Conclusies In de verhalen zagen we ongemak, ambiguïteit en verwarring die kenmerkend zijn voor een liminale fase. Vertellers bleken in staat om daar betekenis aan te geven en daar een handelingsperspectief aan te verbinden. In welke mate dit handelingsperspectief wordt gerealiseerd ook nadat de pandemie is uitgewoed, daarover kon eind 2020 nog niets worden gezegd. Maar dát er betekenisgeving plaatsvond, dat deze overwegend positief is in de zin dat het tot handelingsperspectief leidde dan wel tot een zekere vorm van transformatie, laten verreweg de meeste verhalen ondubbelzinnig zien. We concluderen dat verreweg de meeste verhalen uit de eerste lockdown getuigen van psychologische weerbaarheid. We zien dit als een dominant narratief uit deze verzameling verhalen. Dit is des te belangrijker om te constateren, omdat expertgroepen de regering na de eerste lockdown veelvuldig opriep om mensen perspectief te bieden. Hoe waardevol die opriep in z’n algemeenheid ook is, hij gaat voorbij aan het gegeven dat mensen dit ook voor zichzelf doen. En dat luisteren naar hoe mensen perspectief voor zichzelf ontwikkelen en daar zo goed mogelijk bij aansluiten, waarschijnlijk waardevoller is. Overwegend positief Wat ons bovendien opviel, was dat de overige vragen (wat wil je meenemen uit deze tijd; hoe zie je de toekomst voor je) tijdens deze eerste lockdown overwegend positief werden beantwoord. Ook dat is deel van het dominante narratief tijdens deze eerste lockdown. Impact voor iedere leeftijdsgroep De resultaten laten zien dat de lockdown impact had voor iedere leeftijdsgroep. We zagen in gesprekken in de media de neiging om de impact voor de ene groep groter te vinden dan die voor de andere, wat groepen eerder van elkaar vervreemde of hier en daar zelfs tegen elkaar uitspeelde: ‘waarom moeten ‘wij’(jongeren) leiden of onszelf beperken omwille van hen (‘ouderen’). Het is de vraag hoe zinvol dat is en of dat de samenleving verder helpt. Goed in kaart brengen wat de bijzondere impact is voor de verschillende leeftijdsgroepen en daar recht aan doen in plaats van denken vanuit een conflictframe, helpt waarschijnlijk meer om daadwerkelijk een samenleving te kunnen zijn. Terugblik op deze dominante narratieven vanuit 2022 Inmiddels is het 2022. Van enkele respondenten weten we dat zij hun inzichten hebben meegenomen naar het hier en nu. Van anderen weten we dat niet. Het zou interessant zijn om ons onderzoek nu te herhalen: hebben de vertellers iets gedaan met de zingevingsvragen en handelingsperspectieven die zij zichzelf tijdens de eerste lockdown stelden en ontwikkelden? 6
7 Online Touch Home