De boermarke: middeleeuwse sporen in landschap en gemeenschap In het landschap rondom de Drentse brink- en esdorpen kan je nog goed zien dat de grond eeuwenlang door de dorpsgemeenschappen werd gebouwd. In woorden van nu zou je kunnen spreken van een sterk collectief, ‘shared space’, zelfvoorzienendheid en een circulaire economie. Nog steeds is het heel gewoon dat de gemeenschappen veel dingen zelf regelen. Moi, oftewel hallo. Ik ben Warmeltje Epping, een boerenmeid uit Gasselte. Mijn pa is een eigenerfde, een van de boeren die de grond bezitten. Ons dorp is mijn hele wereld. Verder dan Gieten, het volgende dorp, ben ik nooit geweest. Vanaf de es kan je alles overzien. Hier verbouwen we rogge, gerst, boekweit, haver en aardappelen. Om de es ligt de eswal, waarmee we het wild buiten onze akkers houden. We hebben hem beplant met eiken en struiken. Zo geeft de wal vruchten, geneeskrachtige kruiden, bladvoer voor het vee en hakhout voor de winter. Ons vee zorgt voor wol, vlees en melk, de bijen voor honing en groente halen we uit de moestuin. We eten alleen wat we zelf verbouwen, wat jullie ‘streekproducten’ noemen. Mijn vader is, als alle grondeigenaren, lid van de eeuwenoude boermarke. Hoe groter je bedrijf, hoe groter je aandeel in de gemeenschappelijke gronden van onze marke. Keuters en meiers, de kleine boeren en pachters, laten ze niet toe. Samen maken ze afspraken over wanneer we zaaien, maaien en oogsten. Zodra er iets voor het dorp moet gebeuren, blaast boer Hidding op de boerhoorn. Hij is boerrigter, de rijkste boer van het dorp. Als we dan niet binnen een half uur komen opdagen, krijgen we een boete. De boerhoorn klinkt ook bij het begin van de oogst en wanneer we op wolvenjacht moeten. Al eeuwen regelen we onze zaakjes zelf. We moeten ook wel, want in Drenthe is het landsbestuur ver weg en adellijke grootgrondbezitters zijn er nauwelijks. In ons doe-het-zelf bestuur is de etstoel het hoogste rechtscollege. Het is een soort rijdende rechter, samengesteld uit een drost en vierentwintig eigenerfde boeren. 31
32 Online Touch Home