Europa, de Sahara en de oorlog in Oekraïne Spanje vraagt de Europese Unie om te bemiddelen tussen Algiers en Madrid. Spaanse telefoontjes worden niet meer beantwoord sinds de regering in Madrid het Marokkaanse autonomieplan voor de Westelijke Sahara eerder in maart 2022 als geloofwaardig heeft genoemd. Het volgende artikel verschenen in krant El Confidential van 23 april 2022 analyseert de veranderende positie van de EU inzake de Sahara. Nu de oorlog in Oekraïne steeds grimmiger wordt wil de Unie volgens de auteur Ilya U. Topper zo snel mogelijk van het probleem af, een overblijfsel uit de Koude Oorlog. Maar er moest wel een keuze gemaakt worden tussen Algerije en Marokko. Algerije is voor de EU slechts een gasleverancier. En het gas is niet in gevaar. Algerije zal het niet afsnijden want het leeft ervan. Negen van de tien dinars die het land binnenkomen worden verdiend met het verkopen van gas. Marokko is interessanter voor de EU omdat het de poort is naar Afrika. De EU past dezelfde strategie toe bij de zuidoostelijke poort. In Athene weten ze dat het niet het moment is om boos te zijn op Ankara nu Poetin aan de poort is. Integendeel, het is noodzakelijk om de banden met Turkije aan te halen, om een duurzame vrede met Israël te sluiten en om de gaspijpleiding aan te leggen die energie uit de oostelijke Middellandse Zee via Anatolië naar Europa zal brengen. Het advies blijft: vermijd confrontaties, werk aan stabiliteit. Velen in Spanje hebben nog vragen na het lezen van de brief van de Spaanse regeringsleider Pedro Sánchez: "Spanje beschouwt het Marokkaanse voorstel voor autonomie dat in 2007 werd gepresenteerd als de meest serieuze, geloofwaardige en realistische basis voor de oplossing van het Sahara geschil." Met andere woorden Madrid bereidt zich voor om het voorbeeld van de Verenigde Staten te volgen en de Westelijke Sahara te erkennen als onderdeel van het Marokkaanse koninkrijk. Het conflict in de Sahara is al dertig jaar bevroren. Waarom zou je dat niet nog dertig jaar negeren zodat het vanzelf overgaat? Het conflict kost de Europeanen niets. Jaarlijks geeft Brussel 10 miljoen euro uit aan humanitaire hulp. Spanje geeft 5,5 miljoen via het AECID uit. Daar komt nog 60 miljoen dollar per jaar bij voor de blauwhelmen van de MINURSO die in het gebied patrouilleert. Dat wordt door de VN betaald net als de 20 miljoen voor voedsel ten bate van 130.000 vluchtelingen in Tindouf via het Wereldvoedselprogramma. Het UNHCR betaalt nog eens 44 miljoen. Alles bij elkaar zijn dat de kosten van een batterij van 24 Iskander raketten die de Russen
elke dag op Oekraïne afvuren. Dat is alarmerend want het wordt steeds duidelijker dat de oorlog in Oekraïne nog jaren kan duren. Oekraïne is voor Rusland wat Afghanistan was voor de Sovjet-Unie. Een nieuwe Koude Oorlog is onvermijdelijk waarbij bevroren conflicten zoals in de Sahara oververhit raken. Het Sahara conflict zelf was een klassiek product van de Koude Oorlog. Natuurlijk waren er tal van lokale factoren: voor Marokko was het streven om eindelijk een gebied onder controle te brengen dat eeuwenlang een deel van het koninkrijk werd beschouwd. Maar de onverzettelijkheid van Polisario zich erbij neer te leggen maakt elke vorm van toenadering onmogelijk. Geen van beide partijen handelde alleen. Rabat kon sinds de jaren zestig rekenen op miljoenen dollars, antitankraketten en zelfs Amerikaanse jagers om zichzelf te verdedigen tegen Algerije dat een nog groter volume hardware uit Moskou ontving. Polisario was een pion in dit spel. Als het militair had gewonnen dan zou de uitgestrekte maar bijna lege Sahara republiek een protectoraat van Algerije zijn geworden. De kust zou de ideale aanlegplaats voor de lang gezochte ijsvrije marinebasis waar de Sovjet marine zo lang naar op zoek was. Dat was de vrees van Washington. Rabat kon alle steun ontvangen die het nodig had om dit te voorkomen. Een essentieel onderdeel van het Amerikaans buitenlands beleid. Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie had een einde moeten maken aan het conflict. Maar Algerije had er geen belang bij om zijn steun aan Polisario in te trekken. Polisario bleef een instrument om zijn buur en rivaal schade toe te brengen. Het handhaven van een politie- en militaire macht in de Sahara kost Marokko veel op economisch, diplomatiek en politiek gebied. Een probleem dat het land meesleept en de ontwikkeling ervan afremt. Het conflict vertraagt ook de ontwikkeling van Algerije. Volgens digitale krant Algérie Part besteedt het Algerijnse regime elk jaar ongeveer 1,3 miljard dollar van haar begroting uit aan de steun voor Polisario om de Saharawi Arabische Democratische Republiek ( SADR) in leven te houden. Niemand gelooft in het nobele streven van een bende Algerijnse generaals die zich inzetten voor de vrijheid van de volkeren terwijl de vrijheid van het eigen volk wordt beknot. Altruïsme bestaat niet in de geopolitiek. De politiek van Washington Donald Trump, een expert in het schoppen van dingen die andere politici niet willen afschudden, was de eerste die een nieuwe oplossing vond voor het Sahara conflict. Hij erkende de Marokkaanse soevereiniteit officieel in ruil voor het aanknopen van diplomatieke betrekkingen met Israël. Dat kwam Joe Biden goed uit en heeft de erkenning niet ingetrokken. Hij heeft de
Amerikaanse ambassade ook niet opnieuw van Jeruzalem naar Tel Aviv verplaatst. En het adres ("In the process of opening") van het Amerikaanse consulaat in Dakhla staat nog steeds op de officiële website. Nee, het was geen bevlieging van Trump. Het is het beleid van Washington. Dat is wat ze ook in Parijs hebben gedacht waar men altijd de voorkeur gaf aan stilte om de vastberaden steun aan Rabat te maskeren. Alleen Jacques Chirac durfde in 2001 de term “de zuidelijke provincies van Marokko” te gebruiken in plaats van de term “Sahara”. Afgelopen januari 2022 deed Duitsland dezelfde. President Frank-Walter Steinmeier stuurde een brief aan de Marokkaanse koning waarin hij verzekerde dat hij het autonomieplan voor de Sahara als onderdeel van de "serieuze en geloofwaardige inspanningen van Marokko" en "een goede basis beschouwt". Een formule die bijna identiek is aan de Spaanse verklaring van Pedro Sanchez. Maar Duitsland heeft weinig in te brengen. Spanje is moreel verantwoordelijk als voormalige kolonisator. Het land is ook de bewaker van een goede relatie tussen de Europese Unie en Marokko. Maar het ondervindt ook alle negatieve affecten van de politiek van Rabat bij het behartigen van eigen belangen op de internationale arena. Of het nu om een golf migranten gaat die tegen Ceuta is gericht of het nu om het sluiten van de grenzen van Ceuta en Melilla. Het valt niet mee om hard terug te slaan door bijvoorbeeld handelsroutes naar Marokko te blokkeren. De vrachtwagens die van Tanger naar Algeciras rijden kunnen ook rechtstreeks naar Frankrijk. Het Europese plan Europa heeft drie poorten, afgezien van de altijd open Atlantische Oceaan. In het oosten ligt Moskou en daarachter heel Azië. In het zuidoosten ligt Turkije en het Midden-Oosten van Iran tot Arabië. De derde poort begint bij Tanger en daarachter ligt heel Afrika. Hoewel Afrika weinig weegt op de handelsschaal is de race om het continent nog nooit zo actueel geweest sinds de Berlin Afrika Conference van 1884. China en Rusland investeren veel. Omdat Europa niet tegen drie poortwachters tegelijk kan vechten is het handig om Marokko te vriend te houden door het conflict in de Sahara zo snel mogelijk op te lossen. Afrika dreigt voor Europa verloren te gaan. De Fransen zijn in februari 2022 Mali kwijt geraakt. Dat land is nu in handen van Rusland dat eigen invloed tot aan Mozambique heeft weten uit te breiden. Het Europese doel moet nu Nigeria zijn die de negende gasreserves ter wereld heeft. Maar de plannen om Nigeriaanse gas naar Europa te brengen met een gaspijpleiding via Niger en Algerije zijn onhaalbaar. De pijp loopt door een woestijn met corrupte regimes, staatsgrepen, migranten smokkelaars en jihadistische groepen. Dat is waar Europa niet op zit te wachten. Europa heeft een stabiel en vreedzaam Afrika nodig in volle economische ontwikkeling en waar consumenten Europese goederen kopen. Het discours over mensenrechten en democratie kan desnoods
uitwijken. Rusland en China vragen daar toch ook niet om? De troef van Marokko Om Afrika te bereiken is het plan van Mohamed VI dus niet zo vergezocht. Het is mogelijk een gaspijpleiding van Nigeria naar Cádiz, Zuid-Spanje, aan te leggen die langs de hele WestAfrikaanse kust loopt en twaalf landen met elkaar verbindt. Het eerste stuk van 600 km lang is al aangelegd. Dat loopt via Benin en Togo naar Ghana. Er zijn nog 5.000 km te gaan. Het zou te veel kosten maar de energievoorziening en de economische ontwikkeling van alle landen waar de pijp door loopt is veelbelovend. Rabat investeert al jaren in diplomatie, handel en zaken in Afrika. Het is nog steeds een kleinere markt. Het continent ontvangt slechts 7,7 procent van de Marokkaanse export. Dat is minder dan Amerika met 11 procent. Maar dit is duidelijk hoger dan dat van enig ander Europees land. Spanje en Frankrijk exporteren samen minder dan 2 procent van hun producten naar Afrika bezuiden de Sahara. Dit kan veranderen als West-Afrika welvarender wordt. De weg naar een toekomstige Afrika loopt via Marokko. Concreet gaat het via de grensovergang Guerguerat. Een afgelegen post aan de grens met Mauritanië. Het is de enige verkeersader die Tanger met de rest van het continent verbindt. Het was hier dat Polisario milities door het Marokkaanse leger in november 2020 werden verjaagd. Als Europa een venster naar Afrika wil openen dan moet het conflict dus worden opgelost. Nu Rusland zijn huurlingen in West-Afrika heeft gestationeerd kan de status quo niet langer worden gehandhaafd in de hoop dat het probleem vanzelf zal verdwijnen. In Polisario kampen leven wanhopige mensen opgeleid in de verheerlijking van het martelaarschap, het geweer, de vlag en de dood of de vrijheid. Dat is een makkelijke prooi om te gebruiken om een bevroren conflict aan te wakkeren. Met het conflict in Oekraïne is Europa weer terug in de Koude Oorlog. Het is daarom raadzaam om de voetstappen van Amerika te volgen. Berlijn, Parijs en Madrid kunnen Marokko met inbegrip van de Sahara beter re-integreren in een solide alliantie. Met toestemming overgenomen. Bewerking door redactie www.souss.nl
1 Online Touch