oktober 2025
Colofon Khorhurd is een maandelijkse uitgave van Armeens Apostolische Kerk Surp Hoki dat wordt samengesteld door AJO Amsterdam. Khorhurd streeft ernaar de gelovigen te informeren over de Heilige Liturgie, kerkgeschiedenis en symbolen. De algemene kennis te verbreden en de preken toegankelijk te maken voor alle kerkgangers. Dit redactieteam is opgericht door gelovigen voor gelovigen. ‘Wij zijn allen gedoopt in één Geest en zijn daardoor één lichaam geworden, wij zijn allen van één Geest doordrenkt, of we nu Joden of Grieken zijn, of we nu slaven of vrije mensen zijn.’ (1 Korintiërs 12:13) Voor vragen, suggesties en/of bijdragen kun je contact opnemen via khorhurd@ajo-amsterdam.nl. Je kunt Khorhurd ook online lezen www.onlinetouch.nl/khorhurd Redactie Seda Abgarian Armenuhi Alaverdyan Grigor Ayvazyan Adrine Bandari - Markarian Dajana Daniljan Laetitia Demirbacak Serge Demirbacak Alwina Gulian Vormgeving Shake Moutafian 2 Khorhurd Masis Kazorian Raffi Kazorian Ani Manukjan Ana Mgrdichian Ani Nazari Suzi Sjabazjan André Yaghyazaryan
I nhouds o p g ave Vraag en antwoord Hoe heeft het Armeense geschrift bijgedragen aan de verspreiding van het Christendom? Preken Preek 5 oktober 2025 Preek 12 oktober 2025 Preek 19 oktober 2025 Preek 26 oktober 2025 Gebeden van de Heiligen St. Johannes Chrysostomos 4 6 8 10 13 14
Vr aag en antwoord Hoe heeft het Armeense geschrift bijgedragen aan de verspreiding van het Christendom? Eén van de belangrijkste kenmerken van de Armeense identiteit is de taal. De Armeense taal wordt beschouwd als één van de oudste talen ter wereld en heeft daarnaast bijgedragen aan de verspreiding van het Christendom. In deze Khorhurd editie nemen we een stap terug in de geschiedenis van het Armeense alfabet. In de eerste eeuwen van het Christendom waren alle belangrijke kerkelijke bronnen geschreven in het Syrisch, Perzisch en vooral het Grieks, waardoor het Woord van God onder veel Armeniërs onleesbaar was. Dit was de belangrijkste reden voor het creëren van een eigen schrift: zodat de Bijbel kon worden vertaald en het geloof toegankelijk kon worden gemaakt voor de lokale bevolking. Omdat dit nieuwe alfabet moest aansluiten op de gesproken taal, kreeg elke klank een apart teken. Dat resulteerde in een alfabet dat veel meer tekens (39) kent dan het Griekse of Latijnse. Het alfabet werd in het jaar 405 gecreëerd door Mesrop Mashtots. Dit is honderd jaar nadat het Christendom werd aangenomen als de nationale staatsgodsdienst in Armenië. Mashtots was een dienaar van de kerk, die de rol van het Christendom wilde promoten met het Armeense alfabet. Hij was één van de weinige mensen die de Griekse taal had gestudeerd, waardoor hij het Heilige Schrift in het Grieks kon lezen. Het Armeens was in die tijd alleen nog een mondelinge taal. Hij voelde zich onmiddellijk verlicht en als gevolg van deze verlichting gaf hij zijn carrière op om de heidense bevolking in Armenië te evangeliseren. Nadat de Armeense bevolking geëvangeliseerd was door lezers en vertalers, keerden de mensen terug naar heidense verhalen en weg van het woord van Christus. Deze heidense fabels waren de ergste vijanden van het evangelie. Vervolgens verliet Mashtots zijn discipelen en onderwijs om naar Mesopotamië te gaan. Eenmaal aangekomen kreeg hij een visioen: het is een pols van een rechterhand die op een steen schrijft. Het was God die Mashtots inspireerde en Hij die deze letters karakteriseert met kenmerken van de heilige drie-eenheid. Veel meer dan een wetenschappelijke uitvinding: het Armeense alfabet is dus een Goddelijk geschenk. Nadat hij de Schriften had vertaald en 4 Khorhurd
de kinderen het alfabet had aangeleerd, vervolgde Mashtots zijn reis in Georgië en Albanië waar hij het Georgische en Albanese alfabet creëerde. Zijn religieuze neigingen waren duidelijk terug te vinden in het schrift, dit is onder meer te zien in de eerste letter Ա voor God [Աստված/Astvats], en Ս staat voor de Heilige Geest [Սուրբ Հոգի/ Surp Hoki], en de laatste letter van het schrift Ք staat voor Christus [Քրիստոս/Kristos]. In Artashavan wordt een monument gewijd aan de Armeense taal. Toen het land in 2005 de 1600e verjaardag van het alfabet vierde, creëerde de Armeense architect Torosyan de uit steen gehouwen 39 letters om het werk van Mashtots te herdenken. Het Armeense schrift heeft ervoor gezorgd dat het Christendom razendsnel tot in de verste hoeken van het bergachtige Armenië doordrong. Ter vergelijking; rond het jaar 500 was heel Armenië gekerstend en stonden er op de verste bergtoppen kloosters en kerken, terwijl in die periode in West-Europa het Christendom nog slechts een marginale rol speelde. Het maakte ook dat Armenië al vroeg in de geschiedenis een hoge graad van geletterdheid kende. Khorhurd 5
Preek 5 oktober 2025 “Maar God bewijst ons zijn liefde, doordat Christus voor ons gestorven is toen wij nog zondaars waren.” – Romeinen 5:8 Wanneer de Bijbel spreekt over Gods liefde voor ons, beperkt het zich nooit tot de simpele uitspraak “God heeft ons lief”, maar geeft altijd bewijs van de manifestatie van die liefde. “Maar God bewijst ons zijn liefde, doordat Christus voor ons gestorven is toen wij nog zondaars waren.” (Romeinen 5:8). 6 Khorhurd
“Het wezenlijke van de liefde is niet dat wij God hebben liefgehad, maar dat Hij ons heeft liefgehad en zijn Zoon heeft gezonden om verzoening te brengen voor onze zonden.” (1 Johannes 4:10). “Want God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.” (Johannes 3:16). Liefde is meer dan een gevoel of een intentie. Het is waar, goddelijke liefde is een werk, een offer. God openbaarde Zijn liefde voor ons door het offer van Zijn enige Zoon. En Hij deed het toen wij die het meest nodig hadden. Hij openbaarde Zijn liefde toen wij midden in onze zonden zaten. God doorzoekt ons hart, onze geest en ons hele leven en weet alles van ons. Hij ziet en weet alles wat we hebben gedaan, doen en zullen doen; elke gedachte, intentie en daad. En ondanks Zijn volmaakte kennis van onze zondige natuur, houdt God van ons met een onvoorwaardelijke liefde, die Hij openbaarde in het offer van Zijn enige Zoon, Jezus Christus, aan het kruis voor de redding van ons als zondaars. Dit is de wonderlijke en diepe waarheid die de Bijbel verkondigt. Laten we geloven, vertrouwen en aanbidden in die volmaakte Liefde die “Liefde in de naam van Jezus” is, en laten we Zijn discipelen worden. Markus 11:27-33 Confrontatie met hogepriesters, schriftgeleerden en oudsten 27 Ze kwamen weer in Jeruzalem aan. Toen Jezus zich in de tempel ophield, kwamen de hogepriesters, de schriftgeleerden en de oudsten van het volk naar Hem toe 28 en vroegen Hem: ‘Op grond van welke bevoegdheid doet U die dingen? Wie heeft U het recht gegeven om zo te handelen?’ 29 Jezus antwoordde: ‘Ik zal u een vraag stellen; als u Me daarop antwoord geeft, zal Ik u zeggen op grond van welke bevoegdheid Ik die dingen doe. 30 Doopte Johannes in opdracht van de hemel of in opdracht van mensen? Antwoord Mij.’ 31 Ze overlegden met elkaar: ‘Als we zeggen: “Van de hemel,” zal Hij zeggen: “Waarom hebt u hem dan niet geloofd?” 32 Maar als we zeggen: “Van mensen,” wat dan?’ Ze waren namelijk bang voor de menigte, want iedereen hield Johannes voor een echte profeet. 33 Dus zeiden ze tegen Jezus: ‘We weten het niet.’ Daarop zei Jezus tegen hen: ‘Dan zeg Ik ook niet op grond van welke bevoegdheid Ik die dingen doe.’ Khorhurd 7
Preek 12 oktober 2025 Ben jij gered? Deze vraag wordt vaak gesteld door vertegenwoordigers van verschillende sektarische stromingen en het is soms moeilijk voor onze gelovigen om erop te antwoorden. Mijn antwoord op die vraag is het volgende: “Ik word gered door de genade van God.” Redding is een proces. Ik ben gered, ik word gered en ik zal gered worden. Ik ben zo’n tweeduizend jaar geleden gered, toen Gods eniggeboren Zoon mens werd en Zich opofferde voor de redding van de mensheid. Aan het kruis overwon Hij de macht van de zonde en de dood en met Zijn glorieuze verrijzenis schonk Hij ons het eeuwige leven. Ik word elke dag gered, wanneer ik in Jezus Christus geloof , Hem volg en Zijn geboden onderhoud. Voor mij is het Koninkrijk der Hemelen niet alleen een eindbestemming van het leven, maar ook een dagelijkse ervaring: proberen te leven in Gods aanwezigheid met Christus, door de heilige communie, en met liefde voor God en mijn naaste. Ik zal gered worden door Gods genade op de dag des oordeels, wanneer ik verantwoording zal afleggen van mijn leven. Mijn enige hoop is Gods liefde en oneindige barmhartigheid en mijn dagelijks gebed dat God mij niet zal oordelen naar gerechtigheid, maar naar Zijn 8 Khorhurd “Wanneer ik zeg: ‘Ik ben een Christen’, roep ik niet uit: ‘Ik ben gered’, maar werk ik met hoop en geloof aan mijn redding.’’ liefdevolle genade. Want zoals de Heilige Schrift zegt: “die wil dat alle mensen worden gered en de waarheid leren kennen.” (1 Timoteüs 2:4) Dus, wanneer ik zeg: “Ik ben een Christen”, roep ik niet uit: “Ik ben gered”, maar werk ik met hoop en geloof aan mijn redding. Over de heilige vader Zosimos, een van de woestijnvaders, wordt verteld dat toen hij op zijn sterfbed lag, omringd door zijn leerlingen, hij plotseling begon te mompelen. De leerlingen vroegen hem: “Vader, met wie spreek je?” Hij antwoordde: “Ik spreek met de engelen. Ik vraag hen om nog een beetje tijd om tot inkeer te komen.” De leerlingen onderbraken hem: “Maar vader, wij weten allemaal dat u een heilige bent en geen bekering nodig hebt!” Waarop hij antwoordde: “Ik ben er niet zeker van of ik zelfs maar begonnen ben met mijn bekering.” Kort daarna straalde zijn gezicht op. “De Heer is gekomen,” zei hij, en sliep met de stralen van het ongeschapen licht op zijn gelaat. Zalig hij die weet te leven en te sterven zoals vader Zosimos.
Markus 12:35-44 de synagogen en bij feestmaaltijden: 40 Onderricht in de tempel 35 Jezus vroeg de mensen bij zijn onderricht in de tempel: ‘Hoe kunnen de schriftgeleerden beweren dat de messias een zoon van David is? 36 ze verslinden de huizen van de weduwen en zeggen voor de schijn lange gebeden op. Over hen zal strenger worden geoordeeld dan over anderen!’ Zelf heeft David, sprekend door de heilige Geest, gezegd: “De Heer sprak tot mijn Heer: ‘Neem plaats aan mijn rechterhand, tot Ik je vijanden onder je voeten heb gelegd.’” 37 David noemt Hem Heer, hoe kan Hij dan zijn zoon zijn?’ De talrijke aanwezigen luisterden graag naar Hem. Tijdens zijn onderricht zei Hij: ‘Pas op voor de schriftgeleerden die zo graag in dure gewaden rondlopen en eerbiedig begroet willen worden op het marktplein, 39 en een ereplaats willen in 38 Hij ging tegenover de offerkist zitten en keek hoe de mensen er geld in wierpen. Veel rijken gooiden veel geld in de kist. 42 41 Er kwam ook een arme weduwe, die er twee muntjes in gooide, ter waarde van niet meer dan een quadrans. 43 Hij riep zijn leerlingen bij zich en zei tegen hen: ‘Ik verzeker jullie: deze arme weduwe heeft meer in de offerkist gedaan dan alle anderen die er geld in hebben gegooid; 44 want die hebben gegeven van hun overvloed, maar zij heeft van haar armoede alles gegeven wat ze had, haar hele levensonderhoud.’ Khorhurd 9
Preek 19 oktober 2025 “De God die mijn sterke vesting is baant een volmaakte weg voor mij.” – 2 Samuel 22:33 Dit is de eerste psalm van koning David, de psalmist, die bewaard is in het tweede boek der Koningen. David zingt een lied van dank en lof aan de Heer, omdat de Heer hem kracht heeft gegeven en hem heeft bevrijd van vele gevaren en vijanden die hem wilden vernietigen. Maar het meest opvallende in deze krachtige lofpsalm is het gebruik van het persoonlijk voornaamwoord ‘mijn’, dat voorafgaat aan de bijvoeglijke naamwoorden en eigenschappen die God beschrijven. De psalmist verkondigt met vreugde: “De Heer is mijn rots, mijn kracht en mijn redder...Hij is mijn beschermheer, de kracht van mijn redding, mijn beschermer en de hoop op mijn redding...”Mijn machtige God.” God is niet afstandelijk en staat niet onverschillig tegenover mensen, maar een liefdevolle en nabije Redder op wie David kon vertrouwen. Hij besefte dat God hem kracht zou geven en hem zou redden van de aanvallen van de kwaadaardige vijand. God wil dat ieder van Zijn kind zich deze wonderlijke waarheid realiseert. Wij kunnen ons hele leven lang genieten van een persoonlijke 10 Khorhurd band met Hem en dankzij Hem sterker worden. God straalt Zijn liefde uit naar ieder van ons, Zijn oneindige genade wordt over ieder van ons afzonderlijk uitgestort. Laten we daarom, met Davids oprechte gebed en vreugde, onze Heer God danken voor Zijn alomvattende aandacht, Zijn onsterfelijke liefde, Zijn onuitputtelijke genade en Zijn onvernietigbare kracht, zeggende: “Hij zei: ‘HEER, mijn rots, mijn vesting, mijn bevrijder, God, mijn steenrots, bij U kan ik schuilen, mijn schild, kracht die mij redt, mijn burcht, mijn toevlucht, mijn redder, U redt mij van het geweld. Ik roep: “Geloofd zij de HEER,” want ik ben van mijn vijanden verlost. Mij omsloten de golven van de dood, de kolkende afgrond joeg mij angst aan de banden van het dodenrijk omklemden mij, op mijn weg lagen de valstrikken van de dood. In mijn nood riep ik tot de HEER, ik riep mijn God om hulp, en in zijn paleis hoorde Hij mijn stem, mijn geroep klonk in zijn oren. Gods weg is volmaakt, het woord van de HEER is zuiver, een schild is Hij voor allen die bij Hem schuilen. Wie anders is God dan de HEER, wie anders een rots dan onze God? De God die mijn sterke vesting is baant een volmaakte weg voor mij.” (2 Koningen 22:2-7, 31-33).
Lukas 4:14-23 Optreden van Jezus in Nazaret 14 Vervuld met de kracht van de Geest keerde Jezus terug naar Galilea. Het nieuws over Hem verspreidde zich in de hele streek. 15 Hij gaf de mensen onderricht in hun synagogen en werd door allen geprezen. 16 Hij kwam ook ‘De Geest van de Heer rust op Mij, want Hij heeft Mij gezalfd. Om aan armen het goede nieuws te brengen heeft Hij Mij gezonden, om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken en aan blinden het herstel van hun zicht, om onderdrukten hun vrijheid te geven, 19 om een genadejaar van de Heer uit te roepen.’ Hij rolde de boekrol op, gaf hem terug aan de dienaar en ging weer zitten; de ogen van alle aanwezigen in de synagoge waren op Hem gericht. 21 20 Hij zei tegen hen: ‘Vandaag is de schrifttekst die jullie gehoord hebben in vervulling gegaan.’ 22 Allen betuigden Hem hun bijval en verwonderden zich over de genaderijke woorden die uit zijn mond vloeiden, en ze zeiden: ‘Dat is toch de zoon van Jozef?’ 23 En Hij zei tegen hen: ‘Ongetwijfeld zullen jullie Me dit gezegde voorhouden: Geneesheer, genees uzelf. Doe alles waarvan wij gehoord hebben dat het in Kafarnaüm gebeurd is, ook hier in uw vaderstad.’ 18 in Nazaret, waar Hij was opgegroeid, en volgens zijn gewoonte ging Hij op sabbat naar de synagoge. Toen Hij opstond om voor te lezen, 17 werd Hem de boekrol van de profeet Jesaja overhandigd, en Hij rolde hem af tot de plaats waar geschreven staat: 12 Khorhurd
Preek 26 oktober 2025 “Wees waakzaam, volhard in het geloof, wees moedig en sterk.” – 1 Korintiërs 16:13 De heilige apostel Paulus besluit zijn brief aan de Korintiërs met vier belangrijke woorden, die gewoonlijk werden gebruikt als militaire bevelen. Om te overwinnen in de geestelijke strijd moet iedere Christen deze bevelen ernstig nemen en ze onwankelbaar uitvoeren. “Wees waakzaam.” Allereerst spoort de apostel aan om alert, oplettend en waakzaam te zijn. In het geestelijk leven is het van het grootst belang wakker en nuchter te blijven. Vele zonden en verleidingen dringen ons leven binnen juist door geestelijke slaperigheid en onoplettendheid. We moeten waakzaam zijn en waken, want we hebben veel vijanden die niets liever willen dan ons te gronde zien gaan. “Volhard in het geloof.” We moeten stevig staan en vastberaden voortgaan in ons geloof in God en in het volmaakte vertrouwen op Hem. We mogen niet toestaan dat beproevingen, moeilijkheden of aanvallen ons geloof aan het wankelen brengen of ons leven in beroering brengen. “Wees moedig.” In de Griekse grondtekst betekent deze uitdrukking “toont u als mannen” of “wees mannelijk dapper.” We moeten kinderlijke angsten en twijfels terzijde leggen en met moed en standvastig geloof alle uitdagingen van het leven tegemoet treden. “Wees sterk.” Dit lijkt op het vorige bevel, maar betekent: voortdurend groeien in geestelijke kracht. Het gaat hier niet om vertrouwen op onze eigen krachten of zelfverzekerdheid, want de ware kracht komt van God. God geeft ons niet slechts kracht, Hij is Zelf onze kracht. Deze reeks bevelen besluit de apostel met het gebod van de liefde: “Alles wat u doet, moet u met liefde doen.” (1 Korintiërs 16:14). De hoogste maatstaf voor elke intentie en elke daad moet de liefde zijn. Ja, wij zijn geroepen om waakzaam te zijn, standvastig te blijven in het geloof, moedig te zijn en sterk te worden, maar niet door anderen te vertrappen. God is liefde en Hij wil dat wij hetzelfde zijn tegenover onze medemens, want “had ik de liefde niet, ik zou niets zijn.” (1 Korintiërs 13:2). Khorhurd 13
Mattheüs 24:27-36 27 Want zoals de bliksem de hemel van oost tot west verlicht, zo zal de Mensenzoon komen. 28 Waar een lijk is, daar verzamelen zich de gieren. 29 Meteen na die tijd van verdrukking zal de zon verduisterd worden en de maan geen licht meer geven, de sterren zullen uit de hemel vallen en de hemelse machten zullen wankelen. 30 Dan zal het teken van de Mensenzoon verschijnen aan de hemel, en alle volken op aarde zullen zich van ontzetting op de borst slaan als ze de Mensenzoon zien komen op de wolken van de hemel, bekleed met macht en grote luister. 31 zal Hij zijn engelen uitzenden, en onder luid Dan bazuingeschal zullen zij zijn uitverkorenen uit de vier windstreken bijeenbrengen, van het ene uiteinde van de hemelkoepel tot het andere. 32 Zo moeten jullie ook weten, wanneer je dat alles ziet, dat Hij in aantocht is en heel dichtbij. 34 verzeker jullie: deze generatie zal zeker nog niet verdwenen zijn wanneer al die dingen gebeuren. 35 maar mijn woorden verdwijnen nooit. 36 Niemand weet wanneer die dag en dat moment zullen aanbreken, ook de hemelse engelen en de Zoon niet, alleen de Vader weet het. Leer van de vijgenboom deze les: zo gauw zijn takken uitlopen en in blad schieten, weet je dat de zomer in aantocht is. 33 Ik Hemel en aarde zullen verdwijnen, 14 Khorhurd
Gebeden van de Heiligen: St. Johannes Chrysostomos Een Gebed ter Voorbereiding op het Ontvangen van de Heilige Communie O Heer mijn God, ik dank U, en ik verheerlijk U, en ik prijs U, want vandaag hebt U mij, die onwaardig is, waardig gemaakt om deel te nemen aan Uw goddelijk en overweldigende Mysterie, in Uw zuivere Lichaam en kostbaar Bloed. Met hen als voorsprekers bid ik: Bewaar mij in Uw heiligheid elke dag en elk uur van mijn leven, zodat ik, door Uw goedheid te gedenken, met U mag leven, die geleden heeft, gestorven is en voor ons verrezen is. Mijn Heer en mijn God, nu mijn ziel verzegeld is met Uw kostbaar Bloed, houd de Verderver van mij weg. Allerhoogste, Enige Zondeloze, reinig mij van elke nutteloze daad met Uw heilig Lichaam en Bloed. Versterk mijn leven, Heer, tegen elke verleiding, en keer mijn vijand van mij af zodat hij mij niet ten schande maakt of in verwarring brengt telkens wanneer hij mij aanvalt. Versterk elke stap van mijn geest en tong, en elke beweging van mijn lichaam. Wees altijd met mij door Uw onfeilbare belofte: “Wie mijn Lichaam eet en mijn Bloed drinkt, blijft in Mij en Ik in hem.” U hebt het gezegd, liefhebbende God. Bevestig de woorden van Uw goddelijke en onherroepelijke geboden. Want U bent een God van barmhartigheid, Khorhurd 15 en van mededogen, en van liefde, en de gever van al het goede. En U bent waardig aan de heerlijkheid, samen met Uw Vader en Uw allerheiligste Geest, nu en altijd en tot in de eeuwen der eeuwen. Amen.
1 Online Touch