Bouwen in 2e Jaargang • nr. 9 • november 2021 Gelderland 09 Nieuwbouw De Luwte Ermelo in absolute afbouwfase //////////////////////////////// Brandweerkazerne Didam gebaseerd op blauwdruk Pagina 06 Nieuw Prisma College Arnhem wordt transparant, circulair en duurzaam
In dit magazine Inhoudsopgave 06 16 29 09 05 Voorwoord: “Vertrouwenscijfers zijn de peilstok van de economie” Nieuwbouw Prisma College Arnhem 06 Transparant, circulair en duurzaam: het nieuwe Prisma College 12 Veel eigen inbreng Braat glasconstructies 1844 in project Prisma College Nieuwbouw De Luwte en de Groene Oase Ermelo 16 Nieuwbouw In de Luwte om meerdere redenen gewenst 21 Bouw In de Luwte en Residentie de Groene Oase ver loopt voorspoedig 25 Column KienhuisHoving: “Overlast van contactgeluid/ geluidstrillingen een gebrek?” Nieuwbouw Brandweerkazerne Didam 27 Brandweerkazerne Didam gebaseerd op blauwdruk 30 Wethouder Martin Som: “Je kunt zien dat er over is nagedacht” 37 Skantrae neemt deurenassortiment Bruynzeel over 38 Column Danny van Hal: “Oproep aan nieuwe regering: zet de grenzen verder open” 40 Nieuw Tiny House Marjolein Jonker bekleed met Platowood populier 42 Strategische samenwerking Wienerberger met zonnepanelenfabrikant Exasun 44 Regio Foodvalley presenteert Actieprogramma Wonen 2021-2024 45 Kijk in vervolgonderzoek naar landschap en natuur voor locaties zonne- en windenergie regio Arnhem Nijmegen 46 Vraag en aanbod Bouwen in Gelderland 03 32 Onderlinge afstemming leidt tot resultaat 35 Mark Evert van Peters Installatietechniek: “Brandweerkazerne past precies in ons profiel”
4 Bouwen in Gelderland
Voorwoord Voorwoord Als student, eind jaren zeventig van de vorige eeuw, werden de economielessen gegeven door een verstokte CDA-leraar. Het steevast dragen van een groene stropdas gaf zijn overtuiging nog eens een extra accent. De economische wetten en theorieën van de Klassieken en John Meynard Keynes, vervat in fraaie macroeconomische formules, zijn mij beslist niet onbekend. Waar het destijds veel minder over ging was de menselijke factor. En vooral als katalysator of afremmer van de economische ontwikkelingen. Tegenwoordig tellen dergelijke aspecten veel zwaarder. Vertrouwen, want daar hebben we het met name over, is in mijn ogen een majeure en bepalende factor. Dat geldt voor consumenten maar zeker ook voor ondernemers. Ook bouwgerelateerde ondernemers ondervinden de positiviteit die zich manifesteert in een zwaar overspannen huizenmarkt die allang geen specifiek Randstedelijk karakter meer heeft. De door de Haagse politiek verordonneerde inspanningsverplichting om een miljoen woningen te realiseren in tien jaar, levert zo mogelijk nog meer druk op. Tel daarbij een structureel tekort aan “handjes” en je verzeilt in een hele foute mix. Het is te hopen dat de exorbitante prijsstijgingen enigszins normaliseren. Niemand die zijn hand ervoor in het vuur steekt wanneer dat zal gebeuren, maar als we de aloude economische wetmatigheid van vraag en aanbod van stal halen, zal het stijgende aanbod na de Covid-stagnatie de prijzen wel moeten laten dalen. Door: Gerard van Leeuwen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Vertrouwenscijfers zijn de peilstok van de economie De marktverstorende handelsoorlogen die door Donald Trump en Xi Yingping geïnitieerd zijn, zijn inmiddels in een rustiger vaarwater gekomen. Aan de vraagzijde zal het in ieder geval niet liggen, of het nu nieuwbouw, verbouw, renovatie of transitie betreft. Nu de aanbodzijde nog. ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Op de cover Bertil van Wingerden en Marco Veenema van Hegeman Bouw& Infra voor het Prisma College in aanbouw. Colofon Bouwen in Gelderland Uitgever: Bouwen in de regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweningelderland.nl E-mail: redactie@bouweningelderland.nl Redactie: Gerard van Leeuwen en Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10), Erik Kuipers (06 -196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Hannique de Jong Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in Gelderland 05
Nieuwbouw Prisma College / Arnhem Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: Gerard Burgers Fotografie / Artist impressions: Wiersema Architecten ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Transparant, circulair en duurzaam: het nieuwe Prisma College De nieuwbouw van het Prisma College, school voor speciaal voortgezet onderwijs, aan de Heijenoordseweg in Arnhem, had veel voeten in de aarde. De Arnhemse politiek liet zich vanaf 2005, toen de eerste planontwikkelingen aan de orde waren, in dit kader bepaald niet onbetuigd. Maar nu is het dan eindelijk zover. Als alles verloopt volgens planning zal de school, die nu naast de nieuwbouw is gevestigd, in het voorjaar verhuizen. Bertil van Wingerden is projectleider namens aannemer Hegeman Bouw & Infra en vanaf het eerste ontwerp betrokken bij de nieuwbouw. 06 Bouwen in Gelderland
Bertil van Wingerden en voorman Marco Veenema “De nieuwbouwplannen hebben een voorgeschiedenis van ongeveer vijftien jaar”, vertelt Van Wingerden. “Zelf ben ik nu twee jaar werkzaam bij Hegeman Bouw & Infra en heb dit project vanaf het eerste ontwerp begeleid. Samen met architect Erik Wiersema hebben we een ontwerp en plan van aanpak gepresenteerd aan de opdrachtgever, onderwijskoepel De Onderwijsspecialisten. Wiersema staat hoog aangeschreven op het gebied van ontwerpen in de educatieve sector. In deze fase waren er nog twee andere aanbieders. Ons voorstel won de selectie. Deze was op basis van een taakstellend budget van circa zeven miljoen euro plus een eisenpakket dat gevalideerd was. We zijn opgetrokken op basis van no cure no pay en dat heeft geresulteerd in een mooie opdracht. “Aangepaste wetgeving redde het project” Het is een opvallend ontwerp met de nodige constructieve en bouwkundige uitdagingen. In het oog springen vooral het atrium met de hellingbanen en de boomhut. We hebben een team om ons heen verzameld met specialisten om het project zorgvuldig van de grond te trekken. “Kinderen zullen hier met plezier vertoeven” Raadgevend ingenieursbureau van Rossum uit Almere en ZRi Ingenieursbureau uit Den Haag hebben hierin een belangrijke Bouwen in Gelderland 07
Uw partner in professionele keukens op maat voor al uw betonwerk 038 - 331 50 60 Kampri ontwerpt maatwerk keukens en restaurants voor zorg- en onderwijsinstellingen en voor horeca en bedrijven. Wij adviseren over de functionele inrichting, de werkprocessen en duurzame apparatuur. Mackaystraat 55 I 8071 KX NUNSPEET e-mail: info@ksbetonbouwbv.nl Gildestraat 10 I 8263 AH Kampen advies@kampri.nl I www.kampri.nl U kunt ons ook volgen op Onze Expertise Onze ervaren werknemers voeren een breed scala van werkzaamheden uit, gesteund door een in de loop der jaren opgebouwde database, een eigen moderne materieeldienst en uniek machinepark. Materiaal op Maat Voor projecten op moeilijk begaanbaar terrein heeft Lankelma de juiste materieelstukken. Onze eigen R en D afdeling ontwerpt en bouwt machines om overal actief te kunnen zijn. “Lankelma, Altijd en Overal!” Nekkerweg 71•1461 LG Zuidoostbeemster T (+31) 0299 - 411 011• E info@lankelma.nl• w www.lankelma.nl 08 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw Prisma College / Arnhem “Qua circulariteit is dit een voorbeeld” rol gespeeld. Met hen hadden we een goede klik, een voorwaarde voor een goede samenwerking. In eerste instantie was het de bedoeling om het project in twee percelen op te delen, maar later is toch gekozen voor een gezamenlijke aanpak waarbij De Groot Installaties het werktuigbouwkundige en elektrotechnische voor haar rekening neemt. In de voorbereidende fase hebben we veel met de betrokken partijen gepuzzeld over de haalbaarheid van bepaalde keuzes, oftewel de realiseerbaarheid van architectonische vondsten. Dat is een natuurlijk gebeuren tussen een aannemer en een architect, maar geschiedt veelal na het definitief ontwerp wanneer het bestek wordt geanalyseerd. Nu bogen we ons in een vroegtijdiger stadium over deze materie. Dat was ook voor ons een leerproces. Ik zie er met tevredenheid op terug. De realisatie daarna is namelijk erg soepel te noemen. Het Prisma College wordt een Frisse School B en zal BENG (Bijna Energie Neutraal Gebouw, red.) worden gerealiseerd. Als je de school, kort door de bocht, zou moeten omschrijven dan poppen de termen “transparant” en “duurzaam” als eerste op. Ook qua circulariteit is het een voorbeeldproject. Vrijwel alle onderdelen in het door ons gehanteerde bouwsysteem kunnen worden hergebruikt, uitgezonderd de heipalen. De grootste uitdagingen lagen onder meer in de doorlopende dakconstructie van vijf meter. Ook het atrium vergde extra aandacht en voor een de twee gymzalen is gekozen om deze als een kelderbak in de grond te positioneren.” Vergunningverlening stroef Verloopt de bouw soepel; het voortraject kende een forse vertraging. Bertil van Wingerden: “De stikstof werd hier een groot item. En dat kwam als een grote verrassing. De vergunningsaanvraag bouwen werd ineens anders beoordeeld door een aangepaste eis van de aeriusberekening. We grenzen hier aan een Natura 2000 gebied, zodat ook de Provincie Gelderland een partij werd. Dan kom je in een bureaucratisch krachtenveld terecht. Elektrisch hijsen, toepassen van vrachtverkeer door wagens die niet ouder mogen zijn dan vijf jaar, CO2 arm bouwen, en dan noem ik nog maar een beperkt aantal aspecten. Het leek er zelfs op dat het project Bouwen in Gelderland 09
een impressie van de bouw... in het zicht van de haven zou stranden. Het bleef echter bij een forse vertraging omdat per 1 januari jongstleden er een aantal wetswijzigingen van kracht werden die in het voordeel van het project uitvielen. Het mondde uit in een start in week 24. We leveren in het vroege voorjaar op. Je begrijpt dat er sprake is van een behoorlijke tijdsdruk. Maar de bouw verloopt soepel. Natuurlijk heb je met een opdracht als deze zo nu een dan een aantal discussiepunten, maar de lijntjes zijn kort en we verwachten niet al teveel hobbels meer. De samenwerking met leveranciers en onderaannemers is echt goed. 10 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw Prisma College / Arnhem Al met al is het budget door wisselende marktomstandigheden en de vertraging wel opgehoogd.” Specifieke doelgroep Op het Prisma College wordt onderwijs geboden aan jongeren van twaalf tot achttien jaar met beperkte cognitieve mogelijkheden. De website van de school omschrijft het mooi en realistisch tegelijk met de zin: “We zijn een school waar lerend wordt gewerkt en werkend wordt geleerd.” Bertil van Wingerden: “Via de opdrachtgever De Onderwijsspecialisten heeft men reeds in de ontwerpfase mee kunnen denken en beslissen. Zeker wat enkele specifieke zaken betreft was dat een goede zaak. Zo is er ontworpen op basis van I.T.S. richtlijnen die handelen over de toegankelijkheid voor leerlingen met lichamelijke beperkingen. Dat zie je bijvoorbeeld terug in de breedtes van toegangen, de keuze van dorpels, het rekening houden met draaicirkels en dergelijke. Omdat er ook leerlingen zijn die soms niet alledaags reageren op situaties op school is er ook gekozen voor materialen die relatief gemakkelijk te vervangen zijn. We zijn zelf op de huidige locatie geweest, naast de nieuwbouw, en heb daarover de nodige kennis ingewonnen. Ik ben een echte techneut en, zoals ik al eerder aangaf, door het feit dat we al een duidelijke stem hadden in de ontwerpfase had ik toch wel enige bedenkingen. Die zijn door de samenwerking en de ervaringen ingewisseld voor enthousiasme. Als we straks hebben opgeleverd denk ik dat een gevoel van trots zal overheersen. En tevredenheid dat we gezamenlijk, in een tijd van een versnippering in de bouwwereld en waar iedereen een mening heeft die te pas en te ompas geventileerd wordt, deze uitdaging tot een succesvol project hebben gepromoveerd. Ik ben ervan overtuigd dat de leerlingen, leraren en schoolbestuur er met plezier zullen vertoeven.” Bouwen in Gelderland 11
Nieuwbouw Prisma College / Arnhem Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: Gerard Burgers Fotografie ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Veel eigen inbreng Braat glasconstructies 1844 in project Prisma College De glasdaken in het nieuwe Prisma College, een markant onderdeel in het ontwerp van architect Erik Wiersema, zijn afkomstig van Braat glasconstructies 1844, deel uitmakend van de Hak4t (Hakvoort) groep, dat vestigingen heeft in Dedemsvaart en Delft. Commercieel Technisch Adviseur Evert Renting, gepokt en gemazeld in de sector, vertelt dat er relatief veel eigen inbreng gevergd was in deze opdracht. Het project kwam volgens Evert Renting al drie jaar geleden voor het eerst in de picture. “We werken met enige regelmaat samen met Hegeman Bouw & Infra. We werden benaderd om mee te denken en te rekenen aan het project op basis van een eerste 3D schets van de architect. We hebben toen een intentieverklaring tot samenwerking getekend en zijn aan de slag gegaan. We hebben het ontwerp vertaald naar onze werkzaamheden binnen het taakstellend budget dat we hadden gekregen. Toen we op het punt stonden te starten met de productie kwam er een kink in de kabel door de stikstofdiscussie die zich rond het Prisma College ontwikkelde. Dat heeft een behoorlijke stagnatie opgeleverd. We hebben een soort herstart gemaakt toen de seinen weer op groen stonden. We hopen eind november af te ronden.” 12 Bouwen in Gelderland
/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Over Braat glasconstructies 1844 Braat glasconstructies 1844 heeft een enorm rijke historie en maakt anno 2021 deel uit van de Hak4t (Hakvoort) groep. De Hak4t groep maakt voor gebouwen in de (semi)overheid-, commercieel vastgoed-, woning-, industrie- en agrarische sector innovatieve duurzame licht oplossingen waarbij lichtdoorlatende constructies in glas of kunststof via dak leidend zijn. Daar waar nodig wordt het ondersteund met dynamisch LED kunstlicht of geremd door zon- en warmtewering en waar mogelijk geïntegreerd met zonne-energie opwekking. Hierdoor ontstaat een uniek energie neutraal duurzaam lichtklimaat. “We konden onze kennis en ervaring goed gebruiken om tot werkbare oplossingen te komen” Bouwen in Gelderland 13
Nieuwbouw Prisma College / Arnhem Het ontwerp vereiste de nodige inbreng. Evert Renting: “Uit gesprekken met de aannemer en architect bleek al redelijk snel dat het ontwerp niet alleen meer, maar ook complexere details bevatte dan in eerste instantie leek. We konden onze kennis en ervaring goed “Met name de aansluiting tussen de gevel en het glasdak en de omgeving rond het atrium benodigde de nodige extra aandacht” gebruiken om tot werkbare oplossingen te komen. We hebben een aantal glasdaken geleverd en gemonteerd. Met name de aansluiting tussen de gevel en het glasdak en de omgeving rond het atrium benodigde de nodige extra aandacht. In Arnhem leverden we een gevel van 24 meter lengte en 9 meter hoogte, aansluitend op een glasdak van 23 bij 5.20 meter, een koepel met een omtrek van 15,5 meter en twee standaard koepels van 2,5 bij 2,5 meter. Ik moet zeggen dat de architect een luisterend oor had voor onze oplossingen. Esthetisch gezien had onze inbreng slechts beperkte gevolgen. De kleurstelling bleef bijvoorbeeld onaangetast. Alles is in goede harmonie opgelost.” Renting is goed te spreken over het aanbod van werk maar plaatst tegelijkertijd een aantal kanttekeningen. “Onze orderportefeuille is goed gevuld, we zitten niet helemaal vol, maar we mogen beslist tevreden zijn en de vooruitzichten zijn positief. Zeker als je in ogenschouw neemt dat we te maken hebben met steeds meer schaarste aan materialen en personeel. Deze schaarste kan de beoogde groei van onze onderneming afremmen. Ook is er een duidelijke trend naar steeds meer renovatie. Dat is voor ons prima. We voelen ons thuis in alle marktsegmenten.” Bouwen in Gelderland 15
Nieuwbouw De Luwte en de Groene Oase / Ermelo Tekst: Gerard van Leeuwen / Artist impressions: Ooms architecten ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Nieuwbouw In de Luwte om meerdere redenen gewenst De nieuwbouw van zorgcentrum In de Luwte en de daarboven gelegen appartementen “De Groene Oase” nadert haar voltooiing. De nieuwe onderkomens voor zelfstandig wonende ouderen en de 22 plaatsen voor demente ouderen die In de Luwte zullen bewonen, worden begin volgend jaar opgeleverd. De ingebruikname staat volgens locatiemanager Bert van den Hoorn gepland voor dinsdag 1 februari. Gelegen in het bosrijke Ermelo op de Veluwe... P 16 Bouwen in Gelderland
een bijzondere plek... Er liggen meerdere redenen ten grondslag aan de nieuwbouw waar zo’n zes miljoen euro mee gemoeid is. Van den Hoorn: “Hier in Noordwest Veluwe hebben we te maken met een dubbele vergrijzing. Ook hier worden de mensen steeds ouder, maar daarnaast heeft deze regio te maken met rentenierende senioren die na hun arbeidzaam leven in de Randstad verhuizen naar onder andere de Veluwe. Dat levert druk op. Die merkten wij als stichting ook. De “interesselijst”, dat klinkt vriendelijker dan wachtlijst, groeide zienderogen. Onze huidige locatie kampte met ruimtegebrek. Ruimtegebrek dat haaks staat op onze kernwaarden waarin onder meer vermeld staat dat we oudere, dementerende mensen comfort en kwaliteit van leven willen bieden. Als bestuur zijn we om tafel gegaan en hebben ons reeds unieke concept verder uitgewerkt naar een ontwerp waar het nieuwe gebouw op gebaseerd is.” Dat concept behoeft enige Zorgcentrum In de Luwte en de daarbij gelegen appartementen nadere uitleg. Van den Hoorn: “Wij opereren bewust kleinschalig. We hebben vrijwel geen management- en overheadkosten. De gelden die we hebben worden op de werkvloer ingezet. Dat is een heel andere benadering dan waar de grote zorginstellingen mee werken. Met de nieuwbouw is het ook mogelijk dat wanneer er sprake is van een dementerende oudere, de nog niet zorgbehoevende partner in de directe omgeving kan wonen. Dat maakt alles veel flexibeler. Soms kan een dementerende bijvoorbeeld overdag bij zijn of haar partner vertoeven. Ook kan men desgewenst gezamenlijk deelnemen aan activiteiten. Wij geloven Bouwen in Gelderland 17 P
18 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw De Luwte en de Groene Oase / Ermelo in zo’n gedifferentieerde aanpak. We willen, waar mogelijk, maatwerk leveren aan beide doelgroepen. Er komt hier bijvoorbeeld een mevrouw van adel wonen die nog nooit gekookt heeft. Die kan gebruik maken van onze keuken waar dagelijks vers gekookt wordt. “Weer een stukje kwaliteit toegevoegd aan deze doelgroepen” P Voor de nog steeds groeiende groep mannen met dementie wil ik eigenlijk een knutselschuur bouwen. De aannemer sponsort een jeu de boules baan en ook hebben we plannen voor een soort “beleeftuin”. En dat alles in het kader van het streven naar meer aandacht en meer comfort, kortom meer levenskwaliteit. Wij zijn blij dat we weer een stukje kwaliteit hebben toegevoegd aan deze doelgroepen. Voor de realisatie hebben we vooral ingezet op lokale of regionale bedrijven, zowel qua leveranciers als bouwpartners. Daarin zijn we goed geslaagd. We kunnen nu weer jaren vooruit. De formule die we hier hanteren zouden we graag ook elders in de omgeving willen praktiseren. Ik heb al voorzichtig een balletje opgegooid bij de ontwikkelaar. De vraag naar deze specifieke zorgplaatsen is dermate groot dat In de Luwte weliswaar een druppel op een gloeiende plaat is, maar alle beetjes helpen.” Bouwen in Gelderland 19
20 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw De Luwte en de Groene Oase / Ermelo Tekst: Gerard van Leeuwen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Bouw In de Luwte en Residentie de Groene Oase verloopt voorspoedig Nieuwe huisvesting op het Salem Zorgpark in Ermelo werk in uitvoering... Doel is om het complex rond de jaarwisseling op te leveren Aan de Wilhelminalaan in Ermelo is het doordeweeks een drukte van belang. Er wordt stevig doorgewerkt op de bouwplaats van de nieuwe zorglocatie In de Luwte en de daaraan gekoppelde twaalf nieuwe appartementen van Residentie De Groene Oase. Het project is inmiddels in de afbouwfase beland. Volgens uitvoerder Julian Epe van het eveneens in Ermelo gevestigde Van Panhuis Bouw zijn er in piekperiodes soms meer dan dertig vaklieden aan het werk op de bouw. Doel is om het complex, dat deel uitmaakt van het Salem Zorgpark, rond de jaarwisseling op te leveren. Bouwen in Gelderland 21 P
22 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw De Luwte en de Groene Oase / Ermelo “We zijn oktober vorig jaar gestart met de bouw”, vertelt Julian Epe die inmiddels zeventien jaar werkzaam is bij Van Panhuis. “Opdrachtgever Stichting Salem is voor ons geen onbekende. Enkele jaren geleden hebben we ook het revalidatiecentrum gebouwd dat naast In de Luwte ligt. De samenwerking verliep toen ook soepel. Dat zal wellicht ook een rol hebben gespeeld. Extreem gecompliceerd is de bouw niet, maar er zijn en blijven bij elk project, zeker van deze omvang, aandachtspunten waar een zorgvuldige, adequate focus noodzakelijk is. De architect (Roger Ooms, red.) heeft toch wel enkele verrassende details in zijn ontwerp opgenomen, onder andere in de gevelbekleding. Je mag wat dat betreft nooit verslappen. Wat er fantastisch op tekening uitziet, moet wel realiseerbaar zijn. “Dit wijkt wel af van traditionele bouw” Bouwen in Gelderland 23 P P P P P P
Nieuwbouw De Luwte en de Groene Oase / Ermelo Een verrassende detail is de gevelbekleding Het is niet een traditionele bouw. In deze opdracht is gekozen voor een opzet met dikke kalksteenmuren van 21 centimeter, een isolatielaag van twintig centimeter die gestuct en geschaafd is en waarop steenstrips zijn aangebracht. Het is niet de eerste keer dat we volgens deze methodiek werken, maar het wijkt natuurlijk wel af van wat we “traditioneel” noemen. We werken nauw samen met STO dat ook controleurs op de bouw heeft en verantwoordelijk is voor en garant staat voor de kwaliteit. De energie voor het 24 Bouwen in Gelderland gebouw wordt geleverd door warmtepompen die na het boren van vijf of zes kanalen, van 110 meter, aardwarmte genereren. Het dak ligt vol met zonnepanelen en In de Luwte is uiteraard gasloos en bijna energieneutraal. De appartementen krijgen allen een eigen aansluiting. In de Luwte zal straks 22 kamers tellen op de begane grond voor mensen met dementie. De bovenliggende appartementen op de eerste verdieping zijn bestemd voor zelfstandig wonende senioren, die al dan niet met hulp van ambulante zorgverleners zoals thuishulp, zonder 24-uurs zorg kunnen. Je hebt het dus over twee verschillende doelgroepen. Al met al is het project tot nu toe soepel verlopen. We hebben natuurlijk, zoals iedere aannemer, last van de prijsstijgingen die de laatste periode extreem zijn. Maar qua levering van materialen hebben we geen noemenswaardige tegenslagen gekend. De tevredenheid overheerst duidelijk. Het is een mooi project.” een mooi project... P
KienhuisHoving informeert Overlast van contactgeluid/geluidstrillingen een gebrek? De Raad van Arbitrage in Bouwgeschillen (voorheen Raad van Arbitrage voor de bouw), heeft in een recent geschil (nr. 81.691) beslist over de vraag of contactgeluid/geluidstrillingen afkomstig van een buurwoning een gebrek oplevert aan een nieuwbouwwoning. De casus is als volgt. Feiten De eigenaren hebben in 2017 een koop-/aannemingsovereenkomst gesloten met de aannemer voor de bouw van een nieuwbouwwoning. Op de overeenkomst is de Woningborg Garantie- en waarborgregeling van toepassing verklaard. Na oplevering klagen de eigenaren over geluid/ geluidstrillingen afkomstig van de buren. De eigenaren geven aan dat ze de buren duidelijk kunnen horen lopen en dat de glazen en borden trillen in de servieskast. Door Woningborg worden vervolgens geluidsmetingen verricht. Woningborg sluit voor dit onderzoek aan bij de publicatie “SBR B Hinder voor personen in gebouwen Meeten beoordelingsrichtlijnen” van de Stichting BouwResearch (hierna: ‘SBR’). SBR heeft in deze publicatie een tabel met streefwaarden voor de voelbaarheid van trillingen opgesteld. Deze tabel bevat vijf treden, waarbij de hoogste trede zeer sterk voelbare trillingen betreft en de laagste trede niet voelbare trillingen. Aan de hand van dit toetsingskader wordt geconcludeerd dat de gemeten contactgeluidniveaus niet hoger zijn dan de laagste trede. De aannemer stelt zich vervolgens op het standpunt dat de woning aan alle normen voldoet. De eigenaren leggen zich daar niet bij neer en zijn van mening dat sprake is van een gebrek waar de aannemer voor aansprakelijk is. Beoordeling De arbiter staat eerst stil bij hetgeen partijen zijn overeengekomen. Op grond van de toepasselijke Woningborgregeling garandeert de aannemer dat de woning voldoet aan het Bouwbesluit en aan de eisen van goed en deugdelijk werk. Vervolgens concludeert de arbiter dat in het Bouwbesluit geen eisen zijn gesteld met betrekking tot het voelen van trillingen van contactgeluid uit een buurwoning. Dan resteert de vraag of de aanwezigheid van trillingen van contactgeluid een schending oplevert van de eisen van goed en deugdelijk werk. Om die vraag te beantwoorden, sluit de arbiter aan bij de hiervoor genoemde richtlijnen van de SBR. Arbiter neemt het door Deze column is geschreven door: Laurens Vermeulen, advocaat bouw- en aanbestedingsrecht zijn e-mailadres is laurens.vermeulen@kienhuishoving.nl, zijn telefoonnummer is 088 - 480 40 61. Bouwen in Gelderland 21 25 SBR opgestelde toetsingskader dus over en oordeelt dat de laagste trede (V(eff)max (mm/s) < 0,1) de norm is om in dit kader te voldoen aan de eisen van goed en deugdelijk werk. Omdat uit de metingen is gebleken dat deze trede niet wordt overschreden, voldoet de woning aan de eisen van goed en deugdelijk werk en is er geen sprake van een gebrek. Conclusie Uit deze uitspraak volgt dat wanneer sprake is van contactgeluid/trillingen en partijen daarvoor geen norm zijn overeengekomen, dit een gebrek kan opleveren wanneer deze trillingen sterker zijn dan de laagste trede in de beoordelingsrichtlijnen van SBR. Deze uitspraak onderstreept dat ook wanneer partijen geen afspraken hebben gemaakt over een bepaald onderwerp, in dit geval geluidstrillingen, dit niet betekent dat de aannemer aan geen enkele norm hoeft te voldoen/vrijuit gaat. In dat geval geldt namelijk de minimumnorm van goed en deugdelijk werk waaraan moet worden voldaan.
26 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw brandweerkazerne / Didam Tekst: Gerard van Leeuwen / Artist impression: JOUS architecten / Foto's: KlaassenGroep B.V. ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Brandweerkazerne Didam gebaseerd op blauwdruk Langs de Doetinchemseweg van Didam verrijst een nieuwe, duurzame brandweerkazerne. In opdracht van de gemeente Montferland heeft JOUS architecten uit het Friese Joure het ontwerp en de technische uitwerking voor deze kazerne voor de Veiligheidsregio Noorden Oost Gelderland verzorgd. Het ontwerp is gestoeld op de door JOUS architecten eerder ontwikkelde blauwdruk voor de Veiligheidsregio Fryslân. Architect Harm Tigchelaar licht namens het bureau het ontwerp toe. “Bouwen met het oog op het milieu” Bouwen in Gelderland 27
Lichtenhorststraat 11 • 6942 GS Didam • T 0316-843924 • E info@ems-didam.nl 28 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw brandweerkazerne / Didam “De eerdere technische uitwerking van de blauwdruk maakt het mogelijk om in een zeer korte doorlooptijd het plan geheel gereed te maken tot een bouwbaar plan. Door minimale, aanpassingen sluit de nieuwe brandweerkazerne aan bij de eisen en wensen die door de opdrachtgever gesteld zijn. Deze aanpassingen hebben geen invloed op de reeds bewezen functionaliteit van de blauwdruk. Daarnaast behoudt de uitwerking van de blauwdruk de vrijheid de kazerne toe te spitsen op de karakteristieken van de plek. Op de huidige locatie staan prachtige bomen, die garant staan voor een natuurlijke plek langs de Doetinchemseweg en zorgt voor een natuurlijke overgang richting de Vincwijcweg en het achterliggende landschap. De verticale ritmiek en de natuurlijke kleuren van de boomstammen vormt onze inspiratie voor het ontwerp van de buitengevels. Daarmee neemt het ontworpen gevelbeeld de ritmiek als het ware over van de boomstammen die gaan verdwijnen. Een ander belangrijk aspect is het skatepark naast de kazerne en de daarnaast gelegen rotonde. Een groot, overhoekse erker richt zich op deze aspecten van de locatie en zoekt daarmee contact met de omgeving. Andersom worden de activiteiten in de kazerne zichtbaar voor passanten en is de blik vanuit het interieur optimaal gericht op de omgeving. “Duurzaamheid, circulariteit en demontabel bouwen vormen de basis van onze basisprincipes” “Op de huidige locatie staan prachtige bomen. De verticale ritmiek en de natuurlijke kleuren van de boomstammen vormt onze inspiratie voor het ontwerp van de buitengevels.” Duurzaamheid, circulariteit en demontabel bouwen zijn belangrijke aspecten binnen de blauwdruk en vormen de basis van onze basisprincipes. We bouwen voor de gebruiker maar ook voor de generaties daarna. Binnen dit project vormen ‘re-duce, re-use en re-cycle’ en ‘droog bouwen’ de belangrijkste circulaire uitgangspunten. Daarnaast passen wij zo veel mogelijk materialen toe met een zo laag mogelijke impact op het milieu. De nieuwe brandweerkazerne bestaat uit een demontabel staalskelet voorzien van prefab houtskeletbouw buitengevels met demontabele buitenkozijnen en een houten gevelbekleding. De stabiliteit van het gebouw is gevonden in de stijfheid van de staalconstructie zelf, door specifieke verbindingen en doordachte koppelingen. Hierdoor is het inbouwpakket flexibel, bestaande uit prefab scheidingswanden en een houten verdiepingsvloer en eenvoudige aan te passen op toekomstige functieveranderingen.” Bouwen in Gelderland 29
Nieuwbouw brandweerkazerne / Didam Tekst: Gerard van Leeuwen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Wethouder Martin Som van gemeente Montferland: Je kunt zien dat er over is nagedacht Wethouder Martin Som Als alles volgens planning verloopt zal de nieuwe brandweerkazerne tussen de Vincwijcweg Doetinchemseweg in de eerste helft van februari 2022 operationeel zijn. Bouwkundig is de kazerne reeds gereed. De installateur is zojuist gestart en de terrein werkzaamheden zullen het project afsluiten. Martin Som, die momenteel aan het einde van zijn eerste termijn als wethouder, met onder meer Economie en Vastgoed in zijn portefeuille, is gekomen, toont zich tevreden over zowel het proces als het resultaat dat zich nu aandient. 30 Bouwen in Gelderland
“Politiek gezien was er eigenlijk vrijwel geen discussie”. De oude kazerne dateert van de jaren vijftig en is alleen in het begin van de jaren tachtig verbouwd en gerenoveerd. Ook vonden we dat de huidige locatie, aan de rand van het centrum van Didam, in de huidige situatie minder voor de hand liggend met het oog op de aanrijtijd van de vrijwilligers en de uitruktijd. Er waren aan het begin van het proces enkele opties: vernieuwen op de huidige locatie, drie mogelijke locaties langs de rondweg of op industrieterrein de Fluun. Over het feit dat het deze locatie is geworden was redelijk snel consensus. Als opdrachtgever vinden we het goed om te constateren dat veel lokale en regionale bedrijven betrokken zijn bij de realisatie. We hadden dat wel als wens uitgesproken en we zijn blij dat KlaassenGroep dit op deze wijze heeft ingevuld. Het hele traject is soepel doorlopen. Nadat het College in december 2019 het raadvoorstel had behandeld besloot de Raad in dat de brandweerkazerne er moest komen en in oktober vorig jaar konden we als College het besluit voor aanbesteding nemen. Het beschikbaar gestelde budget, twee miljoen euro, zal niet worden overschreden. Ook organisatorisch gaat alles volgens de planning. Intern hebben we enkele ervaren mensen ingeschakeld bij dit project en met KlaassenGroep hadden we al eerder goede ervaringen opgedaan. Het is mooi dat we de brandweerkazerne in deze bestuursperiode kunnen afronden.” Circulariteit met gezond verstand Als gemeente Montferland staan duurzaamheid en circulariteit hoog op de prioriteitenlijst. De kazerne beantwoordt daar perfect aan. Het gebouw is demontabel en energieneutraal. De materialen kunnen grotendeels worden hergebruikt. We hebben dit integraal aangevlogen en het resultaat mag gezien worden. Er is met gezond verstand gewerkt aan deze doelstellingen en dan kun je afzien aan het gebouw. Je kunt duidelijk zien dat erover is nagedacht.” Wethouder Martin Som “Als opdrachtgever vinden we het goed om te constateren dat veel lokale en regionale bedrijven betrokken zijn bij de realisatie” Bouwen in Gelderland 31
Nieuwbouw brandweerkazerne / Didam Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: KlaassenGroep B.V. ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Onderlinge afstemming leidt tot resultaat Tijdsdruk vormde de grootste complicerende factor in het nieuwbouwproject van de brandweerkazerne in Didam. Desondanks zal het gebouw, dat een totale investering vergde van twee miljoen euro van de gemeente Montferland, keurig binnen de tijdslimiet worden opgeleverd. Volgens projectleider Koen Klein Nijenhuis van bouwkundig hoofdaannemer KlaassenGroep uit Dinxperlo “straalt het soepel verloop af op de neven- en onderaannemers en leveranciers. Als de onderlinge afstemming niet zo goed was geweest, had het in deze tijden best nog wel spannend kunnen worden.” Toen ik het ontwerp voor het eerst onder ogen kreeg vond ik direct dat het een fraai geheel was. Omdat het een blauwdruk is van een kazerne die in Friesland gebouwd is konden we ook op foto zien hoe het er uit zou komen te zien. Het bestek in 3D was helder en duidelijk. De grootste uitdaging zat hem in de bouwtijd die redelijk krap bemeten was. Met de huidige beschikbaarheid van materialen en de daaraan gekoppelde levertijden hebben we veel tijd en energie moeten steken in de inkoop en planning. Soms kom je tijdens de rit problemen tegen die je min of meer verplichten om ander keuzes te maken. In Didam was dat met de levering van de stalen dakplaten. Vanuit de inkoop bleek dat deze niet eerder dan in week 42 geleverd konden worden. Dat was niet acceptabel. Met de leverancier en in nauw contact met de architect die eveneens de bouwdirectie voerde, zijn we 32 Bouwen in Gelderland
“Elkaar ruimte gunnen om tot een werkbare situatie en een goed resultaat te komen is hier nog normaal” erin geslaagd om een alternatief te vinden. We hebben vanuit het voormalige oost Duitsland staal op rol kunnen bemachtigen die we hier hebben laten zetten om profiel te krijgen. Dat vereiste de nodige afstemming en in dergelijke situaties moet je soms met de direct betrokkenen meeveren. Na wikken en wegen en het nemen van een spreekwoordelijk drempeltje konden de architect en constructeur leven met de uiteindelijke optie: een blank stalen kleur in plaats van wit. Gevolg wel was dat we alles in week 24 binnen kregen en er geen stagnatie optrad. Die samenwerking en onderlinge afstemming was kenmerkend voor dit project. We hebben, waar mogelijk, lokale en regionale partners bij de brandweerkazerne betrokken. Dat principe hanteren we bij de KlaassenGroep in de hele breedte en ook de gemeente onderschrijft dit. Wij vinden het prettig. De arbeidsethos hier is hoog en dat maakt het ook mogelijk om handen en voeten te geven aan zo’n krappe realisatietermijn. Elkaar ruimte gunnen om tot een werkbare situatie en een goed resultaat te komen is hier nog normaal. Dat willen we graag zo houden. Om een en ander planningstechnisch in goede banen te leiden hebben we tussentijds wel enkele “mijlpalen” aangegeven om een goede voortgang te garanderen. Een daarvan was het storten van de vloer. Dat is geslaagd op de dinsdag voor de bouwvak, zodat we na de vakantie direct door konden. Dat zijn van die cruciale momenten. In week 32 waren we wind- en waterdicht. Dat was ook zo’n datum waaraan je geen concessies wilt doen. We hoeven ons bij KlaassenGroep echt niet te vervelen de komende tijd. Zelf ben ik betrokken bij de derde fase van de ingrijpende verbouwing van het graafschap College in Doetinchem en de bouw van 32 zorgappartementen in Zelhem. Beide grootschaliger dan de brandweerkazerne maar elke opdracht kent zijn eigen dynamiek. En wat de brandweerkazerne betreft: we zijn trots dat we het met zijn allen toch weer gefikst hebben in een spannende tijd qua mensen en materiaal.” Bouwen in Gelderland 33 een fraai geheel...
Of het nu gaat om een woonhuis, een utiliteitsgebouw, een bedrijfspand of gebiedsontwikkeling… bouwen is het waarmaken van een ambitie, het realiseren van een droom. Maar bouwen is ook een complex proces. Alle stappen daarin - ontwikkelen, ontwerpen, bouwen, exploiteren, onderhouden - bepalen uiteindelijk sámen het succes van een bouwproject. Bouwen is daarom méér, de KlaassenGroep biedt u die meerbouwwaarde. www.klaassen.com klaassencom 34 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw brandweerkazerne / Didam Tekst: Gerard van Leeuwen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Brandweerkazerne past precies in ons profiel Samen met elektrotechnisch specialist Kremer uit ’s Heerenberg is de Zevenaarse vestiging van Peters Installatietechniek verantwoordelijk voor de installaties in de nieuwe brandweerkazerne in Didam. “Een mooi project dat precies past in ons profiel. We richten ons met name op de woningbouw en utiliteitswerken van geringere omvang”, zegt werkorganisator (een mix van projectleider, bouwbegeleider en werkvoorbereider) Mark Evers. Mark Evers vertelt dat het bedrijf zich thuis voelt in het werken in bouwteamverband. “Eigenlijk werken we vrijwel altijd in dergelijke settings, waarbij we intern werken met zelfsturende teams. Dit werk is bij ons binnengekomen via een aanbestedingstraject. De prijs was derhalve bepalend. Kenmerkend voor dit project zijn de hoge mate van circulariteit en het feit dat ondanks het geringe aantal vierkante meters er zeer geavanceerde installaties geplaats worden. Meest opvallend is wel de CO detectie op basis van puntafzuiging. De ventilatie is echt optimaal te noemen. In de gevel zijn onder andere vier contrakleppen geplaatst die automatisch geopend worden bij het overschrijden van bepaalde “De ventilatie is echt optimaal te noemen” Bouwen in Gelderland 35
Nieuwbouw brandweerkazerne / Didam degelijk ruimte voor een eigen inbreng. We hebben daardoor enkele kleine verbeterpunten kunnen doorvoeren. Al met al blikken we met tevredenheid terug op deze opdracht.” Hartstikke druk Mark Evers omschrijft de huidige markt als “hartstikke druk”. “Iedereen weet wat de actuele behoefte aan goede vakmensen is. Ook wij hebben daarmee te maken. Met circa 120 medewerkers kunnen we echter wel snel anticiperen. Qua planning en werkvoorraad plannen we zelfs al richting 2023. Dat zegt wel iets. We zijn met tal van projecten bezig, met name ook met het inbrengen van veel eigen ontwerpen. Zo zijn we betrokken bij de installaties van een geheel uit hout opgetrokken woning op een betonnen basis, waarbij we onder andere installatievoorzieningen treffen die in een CLT houten vloer en wand worden verwerkt. Ook werken we aan meerdere hoogbouwprojecten en tal van grotere en kleine woningbouwprojecten, waarin het accent op midden en oost Nederland ligt.” normen. In principe zijn de installaties door een touchscreen bedienpaneel te besturen en uit te lezen. Er is überhaupt veel aandacht voor de luchtbehandeling. De koelmachines zijn op het dak gesitueerd. Het Rada systeem zorgt voor het adequaat doorspoelen van de douches. Wat dat betreft is de brandweerkazerne facilitair op ons gebied volledig up to date. De realisatie verliep volgens 36 Bouwen in Gelderland “We blikken tevreden terug op dit project” planning. In de voorbereiding hadden we intensief contact met de KlaassenGroep, architect, de elektro installateur en adviseur. Alles lag reeds in hoofdlijnen vast, maar is wel
Algemeen Skantrae neemt deurenassortiment Bruynzeel over Sinds 1 oktober jl. is het deurenassortiment van Bruynzeel verkrijgbaar bij de vertrouwde verkooppunten van Skantrae. Deli Home heeft hiertoe besloten om zo een compleet aanbod deuren binnen Skantrae aan te kunnen bieden en de positie van het merk als deurenspecialist te verstevigen. Het gaat om binnendeuren, binnendeurbeslag en schuifdeursystemen. Bruynzeel blijft het vertrouwde kwaliteitsmerk voor horren en vloeren. Versterking deurenassortiment Skantrae Skantrae is al meer dan 40 jaar actief als deurenspecialist op de Nederlandse markt. Mede dankzij deze langjarige ervaring had het reeds een sterk assortiment als het gaat om binnen- en buitendeuren. Zo claimen zij met haar uitgebreide assortiment altijd een passend antwoord te hebben, wat de vraag van de klant ook is. Die claim heeft het merk sinds 1 oktober dus extra kracht bijgezet, nu ook binnendeuren, binnendeurbeslag en buitendeuren van Bruynzeel aan het assortiment zijn toegevoegd. Bruynzeel verdwijnt niet De overname van het deurenassortiment betekent niet dat Bruynzeel verdwijnt. Het merk, met haar 120 jaar ervaring in specialistische interieuroplossingen, blijft de vertrouwde leverancier van kwalitatief hoogwaardige horren en vloeren. Met een luisterend oor voor de wensen van de klant en oog voor kwaliteit, comfort en design, blijft Bruynzeel in zowel Nederland als België hun assortiment horren en vloeren voeren. //////////////////////////////////// Over Skantrae Het vanuit Zevenaar opererende Skantrae, onderdeel van Deli Home, bedient al 40 jaar de Nederlandse deurenmarkt. Bij Skantrae ligt de focus op kwaliteit en duurzaamheid. Zo worden haar deuren getest volgens de KOMOrichtlijnen en gebruikt het merk FSC®- en PEFC-gecertificeerd hout voor de productie van de deuren. Die kwaliteit is ook terug te zien in haar bewerkingscentrum. Daar staat een hightech machinepark waarmee haar medewerkers iedere deur vakkundig kunnen bewerken, waaronder scharnierinkrozingen, armschaven, meerpuntssluitingen en aflakken. Hierdoor wordt een naadloze integratie, optimale veiligheid en hoogwaardige uitstraling gegarandeerd. Bouwen in Gelderland 37
Oproep aan nieuwe regering: zet Goed nieuws is dat Haldu het aantal vakmensen dat de sprong naar Nederland durft te wagen ziet stijgen. Het lijkt er voorzichtig op dat de arbeidsmigratie uit landen als Polen, Bulgarije en Roemenië weer op gang komt. De oorzaak? Het blijft gissen. Wellicht draagt de gestegen vaccinatiegraad hieraan bij. Ook kunnen er voor onze buitenlandse vakmensen economische redenen aan ten grondslag liggen om toch weer naar Nederland te komen. In ieder geval lijkt het erop dat de voor ons zo belangrijke buitenlandse vakmensen zich veilig genoeg voelen om weer ‘onze kant’ op te komen, én dus naar uw bouwwerk. Een compliment waard aan onze recruiters die ver van huis alles-op-alles zetten om de beste buitenlandse vakmensen naar Nederland te halen. Uiteraard maak ik mij momenteel wel wat zorgen over de Europese coronakaart die weer gevaarlijk begint te verkleuren. Het kwartje kan zo weer de andere kant op vallen. Nieuwe markten verkennen U weet dat Haldu op grote en mooie projecten mag werken zoals de bouw van de immens grote Nieuwe Sluis in Terneuzen. Minder bekend zijn onze soms wat afwijkende projecten. Neem het Peppa Pig World project in Westfield Mall of the Netherlands in Leidschendam, een mega winkelcentrum. Peppa Pig is een onder kinderen razend 38 Bouwen in Gelderland populaire cartoonfiguur. Hier monteren onze mensen op een Ikeaachtige manier allerlei speeltoestellen zoals glijbanen. Een prima job voor wie een beetje handig is. Dit doen zij ’s avonds en ’s nachts omdat uiteraard overdag de winkels open moeten blijven voor de consumenten. Ook op dit soort projecten wordt Haldu langzamerhand een specialistische partner. Waarbij wij dus in een consumentenomgeving werken en goed omgaan met alle regels die daarbij horen, zoals minimaal overlast veroorzaken. Ook actief op schoonmaakmarkt Of neem onze recente inzet op een voor Haldu Groep nieuwe markt: schoonmakers. Dit gaan we nu bijvoorbeeld doen voor een hotel. Hiermee toont Haldu Groep aan dat we ook buiten de ons geëigende paden kijken naar uitbreiding. Het mes snijdt hier aan twee kanten. Want als onze nieuwe inzet op vakmensen voor schoonmaak doorzet, nodigen we de partners van onze buitenlandse vakmensen uit om voor dit werk ook naar Nederland te komen. Dit draagt naar verwachting bij aan het sociaal goed settelen van onze buitenlandse vakmensen in Nederland. Zij zijn hier dan niet meer alleen, maar samen met hun partner. Deze diversificatie is een duidelijke lange termijnvisie van Haldu Groep. Oproep aan regering: zet grenzen verder open Iets anders: met verbazing kijk ik naar het taaie formatieproces in Den Haag. Als ik zo zou ondernemen zoals zij formatteren, dan zou onze af te dragen winstbelasting al rap dalen naar 0 euro. U weet dat de politici zich hebben voorgenomen om het nieuwe regeerakkoord niet meer dicht te timmeren met heel veel papier, maar dit te beperken tot enkele
Column grenzen verder open overzichtelijk geschreven A4’tjes. Op zich een prima idee en daar heb ik al direct een urgent actiepunt voor dat met stip een plek bovenaan verdient. De weg om vakmensen van búiten de EU naar Nederland te halen, is met hindernissen geplaveid. We weten dat er bijvoorbeeld in Oekraïne een stuwmeer aan goede vakmensen is, en ook op de Balkan zouden we graag werven en selecteren. Maar de taaie regels in Nederland verhinderen ons om dit arsenaal te benutten. De procedures duren simpelweg veel te lang en hebben een lage kans van slagen. Hoezo slagvaardig Nederland? Duitsland durft wel Kijk ik naar Duitsland, dan gaan ze daar compleet anders mee om. Daar krijg je moeiteloos een tewerkstellingsvergunning voor mensen uit bijvoorbeeld Azië, dus van buiten de EU. Daardoor hebben zij veel minder krapte op de arbeidsmarkt, ook in de bouw. Daar kijk ik een beetje jaloers naar. Ik pleit ervoor dat onze nieuwe regering dit Duitse model overneemt. Kan iemand in Den Haag deze column even aan de formateur laten zien? Nieuwe kansen blijven benutten is ons devies! De gure herfst is ingetreden en met de hoge energieprijzen wens ik iedereen een niet al te koude winter. Ondertussen werkt Haldu Groep door. Op steigers, in autogarages en nu dus ook in de schoonmaak en snelle montage in bijvoorbeeld een retailomgeving. Rond blijven kijken en nieuwe kansen blijven benutten is ons devies! Ik hoop voor u ook. Danny van Hal Bouwen in Gelderland 39
Algemeen Nieuw Tiny House Marjolein Jonker bekleed met Platowood populier Tiny House pionier Marjolein ‘in het klein’ Jonker bouwt aan een nieuw Tiny House. Een permanente kleine woning op eigen kavel, zo milieuvriendelijk mogelijk gebouwd. Dit biobased en in elektriciteit zelfvoorzienende Tiny House staat vanaf voorjaar 2022 in de natuur-inclusieve en circulaire wijk Olstergaard (Olst). Platowood uit Arnhem en Marjolein zijn voor de bouw van dit nieuwe Tiny House een duurzame samenwerking aangegaan. De filosofie van de Tiny House beweging sluit naadloos aan bij die van Platowood: een zo klein mogelijke ecologische voetafdruk. Het doel van Marjoleins’ nieuwe Tiny House is om dat te bereiken zonder al te veel comfort in te leveren, zodat dit type woning een breed publiek aanspreekt. 40 Bouwen in Gelderland Voor de gevelbekleding - een belangrijk, beeldbepalend onderdeel van een huis - koos Marjolein daarom voor het hout van Platowood. Dit gemodificeerde hout is niet alleen zeer duurzaam, maar heeft ook een hoge esthetische waarde. Hydro-thermisch verduurzaamde gevel van Nederlands populier Platowood is het enige bedrijf ter wereld dat hout verduurzaamt door middel van hydrothermische modificatie (platoniseren). Hierbij worden geen chemicaliën gebruikt, Foto: Lopke van de Reijt
Foto: Maurits van Hout “De gevelbekleding van Platowood is én prachtig om te zien én bovendien is het hout onderhoudsarm, dat komt het wooncomfort ook nog eens ten goede” maar alleen water en warmte. Het zorgt ervoor dat het hout niet rot en een levensduur heeft van 50 jaar. De gevel wordt uitgevoerd in Nederlands populierhout en het hout wordt gevingerlast, waardoor er nauwelijks materiaalverlies is. Het is niet nodig de gevel te behandelen met olie of verf, onbehandeld vergrijst het hout in een zilvergrijze tint. Marjolein Jonker: “Ik hou van bomen, het bos en van de uitstraling van hout. Het was voor mij dus een no- brainer om een houten gevel voor mijn Tiny House te kiezen. De gevelbekleding van Platowood is én prachtig om te zien én een van de meest milieuvriendelijke keuzes die ik kan maken. Bovendien is het hout onderhoudsarm, dat komt het wooncomfort ook nog eens ten goede.” Tiny House 2.0 Een Tiny House is een volwaardige compacte woning, vrijstaand, met een vloeroppervlak tot 50 m2. Het nieuwe huis van Marjolein heet de ‘Sprout’, een woonconcept van architectencollectief Woonpioniers. Het is een houtskeletbouw kaswoning die perfect past bij de wens van Marjolein om grotendeels zelfvoorzienend te kunnen zijn. De bouw van het Tiny House start in januari 2022 en wordt uitgevoerd door Blind Werkt in Deventer. Het huisje wordt vervolgens getransporteerd naar de kavel in de Olstergaard waar het op een circulaire schroeffundering van PNL Circulair Funderen wordt geplaatst. Vervolgens wordt de kas met een dak van semitransparante zonnepanelen eraan bevestigd en kan Marjolein er naar verwachting in april in gaan wonen. Alle ontwikkelingen zijn te lezen in de blogs van Marjolein op www.marjoleininhetklein.com. Bouwen in Gelderland 41
Algemeen Strategische samenwerking Wienerberger met zonnepanelenfabrikant Exasun ’s Werelds grootste producent van keramische bouw- en bestratingsmaterialen Wienerberger gaat per 2022 een strategische samenwerking aan met Exasun, de Nederlandse scale-up producent van innovatieve in-dak zonnepanelen. De innovatieve systemen X-Tile en X-Roof van Exasun - ontwikkeld en geproduceerd in Nederland - worden integraal onderdeel van de energie-oplossingen van Wienerberger. Het bedrijf gaat de verkoop exclusief verzorgen in de Europese landen met Wienerberger vestiging. Building Integrated PhotoVoltaic (BIPV) systemen zijn hoogwaardige en esthetische in-dak zonnepanelen die alom worden gezien als de volgende generatie zonne-energieoplossingen. Aannemers, ontwikkelaars en architecten passen ze in toenemende mate toe om daken betaalbaar, waterdicht, energieopwekkend én stijlvol af te werken. Exasun heeft er in Nederland een leidende positie mee opgebouwd. Met de X-Tile en de X-Roof systemen van Exasun gaat Wienerberger een breder pakket energie-oplossingen voor het dak bieden binnen het concept Wevolt Energiedak bieden. Het X-Tile systeem hebben beide bedrijven samen ontwikkeld voor de vlakke keramische dakpan Actua 10. Het X-Roof systeem wordt als vervanging van, of in combinatie met keramische dakpannen toegepast. Beide systemen zijn hoogwaardige glas-glas oplossingen, met een lange levensduur en goede LCA-score. Gebouwde omgeving versneld verduurzamen De samenwerking past uitstekend binnen de ambities Building Integrated PhotoVoltaic (BIPV) systemen zijn in-dak hoogwaardige en esthetische zonnepanelen die de volgende generatie zonne-energieoplossingen zijn. Aannemers, ontwikkelaars en architecten passen ze graag toe om daken tegen concurrerende prijzen, waterdicht, energieopwekkend en stijlvol af te werken. 42 Bouwen in Gelderland
//////////////////////////////////////////// Over Wienerberger Met de X-Tile en de X-Roof van Exasun gaat Wienerberger een breder pakket energie-oplossingen voor het dak bieden binnen het concept Wevolt Energiedak. Wienerberger is overtuigd van de kracht van keramiek. Als ‘partner in keramiek’ heeft het bedrijf de ambitie om de belangrijkste en meest toegankelijke kennisbron te zijn voor alles wat te maken heeft met keramisch bouwen en bestraten. Samen met opdrachtgevers en partners zoekt Wienerberger steeds naar nieuwe toepassingen om onze (toekomstige) leefomgeving vorm te geven. De topmerken Terca, Poriso, Porotherm en Koramic vormen een inspiratiebron voor architecten en bouwprofessionals. Kijk voor meer informatie en inspiratie op de website. Over Exasun De Exasun in-dak PV systemen worden vanaf 2022 een integraal onderdeel van de energieoplossingen van Wienerberger. Remon Veraart van Exasun (links) en Bert Jan Koekoek van Wienerberger Nederland (rechts). van beide bedrijven om de gebouwde omgeving te verduurzamen en de energietransitie te versnellen. “Innovatieve zonneenergieoplossingen zijn hiervan een belangrijk onderdeel,” aldus Bert Jan Koekoek, algemeen directeur Wienerberger Nederland, “onze groeistrategie is bovendien gericht op het aanbieden van een breder portfolio materialen en oplossingen voor de gebouwschil en bestrating. Het is een logische vervolgstap na de introductie van het Wevolt Energiedak.” Ook voor Exasun biedt de samenwerking groot perspectief, aldus directeur Remon Veraart: “Het is voor Exasun de eerste stap in het realiseren van de ambitie om op mondiale schaal de energietransitie te versnellen. Voor de volgende groeifase halen wij momenteel additioneel kapitaal op om de productie verder op te schalen, het portfolio verder te ontwikkelen en nieuwe regio’s te ontsluiten.” Exasun is een innovatieve Nederlandse fabrikant van betaalbare, esthetische en kwalitatief hoogwaardige glas-glas in-dak zonnepanelen met een hoge efficiency en een lange levensduur. De producten scoren uitstekend op de milieueisen en onderscheiden zich daardoor van traditionele zonnepanelen. Exasun heeft haar geavanceerde productielijn in Den Haag in nauwe samenwerking met leveranciers, kennisinstellingen en gerenommeerde Nederlandse machinebouwers ontwikkeld. Naast innovatieve BIPV-panelen voor een waterdicht PV-dak (X-Roof) produceert Exasun panelen voor tussen de dakpannen (X-Tile). Beide systemen kunnen worden uitgevoerd met gepatenteerde kleurtechnologie voor optimale en naadloze integratie in nieuwe en bestaande daken. Meer informatie op https://exasun.com/ Bouwen in Gelderland 43
Algemeen Regio Foodvalley presenteert Actieprogramma Wonen 2021-2024 Focus op betaalbare woningen, op wonen en zorg en verduurzamen woningen Regio Foodvalley zet zich de komende jaren in op het stimuleren van betaalbare woningbouw, meer zorgwoningen en het verduurzamen van bestaande woningen. Dat staat in het recent gepresenteerde Actieprogramma Wonen 2021-2024. Het actieprogramma is erop gericht dat Regio Foodvalley een mooie regio blijft om te wonen en te werken met voldoende en betaalbare woningen. Daarvoor bundelen gemeenten, provincies, corporaties en marktpartijen de krachten. De samenwerkende partijen zetten zich de komende jaren in voor drie specifieke onderwerpen: 1. Stimuleren van betaalbare woningbouw Gemeenten, provincies, corporaties en marktpartijen gaan concrete afspraken maken over betaalbare woningbouwprojecten. Het gaat dan bijvoorbeeld om afspraken over voldoende sociale huurwoningen en over het betaalbaar houden van goedkope koopwoningen. Ook kijken de regiogemeenten of de regelgeving voor woningbouw beter op elkaar kan worden afgestemd door bijvoorbeeld gelijke prijsgrenzen af te spreken. Daarnaast zoeken gemeenten naar locaties voor tijdelijke woningbouw. Op die manier wordt de meest urgente woningvraag opgevangen. 2. Wonen en zorg Naar verwachting verdubbelt het aantal ouderen dat in 2030 in Regio Foodvalley woont. Dat vraagt om meer zorgwoningen. Ook voor kwetsbare groepen zijn passende woonlocaties, eventueel met begeleiding, nodig. Inmiddels is een pilot 44 Bouwen in Gelderland gestart om te zoeken naar locaties die rustig en prikkelarm zijn. 3. Verduurzamen van bestaande woningen Veel inwoners maken, voor het koken en het verwarmen van de woning, gebruik van gas. Een warmtepomp, zonnepanelen of een aansluiting op het warmtenet dringt de CO2-uitstoot terug. Regio Foodvalley kijkt – samen met het Energieloket – naar financieringsmogelijkheden voor inwoners. Samenwerking Het Actieprogramma Wonen 2021-2024 is een vervolg op de Regionale Woonagenda 2.0 2018-2021. Die agenda bestond uit zeven thema’s; het actieprogramma brengt focus aan op drie onderwerpen. Wethouder Harke Dijksterhuis, portefeuillehouder Wonen in Regio Foodvalley: “De woonopgave in onze regio is enorm. De samenwerkende partijen kennen elkaar goed. Met dit nieuwe actieprogramma brengen we nóg meer focus aan in onderwerpen die we ook in regionaal verband kunnen uitvoeren. Zodat onze Regio Foodvalley een fantastische regio blijft om te wonen en te werken met voldoende en betaalbare woningen voor iedereen.”
Algemeen Kijk in vervolgonderzoek naar landschap en natuur voor locaties zonne- en windenergie regio Arnhem Nijmegen De Regionale Energiestrategie Arnhem Nijmegen laat goed zien welke gebieden niet of minder goed geschikt zijn voor het opwekken van zonne- en windenergie. Dat zegt de Commissie voor de milieueffectrapportage in haar advies. Vervolgonderzoek kan de gevolgen van gekozen gebieden voor landschap en natuur in beeld brengen. De RES-regio Arnhem Nijmegen had de Commissie gevraagd te adviseren over de milieu-informatie in hun RES 1.0. Bouwen in Gelderland 45
Algemeen Vraag en aanbod VACATURE Ben je bijna of onlangs afgestudeerd in het Nederlands Recht en wil je je verder verdiepen in de praktijk? Wij hebben bij KienhuisHoving advocaten en notarissen een mooie startersfunctie als juridisch medewerker in het bouw- en aanbestedingsrecht. Wanneer het van beide kanten goed voldoet, kun je je verder ontwikkelen als advocaat-stagiair. Dat vraagt om hard werken, maar we vinden een goede balans tussen werk en ontspanning ook heel belangrijk. Dus misschien zien we jou binnenkort wel in onze eigen bruine kroeg ‘Bouke’s Corner’, tijdens één van onze borrels (als het weer kan en mag). Meer informatie vind je op onze website of je neemt contact op met mijn collega Marianne ten Feld-Sprik, advocaat bouw- en aanbestedingsrecht (marianne.tenfeld@kienhuishoving.nl). 46 Bouwen in Gelderland
Algemeen Vraag en aanbod Informatie over het plaatsen van een vacature: Neem contact op met Digna Schoonen: Telefoon: 06-442 099 10 Mail: digna@bouweningelderland.nl Bouwen in Gelderland Bouwen in Gelderland 47
1 Online Touch