SYBRAND VAN DER WERF OVER 'MADAMA BUTTERFLY' Sinds de première van ‘Madama Butterfly’ in 1904 is de wereld kleiner en kleiner geworden. Waar Puccini zijn (klank)beeld van Japan moest vormen op basis van op het platteland gemaakte wasrol-opnames van Japanse volkswijsjes, zijn we vandaag de dag een enkele muisklik verwijderd van oneindige informatie, beelden en klanken van over de hele wereld. Dankzij de techniek kunnen we contact maken met wat andere culturen denken en maken. Net als in de tijd van Puccini staan daarbij nieuwsgierigheid en respect helaas niet altijd centraal. De machtsverhouding tussen de 'westerse' en 'oosterse' wereld is al sinds mensenheugenis voer voor discussie en conflict, maar tegelijkertijd ook inspiratie voor kunst en filosofie. Zoals de opera ‘Madama Butterfly’, waar het verlangen naar een betere toekomst ten onder gaat tegenover zelfvoldaan opportunisme. En dat is de actualiteit. Het westers superioriteitsdenken werd enkele maanden bondig samengevat door Mark Rutte, die na het ingrijpen van Amerika in Iran president Trump “daddy” noemde… Daar, naast Trump, zit Butterfly, die nog geen idee heeft welke tragische consequenties haar zelfverklaarde liefde heeft. Puccini herwerkte zijn ‘Madama Butterfly’ maar liefst vier keer, ook vanwege de explosieve inhoud van het stuk. In de ‘oerversie’, die in 1904 in de Scala te Milaan in première ging, is het contrast tussen de Amerikaanse en Japanse cultuur messcherp, iets wat in de uiteindelijk bekend geworden versie uit 1907 plaats heeft gemaakt voor een veel sentimenteler karakter. Onder druk van uitgevers en recensenten ontdeed Puccini het werk van zijn politieke rafelranden: vooral de Amerikanen komen er in 1907 veel beter vanaf dan in 1904. Misschien omdat Puccini het werk graag ook in de Metropolitan Opera in New York gespeeld zag? Of omdat Italiaanse nationalisten het werk als on-Italiaans bestempelden en de première uitfloten? In ieder geval vonden wij de contrasten tussen de verschillende culturen in 1904 zoveel duidelijker uit de verf komen, dat het voor ons aanleiding was om onze bewerking (want in navolging van Puccini hebben wij ook wat veranderd) te baseren op deze ‘oer-Butterfly’. U zult de ‘clash of cultures’ die Puccini in zijn partituur centraal stelde in alle facetten van onze voorstelling terugvinden. In het orkest botsen westerse saxofoons met oosters slagwerk, in de vormgeving zijn cultuurclichés over en weer te zien en in de teksten hervinden we de scherpte van de première. Om ons daardoor bewust te laten worden dat iedereen slechts vanuit het eigen standpunt kan kijken. En dat nuance daarom alleen gebouwd kan worden op empathie: in mijn optiek de poging om mee te voelen met een ander. Alsof datgene wat met hem of haar of hen gebeurt, jou zou kunnen gebeuren. En precies dat raakt de kern waarom we vandaag theater moeten maken: omdat het publiek zich voor de duur van een voorstelling kan verplaatsen in iemand wiens cultuur misschien mijlenver van je af staat, maar voor deze korte avond dicht naast je staat; met vreugde en verdriet. En met begrip en respect tot gevolg. Het is u van harte gegund. Sybrand van der Werf “ Onze bewerking is gebaseerd op de 'oer-Butterfly' uit 1904 9
10 Online Touch Home