OVERHEID IN TRANSITIE maar komt er binnen de organisatie niet uit of het mag, kan en ethisch is. Hiervoor is de Adviesfunctie in het leven geroepen, een team experts van onder andere het kantoor van de Landsadvocaat dat zich over de datavraag buigt. Speerpunten Interbestuurlijke Datastrategie Komen tot betere, integrale afwegingen rondom datagebruik. Wat kan er, wat mag er en wat is wenselijk? 2 Ontwikkelen van overheidsbrede systeemfuncties, waaronder het federatief datastelsel waarmee data beter vindbaar en technisch uitwisselbaar wordt, maar ook stimuleren van kennisdeling en datavaardigheden vanuit een interbestuurlijk kenniscentrum. Gebruikmaken van concrete use cases met maatschappelijke waarde, bijvoorbeeld voor opgaven op het gebied van zorg, wonen, stikstof en de energietransitie. 3 1 “Op het moment dat ergens in de controletoren een 'nee' of een 'weet niet' klinkt, zie je handelingsverlegenheid ontstaan,” vertelt Ducastel. “Daarom stranden veel datainitiatieven voorbij de pilotfase. De Adviesfunctie biedt in zulke gevallen uitkomst. Zo vroeg de gemeente Utrecht de experts in hoeverre meervoudig gebruik van camerabeelden van scanauto’s mogelijk is. “Wij proberen de vraag vervolgens naar een ander niveau te tillen, zodat we er een generiek instrument van kunnen maken,” zegt Kuilboer. “Een volgende gemeente of een waterschap hoeft dan alleen nog een generiek beslisstappenplan langs te lopen.” Voortbouwend op de Adviesfunctie wordt gewerkt aan een triageloket van de overheid. Dit komt voort uit een vraag van het Netwerk van Publieke Dienstverleners (NPD), dat behoefte heeft aan onafhankelijke, gezaghebbende uitspraken voor complexe zaken. Brede beschikbaarheid De bedoeling is dat overheidsorganisaties zo veel mogelijk gebruikmaken van wat er al is, en, in de woorden van Kuilboer “dat ze door de bomen het bos zien.” Een kenniscentrum maakt generieke instrumenten die het programma ontwikkelt breed beschikbaar. In een kennisbank in de Pleio-omgeving van het programma staan nu onder meer een toolbox verantwoord datagebruik en een scan datavolwassenheid. Als voorbeeld van hergebruik noemt Kuilboer de interbestuurlijke aanpak die voor de energietransitie is ingezet en die nu ook wordt toegepast op het fysieke domein, waar men nu werkt aan een Interbestuurlijke Samenwerking Informatiepositie voor de Woonopgave. Een ander populair programmaonderdeel zijn de Datadialogen, waarin de deelnemers samen het idee voor een mogelijk dataproject analyseren: wat zijn de maatschappelijke opbrengsten? Wat zijn de risico’s? Hoe zwaar wegen publieke waarden zoals privacy, autonomie en gelijkheid? 36 iBestuur 50, april 2024 De IBDS helpt overheden en bedrijven om met elkaar contractuele afspraken te maken Momenteel werkt het programma aan een zogeheten beslishulp die inzicht geeft in de verschillende fases van de transitie naar een datagedreven organisatie. In april volgt de lancering, tijdens een kennisnetwerksessie van VNG. “Een belangrijk kenmerk van het programma is dat we de interbestuurlijke partners vragen via welke kanalen we hun achterban het beste bereiken,” zegt Kuilboer. “Wij hebben geen groot team dat het land in gaat. We moeten met elkaar slim nadenken over de vraag hoe we ervoor zorgen dat mensen de producten kennen.” Markt en overheid Met de IBDS wordt ook gewerkt aan het verbeteren van de verhouding tussen markt en
37 Online Touch Home