Wat maakt het zo’n succesvol model? “Dit model publiceerde ik in 1982, dus al bijna 40 jaar geleden. Dat het nog steeds volop gebruikt wordt in opleidingen, en niet alleen in Nederland, komt denk ik doordat iedereen vindt dat reflecteren belangrijk is. Maar lange tijd bleef reflectie een wat ongrijpbaar begrip. Het model maakt het concreet; het laat zien welke stappen je kunt doorlopen. De kracht van het reflectiemodel is volgens mij de eenvoud ervan: iedereen begrijpt deze stappen meteen. Tegelijkertijd brengt het model ook diepgang in de reflectie en houdt het je scherp: sla ik geen stappen over? Waar besteed ik gewoonlijk de meeste aandacht aan en waaraan minder? Sommige mensen zijn snel geneigd om van stap 2 naar stap 4 te schieten en stap 3 over te slaan. Anderen blijven lang in stap 2 of 3 hangen en komen niet tot alternatieven en nieuw gedrag (stap 4 en 5).” Wat is de achterliggende gedachte van dit model? “Het model is bedoeld als hulpmiddel, niet als keurslijf. In sommige opleidingen moeten studenten alsmaar reflectieverslagen schrijven aan de hand van een lange rij standaardvragen. Dat roept uiteraard weerstand op. Het gaat erom af en toe tijd te nemen voor een diepere reflectie. Niet omdat het moet, maar omdat je jezelf wilt ontwikkelen. Het model kan dan een stimulans zijn om de juiste vragen aan jezelf te stellen. Voor coaches is er een dubbele opbrengst: het model helpt je in je eigen ontwikkeling en het helpt om anderen te ondersteunen bij systematische reflectie. Je kunt de mensen die je coacht ook leren om het model zelf bewust toe te passen.” Veel mensen denken misschien: reflecteren, moet ik daar echt een model voor gebruiken? Ik denk de hele dag al na over wat ik goed of fout heb gedaan en wat ik anders had kunnen doen. Wat zou u tegen die mensen willen zeggen? “Ik zou zeggen: prachtig! Dat is een basishouding van professionals. Tegelijkertijd zien we dat mensen gewoontepatronen hebben in hun manier van reflecteren die niet altijd effectief zijn, maar waarvan ze zich niet bewust zijn (bijvoorbeeld een focus op problemen). Onderzoek laat zien dat je juist veel leert van reflectie op positieve ervaringen. Die brengen je dichterbij jouzelf als persoon, bij je beroepsidentiteit. Het is daarom belangrijk om te reflecteren op je eigen manier van reflecteren. Dat heet meta-reflectie en daar heb je een kader bij nodig waaraan je je kunt spiegelen, zoals het reflectiemodel. In ons boek De kracht van reflectie bieden we nog meer kaders, oefeningen en inspirerende reflectie-activiteiten aan. Ook voor reflectie in groepen.” 5 ‘Reflecteer op je eigen manier van reflecteren’ Waarom is het zo belangrijk om te reflecteren? “Onderzoek laat zien dat betekenisgerichte reflectie een sleutel is voor professionele ontwikkeling, terwijl gedragsgerichte reflectie minder oplevert. Het reflectiemodel stimuleert betekenisgerichte reflectie en verdiept daarom je leerproces. Helaas denken mensen bij het woord ‘reflecteren’ al gauw aan moeizame analyses. Men ziet dikwijls over het hoofd hoe leuk en inspirerend het kan zijn om je door reflectie bewust te worden van je eigen kwaliteiten en om nieuwe mogelijkheden te ontdekken. Het levert gewoon meer plezier in je werk op, meer flow.”
6 Online Touch Home