0

Bewaar exemplaar Gemeente: Breda Jaargang: 2021/2022 Oplage: 58.000 ex. Inclusief Gemeentelijke Duurzaamheidsindex over de gemeente Breda Pag. 5 Zonnepanelen kopen? Hoeveel heb ik er nodig? Pag. 10 Je huis isoleren en geld besparen Pag. 15 Warmtepomp: elektrisch verwarmen Pag. 17 Energiezuinig verlichten: kies led Pag. 21 Maak van uw tuin een Levende Tuin Pag. 23 Tips zuinig rijden Pag. 33 Met dank aan o.a.:

ZUINIG VERWARMEN MET INFRAROODPANELEN? Infraroodpanelen verwarmen direct en bijna INFRAROOD VERWARMING zonder energieverlies. Eenvoudig, mooi, warm! www.infraroodpaneel.nl Showroom in Oud Gastel Afspraak maken? 0165-714107 Showroom – Advies – Levering – Installatie

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 3 Introductie Duurzaamheidswijzer Deze Duurzaamheidswijzer biedt nuttige informatie op het gebied van duurzaamheid. Of het nu gaat om energie, wonen, werken, gezondheid of sport, in alle gevallen is er een link naar duurzaamheid te leggen. De Duurzaamheidswijzer is tevens een handig bewaarexemplaar om te kunnen raadplegen. Een aantal voorbeelden hiervan zijn: • Berekening van het aantal zonnepanelen op basis van verbruik. • Een omrekeningstabel van de gloeilamp naar ledverlichting. • De Schijf van Vijf voor een gezonde voeding. • De Beweegrichtlijnen van Kenniscentrum Sport. • De 5 pijlers van de Levende Tuin. Daarnaast is de Gemeentelijke Duurzaamheidsindex over de gemeente Breda opgenomen waarin de gemeente wordt afgezet tegen het landelijk gemiddelde. Deze index is tot stand gekomen vanuit de verzamelde basisgegevens die door het Onderzoekscentrum Drechtsteden zijn verwerkt en uitvoerig terug te vinden zijn op www.gdindex.nl. In een volgende editie wordt u met een nieuwe Duurzaamheidsindex over uw gemeente geïnformeerd. Wij hopen dat deze wijzer prikkelt en inspireert om (nog meer) bij te dragen aan een duurzame toekomst! Definitie duurzaamheid Wat houdt nu de term duurzaamheid precies in? Duurzaamheid is een breed begrip, maar in het kort komt het er op neer dat in een duurzame wereld mens (people), milieu (planet) en economie (profit) met elkaar “ Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien, in gevaar te brengen” ­ De World Commission on Environment ­ in evenwicht zijn, zodat we de aarde niet uitputten. De World Commission on Environment van de Verenigde Naties heeft een definitie geformuleerd die als standaard gehanteerd kan worden: Kortom, de aarde zo gebruiken dat de toekomstige generaties ook nog plezier en profijt kunnen hebben. Bij duurzaamheid kan de aarde dan ook op langere termijn het totaal van onze consumptie dragen. “Meld je aan op www.duurzaamheidswijzer.nu en ontvang nuttige informatie en speciale aanbiedingen van de diverse deelnemende partijen”

4 | DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU BREDA Mijn naam is Andrew van Liessum en actief in de makelaardij sinds 1998. Sinds 2008 ben ik zelfstandig ondernemer en eigenaar van Van Liessum makelaars, ook wel bekend van de rode borden. Dit artikel schrijf ik omdat er in de komende jaren in de woningmarkt veel te veranderen staat. Deze veranderingen lijken ver weg, maar zijn dichter bij dan sommigen onder ons zich realiseren. Deze veranderingen zullen direct invloed hebben op de waarde van onroerend goed. Bewustwording is dus belangrijk. Laat ik beginnen met het energielabel. Sinds 1 januari 2021 is er veel veranderd op het gebied van het energielabel. Daar waar we tot vorig jaar nog voor een paar euro een label konden laten opmaken, is dit nu veel omvattender en dus ook duurder geworden. Waar ligt dit nu eigenlijk aan? Het nieuwe energielabel werkt volgens het NTA8800 norm. Deze norm/methodiek kan een betere link leggen met het daadwerkelijke energieverbruik van een woning. Het label is complexer en maakt dat een inspecteur daadwerkelijk een woning moet bezoeken en deze opneemt volgens vastgestelde richtlijnen. Complexer en dus duurder! Voor nieuwbouw geldt vanaf 1 januari 2021 dat het wettelijk verplicht is om bijna energieneutraal (geen of zeer lage energiekosten) te bouwen. Nederland beschikt nu over zo’n 7 miljoen woningen en in 2030 moeten de eerste 1,5 miljoen bestaande woningen verduurzaamd zijn. Dit betekent dat zo’n 20% van de totale woningvoorraad binnen nu en 10 jaar moet investeren en dit raakt veel woningbezitters! Een andere doelstelling is te stoppen met aardgas om de CO2-uitstoot te verminderen. Dit alles is nodig, want volgens de nieuwe richtlijnen is 2050 het jaar waarop alle woningen in Europa CO2-neutraal moeten zijn. Dus naast alternatieve manieren om van het gas af te komen, is verduurzaming een tweede belangrijk aspect! Duurzaam wonen is dus een “hot issue” in het belang van ons klimaat. Echter is een duurzame woning ook behaaglijk! Dit is iets waar we ons door COVID-19 misschien wel beter van bewust zijn gaan worden, doordat we met zijn allen meer tijd in onze woning doorbrengen. Tevens levert een goed geïsoleerde woning ook een direct voordeel op in de portemonnee. Naast behaaglijkheid en voordeel in de portemonnee verwacht ik dat de hoogte van uw energielabel in de nabije toekomst mede bepalend is voor de waarde van uw bezit. Mocht u verbouwingsplannen hebben, onderzoek dan eens de mogelijkheden van subsidies. Er zijn diverse subsidiemogelijkheden voor bijvoorbeeld verduurzaming, warmtepompen en/of zonnepanelen. Mocht u verhuisplannen hebben, kijk dan niet alleen naar bijvoorbeeld de charme van een jaren ’30 woning. Het is belangrijk nu al bezig te zijn met de toekomst! Mocht u aan- en of verkoopplannen hebben, dan kunt u bij ons terecht voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek. Heeft u verduurzamingsplannen? Dan kunt u eventueel bij onze partner terecht via geurtsadvies@kpnmail.nl Met vriendelijke groet, Andrew van Liessum info@vanliessummakelaars.nl www.vanliessummakelaars.nl Tel. 076 - 76 31 000

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 5 Gemeentelijke Duurzaamheidsindex Sinds 2006 is er de Sustainable Society Index (SSI) voor alle landen, dat wil zeggen voor ruim 150 landen, waar meer dan 99% van de wereldbevolking woont. De SSI wordt elke twee jaar vernieuwd. En sinds 2014 ook op lokaal niveau in Nederland met de Gemeentelijke Duurzaamheidsindex (GDI), voor iedereen met praktische informatie over alle gemeenten. Elk jaar verschijnt er een nieuwe, actuele versie van de GDI. Indicatorscores gemeente Breda Het spinnenweb laat zien hoe duurzaam de gemeente Breda is aan de hand van de 24 indicatoren van de GDI. Het midden van het web geeft aan: niet duurzaam (score 0); de buitenste cirkel geeft aan: duurzaam (score 10). Hoe voller het web, hoe duurzamer de gemeente is. De scores van de gemeente Breda zijn groen; de gemiddelde scores van alle gemeenten worden weer gegeven door de oranje lijn. Scores indicatoren Duurzaamheid De GDI laat in één oogopslag zien hoe duurzaam jouw gemeente is en waar mogelijkheden liggen om (met elkaar) te werken aan een echt duurzame gemeente. Bekijk de resultaten van je gemeente: wat gaat goed en wat kan beter? Wat verbaast je? Laat je inspireren door met anderen te overleggen. Bekijk ook de suggesties voor mogelijke acties/ projecten en maatregelen tot verbetering. Kijk ook eens naar de verschillen van een gemeente in de buurt. Ga naar www.gdindex.nl Methodiek Vergelijking met Nederland Vanuit de verzamelde basisgegevens zijn de waarden voor elk van de indicatoren berekend, op een schaal van 0 tot 10. De beschikbare data zijn nuttig als hulpmiddel om met elkaar in gesprek te gaan, de juiste maatregelen te treffen en om de vooruitgang te monitoren. Score GDI 2020 Echter, cijfertjes kunnen ook een eigen leven leiden en dat is nu juist niet de bedoeling. Data, de cijfertjes, zijn er voor mensen, niet omgekeerd.

Zoekt u als opdrachtgever een schilder, behanger of glaszetter? Wenst u vakbekwame mensen en de zekerheid dat het gekozen bedrijf zijn afspraken nakomt en kwaliteit levert en zorgt dat u minder tijd kwijt bent aan faalkosten? Schildersbedrijf Hagen van Berkel voert sinds 1965, de meest uiteenlopende opdrachten uit, voor bedrijven, VvE`s, Stichtingen en particulieren. Bent u op zoek naar een betrouwbare partner die op de hoogte is van de Arbo en milieuwetgeving, en de nieuwste technieken en materialen, dan bent u bij ons op het juiste adres! Tevens zijn wij in staat door onze inkoop, en fl exibiliteit u en uw klant de beste kwaliteit te bieden tegen een gunstige prijs met een korte levertijd. Schildersbedrijf Hagen van Berkel voldoet aan de hoogste kwaliteitseisen binnen de brancheorganisatie, waardoor we de Onderhoud NL-Garantie (eerder was dit AF-erkenning) hebben gekregen. Vakbekwame schilders, betrouwbaarheid, klantvriendelijkheid zijn drie van de zekerheden die wij u bieden op basis van onze ervaring. Voor zowel binnen als buiten, maar ook voor restauratie bent u bij ons op het juiste adres. Onze opdrachtgevers en uitgevoerde projecten vindt u dan ook op onze website www.hagenvanberkel.nl of www.vveschilder.nl. Wij nodigen u graag uit hier een kijkje te nemen. Nodig ons uit om aankomend werk uit te voeren, zodat wij u kunnen overtuigen van onze kwaliteiten.

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 7 | 7 tips hoe u zelf aan de slag kunt voor het klimaat Klimaatadaptie, energietransitie, verduurzaming. Het lijkt misschien een ver van m’n bed show, maar iedereen heeft ermee te maken. Omdat in de toekomst iedere woning van het aardgas moet, of omdat we meer te maken krijgen met grote droogte of hittegolven. De overheid maakt vele plannen, maar ook u kunt zelf in actie komen en een begin maken met duurzamer wonen of leven. Bijvoorbeeld door tegels in uw tuin te vervangen door gras, of door uw woning energiezuiniger te maken. Dat kost u geld, maar het levert nog veel meer op. Bijvoorbeeld een comfortabeler huis, een lagere energierekening, meer leven in de tuin én een goed gevoel voor uw eigen toekomst en die van volgende generaties. Daarom vindt u hier 7 grote en kleine tips om uw woning energiezuiniger en uw tuin groener te maken. En om er meer over te weten te komen. 1 Begin klein Begin gewoon door oude gloei- of spaarlampen te vervangen door energiezuinige LED-verlichting. Denk eens aan een tochtwerende brievenbusborstel, tochtstrips of een waterbesparende douchekop. 2 Start met isoleren Uiteindelijk gaat ook uw woning van het aardgas af en krijgt u de warmte via andere bronnen. Door nu al (extra) te isoleren, bereid u uw woning daar alvast op voor. En u profiteert direct van de voordelen van isoleren, zoals minder tocht in huis, minder hitte in de zomer én een lagere energierekening. Denk bij isoleren aan spouwmuurisolatie, dakisolatie, kruipruimte- of vloerisolatie en niet te vergeten: het aanbrengen van isolerend glas (HR++). 3 Wek zelf duurzame elektriciteit op Deze is voor de echte doorpakkers. Wek zelf duurzame elektriciteit op door zonnepanelen te installeren of door (na het isoleren) een (hybride) warmtepomp te installeren. 4 Oriënteer op zonnepanelen en/of zonneboilers De gemeente stimuleert het opwekken van duurzame energie. De Solarscan helpt u daarbij een goede keuze te maken. Op basis van uw postcode maakt de Solarscan een berekening op maat van de verwachte opbrengst zonne-energie en het financiële voordeel voor u. Meer informatie en de scan vind u op www.breda.nl/solarscan 5 Laat u informeren via WoonWijs Breda en de Greenhopper Er kan veel om uw huis energiezuiniger te maken. De gemeente heeft alle mogelijkheden daarvoor en praktische informatie samen met de Bredase Energie Coöperatie (BRES) verzameld op website www.woonwijsbreda.nl. Later dit jaar organiseren we ook weer informatieavonden in de wijk. Dan trekt de Greenhopper, het duurzame en mobiele informatiecentrum van de gemeente weer door de buurten van Breda. 6 Doe mee aan ‘Groene Buurtjes’ Groene Buurtjes is een project waarbij bewoners samen hun wijk groener maken. Het is de bedoeling dat groepen buurtgenoten die dat willen, de openbare ruimte vergroenen én zelf onderhouden. Met ondersteuning van de gemeente. Met de achterliggende gedachte dat groen helpt tegen wateroverlast, verkoeling biedt in hete zomers, de lucht zuivert en de bodem en het grondwater verbetert. Daarnaast is het nog gezellig ook. Groen verbindt en draagt bij aan de leefbaarheid van de stad. Meer informatie vindt u op: www.breda.nl/groenebuurtjes 7 Groen in eigen tuin Natuurlijk kunt u ook uw eigen tuin vergroenen. Voor sommige onderdelen kunt u daar een subsidie van de gemeente voor krijgen. Denk daarbij aan: - het aanleggen van een groen dak - tegels eruit, planten erin - het geveltuin/planten - zorgen voor wateropslag Meer informatie vindt u op: www.breda.nl/subsidie-water-en-groen Foto © Micha van de Oudenhoven Foto © Micha van de Oudenhoven

DUURZAME TUIN VERLICHTING Kies voor lampen op zonne-energie STADSNATUUR GENOEG REGEN IN NEDERLAND! Dus vang het op in een regenton! Kies voor groene daken en samen maken we de stad groener! €5,KORTING INSECTEN HOTEL Insecten dragen bij aan een duurzame en goed onderhouden tuin! Actievoorwaarden: - De cheque is alleen geldig bij Intratuin Breda t/m 30 september 2021 bij een minimale besteding van €20,- aan buitenplanten. - Maximaal 1 voucher per betalende klant. - Bij retourneren van (één van) de artikelen zal de waarde van het artikel minus de gegeven korting worden uitbetaald. - Niet inwisselbaar voor contant geld. - Bij het bezorgen van producten en het aan de deur betalen van de factuur worden geen cheques ingenomen. - Bij vermoeden van misbruik is Intratuin gerechtigd om de cheque ongeldig te verklaren. Duurzaam meubilair en keukens vereisen duurzaam hout. Wij laten u met trots weten, dat wij al vanaf 2013 FSC gecertificeerd zijn. FSC is het belangrijkste duurzaamheidskeurmerk ter wereld. Zo weet u 100% zeker, dat wij uw interieur en/of keuken van duurzaam kwaliteitshout maken. In plaats van oude producten te vernietigen, proberen wij deze producten te hergebruiken. Waar dit niet lukt, proberen wij de levensduur van deze producten te verlengen. Wij dragen bij aan circulaire oplossingen in de werkomgeving van een circulaire wereld. Visker interieurbouw en keukens is niet het soort bedrijf dat de slogan ‘U vraagt, wij draaien ‘ hanteert. Wij geloven eerder in ‘U vraagt en wij vragen door…’ om u nog beter van dienst te zijn! Want alleen dan maak je het verschil. Wij denken mee in mogelijkheden, zijn flexibel, hanteren korte en transparante communicatielijnen. Afspraak is uiteraard afspraak en het eindresultaat is altijd vakmanschap. In onze sfeervolle keukenshowroom in Terheijden, tonen wij u verschillende stijlen – van klassiek tot modern en van behoudend tot zeer uitgesproken – en laten tevens zien wat er vandaag de dag (technisch) allemaal mogelijk is. Wij nodigen u van harte uit voor een vrijblijvend bezoek! Visker Keukens Bredaseweg 53 4844 CK Terheijden info@viskerkeukens.nl 076-593 49 49 www.viskerkeukens.nl Visker Interieurbouw Bredaseweg 53 4844 CK Terheijden info@viskerinterieurbouw.nl 076-571 82 36 www.viskerinterieurbouw.nl DUURZAAMHEIDSTIPS! Van Intratuin Breda Ontvang €5,- korting bij Intratuin Breda bij aankoop van buitenplanten t.w.v. €20,-!

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 9 “In gesprek met” Greetje Bos, wethouder energietransitie De komende periode komt er veel op ons af op het gebied van de energietransitie. Stap voor stap gaan we op weg naar een klimaatneutraal en aardgasvrij Breda. In Breda doen we dat samen: de gemeente maakt de ‘grote plannen’, inwoners kunnen daarmee zelf aan de slag met hun eigen woning of buurt. Greetje, kun je uitleggen, wat dat inhoudt; energietransitie? De energietransitie is eigenlijk alles wat te maken heeft met de overgang van fossiele brandstoffen (olie, aardgas, steenkolen) naar duurzame energie (zoals windenergie en zonne-energie) om de CO2 uitstoot te verminderen.Daarom hebben we in Breda de ambitie om vanaf 2044 geen woningen meer te verwarmen met aardgas. Met andere woorden: in 2044 zijn we in Breda van het gas af. En in 2050 moet het landelijk, dus dat kunnen we maar beter voor zijn. Hoe gaat dat dan, van het gas af? Stap voor stap. Want aardgasvrij wonen begint namelijk met goede isolatie. En daar hoef je niet mee te wachten, je kunt nu al aan de slag. Ook een verbouwing of onderhoud aan je huis is een kans om je voor te bereiden. Voor het overgaan op andere energiebronnen maken we nu een Transitievisie warmte. Hierin staat welke energiebronnen mogelijk passen in een bepaalde wijk en welke wijken dan als eerste in aanmerking komen om mee aan de slag te gaan. Samen met betrokken inwoners en andere belanghebbenden maken we die keuzes. Eind 2021 is duidelijk welke wijken of buurten als eerste in aanmerking komen zodat we vóór 2030 11.000 woningen aardgasvrij hebben. Of in ieder geval aardgasvrij-klaar, zodat die woningen voorbereid zijn op nieuwe, duurzame energiebronnen. Wat merken inwoners nog meer van de energietransitie? Iedereen ervaart waarom een energietransitie nodig is. Zo krijgen we -vanwege de opwarming van de aarde - steeds meer te maken met extreme hitte en extreme regenbuien. Die opwarming moeten we een halt toeroepen en ons tegelijkertijd aanpassen aan het veranderende klimaat. Klimaatadaptie noemen we dat. Dat kan door de stad meer te vergroenen, maar ook bijvoorbeeld je tuin of je dak. En ook dat kun je NU al gewoon doen. Heb je ten slotte nog tips voor de inwoners van Breda? Begin klein en dichtbij: vervang je gasfornuis door een inductie kookplaat als je je keuken vernieuwt of kies voor energiezuinige ledverlichting. Ik hou ook graag een warm pleidooi voor het belang van het isoleren van je woning. Volgens mij realiseren we ons met z’n allen nog veel te weinig wat dat kan opleveren. Dat is nog veel meer dan bij zonnepanelen; die je in vijf à zeven jaar terugverdient. De investering in isolerende maatregelen heb je er al binnen drie à vijf jaar uit. En inderdaad, klein beginnen door bijvoorbeeld kieren te dichten of dubbel glas te plaatsen. Dat zie je terug in je energierekening. Of in warme voeten! “Overigens onderzoeken gemeenten op dit moment wat het beste alternatief is voor aardgas. Dat noemen we de Regionale energietransitie. Voor delen van Breda hebben we al het Amernet. Naar verwachting kan ruim de helft van Breda op termijn op dit bestaande stadsverwarmingsnet of op een ander lokaal warmtenet worden aangesloten. De andere gebieden krijgen individuele systemen op elektriciteit (bijvoorbeeld een warmtepomp of warmteopslag in de bodem), biomassa of groen gas. ”

10 | DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU BREDA Zonnepanelen kopen Met zonnepanelen bespaar je flink op je energierekening en help je het milieu. Waar moet je op letten? Is jouw dak geschikt? Wij beantwoorden je vragen. Waaruit bestaat een zonneenergiesysteem? Naast de zonnepanelen op het dak bestaat de installatie uit: • een omvormer; • bekabeling; • extra groep in de meterkast; • en liefst ook een monitoringsysteem. De omvormer zet de gelijkspanning van de zonnepanelen om naar de wisselspanning van ons elektriciteitsnet. Van de omvormer loopt een kabel naar de elektriciteitsmeter via een aparte groep in de meterkast. Vaak zal dus bij de installatie een nieuwe groep toegevoegd moeten worden. De elektriciteits meter moet teruglevering aan het net kunnen registeren. Heb je nog een oude meter met een draaiende schijf, dan zie je die ook daadwerkelijk terugdraaien. De meeste omvormers worden geleverd met een monitoringsysteem. Dat is heel zinvol en een eventuele meerprijs waard. Je ziet hoeveel stroom jouw panelen daadwerkelijk leveren. Omdat je die stroom soms direct zelf verbruikt, staat dit niet gelijk aan wat je via je elektriciteitsmeter aan het net teruglevert. Zonder monitoring kun je de precieze opbrengst van zonnepanelen dus niet achterhalen. Moderne omvormers hebben vaak een wifi­verbinding, maar een bekabelde internetverbinding kan ook. Zo kun je de informatie op bijvoorbeeld een pc, tablet of smartphone zien, compleet met dag­, maand­ en jaaroverzichten. Niet alleen leuk, maar ook de beste manier om in de gaten te houden of je panelen nog goed presteren. Als je voor micro­omvormers of power optimizers kiest, kun je zelfs de opbrengst per individueel zonnepaneel bijhouden. Bij micro­omvormers heeft elk zonnepaneel aan de achterkant zijn eigen omvormertje en hangt er geen omvormer meer in huis. Bij power optimizers zit aan het paneel alleen een ‘optimizer’ en is nog wel een omvormer in huis nodig. Hoeveel zonnepanelen heb ik nodig? Je wilt zonnepanelen. Maar hoeveel is optimaal? Dat hangt af van je stroomverbruik en de opbrengst van de zonnepanelen. We leggen uit hoe je het optimale aantal zonnepanelen berekent en waar je op moet letten. Wat heb je nodig? Wanneer haal je financieel gezien de meeste opbrengst uit zonnepanelen? Het meest optimaal is als je precies genoeg zonnepanelen hebt om je totale jaarlijkse stroomverbruik mee op te wekken. Om te bepalen hoeveel zonnepanelen voor jou optimaal zijn, heb je dus nodig: • een inschatting van de opbrengst (het vermogen) van de aan te schaffen zonnepanelen; • je eigen energierekening om te zien hoeveel stroom je per jaar verbruikt; • afmetingen, hellingshoek en oriëntatie van je dak. Bereken de jaaropbrengst van zonnepanelen In Nederland geldt de volgende vuistregel: de jaaropbrengst van zonnepanelen in kilowattuur (kWh) bedraagt 90% van de capaciteit van het systeem in wattpiek. Voorbeeld: 10 panelen van 270 Wp leveren dus zo’n 0,9 x 10 x 270 = 2430 kWh op. In kustgebieden ­ waar de jaarlijkse instraling hoger is ­ zal dit iets meer zijn. Koele temperaturen zijn ook gunstig, want zonnepanelen presteren bij dezelfde hoeveelheid zonlicht beter als ze kouder zijn. Als de panelen niet op het zuiden, maar ongeveer op zuidoost of zuidwest liggen, kun je voor de zekerheid 10% van de verwachte opbrengst afhalen.

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 11 Bereken zelf het aantal zonnepanelen Een goede installateur kan een behoorlijk precieze opbrengstverwachting voor jouw dak bepalen, maar voor een eerste inschatting van het aantal panelen dat je nodig hebt, gebruik je de formule: (jaarlijks stroomverbruik x 1,1) : (het vermogen van 1 paneel in wattpiek). Voorbeeld: • Je jaarlijks stroomverbruik is 3000 kWh. • Je leverancier heeft zonnepanelen van 270 Wp in de aanbieding. • Daarvan heb je er dan 3000 x 1,1 = 3300 gedeeld door 270 = 12,2 nodig. Omdat de opbrengst van zonnepanelen jaar op jaar verschilt, en in de loop der jaren langzaam iets achteruitgaat, zou je bijvoorbeeld voor 13 panelen kunnen kiezen als die op je dak passen. Het vermogen van de zonnepanelen in wattpiek Het vermogen van zonnepanelen wordt uitgedrukt in wattpiek (Wp). Dat is het (maximale) piekvermogen dat het zonnepaneel opwekt onder standaard laboratoriumcondities (zogenaamde STC­condities: optimale instraling, temperatuur van 25 graden). Het piekvermogen is nodig om de jaarlijkse opbrengst te berekenen, maar ook om te bepalen wat de capaciteit van de omvormer moet zijn voor een bepaald aantal panelen. Er zijn inmiddels zonnepanelen van standaardformaat met piekvermogens tot zo’n 360 Wp, maar 260­290 Wp is gangbaar. Panelen met extra hoge vermogens zijn duurder en vaak alleen lonend als de dakruimte beperkt is; ze bieden immers wel meer opbrengst per vierkante meter, maar niet altijd per euro­investering. Check je jaarlijkse stroomverbruik Zoals hierboven blijkt leveren gemiddelde nieuwe zonnepanelen per stuk dus rond de 240 kWh elektriciteit per jaar. Een gemiddeld huishouden gebruikt zo’n 3300 kWh aan stroom per jaar. Voor dit stroomverbruik heb je 14 gemiddelde zonnepanelen nodig (14 x 240 = 3360). Maar dit is een gemiddelde van grote en kleine huishoudens. Ook de hoeveelheid apparaten, hoe zuinig deze zijn en of je elektrisch rijdt spelen een rol. Het is dus slim om eerst je energierekening erbij te pakken om te zien hoeveel panelen voor jou optimaal zijn. Houd daarbij, voor zover mogelijk, rekening met toekomstige veranderingen in je huishouden of leefstijl. Maandbedrag verlagen In het eerste jaar dat je zonnepanelen hebt, zal je maandbedrag dat je aan de leverancier betaalt te hoog zijn. Daarna ontvang je bij je jaarnota een teruggave. Het kan daarom handig zijn om direct na plaatsing van de zonnepanelen aan je energieleverancier te vragen of het maandbedrag meteen omlaag kan. Voor meer informatie ga je naar: Consumentenbond Consumentenbond.nl

Wil jij energie besparen én gezond en energiezuinig wonen? Kies voor een schone, drogere kruipruimte en een warmere vloer met TONZON Schone, drogere kruipruimte en een warmere vloer Het wonen op een koude vloer met daaronder een vochtige kruipruimte is niet comfortabel en vaak zelfs ongezond. Vochtige lucht uit de kruipruimte dringt de woning binnen. Dit vocht moet door ventilatie weer worden afgevoerd en dat kost ook energie. TONZON Bodemfolie stopt de verdamping van vocht uit de kruipruimtebodem en remt daarnaast ook het vrijkomen van schadelijk radongas. Leidingen en ophangbeugels gaan langer mee en zelfs de funderingsmuren drogen op. Optimale vloerisolatie De unieke Thermoskussens tegen de onderkant van de vloer beperken het warmteverlies vrijwel volledig en zorgen voor de warmst mogelijke vloer. TONZON Vloerisolatie bespaart namelijk niet alleen op het warmteverlies door de vloer maar heeft invloed op het totale energieverbruik van de woning. Het zorgt voor een verkorting van het stookseizoen en in veel gevallen ook voor een lagere gemiddelde binnentemperatuur. Deze dubbele aanpak legt de basis voor een comfortabele, gezonde en energiezuinige woning, klaar voor de toekomst. Vensterbankfolie Ook boven de vloer kun je met TONZON uitvindingen flink energie besparen. Veel mensen kennen al de slimme radiatorfolie die onzichtbaar zijn werk doet op de achterkant van de radiator. Nieuw is TONZON Vensterbankfolie. Dit is een stevigere soort folie die ervoor zorgt dat de warme lucht van de radiator sneller en makkelijker de kamer in komt. Hierdoor wordt de vensterbank minder opgewarmd. Ook ideaal in combinatie met radiatorventilatoren. www.tonzon.nl sinds 1980

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 15 Je huis isoleren en geld besparen Door je huis goed te isoleren, kun je veel energie besparen. Heb je een wat oudere woning, dan kun je met enkele goedkope maatregelen al snel heel veel geld besparen. Maar ook in nieuwere woningen zijn nog veel mogelijkheden om te besparen, die je snel terugverdient. Als je huis niet goed geïsoleerd is, vervliegt de warmte van je centrale verwarming door ramen, muren, vloer of dak naar buiten. Stoken voor de buitenlucht is zonde van de energie, dus zorg dat de warmte binnen blijft! Moderne huizen met energielabel A of B zijn al goed geïsoleerd, oudere woningen vaak minder. Woningen van voor 1980 zijn vaak zelfs niet of nauwelijks geïsoleerd. Alsnog isoleren bespaart veel energie en geld en je verdient de investering meestal snel terug. Bij oudere woningen leveren kleine investeringen de meeste besparing op. Denk daarbij aan tochtstrips of radiatorfolie: je koopt het voor een prikkie in de bouwmarkt, maar het zorgt voor een veel lager gasverbruik. Dak, gevel, ramen en vloeren isoleren Zowel bij oudere als bij wat nieuwere woningen valt er veel te behalen. Als je een slecht geïsoleerde woning goed isoleert, kun je jaarlijks tot wel 2700 m3 aardgas besparen, dat is maar liefst €1700. Milieu Centraal heeft de besparingen berekend voor een gemiddelde eengezinswoning, per type isolatiemaatregel en per type woning. De tabel toont de jaarlijkse besparing in euro’s, en het bedrag dat je moet investeren. Je kunt daaruit gemakkelijk de terugverdientijd afleiden. Het isoleren van het dak verdien je bijvoorbeeld in ongeveer 8 jaar terug, bij een spouwmuur is dat al in 4 jaar. Zo’n rendement vang je tegenwoordig niet meer op een spaarrekening. Wanneer je minimaal 2 isolatiemaatregelen neemt, kon je daarvoor ook subsidie aanvragen. Echter, het subsidiebudget voor huiseigenaren is inmiddels op. Eigenaren van appartementen kunnen nog wel terecht voor de subsidie voor Verenigingen van Eigenaren. Op de overheidswebsite ‘Energiebesparen doe je nu’ vind je een overzicht van verbeteropties voor je woning, uitleg over subsidies en leningen, en links naar bedrijven die de werkzaamheden kunnen uitvoeren. Altijd goed ventileren! Zorg altijd dat je voldoende ventileert. Dit kost een beetje energie, maar het is erg belangrijk voor je gezondheid. Bij goede isolatie en het ontbreken van kieren kunnen ongezonde stoffen zich in de Jaarlijkse besparing in €, (cursief) wat je eenmalig investeert Maatregel Tussenwoning Isoleren schuin dak Isoleren vloer Isoleren spouwmuur HR++-glas in plaats van enkel glas €500 (€4000) €160 (€1400) €210 (€800) €240 (€3100) lucht binnenshuis ophopen. Ventileren kan met een mechanisch ventilatiesysteem, maar roosters in de ramen en af en toe doorluchten kan ook. Veel informatie over ventileren kun je vinden bij Milieu Centraal. Besparen Dankzij al deze tips bespaar je al behoorlijk op je energierekening. Wil je nog meer besparen? Kijk dan of het wisselen van energieleverancier zin (€4600) €180 (€1600) €550 (€2100) €270 (€3500) Hoekwoning / twee­onder­een­kap €600 Vrijstaande woning €1000 (€8300) €320 (€2800) €800 (€3100) €360 (€4600) heeft. Bekijk in de Energievergelijker welke energieleverancier voor jou het voordeligst is en stap meteen over. Nóg makkelijker is overstappen via het Energiecollectief. Voor meer informatie ga je naar: Consumentenbond Consumentenbond.nl Besparen en voor meer informatie ga je naar: Consumentenbond www.consumentenbond.nl

Sssssst....... de stilste warmtepomp! Geluidsdruk slechts 35 dB(A)! Verwarmd tot 70 graden Celsius! Daikin Altherma 3 H HT: dé ultieme warmtepomp Lucht/water warmtepomp voor hoge en lage aanvoertemperaturen met hoog rendement (A+++) Verwarmen, koelen en warm tapwater daikin.nl/stilstewarmtepomp Luister naar deze warmtepomp Bekijk de video! Uw warmtepompspecialist Installatiebedrijf v.d. Goorbergh Brugsteen 4 4815 PL Breda T: 076 - 541 2263 E: info@installatiebedrijfvdgoorbergh.nl W: www.installatiebedrijfvdgoorbergh.nl VUL NU DE GRATIS QUICKSCAN IN! www.steekenergieinjehuis.nl info@steekenergieinjehuis.nl • Tel: 076 - 5717773 Zet de eerste stap naar een verbeterplan voor uw woning

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 17 Warmtepomp: elektrisch verwarmen Een warm huis zónder aardgas: dat kan duurzaam met een warmtepomp. Met deze elektrische verwarming wordt jouw klimaatimpact meteen een flink stuk kleiner. En als je nú een warmtepomp koopt, kun je subsidie krijgen. Check welke warmtepomp voor jouw huis geschikt is. Er zijn drie soorten warmtepompen: • Een volledig elektrische warmtepomp zorgt voor verwarming van je huis en al je warme water in de badkamer en keuken. Als je ook elektrisch gaat koken, woon je zonder aardgas. Deze warmtepomp wordt ook wel combi, volledig of all­electric genoemd. • Een hybride warmtepomp werkt samen met je cv­ketel. Hij zorgt op de meeste dagen voor de warmte in huis, de cv­ketel springt alleen bij als het erg koud is en zorgt voor je warme water in de badkamer en keuken. Het is een makkelijke tussenstap naar wonen zonder aardgas. • Een ventilatiewarmtepomp is een kleine warmtepomp die warmte uit de ventilatielucht haalt. Ongeveer 180.000 huizen in Nederland (2016) hebben al een warmtepomp, en steeds meer mensen nemen er één. Welke warmtepomp voor welk huis? 1 Heeft jouw huis overal iets van isolatie (in je dak, vloer en gevel én dubbel glas)? Dan kun je nu al een hybride warmtepomp nemen. Die werkt samen met je cv­ketel, maar je gasverbruik daalt flink. Zo bespaar je heel eenvoudig 25 procent op je CO2­uitstoot! 2 Ontbreekt er ergens in huis nog isolatie, bijvoorbeeld onder de vloer of in de spouwmuur? Pak dat dan eerst aan. Daarmee bespaar je meer op je energierekening en op je CO2­uitstoot. Daarna ben je klaar voor een hybride warmtepomp! 3 Is jouw cv­ketel 12 jaar of ouder? Zoek dan alvast uit of je huis geschikt is voor een volledig elektrische warmtepomp. Mis je ergens nog goede isolatie? Pak dat dan nu aan: zo ben je straks klaar om all­electric te gaan. 4 Voor een volledige warmtepomp moet jouw huis goed tot zeer goed zijn geïsoleerd. Is jouw huis in of na 2000 gebouwd? Dan is de isolatie zeker in orde en kun je het zonder grote ingrepen geschikt maken voor een volledige warmtepomp. 5 Is jouw huis na 1974 gebouwd? Dan is de kans groot dat je een mechanisch ventilatiesysteem hebt en is jouw huis geschikt voor een ventilatiewarmtepomp. Waarom is een warmtepomp duurzaam? Een warmtepomp haalt warmte uit de lucht, bodem of het grondwater en maakt daar een bruikbare temperatuur van. Een warmtepomp doet dat heel efficiënt: van 1 kWh stroom maakt een warmtepomp 2 tot 5 kWh warmte. De warmtepomp gebruikt stroom: je zult dus merken dat je stroomverbruik toeneemt. Daar staat tegenover dat je geen (of bij een hybride warmtepomp: de helft minder) gas gebruikt. Alles bij elkaar gaat jouw CO2­uitstoot door verwarming en warm water omlaag, ook al is in Nederland de stroom nog lang niet 100% duurzaam. Vergeleken met een hr­ketel op gas is jouw CO2­uitstoot door verwarming en warm water veel lager: • Met een hybride warmtepomp zo’n 25% lager. • Met een volledige warmtepomp met de buitenlucht als bron zo’n 40% lager. • Met een volledige warmtepomp met bodembron zo’n 50% lager. Als in de toekomst alle stroom duurzaam is, gaat de CO2-uitstoot van volledige warmtepompen zelfs naar nul. Ga voor meer informatie naar: www.milieucentraal.nl Milieu Centraal geeft praktische en betrouwbare informatie over groene onderwerpen, van zonnepanelen en warmtepompen tot afval scheiden en ledlampen. Neem eens een kijkje op www.milieucentraal.nl en laat je inspireren! Bron: Milieu Centraal, www.milieucentraal.nl

18 | DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU BREDA Louwman Dealer Group behoort tot de grootste dealergroepen van Nederland met meer dan 70 vestigingen. Als dealer van de merken Toyota, Lexus, Suzuki, Mercedes-Benz, Peugeot, Mazda, Mitsubishi, Kia en smart, leveren wij jaarlijks ruim 35.000 zowel nieuwe als gebruikte auto’s aan consumenten en bedrijven. In Breda zijn we met al deze bovengenoemde merken vertegenwoordigd. De technieken en ontwikkelingen in de autobranche gaan razendsnel. Neem alleen al de energietransitie, die de productie en het gebruik van elektrische auto’s, waterstof en andere hybride vormen in een stroomversnelling heeft gebracht. De Toyota Mirai is de eerste waterstofauto ter wereld op de markt die vanaf het begin voor dit doel is ontworpen. Het model luidt een nieuw tijdperk in waarin mobiliteit, maximale duurzaamheid en rijplezier hand in hand gaan. Waterstof is schoon, veilig en is twee tot drie keer efficiënter dan conventionele brandstoffen, daarbij ontstaat alleen schoon water als bijproduct. Met een actieradius van 650 kilometer per tankbeurt doet de Toyota Mirai niet onder voor een conventionele verbrandingsmotor. Voor uw beeldvorming, dit is de afstand van Utrecht tot Berlijn. Nederlands investeert fors in het netwerk aan waterstoftankstations. Voor het einde van 2021 wordt het mogelijk om óók in Breda waterstof te tanken. www.louwman.nl/mirai Toyota Hybrid, de hybrid zonder stekker In 20 jaar is er veel veranderd: van de manier waarop we communiceren, ons vermaken, de wereld om ons heen zien tot de manier waarop we autorijden! Dit laatste hebben we vooral te danken aan de introductie van de Toyota Prius in 1997, de allereerste elektrische auto die niet hoeft te worden opgeladen dankzij de innovatieve hybride technologie. Nu, 20 jaar later, blijft Toyota zijn hybridetechnologie innoveren en evolueren. Inmiddels is deze technologie in het overgrote deel van de Toyota modellen beschikbaar en wordt het gebruikt door meer dan 10 miljoen Toyota rijders over de hele wereld. Ervaar ons Toyota Hybride aanbod bij de Louwman Toyota vestiging in Breda. De elektrische modellen van Peugeot Van compacte stadsauto tot stoere SUV. De nieuwe modellen van Peugeot zijn ook leverbaar met een volledig elektrische aandrijving. Aan u de keuze of u kiest voor een benzine, diesel óf elektrische variant. U rijdt al een e-208 vanaf €31.950,-. De e-2008 SUV staat vanaf €36.930,- bij u op de stoep. Laat de vonk overslaan en ontdek de nieuwe e-208 en e-2008 SUV bij Louwman Peugeot Breda! Benieuwd naar de vestigingen van Louwman in Breda? Scan de QR code hiernaast www.louwman.nl/e-208 www.louwman.nl/e-2008

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 19 www.louwman.nl/eqa Mercedes-EQ Bij Mercedes-Benz is zelfs een heel nieuw merk gelanceerd MercedesEQ wat staat voor alle elektrisch aangedreven modellen. Er is al een heel groot aanbod van EQ-power modellen, dit zijn de zeer zuinige plug-in hybride uitvoeringen die op bijna elk model van MercedesBenz beschikbaar is. Door correct te laden rijdt u grote delen elektrisch maar is uw dagdagelijks werkverkeer geen probleem door de zeer zuinige benzine motor die ondersteund wanneer de elektrische actieradius het niet redt. Maar er zijn ook volledig elektrische modellen beschikbaar zoals de EQC; een volwaardige SUV in het topsegment. Later dit jaar komt de EQS op de markt, maar sinds april is nu ook de EQA leverbaar bij Louwman Mercedes-Benz Breda. Deze compacte SUV is de meest complete en scherp geprijsde volledig elektrische auto in het luxere segment. Met een rijbereik van 424 km. op basis van WLTP. De EQA is er al vanaf € 49.995,- of voor de leaserijder vanaf € 210,- netto bijtelling per maand. Nu zelf de EQA ervaren? Dat kan tijdens een proefrit bij Louwman Mercedes-Benz in Breda, eenvoudig in te plannen via: www.Louwman.nl/EQA Mitsubishi Plug in Hybrid Mitsubishi is trendsetter op het gebied van Plug-in Hybride techniek. De nieuwe Eclipse Cross PHEV bouwt voort op het succes van de Outlander PHEV, die wereldwijd 21 maal werd bekroond. Dankzij grensverleggende technologieën werken de brandstofmotor en beide elektromotoren harmonieus samen in verbazingwekkende rust. U rijdt de nieuwe Mitsubishi Eclipse Cross PHEV vanaf 37.995,-. Zelf ervaren? Ontdek het bij onze Mitsubishi vestiging in Breda! Grootste aanbod duurzame auto’s Naast de ruime keuze aan duurzame nieuwe auto’s zijn wij in Nederland de grootste aanbieder van tweedehands hybride modellen dus ook voor een duurzame occasion bent u bij Louwman aan het juiste adres. Kortom voor elk wat wils en ieder budget een duurzame auto oplossing verkrijgbaar bij één van de vestigingen van Louwman Dealer Group. Ontdek onze vestigingen in Breda, scan de QR code, of kijk op www.louwman.nl www.louwman.nl/eclipse-cross

ENERGIEZUINIGE CV-KETEL: BESPAAR TOT 15% OP UW ENERGIEKOSTEN! Momenteel heeft het grootste deel van de huishoudens een cv-ketel om de woning te verwarmen. Zo geniet u altijd van een comfortabel warm huis en een heerlijke warme douche. Maar, wist u dat een verouderde cv-ketel flink wat energie verbruikt? Met een nieuwe cv-ketel bespaart u al snel tot 15% op uw energiekosten. Bovendien is het tijdig vervangen van uw cv belangrijk om het risico op gaslekkage of het vrijkomen van koolmonoxide te verkleinen. Ontdek ons assortiment Intergas HRE A 28/24 CW4 Ideaal voor huishoudens met één badkamer ✓ 22 kW vermogen ✓ Inclusief montage en thermostaat ✓ 15 jaar garantie op warmtewisselaar ✓ Efficiënt en energiezuinig verwarmen Meest gekozen! Intergas HRE A 36/30 CW5 Ideaal voor een groter gezin ✓ 26 kW vermogen ✓ Inclusief montage en thermostaat ✓ 15 jaar garantie op warmtewisselaar ✓ Zeer energiezuinig Hoog rendement CV-KETEL VAN DE SAMAN GROEP ✓ Huren of kopen ✓ Zorgeloos verwarmen ✓ Direct energie besparen ✓ A-merken Intergas, Nefit en Remeha ✓ Tot 15 jaar geen onvoorziene kosten * Bedragen zijn inclusief BTW, montage en het Saman Warmte Garantieplan. Onze algemene voorwaarden vindt u onder het product op: www.samangroep.nl/cv-ketels. SAMANGROEP.NL 100 jaar kennis en ervaring 085 - 620 31 00 1921-2021 Zonnepanelen • Warmtepomp • Laadstation • Zonneboiler • Cv-ketel • Airco • Waterontharder • Service&Onderhoud SAMAN WARMTE GARANTIEPLAN (+ €12,20 p/m) Bij aanschaf van een cv-ketel bij InstallQ erkend installateur Saman Groep sluit u direct het Saman Warmte Garantieplan af (+ €12,20 p/m). Met dit all-in serviceabonnement heeft u tot 15 jaar lang geen onverwachte kosten aan uw cv-ketel. Onderhoud, uurloon, voorrijkosten en materialen zijn namelijk allemaal gedekt. Daardoor bent u verzekerd van een betrouwbare en goede cv-installatie. Nu en in de toekomst. Bekijk alle cv-ketels en prijzen op samangroep.nl/cv-ketels BESTEL DIRECT ONLINE! AL VANAF € 1.570* AL VANAF € 1.450*

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 21 Energiezuinig verlichten: kies led Gloei- en halogeenlampen vervangen door ledlampen is een slimme zet, zelfs als de lampen nog goed werken. Een ledlamp is 85% zuiniger dan een gloeilamp en verbruikt 75% minder stroom dan een halogeenlamp. Er bestaan ledlampen in vrijwel alle soorten, maten en tinten. Hoewel de aanschafprijs hoger ligt, betaal je op de lange termijn veel minder voor led door het lage verbruik en de lange levensduur. Je kunt flink energie besparen door je huis efficiënt te verlichten. Bijna alle (99%) impact van verlichting op het milieu komt door de elektriciteit die nodig is om lampen te laten branden. Daarom is het niet zonde om werkende onzuinige lampen te vervangen door led. De energie die het kost om een ledlamp te produceren win je binnen 300 branduren terug. Milieu Centraal geeft tips om energie te besparen met verlichting, helpt je stap voor stap op weg om de juiste lamp te kiezen én vertelt waar je oude lampen kunt inleveren. Tips om te besparen op verlichting 1 Maak optimaal gebruik van daglicht in je huis, dan hoeven je lampen minder vaak aan. 2 Doe lampen uit als je een ruimte verlaat (ook als dat kort is). Laat ook ledlampen en buitenlampen niet onnodig aan. 3 Vervang gloeilampen en halogeenlampen door ledverlichting; start met lampen die vaak aan zijn en veel licht geven. Daar is de meeste energie te besparen. 4 Oude gloei­ en halogeenlampen mogen in de vuilnisbak, maar spaarlampen moet je apart inleveren. Check bij twijfel de afvalscheidingswijzer. Gloei- en halogeenlamp vervangen loont! De meeste mensen weten dat gloeilampen erg onzuinig zijn en de afgelopen jaren zijn ze grotendeels uit de winkel verdwenen, net als sommige halogeenlampen. Toch branden In de tabel hieronder kun je bekijken wat je aan energiekosten bespaart als je gloeilampen vervangt door ledlampen. Te vervangen gloeilamp Gloeilamp van 100 watt Gloeilamp van 75 watt Gloeilamp van 60 watt Gloeilamp van 40 watt Gloeilamp van 25 watt Gloeilamp van 15 watt Aantal lumen vervangende ledlamp > 1300 lumen 900 ­ 1100 lumen 700 ­ 850 lumen 400 ­ 500 lumen 200 ­ 300 lumen 100 ­ 150 lumen ** Op basis van 550 branduren per jaar. Bij een elektriciteitsprijs van 21 cent/kWh (prijspeil 2018). Energiekostenbesparing per jaar ** 9,80 euro 7,25 euro 5,90 euro 4,00 euro 2,50 euro 1,50 euro Minder energiekosten door zuinige lamp Met spaarlampen en ledlampen kun je veel besparen op je energiekosten. Hoewel halogeenlampen 30% zuiniger zijn dan gloeilampen, loont het ook om halogeenlampen te vervangen door ledverlichting. Helaas is er nog niet voor elk type halogeenlamp een ledlamp beschikbaar. er in een gemiddeld Nederlands huishouden nog 11 gloeilampen en 13 halogeenlampen. Alleen al in de huiskamer en keuken zijn gemiddeld nog 11 onzuinige lampen te vinden. Als je de 11 gloei­ en halogeenlampen in de huiskamer en keuken vervangt door led geeft dat een besparing van zo’n € 30 per jaar op je energiekosten (prijspeil 2018). Vervang je ook de 13 resterende onzuinige lampen in huis, dan komt daar nog €15 per jaar bij. De aanschaf van de ledlampen verdien je door de lagere stroomkosten gemiddeld in ruim 5 jaar terug. Mooi voor het milieu en goed voor je portemonnee! Zuinige ledlampen duurder? Ledlampen zijn in aanschaf duurder dan gloeilampen. Maar als je het stroomverbruik én de levensduur meetelt, ben je in veel gevallen toch goedkoper uit met led. Zo gaan ledlampen vaak 15.000 branduren mee, terwijl een gloeilamp maar 1.000 branduren meegaat. Je moet dus eigenlijk de aanschafkosten van 1 ledlamp vergelijken met die van 15 gloeilampen. Je bespaart verder 85% op de elektriciteitskosten, omdat de ledlamp veel minder stroom gebruikt dan de gloeilamp. Een halogeenlamp is iets minder onzuinig en gaat minder snel stuk dan een gloeilamp. Led bespaart 75% energie ten opzichte van halogeen en gaat 7,5 keer zo lang mee. Uiteraard gaat dit niet op als de lamp voortijdig stuk gaat of weinig brandt, dan kan een ledlamp toch duurder uitpakken. Voor meer informatie ga je naar: Bron: Milieu Centraal, www.milieucentraal.nl Milieu Centraal geeft praktische en betrouwbare informatie over groene onderwerpen, van zonnepanelen en warmtepompen tot afval scheiden en ledlampen. Neem eens een kijkje op www.milieucentraal.nl en laat je inspireren!

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 23 Maak van uw tuin een Levende Tuin Het is er fijner en gezonder Er gaat geen dag voorbij of het woord duurzaamheid of klimaat valt. We horen steeds meer over het belang van insecten voor de bestuiving van ons voedsel. Een groene levende tuin draagt bij aan al deze thema’s en is daarnaast ook nog eens goed voor ons. Groen voor de mens De Levende Tuin is een plek van rust, een plek voor kinderen om te spelen of een tweede groene woonkamer. Een plek om vooral te genieten. Ontmoetingen en gesprekken in het groen verlopen prettiger. Kinderen bewegen meer in het groen en worden minder vaak gepest. Uit onderzoek blijkt dat we in een groene omgeving al binnen 5 minuten ontspannen. Beplanting kan zelfs bijdragen aan het verminderen van het ervaren van geluidhinder van verkeer uit de omgeving. Met een kruidentuin van een vierkante meter ben je al duurzaam bezig. Of wat te denken van bloemen uit je eigen tuin voor op de taart, in de salade of vaas. Een bloemenborder kan zo gekozen en geplaatst worden dat ze nagenoeg geen watergeven behoeft op warme dagen, veel water opneemt bij een regenbui en onkruid weinig kans heeft. Door groen in plaats van verharding draagt u meteen bij aan biodiversiteit en aan het klimaat. Onderhoudsvriendelijk Aanpassingen om te komen tot een meer levende tuin kunnen eenvoudig zijn. Een levende tuin vraagt niet per se meer onderhoud en is ook niet duurder dan een tegeltuin. Belangrijk is dat de juiste planten op de juiste plaats staan en het gebruik van de juiste materialen. Groen is poen Wonen in een veilige en gezonde leefomgeving vinden we belangrijk. Wijken met groen hebben gemiddeld 42% minder criminaliteit dan wijken zonder groen. Beplanting in de directe omgeving verhoogt de waarde van uw woning met 4 tot 15%. Van veel voordelen van groen zijn we ons niet bewust. Vaak ook niet van het feit dat met het toepassen van groen euro’s Een Levende Tuin maken? Schakel de hulp van een groenprofessional in. Bij Branchevereniging VHG vindt u aangesloten groenprofessionals. Deze kunnen u veel meer vertellen over de mogelijkheden. U kunt zoeken op bedrijfsnaam, postcode, plaatsnaam of provincie De Levende Tuin is goed voor mens, natuur, klimaat en uw portemonnee! kunnen worden bespaard en zelfs verdiend. Neem bijvoorbeeld zonnepanelen in combinatie met een groen dak. Zonnepanelen op een groen dak leveren 6% meer energie en gaan ook nog eens langer mee. Samen vergroenen Afhankelijk van uw gemeente en waterschap levert samen vergroenen van uw tuin, woning of schuur met de buren financieel voordeel. Tegelijk met de buren vergroenen kan ook besparen op aanleg of onderhoud door een groenprofessional. Voor meer informatie: vhg.org

24 | DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU BREDA Eerste Hulp Bij Ongelukken Een duurzaam leven is een gezond leven. Help elkaar gezond te houden en zorg dat je goede Eerste Hulp kunt verlenen als dit nodig is. Hiermee kan erger worden voorkomen en kunnen zelfs levens worden gered. Je moet het natuurlijk wel écht kunnen! Kies daarom voor het diploma Eerste Hulp van Het Oranje Kruis. Volg je cursus bij een opleider naar keuze en laat het examen afnemen door een onafhankelijke examinator. Slaag je, dan weet je zeker dat je de vaardigheden ook écht beheerst. Bloedneus • Laat iemand zitten met zijn hoofd iets voorover gebogen, alsof hij schrijft. Door deze houding loopt het bloed makkelijker uit zijn mond en/of neus. • Laat hem de neus een keer snuiten om eventuele losse bloedstolsels te verwijderen (doe dit niet na een ernstig ongeval!). • Laat hem vervolgens de neus 5 minuten vlak onder het neusbeen dichtknijpen. De meeste bloedingen stoppen binnen 5 minuten. • Stopt het niet, neem dan contact op met de huisarts of huisartsenpost. Schaafwond • Spoel een schaafwond eerst met lauw leidingwater. • Dep hem zo nodig met een zacht washandje verder schoon. • Schaafwonden hoeven niet te worden verbonden, behalve als er steeds kleding tegenaan komt. Gebruik in dat geval niet­verklevend verband. • Bel bij grote schaafwonden de huisarts of huisartsenpost. Vergiftiging • Heeft een kind een giftige stof binnengekregen? Bel dan direct 112 wanneer hij bewusteloos, niet alert of erg benauwd is. • Neem in alle andere gevallen contact op met de huisarts of huisartsenpost voor advies. • Laat het kind na het inslikken van een bijtend gif (indien mogelijk) de mond spoelen met water en dit weer uitspugen. • Neem de rest van het gif of de verpakking mee als je naar het ziekenhuis moet. Ook een EHBO-diploma halen? Kijk op EHBO.nl/cursuskiezer voor een opleider bij jou in de buurt.

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 25 Duurzaamheid en veiligheid in een keer goed aanpakken Het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW) is een keurmerk voor woningen die voldoen aan de eisen op het gebied van inbraakpreventie en sociale veiligheid. Beveiligingsmaatregelen volgens het keurmerk zorgen ervoor dat een inbreker langer de tijd nodig heeft om een woning binnen te komen. Het PKVW kent beveiligingseisen voor bestaande woningen en voor nieuwbouwen renovatiewoningen. Met name in deze laatste categorie is veel winst te behalen door zaken als duurzaamheid en veiligheid in één keer goed aan te pakken. Inbreken in een slecht beveiligde woning kost vaak maar 30 seconden. Maatregelen volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen dragen aanzienlijk bij aan de veiligheid en de veiligheidsbeleving. Inbrekers slaan een woning met goede beveiligingsmaatregelen, zoals gecertificeerd hang­en­sluitwerk en goede verlichting, graag over! De kans op inbraak in deze woningen neemt af tot 90%. Energieneutraal bouwen Het is inmiddels meer regelmaat dan uitzondering: energiezuinig of zelfs energieneutraal bouwen en wonen. Bouwers, toeleveranciers, woningcorporaties, gemeentes, financiers en netbeheerders werken steeds intensiever samen om woningen veilig én energieneutraal op te leveren. De duurzame metamorfose van woningen is hét moment om ook de veiligheid aan te pakken. De vereniging Stroomversnelling is daar een goed voorbeeld van. Dit initiatief van netwerkpartners uit de bouwsector wil een groot aantal huizen energieneutraal en veiliger maken. Deze partners delen kosten, kennis en menskracht voor de ontwikkeling van energieneutraal gebouwde omgevingen. Sinds 2016 werken zij aan de oplevering van honderden veilige ‘nul­opde­meter’­woningen. Door te renoveren met goede isolatie, zuinige installaties en zonnepanelen op het dak, voorziet ieder huis in principe in zijn eigen energie. Bewoners worden hierbij niet vergeten. Simon Verduijn, projectleider bij Stroom versnelling, legt uit: “Zij krijgen te maken met een flinke renovatie, maar ook met de voordelen die ‘nul­op­de­meter’ brengt: hun woning wordt moderner en comfortabeler, maar de woonlasten blijven hetzelfde.” Stroomversnelling lanceerde twee jaar geleden NOM Keur: een integraal keurmerk voor een technisch bouwconcept dat een veilig, aangenaam en gezond binnenklimaat combineert met een zeer laag energiegebruik met prestatiegarantie. Het Politiekeurmerk Veilig Wonen is onderdeel van de eisen die NOM Keur stelt in de Maatlat. Stroomversnelling verwacht in 2019 dat alle renovaties die onder NOM Keur gerealiseerd worden veilige ‘nul­op­de­meter’woningen zijn. Duurzame metamorfose Door renovatie kunnen bestaande woningen weer voldoen aan actuele eisen. Gecertificeerd hang­en­sluitwerk, geschikte buitenverlichting en rookmelders maken het plaatje voor veilig en duurzaam wonen compleet. Door er vroeg bij te zijn is vaak geen enorme investering nodig. Susanne Schat, adviseur woninginbraken/PKVW bij het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) legt uit waarom: “Veiligheid meenemen als speerpunt in een grootschalige renovatie, zorgt ervoor dat woningcorporaties tegen relatief lage kosten een enorme verbetering van de veiligheid en het veiligheidsgevoel voor hun huurders realiseren.” Hoe eerder men in het renovatietraject of bouwproces namelijk nadenkt over het aspect veiligheid, hoe eenvoudiger ze op te nemen zijn in de (ver) bouwplannen. Schat: “Vaak worden er onnodig hoge kosten gemaakt voor het integreren van PKVW in bouwplannen omdat men ze te laat toepast.” Bouwmaterialen ook duurzaam Het Politiekeurmerk Veilig Wonen hanteert een lijst met beveiligingsproducten met bepaalde inbraakwerendheidsklasse kennen. Eén van de Certificerende instellingen, zoals SHR, KIWA en SKG­IKOB, testen deze producten. Deze instellingen testen producten en complete gevelelementen op o.a. inbraakwerendheid. Bijna iedereen kent wel de ‘SKG­sterren’ die op hang­en­sluitwerkproducten staan. “De sterren geven de mate van inbraakwerendheidsklasse van dat product aan”, legt Schat uit. Ook certificeringsinstituut SKG­IKOB houdt rekening met een gezond milieu en duurzaamheid. Charles Wallert, sectormanager bij SKG: “We zijn samen verantwoordelijk voor een sterke reductie van CO2 en het realiseren van energiezuinige gebouwen. Bedrijven die hun producten laten testen op inbraakwerendheid doen dat door voortdurend hun processen te verbeteren en duurzame producten te leveren die bijdragen aan energiebesparing. SKG­IKOB ondersteunt hen daarbij door conform de beoordelingsrichtlijnen metingen en testen te verrichten en processen en producten te certificeren. Zo maakt de industrie voor de eindgebruiker inzichtelijk welke bijdrage hij levert aan een beter milieu. SKG­gecertificeerd hang­en­sluitwerk wordt altijd op twee duurzaamheidsaspecten beoordeeld, namelijk op gebruik/slijtage en hoe het hang­en­sluitwerk bestendig is tegen klimatologische invloeden. Veiligheid vanaf de eerste steen Veiligheid zou volgens Schat naast duurzaamheid centraal moeten staan in toekomstige wijkaanpakken. “Het is belangrijk dat bij de bouw betrokken partijen als opdrachtgever, architect, projectontwikkelaar en aannemer in een zo vroeg mogelijk stadium de PKVW­richtlijnen meenemen in de bouwplannen. Dan kunnen er als dat nodig is nog tijdig bouwkundige aanpassingen worden gedaan. Zij kunnen voor advies desgewenst een PKVW­bouwplanadviseur inschakelen. Zo werk je efficiënt en kostenbesparend bovendien, wat uiteindelijk ook weer de duurzaamheid ten goede komt.” Meer informatie: www.politiekeurmerk.nl

Prinsenhof n en notariaat estateplanning | mediation notaris in Prinsenbeek notariaat | estate Dé notaris in Prinsenbeek is Prinsenhof Notarissen. Dé no Een eige wordt me is Prin Een eigentijds kantoor waar de Brabantse gemoedelijkheid gecombineerd wordt met Rotterdamse directheid en de deur altijd open staat. Wij bieden veiligheid voor uw bezit, familie en bedrijf. gentijds kantoor waar de B met Rotterdamse directhe veiligheid v Bij belangrijk d voor uw bezit, familie e Bij belangrijke in het leven, zoals trouwen, samenwonen of een bedrijf starten, is een bezoek aan de notaris onmisbaar. U wilt uw zaken juridisch immers goed geregeld hebben. Maak daarom een afspraak bij Prinsenhof in Prinsenbeek, vlak bij Breda. Het kantoor ligt op twee minuten rijden van Rijksweg A16. Parkeren is gratis en doet u voor de deur. Ook vanuit Etten-Leur, Rijsbergen, Sprundel en de rest van de regio zijn wij goed bereikbaar. ijke of een bedri uw zaken jur in rijf starten, is een b uridisch immers goe afspraak bij Pr twee minutenn rijden van Rijksweg deur. Ook nuit Etten-Leur, Rijs zzijn wij goed b Prinsenhof in Prinse van bereikbaar. De sfeer op ons kantoor is prettig en informeel. We werken met een klein team en zorgen voor dat u zich op uw gemak voelt. Omdat ons werk erg specialistisch is, nemen we graag de tijd om u alles goed uit te leggen. Bovendien verdiepen wij ons van tevoren goed in uw dossier. Alleen met een grondige kennis van uw zaak kunnen we u het beste advies garanderen. D te zorge on te All ns werk erg e leggen. Bo gar en. ons kantoor is pretti g specialistisch is, ne gen v Bovendien verdiepen ee lleen met een grondige kennis v aranderen Markt 9 • 4841 AA Prinsenbeek • 076 - 543 44 44 www.prinsenhofnotarissen.nl De sfeer op on eam en • Bespaar flink in uw kosten • Zeer eenvoudig te plaatsen • Stook Co2 neutraal! Allesvoorwarmte is uw partner in de regio voor het installeren van pelletkachels en pelletketels. Verminder uw gasverbruik door gebruik te maken van de aangename warmte van de pelletkachel. Ons team staat klaar om u te adviseren. Weidehek 83 • 4824 AT • Breda • 076-2045545 WWW.ALLESVOORWARMTE.NL

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 27 SMARTHOME Een Smart Home vol apparaten die verbonden zijn met internet, zodat jij er meer controle over hebt. Thuiskomen in een warm huis of op afstand praten met de pakketbezorger. De ontwikkelingen gaan super snel, maar er zijn behoorlijk wat aandachtspunten bij de aanschaf en het gebruik van deze producten. Wij helpen je op weg. Gemak vanuit je luie stoel Met slimme apparaten in je huis wordt je dagelijks leven makkelijker. Dat is tenminste de bedoeling. Fabrikanten willen je graag laten zien dat je in je luie stoel kunt blijven zitten om je apparaten te bedienen. Hoe handig is het om via je smartphone even iets te printen. Of je koelkast zegt zelf of je eieren nodig hebt. Maar net zo vaak is het nut van een slim apparaat ver te zoeken. Belangrijk is dat je zoekt naar de echte toegevoegde waarde van een apparaat in jouw huis. kan meeprofiteren van de opgewekte energie. Jouw gegevens Alle slimme apparaten werken met een app op je telefoon of tablet. Of je bedient je hele huis met één apparaat. Op welke manier je ook huis aanstuurt, je deelt veel gegevens over je gebruik met de fabrikant. Dat maakt de apparaten slimmer, want ze leren je steeds beter kennen. Maar fabrikanten moeten zich wel aan de regels houden bij wat ze met je gegevens doen. En dat gaat niet altijd goed. Veiligheid Soms worden slimme apparaten zo snel op de markt gebracht, dat de fabrikant te weinig aandacht besteed aan de veiligheid van zijn product. Je wil natuurlijk niet dat wildvreemden kunnen meekijken met je beveiligingscamera. En al helemaal niet dat ze je babyfoon kunnen overnemen. Gelukkig gebeurt dit niet aan de lopende band, maar te vaak worden er slimme apparaten verkocht waarvan de veiligheid niet helemaal ok is. De Consumentenbond onderzoekt en test regelmatig slimme apparaten en pakt fabrikanten aan die veiligheid van deze apparaten niet serieus nemen. Zodat jij slimme apparaten kunt gebruiken die veilig zijn. Kijk op www.consumentenbond.nl voor meer informatie. Zorg dat het coronavirus je online veiligheid niet aantast Het coronavirus is momenteel hét onderwerp van gesprek. Ook al zien we elkaar veel minder in de offlinewereld, op sociale media en in online vergaderingen begint bijna ieder gesprek hierover. Over wel of niet hamsteren, kinderen wel of niet met vriendjes spelen, wel of geen verjaardag vieren, hoe organiseren we ons werk naast onze zorgtaak (en waar kunnen we nog WC-papier kopen). Ook komen er steeds berichten over oplichterij aan de deur en via phishing. Om een paar voorbeelden te noemen: • valse collectes • valse e-mails over tools voor thuiswerken werken die van je bedrijf lijken te komen • betaalverzoeken voor aankopen die je niet gedaan hebt • websites die nog wél mondkapjes kunnen leveren Op Veiliginternetten.nl informeren we je over hoe je jezelf op het internet beschermt tegen kwaadwillenden. Hier delen we de informatie van onze partners. Bezoek ook eens: www.digitaleoverheid.nl www.ncsc.nl www.authoriteitpersoonsgegevens.nl

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 29 duurzaam eten Door duurzaam te eten kun je je milieu-impact fors verlagen. De grootste winst behaal je door minder vlees te eten en minder voedsel te verspillen. Maar je kunt nog meer doen. Hoe kun je duurzaam eten? Wil je duurzamer eten? Dat kan eenvoudig door andere keuzes te maken. Bijvoorbeeld door meer groente, peulvruchten en granen te eten en minder vlees en zuivel. En door fruit of ongezouten noten te nemen als tussendoortje in plaats van snacks, koekjes en snoep. Je kunt ook duurzamer eten door vaker producten met een duurzaamheidskeurmerk te kopen. Denk aan vis met een ASC­ of MSC­keurmerk, of Fairtrade­koffie of ­thee. Daarnaast kun je erop letten dat je niet te veel koopt en kookt, en dat je eten op de juiste plek bewaart. Je eet dan minder snel te veel en hoeft minder snel iets weg te gooien. Waarom duurzaam eten? Voedsel heeft een enorme impact op het milieu. Het produceren van eten en drinken kost grondstoffen en energie en er gaat natuur verloren. Maar liefst 20 tot 35% van jouw milieubelasting en CO2­uitstoot als consument komt van voedsel. Dat is nog meer dan bij vervoer. Door duurzamer te eten kun je de milieu­impact van je eten tot wel 50% verlagen. En je slaat 2 vliegen in 1 klap, want als je duurzamer eet, eet je meteen ook gezonder! Duurzaam eten in 7 stappen 1. Verspil zo min mogelijk voedsel Als je slim koopt, kookt en bewaart, hoef je minder voedsel weg te gooien. Het eten is dan niet voor niets geproduceerd. Een boodschappenlijstje en een weekmenu maken, helpt om slim inkopen te doen. Op maat koken gaat makkelijk met een keukenweegschaal, maatbeker of Eetmaatje. En door voedsel op de juiste plek te bewaren, blijft het langer goed. Producten met een verlopen THT­datum, zoals zuivel, hoef je niet meteen weg te gooien. Kijk, ruik en proef een beetje om de kwaliteit te beoordelen. 2. Eet minder rood en bewerkt vlees Vlees heeft een hoge milieu­impact. Vooral rood vlees (rund, varken, geit en schaap) is heel belastend voor het milieu. Vervang rood en bewerkt vlees daarom door peulvruchten zoals bonen, linzen of kikkererwten, ongezouten noten of ei. Je kunt ook een keer duurzame vis kiezen met een MSC­ of ASC­keurmerk. Vervang vleeswaren op brood door geroosterde groente, hummus of ander plantaardig broodbeleg. 3. Neem niet meer zuivel en kaas dan je nodig hebt Voor je gezondheid is het gunstig om elke dag enkele porties zuivel te nemen (ca. 300 ­ 450 ml melk/yoghurt) en zo’n 40 gram kaas (ca. 2 belegde boterhammen). Meer is niet nodig. Vooral veel kaas eten zorgt voor een hoge milieubelasting. Beleg je boterham daarom regelmatig met groente, fruit, hummus of pindakaas/ notenspread. 4. Eet niet meer dan je nodig hebt en beperk snacks en snoep Als iedereen die te veel eet, minder gaat eten, levert dit veel winst op voor het milieu. Eet dus niet meer dan je nodig hebt. Vermijd vooral ongezonde producten die veel calorieën bevatten zoals gefrituurde snacks, chips, koekjes, gebak, snoep en ijs. Kijk hier hoeveel je nodig hebt, of vul de Eetmeter in. 5. Drink zo min mogelijk suikerhoudende dranken en alcohol Frisdranken, vruchtensappen en alcohol hebben een hoge klimaatbelasting en zijn niet goed voor je gezondheid. Drink daarom vooral water, thee en koffie zonder suiker. Kraanwater is het minst belastend voor het milieu. Bij koffie en thee kun je letten op de keurmerken Fairtrade (Max Havelaar), UTZ en Rainforest Alliance. 6. Ga voor volkoren graanproducten, groente en fruit Geef bij het samenstellen van je maaltijd de voorkeur aan plantaardige producten. Denk aan volkoren graanproducten, groente, fruit, aardappelen, peulvruchten, dagelijks een handje noten en plantaardige oliën. De meeste plantaardige producten hebben een lage klimaatbelasting. 7. Let bij groente en fruit op herkomst en seizoen Groente en fruit hebben een lage milieudruk. Als je seizoensproducten neemt en let op de herkomst, ben je helemaal groen bezig. Kies voor groenten die het hele jaar een lage milieudruk hebben. Denk aan broccoli, rode kool, prei, rode biet, ui, wortelen, witlof en bleekselderij. Producten van buiten Europa die met het vliegtuig komen, hebben een hogere klimaatimpact. Dat geldt ook voor groenten uit verwarmde kassen. Raadpleeg de groente­ en fruitkalender en kies dan klasse A of B, of kijk in ons ovezicht op de site. Wil je weten hoe duurzaam jij nu eet? Ontdek het in 15 vragen en ga direct de uitdaging aan om je klimaatimpact te verlagen. Doe de voedselafdruk test op www.voedingscentrum.nl/voedselafdruk.

DAWOOD KOELTECHNIEK D K Een airco van Dawood Koeltechniek. Het hele jaar een perfect klimaat in huis of kantoor. Wij leveren airconditioning tegen betaalbare prijzen met een service die staat als een huis. Een airco om te verwarmen, zuiveren, ventileren en ontvochtigen! Bredaseweg 108 A • 4902 NS Oosterhout • T. 0162 422242 • info@dawood.nl WWW.DAWOOD.NL Je hoeft niet groot te zijn om ruim te denken elshout breda Geen aannemer maar probleemoplosser Sinds 1961 - al 60 jaar op weg! Elshout Breda is een soepele organisa�e met korte communica�elijnen. Mede hierdoor zijn wij in staat om alert en adequaat te reageren op uw wensen. Wij hebben de vakmensen en het materieel in huis om uw opdracht naar wens en uit te voeren. Geen project is voor ons te groot of te klein! PSO-prestatieladder Onlangs hebben wij Trede 2 bereikt op de Presta�eladder Socialer Ondernemen (PSO) en daar zijn wij trots op! De PSO is het wetenschappelijk onderbouwde mee�nstrument én keurkmerk van TNO dat de mate van sociaal ondernemen objec�ef meet en zichtbaar maakt. Uit de ona�ankelijke toetsing door een cer�ficerende instelling blijkt dat Elshout Breda op een kwalita�ef goede wijze werkgelegeheid biedt aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Verhardingen Rioleringen Co2-prestatieladder Elshout vindt duurzaam ondernemen belangrijk. Daarnaast stellen ook onze opdrachtgevers steeds vaker eisen op het gebied van duurzaamheid. Om onszelf, maar ook de buitenwereld te bewijzen dat we het terugdringen van de CO2-uitstoot serieus aanpakken, hebben we als aanvulling op ons kwaliteitsmanagementsysteem, dat is gecer�ficeerd op basis van de ISO 9001, ons in maart 2019 laten cer�ficeren voor de CO2-presta�eladder Niveau 3. Dit betekent dat we een goed inzicht hebben van onze CO2-uitstoot en waar dat door wordt veroorzaakt. We laten zien dat we ook concrete stappen nemen om deze uitstoot terug te dringen. We kijken daarbij ook naar de ontwikkelingen in de branche en sluiten ons bij goede ini�a�even aan. Via onze website communiceren we op een transparante manier over onze inspanningen, met betrekking tot het terugdringen van onze CO2-uitstoot. www.elshoutbreda.nl Grondwerk Groen

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 31 Nationale Duurzame Huizen Route De Nationale Duurzame Huizen Route is een platform voor iedereen die geïnteresseerd is in duurzaam wonen. Wat is er te beleven? • 365 dagen per jaar vragen stellen aan huiseigenaren op de website • Ideeën opdoen en uitwisselen tijdens de Nationale Duurzame Huizen Route • Verdieping met thematours in het voorjaar Bekijk de duurzame huizen bij jou in de buurt. Je kunt ook zoeken op bouwjaar, type woning of kenmerk. De deelnemende huizen zijn stuk voor stuk inspirerende voorbeelden om zelf aan de slag te gaan. Duurzame Huizen Route Ervaringen uit de eerste hand Wil je meer weten over het verduurzamen van je huis en comfortabeler wonen? Of staat er een verbouwing op de planning en kijk je naar energiebesparende mogelijkheden? Stel je vraag aan een huiseigenaar met een duurzame woning en hoor ervaringen uit de eerste hand. Veel huiseigenaren zijn het hele jaar door via de website bereikbaar voor vragen of aanvullende informatie. Dit kan door middel van een contactformulier bij de woning. Tijdens de jaarlijkse Duurzame Huizen Route krijg je de mogelijkheid om huiseigenaren persoonlijk te ontmoeten. In heel Nederland stelt een groot aantal huiseigenaren hun duurzame huis ieder jaar open voor een bezoek. In een ongedwongen sfeer heb je alle tijd om vragen te stellen. LET OP: Niet alle huizen gaan open. Zie de openingstijden op onze website. Huis aanmelden Vind je het leuk om anderen op weg te helpen bij het duurzamer maken van hun woning? Meld je huis aan voor de Nationale Duurzame Huizen Route en deel jouw kennis en ervaringen. Of het nu gaat om spouwmuurisolatie, HR++­glas, zonnepanelen of balansventilatie; alle opgedane kennis en ervaringen zijn waardevol! Voor meer informatie bezoek je onze website op www.duurzamehuizenroute.nl

Spinveld 21 - Breda MARKETINGSTRATEGIE Daag ons uit en deel je ambitie Samen stappen zetten met marketing  info@prosos.nl  055 20 706 80 prosos.nl ONLINE MARKETING Samen maken wij impact op je doelgroep WEBSITE EN WEBSHOP Maak je website het perfecte visitekaartje en verkoopkanaal

BREDA DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU | 33 15 tips voor een zuinige rijstijl Hoeveel brandstof een auto verbruikt hangt af van het soort auto waarin u rijdt én van uw rijstijl. Door zuinig te rijden verbruikt u minder brandstof. Daarmee voorkomt u veel uitstoot van CO2 en andere milieubelastende stoffen. Ook uw rijstijl maakt veel uit voor het milieu. Lees hier wat u kunt doen. 1 Maak gebruik van een navigatiesysteem om zo recht mogelijk op uw doel af te gaan en dus geen onnodige kilometers te maken. Bij sommige navigatiesystemen kunt u kiezen voor meest efficiënte route. Bij andere systemen is de optie “kortste route” vaak het beste. 2 Maak gebruik van het Start/Stop systeem indien aanwezig. 3 Wees bewust van het feit dat een koude motor tweemaal zoveel brandstof verbruikt dan een motor die goed is opgewarmd. Daarnaast is hoge toeren maken met een koude motor slecht voor uw voertuig. Om zuinig te rijden dient u dus laag in de toeren te rijden tot de motor voldoende is opgewarmd. 4 Probeer zo in te parkeren dat u direct kunt wegrijden zonder dat u moet keren. De auto keren met koude motor direct na vertrek is meer vervuilend voor het milieu dan wanneer u dit met een warme motor doet. 5 Kies voor Cruise control om gelijkmatig gas te geven en een vaste snelheid aan te houden. Door minder gas te geven en minder te remmen loopt uw motor efficiënter en dus zuiniger. 6 Kies de juiste versnelling. Probeer te voorkomen dat de motor van het voertuig overtoeren of ondertoeren maakt. Door op het juiste moment door te schakelen verbruikt u het vermogen optimaal, levert het minder kans op beschadiging van de motor en daarmee waarborgt u zuinig rijden. 7 Anticipeer op het verkeer. Om zuinig te rijden en tegelijkertijd uw rijcomfort te verhogen dient u vooruit te kijken in het verkeer zodat u tijdig kunt anticiperen op diverse verkeerssituaties. Hiermee voorkomt u dat u abrupt moet reageren door te remmen of gas te geven en haalt u de excessen uit uw rijstijl. 8 Probeer onnodig elektriciteitsgebruik te voorkomen. Hiermee wordt bijvoorbeeld bedoeld, overdag rijden met de Daytime Running Lights in plaats van de dimlichten. 9 Trek langzaam op. Door rustig op te trekken bespaart u brandstof en tegelijkertijd bespaart u op onderhoud en slijtage. 10 Onderhoud uw voertuig voldoende. Door uw voertuig tijdig van onderhoud te voorzien bevordert u de levensduur van uw voertuig maar zorgt u er direct voor dat uw voertuig zuinig blijft rijden. 11 Controleer regelmatig uw bandenspanning. Door een te lage bandenspanning verhoogt u de weerstand en draagt daarmee bij aan een tot 5% hoger brandstofgebruik. 12 Probeer kalm te rijden. Bij korte ritten (tot een uur) is de tijdswinst door hard rijden zeer minimaal. Blijf binnen de maximale snelheid rijden om de luchtweerstand te verlagen. Daarnaast zorgt een kalme rijstijl ervoor dat u minder hoeft te remmen en te accelereren waardoor u direct zuiniger rijdt en het levert minder stress op. 13 Airco slim gebruiken. Een ingeschakelde airconditioning kan het brandstofverbruik en dus de CO2 emissie fors verhogen. De uitstoot van schadelijke emissies kan eveneens worden verhoogd. Wilt u brandstof besparen en het milieu minder belasten, schakel de airco dan alleen in als het echt nodig is. 14 Korte ritten. Meer dan de helft van de autoritten is korter dan 10 kilometer, een prima afstand om gewoon op de fiets te doen. Bij korte autoritten wordt in de regel relatief veel met koude motor gereden waardoor het brandstofverbruik en dus de CO2 uitstoot relatief hoog is en het milieu zwaarder wordt belast. Er zijn nog veel meer voordelen om de fiets te pakken: u kunt uw fiets vrijwel overal gratis parkeren, en u voorkomt onnodige slijtage van uw auto door het rijden met een koude motor. Een koude motor zorgt ook voor relatief meer vervuiling. En al die korte ritten vinden vaak in de stad plaats en hebben dan een nadelige invloed op de lokale luchtkwaliteit. Pak daarom ook eens lekker de fiets! 15 Haal overbodige bagage uit uw auto; en rijdt niet onnodig met bijvoorbeeld een imperiaal. Extra bagage betekent extra gewicht, meer brandstofverbruik en dus een hogere CO2 uitstoot. Voor meer informatie: www.hetnieuwerijden.nl.

34 | DUURZAAMHEIDSWIJZER.NU BREDA Tips voor jouw duurzame slaapkamer Ecologisch slapen Slaap je liever niet op een berg chemische zooi, dan kun je kiezen voor een matras van natuurmaterialen. Er zijn ook ecologische kussens op de markt, die zijn net als de matrassen gevuld met natuurlijke materialen als kapok of wol, maar je kunt ook kiezen voor een kussen met speltvulling! Duurzaam beddengoed Een wollen deken kan heel lang meegaan en is 100% recyclebaar. Daarbij is wol heel schoon: het materiaal reinigt Colofon Duurzaamheidswijzer is een uitgave van: Pepper Media Groep BV www.peppermediagroep.nl info@peppermediagroep.nl 055­2070004 Deze Duurzaamheidswijzer wordt jaarlijks huis-aan-huis verspreid Directie/eindredactie: M. de Vries Vormgeving/redactie: Prosos B.V. Studio Vlekkeloos Druk Janssen/Pers Rotatiedruk Janssen/Pers Rotatiedruk BV heeft een integrale visie op een duurzame bedrijfsvoering. Primair zijn we bezig met het verduurzamen van de bestaande bedrijfsactiviteiten. Onze gebruikte grondstoffen zijn vrij van VOC’s en alcohol en goedgekeurd door de EU, welke worden ingekocht bij gecertificeerde bedrijven. Uiteraard zijn we in het bezit van FSC­ en het PEFC­certificaat en werken we hoofdzakelijk met gerecyclede papiersoorten. Disclaimer: Voor mogelijke onjuistheid en/ of onvolledigheid van de hierin verstrekte informatie kan Janssen/pers geen aansprakelijkheid aanvaarden, evenmin kunnen aan de inhoud van dit bericht rechten worden ontleend. Verspreiding All­Inn Verspreidingen BV Vrijwaring Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle partners van deze Duurzaamheidswijzer zijn uitsluitend verantwoordelijk voor hun eigen informatie en dus niet voor de overige informatie en adverteerders in deze uitgave. Wij verwijzen u voor de meest recente informatie van de diverse onderwerpen naar de websites van de verschillende partners. zichzelf, is bacterie­werend en vuil­afstotend. Je kunt trouwens ook kiezen voor een wollen dekbed. Kies je voor een duurzaam dekbed, dan is deze gemaakt van biologisch katoen en diervriendelijk dons (let op het RDS­keurmerk!). Maak het geheel af met beddengoed om bij weg te dromen door te kiezen voor natuurlijke materialen als linnen, biologisch katoen, bamboe of tencel. Luchtzuiverende planten Als er te weinig zuurstof in je slaapkamer is, kan je Gemiddeld slapen we een derde van ons leven, waarmee onze slaapkamer een van de belangrijkste ruimtes in huis is. Maar hoe maak je deze ruimte tot een gezonde, duurzame omgeving waar je helemaal tot rust kunt komen? Wij zetten een aantal tips voor een duurzame slaapkamer op een rij. benauwd worden. Zo kan het maar zo gebeuren dat je wél genoeg uren slaapt, maar alsnog moe en met hoofdpijn wakker wordt. Zorg daarom dat je genoeg frisse lucht in je slaapkamer hebt en zet een paar luchtzuiverende planten neer. De Sanseveria is bijvoorbeeld een ideale plant voor in je slaapkamer. Ook de Aloë Vera is een goede optie omdat die veel zuurstof afgeeft. Wil je helemaal out­of­the­box, dan kies je voor een klimop. Die kan ook prima binnen groeien en schijnt volgens NASA een geweldige luchtzuiveraar te zijn!

Nikkelstraat 10 4823 AB Breda NEDERLANDS PRODUCT: DE DUURZAME KEUZE BREED ASSORTIMENT BOXSPRINGS ALLE AFMETINGEN MATRASSEN BOXSPRING HOEZEN SLAAPLOODS: JOUW ONLINE LEVERANCIER VOOR ALLES OP SLAAPGEBIED PERSOONLIJK SLAAPADVIES 500M2 SHOWROOM EIGEN BEZORGSERVICE info@slaaploods.nl 076 - 889 04 36 slaaploods.nl

HAAL DE LENTE IN HUIS MET BELISOL Bij Belisol willen we graag dat u zorgeloos het voorjaar tegemoet gaat. Daarom profiteert u nú van 15% voorjaarskorting, op uw nieuwe kozijnen en deuren. In een persoonlijk gesprek zetten we uw wensen graag om in een passend advies. Geniet voortaan zorgeloos van de zon in huis. Maak een afspraak voor een vrijblijvend adviesgesprek op belisol.nl Belisol. Meer dan 40 jaar kozijnen en deuren zonder zorgen. Breda, Neerloopweg 20, 4814 RS Breda - T 076-522 47 67 *Actievoorwaarden in de showroom.

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36

Home