14

"Madama Butterfly werd geschreven door een Italiaan die nooit in Japan was geweest en zich er wel een beeld van vormde. Om dit anders te doen had Sybrand behoefte aan iemand die dit moeras van culturele toe-eigening net iets beter kende dan hij zelf. Op deze manier konden we samen nadenken over ‘klopt dit wel’. Mijn rol als dramaturg is eigenlijk niets meer of minder dan Sybrand te bevragen. Vooraf in de conceptontwikkeling, maar ook tijdens de repetities als dat nodig is. Dit is wat ik zie, wat betekent dat, wil je dat? Is dit wat je over wil dragen aan het publiek, het westerse publiek wel te verstaan. Doordat we van dezelfde opleiding komen, hebben we hetzelfde vocabulaire. We kennen elkaars taal en dat scheelt zoveel bij het artistieke proces. En eerlijk is eerlijk, in deze tijd, wordt ook van je verwacht – onder andere door je subsidiënten – dat je een team om je heen verzamelt dat zorgt voor balans en voor verschillende zienswijzen, verder dan alleen je eigen spectrum.” WAT MAAKT HET DE OPERA COMPACT MADAMA BUTTERFLY? “De Opera Compact versie geeft commentaar op de hele situatie van de hoofdpersonages. Wat is daar interessant aan en wat is daar pijnlijk aan. Dat kun je heel goed juist nu vormgeven. De keuzes van Sybrand daarin zijn heel sterk en ik ben benieuwd hoe dat er straks uitziet. Hoe dat in het repetitieproces concreet gaat worden. Ik was heel kritisch in het begin. Zeker omdat er maar zo weinig representatie is van Aziaten in Nederland. De cruciale vraag die ik stelde was, waarom speelt Fenna de hoofdrol? Hoe cast je dit stuk. Het antwoord op die vraag gaf aan waar het stuk heen moest gaan. Niet specifiek wat Fenna betreft, maar wel de keuzes eromheen. Welke versie wilde Sybrand vertellen. In dit stuk is het relevant om je af te vragen waarom er wel of geen Aziaten gecast worden. Je moet er een antwoord op hebben. Met andere woorden: het artistieke proces werd beïnvloed door de positie om ervoor te kiezen dat Fenna in die Japanse rol zou treden, is zij iemand die haar karakter af kan leggen? De acteur Fenna die zich verhoudt tot het personage Cio-Cio San. Hoe wil je dat inzetten? Onder andere het poppenspel was een idee daarvoor. Ik was meteen enthousiast erover, juist omdat je dan kunt spelen met het ‘afleggen’ van een rol en ergens tegenaan kijken als buitenstaander. Gedeeltelijk is dat idee ook in het concept gebleven. Een paar van de andere gedachtegangen die we met elkaar deelden waren de volgende. Het culturele toe-eigenschap, is dat iets waar we het eigenlijk wel over moeten hebben in onze vertaling van het stuk? Hoe maken we dit stuk actueel en waarom is het nu relevant? Een concreet voorbeeld: er zit een moment in het stuk waar Butterfly wordt vervloekt en dat is qua tekst in de Puccini versie geen goed Japans. Wij hebben ervoor gekozen om daar wel correct hedendaags Japans van te maken. Dat merkt niemand, behalve die ene luisteraar die Japans spreekt, maar we kregen het niet over ons hart om dat zo te laten. Dat klopte gewoon niet. Een ander voorbeeld is dat we een jonge onderdanige vrouw zien ten opzichte van een actieve Amerikaanse man. Een clichébeeld van de Japanners en dat cliché komt natuurlijk ergens vandaan. Maar we hebben geprobeerd dat beter te doseren. Op een gegeven moment zegt Pinkerton in het stuk dat iedereen om hem heen voor hem moet knielen. Een ingewikkeld beeld om vorm te geven. Een witte man in mariniersuniform met allerlei dames in kimono om hem heen op de grond. Wat vinden we daarvan? Historisch gezien zou ze dat helemaal niet doen, een Japanse bruid onderwerpt zich niet aan een man, dus dat beeld is gewoon bedacht. Het clichébeeld laat Puccini er wel mee zien, maar het klopt niet. Wij hebben er daarmee voor gekozen dat ze blijven staan en niet knielen. Beide hele kleine dingetjes in het totaal, maar wel een fijngevoeligheid die je in dit stuk moet hebben. Onderling bespraken we dit soort dingen, hielden ze tegen het licht en bedachten onze eigen zienswijze en uitvoering. Ook gezien door de bril van deze tijd. Ik zeg dan niet zozeer tegen Sybrand dit moet je wel of niet doen, maar als je het op deze manier doet klopt dat dan met hoe de Japanners het zelf zouden doen? 14 MADAMA BUTTERFLY PUCCINI

15 Online Touch Home