iets veranderen Heeft ruim twee jaar maatschappelijke coalitie al geleid tot een meer gelijkwaardige informatierelatie tussen burger en overheid? Van Ierssel: “Persoonlijk vind ik het nog te weinig. In het begin hebben we ons vooral gefocust op ons bestaansrecht en wilden we als serieuze samenwerkingspartner gezien worden. Het gaat om een relatie, dus je hebt het over twee partijen die allebei iets moeten veranderen. Aan de kant van de overheid gebeurt al veel, maar hoe organiseren we dat aan de kant van de samenleving? Ik denk dat we meer afspraken moeten maken, bijvoorbeeld over de inzet van gemeenschapsgoederen als opensource-ICT en cookiewetgeving. Nu gaan websites er standaard vanuit dat je voor alle cookies toestemming geeft, tenzij je actie onderneemt. Als we dat nou eens omdraaien? Ik zou het mooi vinden als we gelijktijdig binnen de overheid én aan de kant van de samenleving aan thema’s gaan werken die bijdragen aan die gelijkwaardige informatierelatie.” 27
28 Online Touch Home