Voorwoord Gekweld, verbaasd, verdrietig, levenslustig, laconiek, maar ook geëmotioneerd – in de portretten van fotograaf Janita Sassen valt een breed palet aan emoties te ontwaren. Wat wellicht de rode draad vormt, is acceptatie: ja, dit kan het leven ook in petto hebben, een hartstilstand. Ook daarna valt het leven nog te leven. Zowel die weerbaarheid als kwetsbaarheid is door haar vastgelegd, soms in een en hetzelfde beeld gevangen. Sassen, van beroep fotograaf voor diverse tijdschriften, toont ons een kant die vaak ongezien blijft. In het geweld van het dagelijks leven houdt de mens zich bij voorkeur groter dan hij is, vermijdt hij juist zijn kwetsbaarheid. Het masker dat hij in zijn overlevingsdrift opzet, durft hij maar zelden af te zetten. Als fotograaf zoekt Sassen die kant juist op. Dat ze die daadwerkelijk weet vast te leggen, valt niet los te zien van het onzichtbare werk dat aan het fotograferen voorafgaat: het opbouwen van een vertrouwensband met de geportretteerde. Zichtbaar is in welke mate zij daartoe in staat is: vrijwel zonder uitzondering durven de geportretteerden zich aan haar bloot te geven, waardoor ze iets essentieels van zichzelf tonen. Dat de fotograaf hen zo ver krijgt, heeft te maken met gebeurtenissen in haar eigen leven – de hartstilstanden die haar man Bert in 2014 en 2015 zijn overkomen. Diens portret op het omslag van dit boek vormt een aangrijpende illustratie van onze kwetsbaarheid. Met Even dood heeft Sassen haar boek een titel meegegeven die mij uit het hart is gegrepen, als ik het zo mag zeggen. ‘In 2017 ging ik plotseling even dood’, luidde de eerste zin van het artikel waarin ik, journalist van de Volkskrant, in september 2018 verhaalde over mijn hartstilstand. Het was de opmaat van een serie interviews in de krant over de vraag wat de zin van het leven is – een voor mij urgente kwestie na mijn plotselinge confrontatie met mijn sterfelijkheid. Sassen voelde een andere aandrang. Zij ging op zoek naar lotgenoten van Bert, gedreven door haar nieuwsgierigheid. Zij wilde weten hoe anderen omgingen met een gebeurtenis die in essentie onbevattelijk is. Een hartstilstand is een absurde gebeurtenis, wat mooi tot uiting komt in de ogenschijnlijk onmogelijke boektitel waarvoor ze heeft gekozen: Even dood. Die heeft ook iets laconieks: maakt u zich vooral geen zorgen, de betrokkene was wel dood, maar het was slechts even. Aan de zwaarte van de dood wordt zo de lichtheid van tijdelijkheid meegegeven. Dat helpt bij het verteren van een onderwerp dat wel degelijk als een steen op de maag ligt, niet alleen bij degenen die het overkomt, maar ook bij hun familieleden. “Een hartstilstand krijg je met het hele gezin,” merkt een van de geïnterviewden, Alex Vanden Berghe (1967), terecht op. Welbeschouwd is de kring van betrokkenen nog veel groter, want iedereen die de mogelijkheid van een hartstilstand op zich in laat werken, wordt op dat moment met zijn sterfelijkheid geconfronteerd. Maar omdat de mogelijkheid van een plotselinge dood te gruwelijk is, te absurd en te onbevattelijk, blijven we er bij voorkeur niet bij stilstaan – veel liever gaan we verder met onze dagelijkse bezigheden. Toch is het de vraag of aandacht voor onze sterfelijkheid ons niet ook kan helpen dat dagelijks leven tegemoet te treden. De verhalen in dit boek wijzen in die richting. 6 ZATERDAG 1 APRIL 2017 00.57 UUR
7 Online Touch Home