Jaaroverzicht 2018 Officiële overdracht Vogelrots in de Balgzandpolder Leybeek: van prutsloot naar natuurvriendelijke beek Meer moeras en een broedeiland in Waterberging Twisk
Dit Jaaroverzicht is een samenvatting van het Jaarverslag 2018 van Landschap Noord-Holland. Het complete jaarverslag is hier te vinden zodra het klaar is. 2
Landschap Noord-Holland in cijfers We hebben zeven ambities waarmee we de doelen van Landschap Noord-Holland willen realiseren. Per ambitie presenteren we in dit verslag voorbeelden van wat we in 2018 hebben bereikt. 3
Ambitie 1. Oppervlakte natuur vergroten 4
Officiële overdracht van de Vogelrots Op 15 juni 2018 droeg Port of Den Helder de vogelrots in de Balgzandpolder officieel aan ons over. Na een lange voorbereidingstijd is een oud gronddepot omgevormd tot een hoge en veilige broedplek voor kustvogels. Bovenop de vogelrots broeden flinke aantallen vogels, waaronder dwergstern (7 paar), visdief (158 paar), kokmeeuw (194 paar) en kluut (20 paar). In de muren zijn minimaal 100 nestgangen door oeverzwaluwen bezet. Vossen kunnen niet bij de broedvogels komen. Dit natuurontwikkelingsproject past binnen onze ambities om de waddennatuur en de beleving daarvan te verbeteren. Er komt daarom ook nog een uitkijktoren met uitzicht op de rots. 5
Binnenkort nieuwe verwervingen rond Nauerna Met de gemeente Zaanstad is een principeovereenkomst bereikt om de Nauernase Venen in langdurig beheer te krijgen. Dit is een veenweidegebied met de omvang van 16 ha. Naar verwachting wordt de overeenkomst begin 2019 getekend. Tot slot onderhandelen we over de aankoop van bijna 2 hectare grond grenzend aan ons Zuiderveen. Zo krijgen we de hele polder in eigendom zodat we hier meer voor de natuur kunnen betekenen. In het Zuiderveen doen we onderzoek naar landbouwmethoden waarbij de bodem niet daalt. 6
Vogelparadijs Landje van Geijsel binnenkort eigendom Al jaren willen we graag het Landje van Geijsel door aankoop veilig stellen voor de toekomst. Het is in Noord-Holland het belangrijkste gebied voor grutto’s en andere steltlopers om op te vetten na de voorjaarstrek. Door nieuwe beleidsregels bij de Provincie en veranderd beleid van het waterschap lijkt de aankoop van het Landje van Geijsel in 2018 in beweging te zijn gekomen. We hopen begin 2019 eigenaar te worden. De aankoop is reeds gedekt door het Grondfonds dat gevuld is door giften van onze Beschermers. 7
Ambitie 2. Groei van de biodiversiteit 8
Meer moeras, broedeiland en uitkijkpunt in Waterberging Twisk In 2018 is een lang gekoesterde wens in vervulling gegaan. Er zijn in Waterberging Twisk in West-Friesland slenken gegraven om moerasvorming te stimuleren. Ook is door het opnieuw inrichten van de eilanden een optimale broedplaats gemaakt voor vogels als kluut en visdief. Voor de bezoekers is een uitkijkpunt gerealiseerd, een mooie plek om het gebied te overzien en vogels waar te nemen. Deze impuls voor dit zeer vogelrijke gebied is mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Prins Bernard Cultuurfonds, het Dinamo fonds, de Stichting Zabawas en het Jaap van Duijn Vogelfonds. 9
Inspirerende aftrap van het boerenlandvogelseizoen 2018 Het weidevogelseizoen begon in 2018 goed met de Inspiratiedag Boerenlandvogels, waar honderden bezoekers op af kwamen: vrijwilligers, boeren, wetenschappers, jagers, natuurbeschermers en beleidsmakers. Samenwerking is van groot belang om de dalende trends bij de weidevogels te stoppen. De bijeenkomst was een groot succes. De deelnemers werden geïnspireerd door de goede presentaties van ervaringsdeskundigen en onderzoekers. Hoe het broedseizoen in 2018 is verlopen staat de lezen in het Jaarboek Boerenlandvogels 2018. 10
Schapen zorgen voor mooie duinhellingen In het kader van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) zijn de eerste kleinschalige maatregelen uitgevoerd in de Noordduinen tussen Callantsoog en Den Helder. Delen in het duin zijn gechopperd waarbij de voedselrijke bovenlaag is verwijderd. Er zijn delen gemaaid en een kudde schapen heeft de duinhellingen begraasd. Dit alles om te voorkomen dat de duinen dichtgroeien met struiken en hoge grassen. We willen hier graag de bijzondere grijze duinen behouden met kenmerkende dieren zoals de tapuit. 11
Van prutsloot naar natuurvriendelijke beek op Buitenplaats Leyduin Van oudsher staat Leyduin bekend om haar relatie met schoon water. Door het herstelproject Leybeek is dit aspect weer beleefbaar. Er is een dikke laag prut van de bodem van de beek gebaggerd en de oevers van de Leybeek zijn hersteld. De beschoeiing is verwijderd en de oevers zijn natuurvriendelijk gemaakt. Verder zijn de cascade, duikers en brughoofden gerestaureerd. Nieuw is de waterbeleefplaats in de zichtas vanaf de Belvedère. Er is daarnaast een poel gegraven om amfibieën meer ruimte te geven. De wandeling langs de beek is aangepast en is nu veel aantrekkelijker voor recreanten. 12
Rust voor grootste deel van de NoordHollandse kust We hebben we ons hard gemaakt voor het tegengaan van bebouwing van onze kust. Met de ondertekening van het Convenant Noord-Hollandse Kust begin 2018 zijn we er samen met andere natuuren milieuorganisaties en duizenden kustbeschermers in geslaagd afspraken te maken met overheden en bedrijfsleven voor bescherming van de kust. Het grootste deel van de kust bestaat vanaf nu uit natuurstranden, waar rust en ruimte dankzij de afspraken zijn veiliggesteld. 13
Natuurlijke Zaken onderzoekt de biodiversiteit Ook Natuurlijke Zaken, onze zakelijke dienstverlening, werkt aan biodiversiteit. We doen dat via opdrachten voor allerlei partijen. Voor de provincie Noord-Holland voeren we veel weidevogelonderzoek uit. Dit bestaat uit het volgen van vaste telgebieden en het uitvoeren van gebiedsdekkende inventarisaties. Zo weten we precies hoe het gaat met kievit, grutto en tureluur en andere boerenlandvogels. De ontwikkelingen in de flora worden gevolgd via het Landelijk Meetnet Flora. 14
15
Ambitie 3. Meer openbaar groen bij gemeenten 16
Haarlem wordt groener en groener Samen met de gemeente we hebben rasters tegen vossen geplaatst rond percelen in de Hekslootpolder om hier de laatste weidevogels te behouden. Deze polder is nog een van de weinige plekken in Haarlem waar weidevogels voorkomen. Het raster had succes, want binnen het raster zijn grutto-, kievit- en tureluurpullen uitgevlogen. Ook werden er nog nooit zoveel broedende kluten waargenomen. Ook bij een andere Haarlemse natuurparel waren we actief. Bij de Meerwijkplas werd overmatige opslag van bomen en struiken verwijderd, het leefgebied van de roerdomp, waterral en baardman uitgebreid en paardenbegrazing ingezet. Dit alles in opdracht van Spaarnelanden en gemeente Haarlem en in nauwe samenwerking met vrijwilligers. 17
Groenploeg pakt Japanse duizendknoop aan Onze kennis en werkkracht zetten we graag in voor gemeenten. En we boren daarbij graag nieuwe markten aan voor Natuurlijke Zaken. Een mooi voorbeeld hiervan is het bestrijden van exoten als Japanse duizendknoop en reuzenberenklauw. Deze invasieve exoten dreigen inheemse plantensoorten te verdringen. We zetten daarbij, na het maaien, een apparaat in dat de wortels tot op wel een meter diepte in de bodem doodt door middel van stoom. De hardnekkige woekeraars worden zo flink aangepakt. 18
Bewoners Heiloo betrokken bij bestemmingsplan buitengebied Ook opdrachten van een heel andere aard voeren we graag uit. Voor de gemeente Heiloo gingen we in gesprek met inwoners en gebruikers van het buitengebied o.a. tijdens een fietstocht. Centraal daarbij stond de vraag wat zij van de landschappelijke of cultuurhistorische waarden vinden. Wat moet behouden blijven en mag meer aandacht krijgen? Denk aan kleinere objecten als een grenspaal of een eeuwenoude stolpboerderij. En wat te denken van structuren als die van de Heilooër strandwal? Bewoners en boeren raakten eigenlijk voor het eerst met elkaar in gesprek. Alleen dat was al waardevol. De gemeente gebruikt de informatie voor een nieuwe Omgevingsvisie. 19
Ambitie 4. Landschap klimaatbestendig maken 20
Minister Schouten bezoekt twee van onze projecten Ons Innovatieprogramma Veen (IPV) krijgt aandacht in binnen- en buitenland. We onderzoeken op onze proeflocatie in de Zuiderpolder bij Nauerna landbouwmethoden die een alternatief kunnen vormen voor de veeteelt. Dit zijn landbouwgewassen die in natte omstandigheden gekweekt kunnen worden en waardoor de bodemdaling in veengebieden is te stoppen. We doen dit samen met Agrarische natuurvereniging Water, Land & Dijken. Door het innovatieve karakter kwam minister van landbouw, Carola Schouten, zich in december laten informeren over het IPV. Ze kwam tegelijkertijd ons project Amsterdam Wetlands bezoeken. 21
Azolla kweken valt nog niet mee Het jaar 2018 was voor het Innovatieprogramma Veen een testjaar waarin we veel geleerd hebben. Bijvoorbeeld dat het moeilijk is Azolla in de openlucht te kweken. Azolla is een kroosvaren dat eiwitrijk is en kan dienen als basis voor veevoer. Naast de kweek van gewassen, zoeken we ook naar afzet van de gewassen. Tijdens deze marktverkenningen bleek dat bijvoorbeeld lisdodde is te gebruiken als bouwmateriaal, isolatiemateriaal, voor het opwekken van bio-energie, als veevoer, strooisel in stallen en voor de productie van geneesmiddelen. 22
Visie op de toekomst van Laag Holland: Amsterdam Wetlands Op ons initiatief is samen met Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Recreatie Noord-Holland een toekomstschets voor Laag Holland ontwikkeld. Met als doel: de ontwikkeling van één groot aaneengesloten natuurgebied. Goed afgestemd water- en natuurbeheer en slimme recreatiemogelijkheden zonder schade aan de natuur, klimaatmaatregelen en de productie van gezonde voeding. Het concept van Amsterdam Wetlands werd in 2018 vertaald naar concrete activiteiten. Onze inzet is om in het Ilperveld een tweede testlocatie op te zetten voor “Groeiend Veen”. 23
Ambitie 5. Cultuurhistorisch erfgoed toekomstbestendig maken 24
Na restauratie wordt Fort Zuidwijkermeer Kaasfort Van de vier forten van de Stelling lag de nadruk in 2018 op de renovatie van Fort Zuidwijkermeer. De eerste fase is in 2018 afgerond; het renoveren en vervangen van het dak. Voor de tweede fase – de binnenkant – verliep het vergunningentraject moeizaam. Het wachten is nog op de laatste vergunningen. We verwachten in 2019 de deuren van het fort weer te kunnen openen en het de uitvalsbasis te laten zijn van Bourgondisch Lifestyle, een internationaal vermaard affineur van kazen. Op de foto één van de unieke vleeskelders van het fort. 25
Fort bij Krommeniedijk helemaal af met kijkkoepel In Fort bij Krommeniedijk is het belevingscentrum voor de Stelling van Amsterdam gevestigd. Dit is in 2018 gecompleteerd door het plaatsen van een ‘K'IJK-koepel’. Vanuit de theeschenkerij, via de stormdeuren en het terre-plein kom je bij dit verrassende uitkijkpunt. Het staat bovenop de restanten van de betonnen fundering van de hefkoepel. Hier stond vroeger het grote geschut van het fort. Je hebt hier nu het hele jaar een mooi uitzicht over de schitterende polder, met in het voorjaar veel weidevogels. 26
Geen nieuwe snelweg door het landschap van de Stelling van Amsterdam Samen met Stichting Oer-IJ, Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland, de Samenwerkende Vogelwerkgroepen Noord-Holland en Vogelbeschermingswacht Zaanstreek kwamen we in actie tegen een nieuwe snelweg tussen de A8 bij Assendelft en de A9 bij Heemskerk. Het voorkeurstracé van de provincie doorsnijdt een mooi landschap en de Stelling van Amsterdam. Juist het gebied waar wij vier forten en kilometers liniedijk beschermen. We spraken Gedeputeerde Staten van Noord-Holland aan op hun voornemen om deze verbindingsweg op deze plek te realiseren, samen met anderen organiseerden we een protestwandeling en een bezoek aan het gebied met Statenleden. 27
Ambitie 6. Met meer mensen aan het werk in de natuur 28
Veel deelnemers Natuurwerkdag 2018 Ook in 2018 organiseerden wij de Nationale Natuurwerkdag. Dat was al voor de 19e keer. In NoordHolland werkten op 3 november ruim 1.500 deelnemers op 74 locaties. De opkomst was het op één na beste resultaat tot nu toe in die 19 jaar. Het werk leverde prachtige resultaten op; voor de natuur, maar ook veel nieuwe vrijwilligers. Gedeputeerde Natuur Adnan Tekin opende de Natuurwerkdag van NoordHolland en nam daarna met plezier de hark ter hand. Net als vorig jaar deden er verschillende grote bedrijven met hun personeel mee waaronder Uber en Booking.com. Op zo’n 10 locaties deden wethouders mee aan de Natuurwerkdag onder andere in het Echobos Muiderberg. Deze dag werd mede mogelijk dankzij de Nationale Postcode Loterij. 29
Wie is de groene vrijwilliger van de toekomst? Elk jaar houden wij een enquête onder de bij ons aangesloten vrijwilligersgroepen. Hieruit kwam naar voren dat veel vrijwilligers zich korte tijd willen inzetten voor een groep. En niet meer jaren achter elkaar zoals vroeger gebruikelijk was. Deze trend was het onderwerp van het Kenniscafé Groene Vrijwilliger van de Toekomst op 13 november. Dat mensen kort aan de slag willen als vrijwilliger, betekent dat het vrijwilligerswerk om een andere werkwijze vraagt. Van zowel de groepen als de ondersteuning vanuit Landschap Noord-Holland. Tijdens het Kenniscafé zijn daar de eerste stappen voor gezet. Dit Kenniscafé werd samen met de provincie georganiseerd en gedeputeerde Adnan Tekin (foto) was aanwezig. 30
Bos der Omarming, geen verdrietige plek In november 2018 zijn onder grote belangstelling de eerste bomen geplant in het ‘Bos der Omarming’. Dit gebeurde in een deel van het Wildrijk, waar door iepziekte veel bomen waren gesneuveld. Het zijn herdenkingsbomen voor overleden kinderen. Door een boom aan te planten krijgt een overleden kind een plek in dit bos. De stichting die dat organiseert benadrukt dat het niet de bedoeling is om er een verdrietige plek van te maken, maar juist een plek om het leven te vieren. Het Bos der Omarming goed past in het Wildrijk met haar rijke stinsenflora. 31
Ambitie 7. Meer ruimte voor ontspanning in de natuur 32
Nieuw wandelpad op oud tracé van Buitenplaats Leyduin Omdat er toch op Leyduin werd gewerkt bij de Leybeek, grepen we de kans aan om het wandelpadennet aan te passen. Dit was niet alleen praktisch (fietsers en wandelaars worden gescheiden) maar het biedt ook een andere beleving van de buitenplaats. Het maakt de wandeling tussen de parkeerplaats en de Gasterij veel aangenamer omdat het pad slingert, over een bruggetje gaat en een schapenwei doorkruist. Langs het pad zijn nieuwe banken geplaatst. Voor gasten van de Gasterij en gebruikers van Huis Leyduin was het noodzakelijk om verlichting aan te brengen lang de weg naar het parkeerterrein. De lampen op lage paaltjes beschijnen het wegdek maar verspreiden nauwelijks licht in het omringende bos. 33
MOOOISTE Landschapsfestival zet Eilandspolder in de schijnwerpers Voor het derde jaar op rij organiseerden we het MOOOISTE Landschapsfestival om mensen de natuur én het landschap te laten beleven en te laten zien hoe mooi Noord-Holland is. Het festival op 24 september in de Eilandspolder trok maar liefst 4.000 bezoekers die genoten van een bijzonder aanbod aan activiteiten. Hoogtepunten waren de natuurcolleges van TV boswachter Arjan Postma, de schitterende rondwandeling over boerenlandpaadjes, varen door het gebied, de dansvoorstelling op het water en natuurlijk het polsstok hoogspringen voor de kinderen. Dit festival is mogelijk dankzij de financiële bijdrage van de Provincie Noord-Holland, partner en hoofdsponsor van MOOOISTE! 34
Boswachters en natuurvrijwilligers vertellen over hun werk op Balgzand We ontvingen op zondag 26 augustus zo’n 400 Beschermers bij ’t Kuitje op Balgzand voor een leuke dag rond ons werk in het Waddengebied. Na de ontvangst reed men met een bus langs de waddenkant van de Balgzanddijk naar van Ewijcksluis. Dit was het hoogtepunt voor veel mensen. Onderweg werd een toelichting gegeven op de schorren en de uitbreidingsplannen van de haven. Bij het kijkpunt op de dijk bij Van Ewijcksluis vertelde een boswachter over onze plannen voor vogeleilanden in het Amstelmeer. Vervolgens bracht de bus mensen naar de Balgzandpolder waar iedereen de nieuwe vogelrots bewonderde. Via dit soort open dagen willen we onze Beschermers op de hoogte brengen van ons werk en de ontwikkelingen in het gebied. 35
Fondsenwerving 36
Veel giften voor fort en aankoop grond Om de forten in de voormalige Stelling van Amsterdam (UNESCO Werelderfgoed) te behouden, zoeken we daar een bestemming voor. Daarom renoveren we Fort Zuidwijkermeer om het te kunnen verhuren aan een kaas affineur. Een actie onder onze Beschermers leverde € 31.250 aan giften op. Naast dit bedrag ontvingen we subsidie van de Provincie Noord-Holland en een bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. We vroegen onze Beschermers ook om een financiële bijdrage voor het Grondfonds. Aankoop van waardevolle gebieden blijft een belangrijke pijler onder ons werk. De Provincie en het Rijk waren altijd de grote geldschieters, die aankopen van natuurterreinen voor honderd procent voor hun rekening namen. Maar dat is verleden tijd. Als we nu de natuur in het Natuur Netwerk Nederland willen vergroten, moeten we betalen voor de economische restwaarde van de grond. Daar gebruiken we geld voor uit het Grondfonds. Dit wordt gevuld met donaties van Beschermers. Zij doneerden in 2018 € 52.375. Aankopen bleven vrijwel uit, doordat grond nog niet in de verkoop kwam, maar we verwachten diverse stukken grond in 2019 te kunnen aankopen en veilig te stellen. Nalatenschappen steeds belangrijker In 2018 werden maar liefst 12 nieuwe nalatenschappen aangemeld. We ontvingen een grote nalatenschap (geld en grond) van wijlen mevrouw Guurtje Koster, waarvoor we het gelijknamige fonds Guurtje Koster hebben ingericht. De jaarlijks terugkerende pachtinkomsten van de geërfde bollengrond kennen wij ook toe aan dit fonds. Van daaruit doen we grondaankopen voor nieuwe natuur, waar elders geen financiering voor te vinden is. Nalatenschappen worden een steeds belangrijker bron van financiering van ons beschermingswerk. De fraudezaak In het voorjaar van 2018 brachten we het bericht dat een medewerker fraude had gepleegd. We hebben een onderzoek naar de fraudezaak laten doen door accountantsbureau BDO Investigations, Dit heeft uitgewezen dat het om een medewerker gaat die alleen heeft gehandeld. Er zijn geen nieuwe feiten aan het licht gekomen dan de aard en omvang van de eerder vastgestelde fraude. BDO adviseerde om onze financieel administratieve processen te verbeteren om dergelijke fraude in de toekomst te voorkomen. We hebben de aanbevelingen van BDO overgenomen en doorgevoerd in de organisatie. Kijk hier voor een uitgebreide toelichting, de aanbevelingen en onze vervolgstappen op 37
Vrienden, vermogensfondsen, subsidies, relaties en partners 38
Vriendenkring Landschap Noord-Holland In 2018 hebben in 37 bedrijven ons gedurende het gehele, of een gedeelte van het jaar gesteund als Bedrijfsvriend of Sponsor. In het voorjaar ontvingen we de Bedrijfsvrienden in Schagen om hen te bedanken voor hun steun en hen de herinrichting van Baanpark Schagen te laten zien waar we de planvorming en uitvoering deden in opdracht van de gemeente. Bedrijfsvriend Afvalzorg deed bovendien een mooie sponsorbijdrage aan MOOOISTE Landschapsfestival in de Eilandspolder. 39
Alle Bedrijfsvrienden en sponsors die ons hebben gesteund in 2018 zijn: Excellente partner De Friesland Zorgverzekeraar N.V. Afvalzorg Holding Stichting TriArcus Gouden Vriend BPD Zilveren Vriend Batenburg Notarissen CONO Kaasmakers de Vries & van de Wiel Havenbedrijf Amsterdam Imbema Holland B.V. Opzet J.C. Ruigrok Stichting Translast/Truckland IJmond Van Altena & de Jongh bedrijfsartsen Vriend Aannemingsbedrijf Markus B.V. Akerbouw B.V. Albers Euromovers Aulbers Services BV De Hooge Waerder De Wilde ingenieurs groep Meerlanden 40 Fontaine Uitgevers H&S Adviesgroep B.V. Habo da Costa HB Adviesbureau bv Jonk Investments KWS Infra bv Landbouwmechanisatie Cees Rijkhoff LUCA Makelaardij B.V. MUG Ingenieursbureau Pot Jonker Advocaten N.V. Roelofsen Machineverhuur en Grondwerken BV Smit Groenadvies Van der Goes en Groot Onderzoeks-en Adviesbureau Wetlands Safari Windroos Advocatuur Van der Leij Bouwbedrijven Van Dijk Multiservices Voortman kantoormeubelen Sponsor LMB Groenewoud Donar Groen Vervloed aanhangwagens Natuurlijk Consultancy Fa A. Sneekes & Zn Architektenburo Veldman Rietbroek Smit RFC IT Bivobo, vereniging eigenaren recreatie tuinen Ilperveld
Vermogensfondsen en subsidies In 2018 ontvingen wij van verschillende particuliere fondsen en instellingen een bijdrage voor de realisatie van projecten, onder andere van: Ars Donandi: Russel ter Brugge fonds AHAM Vastgoed Dinamo Fonds Gemeente Aalsmeer Stedelijke ontwikkeling Oranje Fonds Prins Bernhard Cultuurfonds - Afdeling Noord-Holland Prins Bernhard Cultuurfonds - landelijk bureau J.C. Ruigrok Stichting Stichting Diorapthe Stichting de Versterking Stichting Jaap van Duijn Vogelfonds Stichting TriArcus Fonds Stichting Zabawas Van der Hucht De Beukelaar Stichting VSB fonds Van Rens Holle Stichting We ontvingen voor verschillende projecten subsidie van o.a. de provincie Noord-Holland, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het Ministerie van OCW (via de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed), het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en diverse gemeenten. 41
Partners De Nationale Postcode Loterij was ook in 2018 een zeer belangrijke partner van ons. De provincie Noord-Holland is als subsidie- en opdrachtgever van heel groot belang voor ons werk. Landschap Noord-Holland is één van de partners van de coalitie Het Blauwe Hart, die zich inzet om de kwaliteit van het IJsselmeergebied te versterken net als de bestuurlijke samenhang in het gebied. 42
Jaarverslag Klik hier en lees ons complete Jaarverslag over 2018. Colofon Landschap Noord-Holland, Postbus 222, 1850 AE Heiloo, www.landschapnoordholland.nl Fotografen: Henny Brandsma/Buiten-beeld, Cultuur Compagnie, Hanry Doorn, Dutchphoto, Eric van der Eijk, M. Frowijn, HHNK, Leo Hofland, Joke Huijser-Spekken, Sabine van Keulen, Koos Leek, Arjan Meijer, Ilse Miedema, Edwin Raap, Rogier Reker, Inge Plaatsman, Ted Sluijter, Johan Stuart, Carola van den Tempel, Ronald van Wijk. Infographic: Opzet, Santpoort-Zuid 43
1 Online Touch