VERBORGEN BREDA in tekst & beeld
Ik zie, ik zie wat jij niet ziet... en het is in Breda. Twaalf keer liet een fotograaf zich inspireren door een gedicht of ultrakort verhaal. Twaalf keer bracht een foto de fantasie van een schrijver of dichter op gang. Zo ontstonden spannende combinaties. Wat eerst was staat telkens op de linkerpagina, met rechts de reactie. VERBORGEN BREDA samenwerkingsproject Fotogroep Breda & cursusgroep Creatief schrijven Nieuwe Veste 2011-2012
POP OP HET DAK Ik en papa in zijn grote bus. Kriebels in mijn buik. Ik kan niet wachten. ‘Dit is Breda’, zegt papa. Daar komen de huizen. Zou hij er nog zijn? Kijk, papa, kijk! De pop op het dak! De pop op het dak! Ik en papa zijn voorbij. Ik ren naar achteren, zwaai. Dag pop. Heidi Buijtels Foto: Peter Schouten
Je roept me met je bronzen stem Je adem als een wolk Je zegt: ‘Kom, we gaan lopen Ik ben je gids en tolk’ Je lichaam is een schaduw Je blik mij onbekend Je vraagt me je te volgen Je toch voorbij gerend Ingrid Stokvisch Foto: Willem Joosse-
WÈZEDDENOU Kondegijstonnog? Wèh? Onston, die kondegij tonnog? Wèhzeddenou? Gij het ons Ton nog gekend of nie? O, gullie Ton! Hoe witte gij dak die kon? Da zeetie. Pieternel van Keijzerswaard Foto: Yolanda Maans
VERBODEN LIEFDE ANNO 1953 Op ons eerste bivak wist ik het. Jij bent het voor mij. Die helblauwe ogen, die stralende lach, die gespierde armen strak gespannen in je uniform. De volmaakte man. Tijdens een weekendverlof bleven we samen achter in ‘het Kasteel’. Toen je voorstelde om samen naar het café te gaan, was ik de gelukkigste man op aarde. Heerlijk, een hele avond in jouw gezelschap vertoeven. De alcohol maakte ons beiden wat losser. Tintelingen over mijn lichaam bij elke blik. Soms leek het alsof je met me aan het flirten was. Zou je dan toch hetzelfde voor mij voelen? Zal ik je meenemen naar de achterkant van het café om je daar te zoenen? Meteen kom ik weer terug op aarde. Onze liefde is onmogelijk. Mirella Gudde Foto: Gerrit Ouwerkerk-
KOFFER In dat ene kleine straatje In dat ene kleine huisje Ligt mijn verleden Stoffig op de zolder Onuitgepakt, vol geheimen Van mijn leven tot nu toe Natasja Feller Foto: Ron van den Houdt
FRAGMENT VAN EEN VERGETEN SPROOKJE Maar Kabouter Bulderbaard lachte haar uit: ‘Schone prinses uit Oosters Ispahaan. Nimmer laat ik je meer gaan. Evenwel schenk me drie hoefijzers bier, de heksenbol van de begijnen, en een parktuin vol witte konijnen. Alleen dan mag je weg van hier!’ Prinses Taxandra barstte in huilen uit. Was ze maar nooit van huis weggelopen. Of beter gezegd: weggevlogen. Dan zat ze nu niet gevangen in een verborgen kabouterburcht, opgesloten achter een dik rood deurtje met sloten van drakenstaal. Zou Qatta haar hier ooit kunnen vinden? Tussen tralies en tranen door keek ze naar de hemel. Maar helaas, geen spoor van haar vliegend tapijt. Léon Ripmeester Foto: Len van den Bogaert-
FAMILIEGESCHIEDENIS Logeren bij opa en oma Schoenmakerij Trommels in de Veemarktstraat. Prikkelende geur van lijm en oud huis Kruisje boven warm bed met muffe dekens. In het hart van de stad en toch gewoon stamppot op het gasfornuis met kaantjes, balkenbrij en zure zult voor opa. Mis in de Antoniuskerk en dan spanning als opa ons met piepende longen naar kinderboerderij Wolfslaar rijdt. Jaren later – biertjes drinken in de kroeg zwalken door diezelfde Veemarktstraat waar vreemden nu hun roes uitslapen achter die vertrouwde gevel. Femke Trommels Foto: wordsnpix , via Flickr (bewerkt)
Statig staan zij daar een koning en een koningin Zwijgzaam heersen zij over hun koninkrijk waar zonnestralen hun licht en warmte door het bladerdak omlaag sturen Even zwijgzaam zijn hun onderdanen nimmer komen zij tot een protest Pas als de zon ondergaat en je heel goed luistert wordt de stilte verbroken door ondergronds gefluister Lilian Trommels Foto: Tonko Tomei-
HAKKENPROOF Keurig in mijn strakke mantelpakje, afgemaakt met hoge hakken, trotseer ik de ochtendkou op weg naar mijn auto. Plots voel ik het trottoir onder mijn blote voet plakken. Nee hè? Niet weer! Ik kijk achterom. Daar staat mijn rode pump, parmantig tussen de grijze glinsterende kinderkopjes geklemd. Onhandig hink ik terug naar plaats delict. Ik ga voorzichtig op mijn knieën zitten en bekijk de schade. Opeens staan er twee sportschoenen voor mijn neus. Ik volg de pantybenen naar boven en zie een hand waaraan twee prachtige pumps bungelen, vervolgens het triomfantelijke gezicht van mijn buurvrouw. Ik wrik mijn mooie hak los en met rode winterkonen tippel ik op mijn tenen verder. Morgen dan ook maar aan de sportschoenen? Dominique Cordier Foto: Simon Sihasale
FOUTEN VAN TOEN Vroom buigende hoofden wenden zich af van de waarheid. ‘Misbruik binnen de Katholieke Kerk? Niet waar, niet gebeurd, verzonnen, gelogen!’ Fouten van toen zijn gladgestreken en vervolgens wit geverfd. Verborgen leed weggestopt achter een strakke pleisterlaag. De kalk brokkelt langzaam af. Oude voegen worden weer zichtbaar, de pijn weer voelbaar. Niet gelogen, echt gebeurd. Elle Glaser Foto: Wim Muijs -
SCHIMMEN Een streng kijkende zuster neemt ons mee door een lange gang. Onze voetstappen klinken hol in het oude gebouw. Een koude wind zorgt voor een lichte huivering. De deur van de grote slaapzaal kraakt bij het openen. Alle bedden zijn leeg, op één na. Daar ligt oma. Ze oogt wat bleek. Als ze ons in het vizier krijgt, begint ze haar angstaanjagende verhaal: ‘Ik hoor voetstappen in de kelder. Een stem fluistert iets onverstaanbaars tegen me. Er heeft de hele nacht iemand naast mijn bed gestaan. De gordijnen waaien terwijl de ramen dicht zijn en er tikt iets tegen de deur. Het spookt hier! Het spookt in De Klokkenberg.’ Mirella Gudde Foto: Petra van der Put
K ijk! A chter dit mooie plaatje R edelijk aan de oppervlakte, ligt T evens een ander verhaal. O ver overvolle supermarkten, die N aast aanbieden, veel weggooien. N eem de doos, verzameld E n platgedrukt naar N ieuwe markten gebracht. D ie onbekende kant O nzichtbaar voor ons O ntneemt hem een lang leven op S traat of op zolder. Heidi Buijtels Foto: Stef Aarden-
BESCHERMD NATUURGOED Op de stenen van het Spanjaardsgat is een plantje neergestreken. Het plantje is zeldzaam, zijn timing uniek. Want ook de haven keert terug naar zijn oude plek. ‘Geef het plantje de ruimte.’ ‘Maar er moet een dam geplaatst.’ Plannen bijgesteld, de dam moet drie meter opzij. ‘Wa’, zei de aannemer. ‘Keb ginne plaant gezien en kant wete, want keb diejen muur us goed gepoetst.’ Gemeentebestuur in paniek: ‘Er moet een onderzoek komen. Hoe kon dit gebeuren?’ ‘Houdoe rustig’, zei de man. ‘As ’t waark gedaon is, kregde gullie un nieuw plaantje. Steenbreekvaoren, zeide toch? Bij d’n Intratuin te koop veur dertien in ’t dozijn.’ Lilian Trommels Foto: Petra van der Put
Ssst stilte… het monster buikt uit. Hij ligt daar vast al honderd jaar. Heerlijk loom in het water met zijn tanden op elkaar fluistert hij zachtjes in de wind: ‘Wat ik nou zo heerlijk vind is weer eens fijn iemand vermalen tussen mijn betonnen kaken.’ Femke Trommels Foto: Johan van Veen-
Ik woon in Breda. Aan de verkeerde kant. Ver buiten het centrum en nog verder van het Mastbos. Als ik me omdraai zie ik de polder. Vlak, wijds en groen. Ik zie de vogels om me heen en voel de wind door m’n haren. Hoe kan het zijn dat ik niet eerder zag wat een prachtige plek de Haagse Beemden is. Elle Glaser Foto: Carla van Gaalen
Vaak ben ik niets dan een leeggelopen vel. Vacuüm gezogen als een voorverpakte vis. Benauwd bijeengepakt tot een compact pakketje. Eenzaam opgeborgen in een stille, donkere schuur. Eens in de zoveel tijd laat ik mij tot leven blazen. Vullen met adem tot mijn bolle buiken zich trots aan de wereld tonen. Ik heb er twee. Zien jullie mij? In mij huist een geheim verlangen: de grond loslaten en meegenomen worden door de wind. In gedachten zie ik mijzelf boven de bomen uitstijgen. Witte konijnen worden kleiner, terwijl ze verbaasd hun koppen oprichten. Vogels vliegen me verbijsterd voorbij. Wolken drijven nu ver onder mij. Als een luchtkasteel zweef ik boven dit plein. Pieternel van Keijzerswaard Foto: Ton Tiggelman -
EERSTE KENNISMAKING De binnenstad straalt me tegemoet haar geschiedenis valt door de ramen van lijn 4 Onderweg – tussenin – daar Vroeger was hier niets nu braakt het cement zich uit zijn voegen Toch, in deze buitenstad vangt glas in lood de zon kleuren weerkaatst op de steenstrips Ingrid Stokvisch Foto: Yolanda Maans
Waar het dak verdwenen is. Waar de zon genadeloos schijnt. Waar een deur ontbreekt. Waar een vloer werd geboend. Waar ooit werd gedanst. Waar de mensen verdwenen zijn. Waar kabels zijn achtergebleven. Waar ooit een vraag is gesteld. Waar het antwoord uitblijft. Lilian Trommels Foto: Ida Mager-
VUURDOOP Trots bekijk ik mezelf in mijn witte uniform, keurige panty en sandalen. Vandaag begint mijn carrière als verpleegster, in een Bredaas ziekenhuis. Ik heb er zin in. Mijn eerste zusterklus: scheren op kamer 1. Een simpele taak, waarbij weinig mis kan gaan. Vol jeugdig enthousiasme begin ik. Na een paar scheerbewegingen over de kin van de patiënt hoor ik plotseling iets. Opkijkend zie ik zijn gelaatskleur veranderen van mooi roze in grauw grijs; zijn ademhaling stokt. Opeens is het stil in de kleine, benauwde kamer. Hij is overleden, denk ik. Vijf minuten binnen en nu al een dode. Mijn bijnaam is geboren: zuster des doods. Mirella Gudde Foto: Carla van Gaalen
Langs de kant van de weg ziet ze bloemen, een beeldje, een monument. Voor wie zou het zijn? Ze rijdt door naar huis. Als ze de tuin in loopt, werpt ze een blik op het bordje Privatweg Durchgang verboten, dat ze eigenhandig op een balk heeft geschroefd. In gedachten sjouwt ze de boodschappen naar de keuken en begint ze werktuigelijk op te bergen. Dan stopt ze en kijkt door het raam de tuin in, naar de bloemen die in bloei staan en de twee honden van steen die er op wacht liggen. Zoveel jaren geleden en toch lijkt het als gisteren. Het was koud, het dak was glad en hij was ondeugend. Ingrid ten Berge Foto: Astrid Vrijland-
Ik ben de stille getuige van dreunende voetstappen, haastig gezet. Van tikkende hakken en trippelende kindervoetjes. Een uitbundige ontmoeting, de allereerste zoen of juist de allerlaatste afscheidkus. Van mensen die onverschillig hun rommel laten vallen op mijn pasgeveegde kop. Ik ben een kei in jouw stad. Lilian Trommels Foto: Peter Gorissen
HUISVROUWENBLUES In een holte van mijn leven beweeg ik mij in stilte voort leef ik een fractie van mijzelf lijkt het of niemand mij ooit hoort In de winter sluipen binnen de eenzaamheid en het verdriet hoop ik dat iemand mijn bestaan bevestigt. Zelf vind ik mij niet. Heidi Buijtels Foto: Simon Sihasale -
AON OE BAKKES LIGGET NIE Wasdanouwir? Daor staot erene te janke. Barry, dasoezus eej. Waseddegijnou Arie? Oe zus! Eej meske! Kwakkebolleke! Edde gij twir goe begaaid Nelleke? Wirrus zitte akkenaaie meejons pa eejons ma? Oe, da zieter slechtuit. Das bekantelkendag raok. Wirrun klap op oe bakkes meej de kwattastrooisel? Tiswa, maor bijons bende veilig Nelleke. Misschien hedde zin om drek efkes te snaovele? Bende gij gek Arie! Hierint weggeske? Vraok oe iets Barry? Houdoeweige derbuite. Ge doet maor gullie. Maor wel affersere. Zittochnie so te melleke. Wegwizze gij! Pieternel van Keijzerswaard Foto: Ton Tiggelman
HANDIGE HANDLEIDING open de verpakking en verifieer de aanwezigheid van alle accessoires en apparatuur leg de lange latten netjes naast elkaar kwast kwistig de kleur van uw keuze laat de latten drogen pak ze dan en plak ze stijf en stil tot een schutting waarachter wonderen worden waargenomen zoals ze zich zelden laten zien Ingrid Stokvisch Foto: Marijke van Dortmont-
Hooghout. Driehoog, twee konijnen en een zusje. En naar het schijnt nieuwsgierige buurvrouwen. Arenberglaan, nabij een oeroude schuur. Daar woonden Kaatje en Sjanneke. ‘Mijn’ ezeltjes. Benedenmoeren en toen Reeperf waar ik vaak niet wilde zijn. Teteringsedijk, samen met een vieze huisgenoot een vals beschuldigde cavia en een buurman die ’s nachts danste in een rood onderbroekje. Sluissingel: twee kamers, twee poezen een konijn van zeven kilo en een vent. Acaciastraat: voorlopig eindstation. Knus glas in lood. Bier drinken in de voortuin. Gouden kettingen, matjes, roze trainingspakken. Grote billen trillend op de scooter. Ik verhuis vast nog wel een keer. Binnen Breda. Femke Trommels Foto: Peter Schouten
COLOFON Coördinatie vanuit Fotogroep Breda: Stef Aarden, Ton Tiggelman Begeleiding fotografen, lay-out (expositie): Erik Boot Begeleiding schrijvers, redactie, lay-out (digiboekje): Judy Elfferich VERBORGEN BREDA samenwerkingsproject Fotogroep Breda & cursusgroep Creatief schrijven Nieuwe Veste 2011-2012
1 Online Touch