Wij vinden dit des te belangrijker om te constateren, omdat expertgroepen rond de zomer, na de eerste lockdown, de regering veelvuldig opriep mensen perspectief te bieden. Hoe waardevol die opriep in z’n algemeenheid ook is, hij gaat voorbij aan het gegeven dat mensen dit voor zichzelf ook doen. En dat luisteren naar hoe mensen perspectief voor zichzelf ontwikkelen en daar zo goed mogelijk bij aansluiten, waarschijnlijk waardevoller is. Overwegend positief Wat ons bovendien opviel, was dat de overige vragen (wat wil je meenemen uit deze tijd; hoe zie je de toekomst voor je) tijdens deze eerste lockdown overwegend positief werden beantwoord, zie par. 4.7. Ook dat is als een dominant narratief te zien tijdens deze eerste lockdown. Terugblik op deze dominante narratieven vanuit 2022 We zagen dat mensen in een liminale tijd, een tijd van crisis, zichzelf zingevingsvragen gaan stellen en handelingsperspectief voor zichzelf ontwikkelen. Zij reflecteren op zichzelf, hun relatie met de ander en de samenleving en trekken daar conclusies uit voor ‘het hier en nu’ (het leven ín de liminale fase) en voor later (het leven ná de liminale fase). In welke mate dit handelingsperspectief wordt gerealiseerd ook nadat de pandemie is uitgewoed, daarover konden we in 2020 nog niets zeggen. Inmiddels is het 2022. Van enkele respondenten weten we dat zij hun inzichten hebben meegenomen naar het hier en nu. Van anderen weten we dat niet. Het zou interessant zijn om ons onderzoek nu te herhalen: hebben de vertellers zelf iets gedaan met de zingevingsvragen die zij zichzelf tijdens de eerste lockdown stelden en de handelingsperspectieven die zij voor zichzelf ontwikkelden? Op boven-individueel niveau, op het niveau van de samenleving, worden de contouren wel zichtbaarder. In krantenartikelen uiten deskundigen bijvoorbeeld steeds vaker hun teleurstelling tegen over gemiste kansen. Waar in het begin van de pandemie vaak werd gezegd never waste a good crisis’ vragen zij zich af of er op het niveau van de samenleving voldoende met de inzichten uit de crisis wordt gedaan (zie onder andere NRC 31 mei 2022: Jan van der Borg, De tsunami van feesttoeristen is terug. Wat nu?) 75
76 Online Touch Home