Cardia MAGAZINE Vrijwilligerswerk in Afrika 50 jaar werken in de ouderenzorg Nooit te oud om een ander te helpen Thema: Naastenliefde APRIL 2023
Inspiratie Lief doen en liefde doen Misschien herinnert u zich de campagne ‘Doeslief’ nog. In 2019 wilde stichting SIRE met voorbeelden van hufterig gedrag – zoals bumperkleven of de caissière negeren – Nederland een spiegel voorhouden. Het zou immers lonen om wat aardiger te zijn. Bovendien mogen we elkaar aanspreken op ons onaardige gedrag. Dus vandaar: ‘Doeslief!’ Liefde is een populair onderwerp in tal van gedichten, boeken en films. Ik ken geen popsongs die over gordijnen of tochtstrippen gaan, maar des te meer over liefde. De liefde die bezongen wordt is vooral romantisch, gaat over verliefdheid. Prima, maar het doet af aan wat liefde nog veel meer behelst. Als je mensen vraagt wat liefde is zul je vaak een ander antwoord krijgen. Men heeft het vaak over liefde als gevoel. Hoe weet je anders dat je van iemand houdt? Toch zal iedereen die in een liefdevolle relatie is beamen dat verliefdheid uiteindelijk plaatsmaakt voor iets anders. Zaken die voor een duurzame relatie onontbeerlijk zijn, zoals genegenheid, trouw, verbondenheid en toewijding, zullen de liefdevolle reactie verdiepen en versterken. In Johannes 15 geeft Jezus zijn leerlingen de opdracht elkaar lief te hebben. Dit is niet zomaar ‘houden van.’ Het zou immers een kleffe boel worden als we voor iedereen romantische gevoelens zouden ontwikkelen. Liefhebben wil zeggen: je inzetten met lijf-en-ziel voor je naasten. (Joh. 15 vers 13, Naardense Bijbel) Dit is liefde in actie. Liefde als aansporing om het goede te doen. Ongeacht je gevoelens en voorkeuren. Niet slechts lief doen, maar liefde doen. Liefde handen en voeten geven dus. Omdat het juist is. Pieter Hartevelt Geestelijk Verzorger in Landscheiding 2 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 Inspiratie
Van het bestuur Inhoud 2 3 4 6 8 10 11 12 14 16 18 21 22 24 26 29 32 34 38 39 40 Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid Inspiratie Van het bestuur Samen het verschil maken Cardia breidt uit Zorg en ondersteuning Cliëntenraad Vriendenfonds Cardia In gesprek met Vrijwilliger in het zonnetje Het verhaal van Tabitha Naastenliefde portret Innovaties van Cardia Floriadehof locatienieuws Vrijwilligerswerk geeft voldoening De Thuishaven locatienieuws Medewerker in het zonnetje Medewerker in beeld Cardia nieuws Boekenrubriek Klantenbureau Voorjaarspuzzel Naastenliefde, iets doen voor een ander is het thema van dit cliëntenmagazine. Een mooi onderwerp dat prachtig aansluit bij de zorg. Onlangs had ik, met wat andere zorgbestuurders, een mooie ontmoeting met minister Conny Helder. We spraken uitgebreid over het overheidsbeleid voor de ouderenzorg. Het aantal ouderen neemt in een rap tempo toe en daarmee ook de vraag naar zorg en ondersteuning. Het is niet haalbaar om de zorgvoorzieningen in hetzelfde tempo mee te laten groeien. We lopen aan tegen een tekort aan zorgmedewerkers en financiële middelen. Het beleid van de overheid is er daarom op gericht dat ouderen zolang als mogelijk zelfstandig blijven wonen en leven. Dit wordt samengevat in de visie: zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan. Daarbij is ‘thuis’ niet vanzelfsprekend de woning waarin soms al jarenlang gewoond wordt. Het thuis zijn kan ook gebeuren in woonvormen voor senioren waar “de ene oudere iets voor de ander kan doen”. De rol van vrienden, buren, kerken en familie wordt belangrijk om ouderen in staat te stellen hun zelfstandigheid te behouden. Hen wordt gevraagd “iets te doen voor de ander”. Hoewel het woord naastenliefde in het gesprek met de minister niet gevallen is, ging het daar eigenlijk wel over. Het is natuurlijk wel de vraag of het “iets doen voor de ander” in deze situaties uit naastenliefde gebeurt of vanuit noodzaak of verantwoordelijkheidsgevoel. Colofon UITGAVE | Cardia Magazine verschijnt 3 x per jaar en is een uitgave van Stichting Cardia. www.cardia.nl REDACTIE | communicatie@cardia.nl Diana Boerefijn Michel Geluk Melanie Hazenberg Suzie Loo Jasmijn Soppe Hanny van der Stelt ONTWERP, DRUK EN VERSPREIDING | Reclamebureau christiaanhoogeveen.nl COPYRIGHT | Cardia kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het Cardia magazine. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook zondervooraf schriftelijke toestemming van de redactie. CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 3 Hierover doordenkend realiseer ik mij dat we ouderen ook wat vragen. Om in de terminologie te blijven: eigenliefde, iets doen voor jezelf. Kent u de slogan nog van jaren geleden? Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid. Dit is wat ik u zou willen meegeven. Denk tijdig na over uw woonplek, raak vertrouwd met technologie en heb het goed met de mensen om u heen. Praat vandaag over morgen, want voorzorg voorkomt zorg. Vanzelfsprekend willen wij vanuit Cardia met u hierover meedenken. En natuurlijk mag u blijven rekenen op onze deskundige zorg als het echt nodig is, mét liefde en hart voor zorg. Met hartelijke groeten, Henriëtte Bertels Henriëtte Bertels (vooraan in het blauw) bij de ontmoeting met minister Helder.
Cardia beleidsplan 2023 Samen het verschil maken ‘Samen het verschil maken’ is de titel van het meerjarenbeleidsplan waar Cardia sinds 2021 mee werkt. Met drie sleutels werken we aan de toekomst van wonen, zorgen en werken bij Cardia. Die sleutels zijn ‘Tevreden cliënten, nu en in de toekomst’, ‘Technologie & Innovatie’ en ‘Talent & Aandacht’. ‘Samen het verschil maken’ blijft onze slogan dit jaar. Want goede zorg leveren, dat doen we sámen, met medewerkers, vrijwilligers en mantelzorgers. Met het overheidsbeleid als kader voor onze manier van werken. De plannen voor 2023: passende zorg en slimmer werken U heeft het vast al gehoord: het beleid van de overheid voor de ouderenzorg is gericht op zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. De minister heeft dit in haar zorgvisie samengevat in drie punten: zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan. Binnen Cardia voegen we daar nog aan toe: zoveel mogelijk sámen. Met cliënten, mantelzorgers en vrijwilligers. We bekijken samen met de cliënt hoe we hem of haar die zorg kunnen bieden die kan, past en nodig is. Passende zorg noemen we dat. Daarbij kunnen we er niet omheen: vrijwilligers en mantelzorgers gaan een grotere rol krijgen bij de zorg en ondersteuning. Het aantal zorgmedewerkers kan niet meer groeien. Om de zorguitgaven in Nederland beheersbaar te houden wordt het goed opgeleide zorgpersoneel ingezet voor de meest kwetsbaren. Voor de coördinatie van de zorg, het stimuleren van de zelfredzaamheid van cliënten en voor het echte zorgvakwerk. Voor de minder complexe zorg wordt steeds meer een beroep gedaan worden op het netwerk van cliënten. We gaan ook slimmer werken. Innovaties gaan ons daarbij helpen. Daarbij werkt Cardia veel samen met andere zorgorganisaties. Zo maken we werkprocessen eenvoudiger, en zetten we technologische hulpmiddelen in. Zoals bijvoorbeeld de leefcirkels waarover u kunt lezen op pagina 22 van dit magazine. Daarnaast ontwikkelen we nieuwe zorgconcepten. 4 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
Tevreden cliënten, nu en in de toekomst Technologie & Innovatie Talent & Aandacht Wilt u meer weten over ons beleidsplan voor 2023? Scan de QR-code om de volledige ambitienotitie te bekijken op onze website. Bijvoorbeeld in RijswijkBuiten en in de thuiszorg. Bij dit alles kunnen we bouwen op een deskundig team. We zijn trots op onze medewerkers en ook zuinig op hen. Vanuit een nieuwe leiderschapsstijl krijgen zij ruimte om zelf hun werk vorm te geven. We doen veel aan teamontwikkeling en er is volop aandacht voor de vitaliteit en veerkracht van ons personeel. Bouwen op behaalde successen Onze plannen voor 2023 komen niet uit de lucht vallen – we bouwen juist voort op de behaalde successen in voorgaande jaren. Veel van de plannen voor dit jaar zijn in de afgelopen jaren al in de steigers gezet. En wat er goed gaat, willen we goed houden. We zijn er trots op dat we in de locaties en in de thuiszorg mooie cijfers hebben gehaald voor de cliënttevredenheid. Dat willen we behouden. Dat kan alleen als we samenwerken. Met onze cliënten en hun familie en mantelzorgers, met vrijwilligers en met de partners in de regio. Sámen maken we het verschil! CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 5
Al langere tijd heeft Cardia plannen om een nieuwe woonzorglocatie te bouwen in RijswijkBuiten, een moderne nieuwbouwwijk in Rijswijk. Dit voorjaar worden de plannen omgezet in actie: deze maand beginnen de voorbereidingen voor de bouw. In juni wordt vervolgens de eerste paal geslagen. De nieuwe zorglocatie gaat Hof van Kerstanje heten en krijgt 54 zorgstudio’s voor ouderen. We horen het regelmatig in het nieuws en lezen het in de kranten: de groep mensen die op korte of langere termijn ouderenzorg nodig heeft, groeit fors. Dit zal de komende jaren alleen maar sneller gaan. Het tekort aan zorgwoningen voor onder andere mensen met (beginnende) dementie, gaat snel toenemen. Dit maakt de bouw van nieuwe zorglocaties urgent. Cardia ontwikkelt daarom een nieuwe woonzorglocatie in RijswijkBuiten. Daarmee voorzien we in die wijk in de behoefte aan verpleeghuiszorg. Hof van Kerstanje wordt gebouwd vlakbij het Wilhelminapark: een prachtige en een unieke plek voor toekomstige bewoners. We gaan in de nieuwe locatie zorg bieden vanuit een duurzaam en modern woonzorgconcept. Daarbij staat de eigen regie van de bewoners voorop. Zij stellen zelf een pakket samen voor de zorg die ze nodig hebben, op basis van hun zorgindicatie vanuit de Wet langdurige zorg. Dit kan met het Volledig Pakket Thuis, een zorgarrangement dat ideaal is voor mensen die met een zorgindicatie toch zelfstandig willen blijven wonen. Op pagina 8-9 van dit magazine leest u meer over het Volledig Pakket Thuis. Wilt u op de hoogte gehouden worden over de bouw van onze nieuwe locatie in RijswijkBuiten? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief. U kunt zich aanmelden via onze website. Of stuur een mail naar communicatie@cardia.nl. Natuurlijk houden wij u ook via het magazine op de hoogte van de ontwikkelingen. Als u meer informatie wilt over het wonen in Hof van Kerstanje kunt u contact opnemen met ons Klantenbureau via telefoonnummer 070-8008 888 of per mail: klantenbureau@cardia.nl. 6 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
Cardia breidt uit Bouw woonzorglocatie in RijswijkBuiten CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 7
Zorg en ondersteuning zoals in het verpleeghuis maar dan thuis Het zorglandschap verandert. Het aantal Nederlanders boven de 65 jaar stijgt van 3,5 miljoen in 2020 naar 4,8 miljoen in 2040. Het aantal plekken in het verpleeghuis groeit niet mee. Zo lang mogelijk langer zelfstandig thuis wonen is daarom niet alleen een trend, maar een noodzaak. Daarom werken wij als Cardia aan toekomstbestendige en moderne oplossingen waardoor ouderen die zorg van het verpleeghuis nodig hebben, toch langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Eén van deze oplossingen voor ouderen met een zorgindicatie vanuit de Wet Langdurige Zorg (Wlz) is het Volledig Pakket Thuis. Op basis van uw indicatie wordt er een zorgpakket voor u samengesteld. U krijgt dus echt zorg en ondersteuning op maat passend bij uw zorgvraag. Met het Volledig Pakket Thuis kunt u 24 uur per dag een beroep doen op de zorg en hulp inschakelen. Zo is er altijd zorg en ondersteuning dichtbij. Om deze hulp in te schakelen, kunt u gebruik maken van een alarmknop. Daarnaast wordt bijvoorbeeld uw linnen-, beddengoed en handdoeken altijd verzorgd en kunt u elke dag kiezen uit een heerlijke maaltijd. Behalve voor alleenstaanden is het Volledig Pakket Thuis ook een fijne oplossing voor echtparen om de zorg en ondersteuning te krijgen die nodig is. Als één van de partners zorg nodig heeft, kunt u toch samen thuis blijven wonen. Op dit moment bieden we dit zorgarrangement aan in de huurwoningen aan de Seinpoststraat en aan de Neptunusstraat bij woonzorgcentrum De Thuishaven, in de vrije sector huurwoningen van Onderwatershof en in het naastgelegen appartementencomplex Beukenheim. 8 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
Wilt u meer informatie over het Volledig Pakket Thuis? Neem dan contact op met Het Klantenbureau van Cardia via 070 8008 888.
Van de Cliëntenraad Vrijwilligers, bedankt! De lente is altijd een geweldige tijd. Alles begint weer tot leven te komen: de bomen krijgen weer bladeren en knoppen (dat wordt ook wel ‘botten’ genoemd) en de geplante bolletjes komen boven de grond uit. De tulpen zijn weer massaal verkrijgbaar en ook de liefde ontluikt weer bij ons allemaal. Zoals op Valentijnsdag op 14 februari bijvoorbeeld. Maar nog belangrijker: veel vrijwilligerswerk gaat weer beginnen. Zoals bijvoorbeeld het samen fietsen. De duofietsen, rolstoelfietsen en riksja’s worden weer van stal gehaald en klaar gemaakt voor een mooi seizoen. Iedereen wordt weer wakker uit een ‘winterslaap’. Wat is er mooier dan de liefde voor elkaar. Voor elkaar zorgen en met elkaar leuke dingen doen. Dat kan door met elkaar te fietsen, of een stukje te gaan wandelen om de ontpoppende natuur te bewonderen. Of door gewoon op een bankje te zitten om met elkaar een praatje te maken. Ook in de locaties van Cardia zijn er dit jaar weer volop activiteiten waar veel vrijwilligers aan meehelpen. De bingo, de creatieve middagen, samen zingen en al het andere wat het leven met elkaar zo leuk en gezellig maakt. Al die vrijwilligers: ze doen dit ‘werk’ allemaal uit liefde voor elkaar en voor de bewoners. Vrijwilligers zijn belangrijk voor ons allemaal. Ik wil alle vrijwilligers van Cardia dan ook hartelijk bedanken voor hun inzet voor de cliënten van Cardia. Dankzij jullie – en natuurlijk ook dankzij de zon die weer gaat schijnen – krijgen we nieuwe energie! Namens de Centrale Cliëntenraad een mooi voorjaar gewenst. Peter Olierook Voorzitter Centrale Cliëntenraad 10 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
Vriendenfonds Cardia Wilt u ook iets betekenen voor een ander? Word dan vriend van Cardia! Binnen Cardia vinden we het belangrijk dat onze cliënten een fijn leven hebben waarin veel te beleven en genieten valt. Cardia heeft daarom een uitgebreid welzijnsaanbod met activiteiten die aansluiten op de persoonlijke voorkeuren van de deelnemers. Het Vriendenfonds Cardia helpt met de financiering daarvan. Dankzij het Vriendenfonds kunnen onze ouderen activiteiten ondernemen, andere mensen ontmoeten en vooral: genieten van het leven. Maar daar heeft het fonds uw hulp bij nodig! Het Vriendenfonds Cardia is, de naam zegt het al, een fonds dat door vrienden van Cardia wordt gerund. Drie van de vijf bestuursleden van het Vriendenfonds doen dit geheel vrijwillig – dat is nog eens vriendschap! Maar ook voor het geld in het fonds zijn vrienden nodig. Mensen die eenmalig of zo af en toe eens geld doneren aan het fonds. Met dat geld kan het Vriendenfonds een deel van de welzijnsactiviteiten voor de cliënten van Cardia financieren. Want lang niet alles kan uit de gewone zorgbudgetten betaald worden. Vindt u het belangrijk dat de ouderen binnen Cardia kunnen blijven genieten van het leven? Overweegt u dan eens om een bijdrage aan het Vriendenfonds te doneren. Nalaten en schenken Het is ook mogelijk om na uw leven de activiteiten van het Vriendenfonds Cardia te steunen via een legaat of nalatenschap. Dat Heeft u vragen of wilt u een idee voorleggen? Neem dan contact met ons op via: vriendenfonds@cardia.nl. Ria Roelands is één van de vrijwillige bestuursleden van het Vriendenfonds Cardia. In december gingen wij met haar in gesprek in de Podcast ‘Zin in de Zorg’. Zij vertelt in de podcast over haar rol in het Vriendenfonds. En hoe zij haar levenservaring gebruikt om mensen met elkaar te verbinden. U kunt de Podcast terugluisteren via de QR-code. CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 11 kunt u bij de notaris vastleggen in uw testament. De notaris bespreekt met u wat er mogelijk is. U kunt daarbij ook aangeven of u een legaat of nalatenschap wilt bestemmen voor een specifiek project of een locatie. U kunt ook kiezen voor een algemene bestemming. In dat geval zal het bestuur van het Vriendenfonds de nalatenschap besteden conform de missie en visie van het fonds. Het Vriendenfonds Cardia beschikt over de ANBI status. Dit betekent dat er geen sprake is van schenk- of erfbelasting. Uw schenking komt voor 100% ten goede aan het Vriendenfonds Cardia. Heeft u vragen over het nalaten en schenken? Neem dan contact met ons op via: vriendenfonds@cardia.nl Doneren aan het Vriendenfonds Cardia kan via het bankrekeningnummer NL 71INGB 0001 0870 82 ten name van Vriendenfonds Cardia.
Nooit te oud om een ander te helpen In gesprek met mevrouw Van der Wulp over haar vrijwilligerswerk De redactie van het magazine kreeg een tip van een thuiszorg collega. ‘Gaan jullie in het magazine schrijven over naastenliefde? Dan moet je bij mevrouw Van der Wulp zijn!’. ‘Dat verhaal willen we horen!’ dachten we gelijk. En dus maakten wij een afspraak met deze lieve mevrouw met het hart op de juiste plek. Mevrouw Van der Wulp probeert met haar 90 jaar nog steeds zoveel mogelijk mensen te helpen die hulp nodig hebben. Ze zamelt kleding in voor mensen die het minder hebben en doet nog veel vrijwilligerswerk. In de bloei van mijn slijtage Als we vragen naar de leeftijd van mevrouw Van der Wulp antwoordt ze met de mooie woorden: ‘Ik zit in de bloei van mijn slijtage’. Een hele mooie spreuk die ze een keer op een shirt heeft zien staan. “Die spreuk heb ik er maar ingehouden. Hoe het komt dat ik mijn hele leven al probeer om mensen te helpen? Tja, ik ben 90 en heb dus veel meegemaakt. De oorlog, de watersnoodsramp…. Dan leer je wel hoe belangrijk het is om anderen te helpen. ‘Ik heb geen zitvlees’ Zorgverleden “Na mijn MULO opleiding – wat vergelijkbaar is met de MAVO – heb ik een jaar op kantoor gezeten. Maar ik heb geen zitvlees dus daar was 12 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 ik niet geschikt voor. Toen ben ik gaan werken in een kindertehuis waar kinderen zaten met kinkhoest”, vertelt mevrouw Van der Wulp. “Die kinderen kregen kinkhoest als nasleep van de watersnoodramp. Ze waren te ziek voor thuis maar te gezond voor een ziekenhuis. Toen dit kinkhoest virus voorbij was en de kinderen weer naar huis mochten ben ik twee jaar gaan werken in een psychiatrische inrichting. In die tijd heb ik mijn man leren kennen, die was rayonleider in een supermarkt. Toen ik trouwde met mijn man ben ik gestopt met werken. Dat ging zo in die tijd: getrouwde vrouwen werkten niet buitenshuis. Het recht van een getrouwde vrouw was het aanrecht.” ‘Ze vroegen: Kan je gisteren beginnen?’ Vrijwilligerswerk Het helpen van andere mensen heeft er altijd in gezeten bij mevrouw Van der Wulp. Het is dan ook niet gek dat ze vrijwilligerswerk is gaan
doen. “Een kennis van mij had bij de tandarts in de wachtkamer een advertentie gezien. Een psychiatrische inrichting zocht vrijwilligers. Die kennis dacht gelijk aan mij, ik heb dat werk natuurlijk al eens gedaan. Dus toen ben ik daar als vrijwilliger aan de slag gegaan.” Later ging ze als vrijwilliger in een verzorgingshuis werken. “Toen ik naar Den Haag verhuisd was ben ik in mijn eigen flat aan de slag gegaan. Ik ging hier beneden vragen of ze nog vrijwilligers nodig hadden. Toen vroegen ze: ‘Kan je gisteren beginnen?’ Ik heb toen mijn andere vrijwilligerswerk in mijn vorige woonplaats afgemaakt en ben hier begonnen.” In de flat van mevrouw Van der Wulp worden vaak activiteiten gedaan. Van dansen tot rummikub spelen. “Dat dansen gaat me niet heel goed meer af want mijn evenwicht is niet heel best meer”, vertelt mevrouw. “Meestal zit ik er gewoon bij en houd ik alles in de gaten. Of ik speel rummikub met de mensen.” Naast het vrijwilligerswerk in de flat zamelt mevrouw Van der Wulp ook kleding in voor de noodhulp. De noodhulp zorgt ervoor dat de kleding bij mensen terecht komt die dit echt nodig hebben. “Ik krijg zoveel kleding binnen dat ik soms mijn kelder niet meer in kom. Ik heb er momenteel acht zakken staan.” De wereld zou een stukje mooier worden als er meer mensen zoals mevrouw Van der Wulp zouden zijn. Mensen helpen tot het niet meer gaat… wat een inzet. Bedankt mevrouw Van der Wulp voor alles wat u voor een ander doet. CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 13
Vrijwilliger in het zonnetje Van voorganger bij het Leger des Heils tot wandelvrijwilliger Eize Wind heeft veel betekend voor mensen in nood en nog steeds zet hij zich vrijwillig in voor de ouderen van Tabitha. We willen hem bedanken voor zijn inzet en prachtige werk! 14 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
Eize Wind is 84 jaar, gepensioneerd en vrijwilliger bij Tabitha. Elke maandag maakt hij met een groep bewoners een mooie wandeling. “Het is belangrijk om in de buitenlucht te zijn. Dat geeft afleiding,” vertelt Eize. Hij mag zich met recht een doorgewinterde wandelaar noemen. Ruim 6 jaar lang wandelde hij met zijn vrouw achter de rolstoel. “In de ochtend wandelden we ruim een half uur, ’s middags ruim 1,5 uur. Dan haalde ik haar op bij Tabitha na het ontbijt, dronken we eerst een kopje koffie en gingen we daarna aan de wandel,” vertelt Eize Wind. Hij heeft niet alleen veel betekend voor zijn vrouw, maar ook voor kwetsbare mensen in nood. U heeft gewerkt als voorganger bij het Leger des Heils. Kunt u hier meer over vertellen? “Ik ben geboren in Friesland op het platteland. Elk jaar kwam er een boot van het Leger des Heils. Ze hadden een tent bij zich die ze neerzetten in het dorp. Daar werden samenkomsten georganiseerd en in de middag activiteiten voor kinderen. Ik vond dat zo leuk, dat ik van jongs af aan al wist dat ik bij het Leger des Heils wilde werken als heilssoldaat. Bij het Leger des Heils heb ik ook mijn vrouw ontmoet. Samen hebben we ons volledig ingezet voor het Leger des Heils op veel plekken in Nederland. Van Friesland tot Den Haag en de laatste jaren nog in Almere in een bestuursfunctie. We hebben ook altijd vakantiekampen geleid in Lunteren. Daar kwamen ongeveer 250 kinderen.” Waarom is het voor u zo belangrijk om mensen te helpen in nood? “Het geeft me diepe voldoening dat ik er kan zijn voor mensen en hen meer kan vertellen over het Evangelie. Naastenliefde is heel belangrijk voor mij. Ik wil me graag inzetten voor een ander, voor iemand die dat nodig heeft. Het werk als voorganger bij het Leger des Heils is me daarom op het lijf geschreven. Ik ben 9 jaar voorganger geweest bij het Leger des Heils aan de Prinsegracht. Daar hadden we ook een noodopvang. Hier kwamen mensen aan de deur die plotseling geen onderdak meer hadden. We hadden hier twee kamers voor beschikbaar. Soms was er een paar dagen niemand en dan stond er weer iemand voor de deur. We gaven ze onderdak en eten.” U bent ook een tijd mantelzorger geweest voor uw vrouw. Hoe was dit voor u? “Het is voor mij nooit een offer geweest. Ik was zoveel mogelijk bij haar. Toen ze nog thuis woonde, moest ik goed opletten of ze nog bij me was. Vanwege haar dementie kon ze veel vergeten. Ik was een keer bij een winkel aan het wachten in de rij. Toen ik me omdraaide, was ze weg. Een halfuur ben ik haar kwijt geweest. Op een gegeven moment heb ik haar opgegeven voor een verpleeghuis. Na drie jaar en vier maanden in Uitzicht gewoond te hebben, is ze naar Tabitha verhuisd. Ik vind de zorg voortreffelijk hier en uitzonderlijk. Het fijne is dat ik hier schuin tegenover woon, dus ik was elke dag bij haar in Tabitha. Ik zeg altijd dat ik in deeltijd in Tabitha heb gewoond. Ik heb elke dag met mijn vrouw gewandeld. Toen mijn vrouw overleed, heb ik me aangemeld als vrijwilliger om mee te wandelen met de groep. Buitenlucht is goed en het geeft mij ook wat afleiding.” CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 15
TABITHA locatienieuws Het verhaal van Tabitha Tabitha is een vrouw uit de Bijbel (Handelingen 9: 36). Zij maakte van ‘het goede doen’ haar werk en deed dit vol overgave. Ze deelde haar liefde uit en hoefde hier niets voor terug. Tabitha zag wat de mensen nodig hadden. De bewoners, medewerkers en naasten in onze locatie die naar deze Bijbelse vrouw vernoemd is willen het verhaal van Tabitha uitdragen in haar huis. Daarom hebben we voor Tabitha een aantal visiepunten met elkaar opgesteld die verwijzen naar de Tabitha uit de Bijbel: Thuis, Aandacht, Betekenisvol, Innovatief, Talent, Humor en Actief. In verschillende sessies is aan medewerkers, familie en aan de cliëntenraad gevraagd wat hun droom is voor Tabitha. Wat vinden we als Tabitha nu belangrijk? Waar willen we naartoe en wat willen we bereiken? Iedereen heeft kaartjes ingevuld en daaruit zijn de volgende visiepunten gekomen. Waarom zijn deze visiepunten belangrijk? We vroegen het aan medewerkers, bewoners en vrijwilligers. 16 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
T = Thuis Tabitha is een veilig, warm, gezellig thuis voor iedereen die hier woont, werkt of op bezoek komt. “Thuis is waar je je veilig voelt. Thuis is waar je in dienst bent. ” “Thuis is een plek waar je je vertrouwd voelt.” A = Aandacht Tabitha is een plek waar iedereen gezien wordt. We zorgen met elkaar en voor elkaar. “Een warme, persoonsgerichte plek waar de mens centraal staat en oprechte interesse is. “ “Er voor iemand zijn. Je openstellen en luisteren. De verbintenis voelen.” B = Betekenisvol Tabitha is een huis waar medewerkers, bewoners en bezoekers van betekenis zijn voor elkaar en voor de wijk. “Betekenisvol is voor mij geborgenheid.” “Voor mij is betekenisvol zijn iemand in z’n waarde laten. En van waarde zijn voor de ander.” I = Innovatief Tabitha is een duurzaam en toekomstbestendig huis. Technologie en innovatie dragen hieraan bij. “Continue verbetering in Tabitha, zoals met de telefonie.” T = Talent Tabitha is een huis waar we het beste in elkaar naar boven halen en talenten benutten. “De kans om je te ontwikkelen als medewerker.” H = Humor In Tabitha wordt gelachen. We maken plezier. “Humor ontspant, humor zorgt voor verbinding. Humor zorgt voor een stukje lucht.” “Humor zorgt voor plezier en gezelligheid en door humor kan je relativeren.” “Humor is altijd belangrijk in ons werk.” A = Actief In Tabitha draagt iedereen actief een steentje bij. “Bij actief denk ik aan zichtbaar zijn voor iedereen” “Binnen Tabitha zijn we actief bezig met verbeteringen, bijvoorbeeld met de verbouwing. Maar bij actief denk ik ook aan het organiseren van activiteiten. Er is altijd iets te beleven.” Zo maken we van Tabitha voor iedereen een thuis. CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 17
Naastenliefde portret “Ik heb zeker 300 paar sokken gebreid voor m’n eigen familie en voor anderen” Als kind van 9 jaar zat mevrouw Meulenberg – van Aalst (92) al achter de naaimachine. Ze maakte altijd haar eigen kleding. De trui die ze aanheeft tijdens dit interview maakte ze ook zelf, 20 jaar geleden. “Ik kan moeilijk stil zitten, ik wil graag iets doen,” vertelt ze. Mevrouw Meulenberg krijgt huishoudelijke hulp van Cardia: “Mevrouw Meulenberg is een bijzondere vrouw, en ik heb veel van haar geleerd,” aldus haar huishoudelijke hulp Sylvia van der Kruk. 18 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
Naastenliefde portret Alle kleding die mevrouw Meulenberg maakt, komt terecht bij mensen die het nodig hebben: “Ik wil graag mensen helpen zolang ik het nog kan doen. Veel kleding ging naar Egypte en werd daar via de kerken uitgedeeld. Wat niet nodig was, werd vervolgens naar Kenia gestuurd. Op dit moment ben ik kleding aan het maken voor een mevrouw die werkt in Oekraïne. En ook in Den Haag wonen veel kinderen die niet veel geld hebben. We organiseren vanuit de kerk een ruilbeurs in Moerwijk. Daar gaan mijn gebreide kindervestjes, sjaals en mutsen dus ook naartoe,” vertelt mevrouw Meulenberg. Ze wil graag mensen helpen. Waar haar kleding terecht komt, maakt haar niet zoveel uit, maar daar beslist ze wel zélf over. “Ik vind het belangrijk dat het goed terecht komt. Je hoort nu dat slachtoffers van de aardbeving in Turkije en Syrië in vrieskou en soms in de sneeuw moeten bivakkeren. Ik ben nu bezig met het maken van mutsjes voor deze mensen.” Creatief met toetjes Mevrouw Meulenberg kan niet alleen goed breien, maar is ook erg creatief met de verpakkingen van toetjes. Ze verzamelt de kuipjes van toetjes en heeft er papier omheen gebonden. “Ik heb de kuipjes behangen. In het kuipje doe ik dan een krokusbolletje en dan zijn ze voor de ouderen in woonzorgcentrum Duinhage. Leuk voor op hun kamer,” vertelt ze. “Als het krokustijd is, haalt de buurman de bolletjes en dan geven we ze weg.” Mevrouw Meulenberg maakt ook kaarten: “Ik heb meer dan 400 kaarten liggen. Afgelopen jaar kwam het er niet van, maar het jaar ervoor gaf ik iedere hulp 10 kerstkaarten.” Met haar 92 jaar is mevrouw Meulenberg dus nog altijd bezig. Als we vragen hoe ze dit doet, 20 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 antwoordt ze: “Alles kan, als je maar wilt. Soms staat er nog een afwas, maar dan ga ik eerst zitten en breien of televisie kijken. Na een kwartiertje of 20 minuten ga ik dan weer verder met opruimen. Dat kan iedereen, als je maar wilt,” vertelt ze. “Het vrijwilligerswerk zit in m’n aardje.” Hulp van buren Mevrouw Meulenberg geeft veel om de ander, maar krijgt deze naastenliefde ook terug van haar buren. Haar buren betekenen veel voor haar en helpen haar bij alles. “Ik krijg elke zondag soep. Er wordt een maaltijd naar me toegebracht, en soms staat het zelfs in de brievenbus. En één keer in de veertien dagen op vrijdag is het tijd voor vis. Eigenlijk hoef ik de halve week niet te koken. Als de bel gaat en ik zie dat het de buurman is, doe ik gelijk open. De buren betekenen heel veel voor mij.” Er tussenuit Mevrouw Meulenberg zit veel thuis te breien, maar geniet ook van uitstapjes. “Ik ga twee keer in het jaar mee met een vakantieweek met de boot. Dit wordt vanuit de kerk georganiseerd. Zo ben ik bijvoorbeeld in Harderwijk, Elburg en Terneuzen geweest. Overdag gaan we dan het stadje in. Er zijn veel vrijwilligers die meehelpen.” In april is de volgende vakantieweek met de boot gepland waar mevrouw Meulenberg weer veel zin in heeft. Heeft u wol over en wilt u dit graag schenken aan mevrouw Meulenberg zodat zij nog veel meer mutsjes, vestjes en andere kleding kan breien? Neem dan contact op met communicatie@cardia.nl. We willen haar bedanken voor dit inspirerende interview!
CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 21 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
FLORIADEHOF locatienieuws In Floriadehof zijn alle deuren open “Onze bewoners met dementie kunnen zich vrij door het pand bewegen” “Ik dacht dat mensen opgesloten zaten in hun kamer, maar hier kan iedereen vrij rondlopen. Dat had ik helemaal niet verwacht.” Het is een reactie die we vaak krijgen wanneer mensen een bezoek brengen aan verpleeghuis Floriadehof in Zoetermeer. Er heerst een beeld dat mensen met dementie op een gesloten afdeling zitten en dus op de afdeling of in de kamer moeten blijven. In Floriadehof is dit niet het geval, het huis is open. “Wij werken met leefcirkels. Dit zijn denkbeeldige cirkels waarin een bewoner vrij is om te bewegen,” vertelt teamleider Zorg & Welzijn bij Floriadehof Queeny Buldeo Rai. We leggen graag uit wat zo’n leefcirkel precies betekent. “Floriadehof is een open huis. Onze bewoners kunnen zich vrij door het hele pand bewegen. Alleen de voordeur is niet voor iedereen open. Bij sommige bewoners is dit niet veilig. Die zouden zich geen raad weten op straat. Bij deze bewoners blijft de voordeur gesloten,” vertelt Queeny. Voor bewoners voor wie het niet veilig is om naar buiten te gaan, is er de zogenaamde ‘dwaaldetectie’. Dit is een polsband of halsketting die deze bewoners altijd om hebben. “Als een bewoner met dwaaldetectie bij de voordeur staat, blijft de deur dicht. Het zorgpersoneel krijgt dan een melding op de telefoon”, legt Queeny uit. “Ze halen de bewoner dan op bij de voordeur.” Met GPS naar buiten Er zijn ook bewoners met dementie in 22 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 Floriadehof die geen dwaaldetectie nodig hebben en veilig naar buiten kunnen dankzij een GPS systeem. “Op de afdelingstelefoon zit een GPS systeem. Dit GPS systeem zit ook om de polsband of halsketting van de bewoner. Als een bewoner dan naar buiten gaat, kunnen wij op deze manier volgen waar hij of zij is. Als een bewoner wat ver weg is, krijgen we een melding, één van de collega’s kan hem of haar ophalen. Of bellen om te vragen hoe het gaat. De bewoner kan ons ook bellen. We passen dit systeem persoonsgericht toe. We kijken wat voor iemand wel of niet veilig is. Er is bijvoorbeeld nu een mevrouw die naar het winkelcentrum loopt en weer terug. Zij geeft dan van tevoren bij ons aan dat ze naar het winkelcentrum gaat. Dan weten wij ook dat we de GPS op de telefoon in de gaten moeten houden.”
“Mijn zwager voelt zich niet weggestopt” Minder onrust Hoewel het natuurlijk een prachtig systeem is waardoor bewoners meer bewegingsvrijheid hebben, kunnen er ook onveilige situaties ontstaan. Dit is ook iets waar zorgpersoneel en familie in het begin hun vraagtekens bij hadden. “Dit systeem was voor ons allemaal nieuw. Veel collega’s waren bang en bezorgd als iemand naar buiten ging. Gaat dit wel goed? Kan deze bewoner echt wel naar buiten? Valt het systeem niet uit? Maar we hebben er veel tijd en aandacht aan besteed aan het opleiden van iedereen,” vertelt Queeny. Ook voor familie was het begrip leefcirkels nieuw. Hans Wijnants heeft een zwager die woont in Floriadehof: “Het is een mooi systeem en echt uniek. Ik merk dat mensen niet zo onrustig zijn en je voelt je niet weggestopt. Iedereen kent mijn zwager en hij komt overal. Toch kan het systeem nog verder verbeterd worden.” Floriadehof blijft werken aan verbetering waardoor de veiligheid gewaarborgd kan blijven. Zo wordt er nu gewerkt met festivalbandjes. “Deze bandjes kun je niet makkelijk losmaken. Een enkele bewoner doet namelijk de polsband af. Een festivalbandje blijft om. Uiteraard overleggen we dit met familie en met de arts. Want we hebben ook te maken met de Wet zorg en dwang,” vertelt Queeny. De zorg voor mensen met psychische problemen zoals dementie moet zoveel mogelijk op vrijwillige basis plaatsvinden. Dat is het uitganspunt van de Wet zorg en dwang. Deze wet regelt de rechten van cliënten als er sprake is van onvrijwillige zorg. In principe mag onvrijwillige zorg niet worden toegepast, tenzij het niet anders kan. Het leefcirkel concept is één van de ontwikkelingen die ingezet worden om de regels van de Wet zorg en dwang te kunnen toepassen. Vrijheid “Leefcirkels bieden een stukje vrijheid. Je kijkt altijd naar de mogelijkheden die je kunt bieden”, legt Queeny verder uit. Ze hoopt dat de leefcirkels ook in andere verpleeghuizen ingevoerd gaan worden. “Bewoners zijn minder onrustig en hebben meer bewegingsvrijheid. Ze drinken een kopje koffie op een andere afdeling of doen daar mee met de maaltijd. Dat is allemaal goed. Het maakt de leefcirkels een mooie nieuwe innovatie,” aldus Queeny. Op dit moment zijn meerdere locaties van Cardia aan het onderzoeken of de leefcirkels ook daar toegepast kunnen gaan worden. CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 23
“Vrijwilligerswerk geeft mij voldoening” “Vrijwilligerswerk komt op mijn pad” Mevrouw Touw (86) woont in Beukenheim en ontvangt daar zorg van Cardia. Al bijna 40 jaar doet ze veel vrijwilligerswerk. Ze begon als vrijwilliger bij een groep thuiswonende gehandicapte mensen en in een revalidatiecentrum in Rijswijk. “Ik vind het belangrijk. Ik wil graag een stukje aanvulling geven bij taken waar de verpleging geen tijd meer voor heeft,” vertelt mevrouw Touw. “Mijn dochter wees me op het vrijwilligerswerk in het revalidatiecentrum Westhoff. Hier wonen ouderen die herstellende zijn van een operatie of een beroerte, mensen met dementie en mensen met langdurige lichamelijke aandoeningen. Op het moment dat mijn dochter het vroeg, deed ik al vrijwilligerswerk bij thuiswonende gehandicapte mensen. Eén keer in de veertien dagen kwamen deze mensen samen in een groep. Samen met andere vrijwilligers dronken we koffie en speelden we spelletjes met de mensen. We gingen zelfs als vrijwilligers met deze mensen op vakantie. Dus ik vond vrijwilligerswerk voor de ouderen in het revalidatiecentrum ook wel iets voor mij. Toen ik daar begon werden er nog wel spelletjes gedaan of stukjes uit de krant gelezen door het personeel, maar op den duur ging dat niet meer. Daar was niet genoeg personeel voor. Dus deden wij dat als vrijwilligers. Naast spelletjes spelen en uit de krant lezen, wandelden we veel met de mensen en dronken we koffie en thee,” vertelt mevrouw Touw. Voldoening “Ik zorg ook graag voor de mensen uit mijn 24 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 buurt. Een mevrouw die vlakbij mij woonde, moest naar het ziekenhuis. Ik ging toen met haar mee. Van het ziekenhuis kwam ze in het verzorgingstehuis terecht. Daar kreeg ze weinig bezoek, dus ging ik bij haar op bezoek. Ik zorgde onder andere voor haar kleding. Op een dag kreeg ik een telefoontje. Het verzorgingstehuis vertelde dat het haar laatste uurtjes zouden worden. Ik ben naar haar toe gegaan en heb samen met een familielid bij haar gezeten. Ik vind het niet erg om bij mensen te zitten die overlijden. Ik heb zelfs een cursus stervensbegeleiding gedaan in Westhoff om de zusters te verlichten. Voor mensen die gaan overlijden is het meestal genoeg als je er bent zodat ze het gevoel krijgen dat ze niet alleen zijn. Ik vind het niet erg om bij deze mensen te zitten, ik wil me juist graag inzetten voor mensen die het nodig hebben. Als iemand aan mij vraagt wat het vrijwilligerswerk mij brengt, is dat dan ook: voldoening.” Werken in de gezinszorg Voordat mevrouw Touw intensiever vrijwilligerswerk ging doen, was ze actief als vrijwilliger bij de jeugdzorg in het jongerencentrum in Den
Haag. “Ik heb hier 15 jaar vrijwilligerswerk gedaan,” vertelt mevrouw Touw. Naast het vrijwilligerswerk werkte ik altijd in de gezinszorg, dit was geen vrijwilligerswerk hoor. De gezinszorg was iets wat ik graag deed. Van de maatschappelijk werker kreeg ik dan gezinnen door die ik hielp. Het mooiste aan vrijwilligerswerk en het zorgen voor een ander vind ik dat ik mensen kan helpen die hier behoefte aan hebben. En als er op dat moment geen mensen in nood zijn, is een leuk praatje vaak ook al goed.” “De goedheid die jij geeft, hoef je niet terug te krijgen.” Geleerd voor anderen te zorgen Het zorgen voor een ander is er bij mevrouw Touw met de paplepel ingegoten. “Mijn ouders deden veel voor een ander. Als er wat gebeuren moest, stonden ze klaar. Zo ging mijn moeder op een dag met een ketel warm water naar de buurvrouw. Ik vroeg wat ze deed. Mijn moeder vertelde me dat de buurvrouw bijna ging bevallen en geen warm water had. Mijn ouders hebben mij en mijn broertjes en zusjes dus altijd geleerd voor andere mensen te zorgen en dat hebben we dan ook gedaan. Mijn zus heeft bijvoorbeeld de Voedselbank in Zoetermeer opgezet. Ik heb het ook doorgegeven, want ook mijn dochter doet vrijwilligerswerk.” Deel van het leven Het zorgen voor een ander is een deel geworden van het leven van mevrouw Touw. “Ik schrik al als ik een kind zie vallen, ik kijk altijd of ik iets kan betekenen. Toen ik in Westhoff vrijwilligerswerk deed, heb ik weleens iemand van de fysiotherapeut weer naar de afdeling gebracht. Deze mevrouw vroeg ‘wat krijg je van me?’ Ik zei: ‘lach eens naar me’. In gedachten denk ik dan: mijn geestelijke portemonnee is weer gevuld.” Mevrouw Touw betekent veel voor andere mensen. Het was bijzonder en inspirerend om met haar kennis te maken. Mevrouw Touw gaat nu genieten van de tijd met haar dochter. “Op 14 april komt mijn dochter uit Canada naar Nederland. Ze blijft hier 12 dagen. Daar kijk ik erg naar uit.” CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 25
DE THUISHAVEN locatienieuws Muziek en een advocaatje Zondagmiddagsoos in De Thuishaven Maja Bergman en Yvonne Verschragen zijn een kleurrijk stel. Vijftig jaar geleden leerden ze elkaar kennen bij de opleiding tot gymjuf; sinds afgelopen januari runnen ze samen de zondagmiddagsoos in De Thuishaven. “Wij hebben het hartstikke goed met elkaar. We vinden het belangrijk dat andere mensen ook gelukkig zijn”. Elke week is er een soos in restaurant ‘t Schelpengat van De Thuishaven. De ene week op zaterdagmiddag, de andere week op zondagmiddag. De soos wordt georganiseerd met een team van 15 vrijwilligers – met onder andere twee jonge studenten! Nieuwsgierig als we zijn, ging de redactie van het magazine op een zondag in februari eens een kijkje nemen bij De dames van de zondagmiddagsoos: Yvonne Verschragen - Annette Schele - Janet van der Craats - Loes Hoogendorp - Maja Bergman - Marian van Deursen. de zondagmiddagsoos. We treffen het: juist vandaag wordt de soos muzikaal opgeluisterd door pianist Joris van Goudoever. Vrijwilligers Maja en Yvonne zorgen vandaag samen met een aantal vriendinnen voor de koffie, thee en andere versnaperingen. Ook vrijwilliger Janet van der Craats helpt een handje. Blij met vrijwilligers Mevrouw Van Lith-Brand is als één van de eersten aanwezig in ‘t Schelpengat. “Ja, ik ben stamgast van de soos op zaterdag en zondag”, vertelt ze. “Ik kom hier graag voor de gezelligheid.” Tegenover haar zit Gerda Stoof. “Ik had nooit gedacht dat ik nog eens in een aanleunwoning zou komen te wonen. Hier heb ik het goed. Ik ben ontzettend blij met alle vrijwilligers die dit soort middagen organiseren.” Het is dankzij Gerda dat Yvonne en Maja vrijwilliger zijn geworden in De Thuishaven. “Ik kwam al bij Gerda over de vloer als maatje”, vertelt Yvonne. “En dan loop je hier rond en 26 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
denk je: ik wil best wat meer doen. We wonen hier om de hoek dus dat is erg makkelijk. Ze hoeven van De Thuishaven maar te bellen of we komen helpen. Met de themamaaltijden bijvoorbeeld, en nu dus ook elke twee weken de soos op zondagmiddag.” ‘Actief bezig zijn zit in ons bloed’ Maja en Yvonne zitten allebei barstensvol energie en helpen daar waar nodig. “We zijn echte doeners”, zegt Maja. “Ook toen we nog niet met pensioen waren deden we al veel vrijwilligerswerk.” “Misschien komt het doordat we altijd veel hebben gesport”, vult Yvonne aan. Actief bezig zijn zit in ons bloed.” De dames vertellen over hun werk. Yvonne is veertig jaar gymjuf geweest. Maja werd na haar sportopleiding fysiotherapeut. “En nog later ging ik als zelfstandig arbeidsdeskundige aan het werk. Ik was ZZP’er dus kon ik zelf de datum van mijn pensioen bepalen. Inmiddels ben ik gestopt dus ik heb nu net als Yvonne alle tijd om anderen te helpen. Ik ben maatje voor een hoogbejaarde dame, maar help ook een jongere met een Wajong-uitkering.” Tijdens deze zondagmiddagsoos krijgen Maja en Yvonne hulp van collega vrijwilliger Janet en een clubje vriendinnen. Janet, Annette, Loes en Marian lopen af en aan met koffie en thee, en, wat later op de middag, met de advocaatjes met slagroom. “Dit is gewoon té leuk”, zegt Annette terwijl ze wacht tot Maja de slagroom op een glaasje advocaat heeft gespoten. “Kijk toch eens hoe blij je de mensen hiermee maakt. Ik heb het hier enorm naar mijn zin.” Genieten van muziek Ondertussen genieten de bezoekers van de zondagmiddagsoos van muziek van pianist Joris van Goudoever. “Ik treed veel op voor senioren”, vertelt Joris. “Ik speel muziek die de mensen vaak nog kennen van toen ze rond de twintig CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 27
DE THUISHAVEN locatienieuws waren. En ik vertel er ook anekdotes bij over de muziek of iets anders wat mensen herkennen van vroeger. Het repertoire van Joris is gevarieerd. Van Puccini tot Louis Armstrong, van Bach tot Procol Harum. “Kent u het nummer A Whiter Shade of Pale?”, vraagt Joris aan het publiek. Ja, dat kennen de meesten wel. Joris vertelt dat de muziek van dat nummer van Bach is. “Gewoon gepikt dus”, grapt een dame. “Zo kun je het zeggen”, zegt Joris. “En ik heb er weer een eigen versie gemaakt”, en hij laat zijn prachtige bewerking van A Whiter Shade of Pale horen. ‘Die muziek raakt me echt’ Joris schrijft ook eigen muziek en laat één van zijn creaties horen. “Oh wat mooi, die mag je nog wel een keer spelen”, verzucht een dame uit het publiek. “Die muziek raakt me echt.” Joris is op zijn beurt geraakt door dit compliment. Hij speelt vervolgens nog een lied dat hij schreef toen hij als twintiger in Amerika woonde. Een flink applaus volgt. Na het optreden van Joris blijft het nog een uurtje gezellig in de soos. De bitterballen komen op tafel en er wordt gezellig gekletst. “Het was weer een heerlijke middag”, zegt mevrouw Van Lith tegen me, vlak voordat zij haar appartement weer opzoekt. “Kom je volgende keer weer?” Dat kan ik niet beloven, maar een heerlijke middag, dat was het inderdaad. Bent u na het verhaal van Maja en Yvonne enthousiast geworden en wilt u ook vrijwilligerswerk doen? In alle Cardia locaties kunnen wij extra vrijwilligers gebruiken. We zoeken graag een taak of activiteit die bij u past. Bijvoorbeeld helpen bij de soos! Maar iets anders kan ook. Neem contact met ons op via werkenbijcardia.nl/vrijwilligerswerk 28 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
Medewerker in het zonnetje 50 jaar werken in de ouderenzorg Zorgmedewerker in hart en nieren CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 29
Medewerker in het zonnetje Inge Vroomen is bijna een icoon voor De Thuishaven. Iedereen kent haar, Inge regelt alles. Ze werkt nu nog als Teamleider Zorg en Welzijn in De Thuishaven, maar ze bereikt bijna de pensioengerechtigde leeftijd. Dan gaat ze het stokje overdragen aan een opvolger. Maar Inge houdt zo van het werken in de zorg dat ze wel nog twee dagen blijft werken als Teamleider voor de Ontmoetingscentra. Waar ze natuurlijk haar kwaliteiten niet kunnen missen. Na bijna 50 jaar in de zorg gewerkt te hebben – waarvan 14 jaar bij Cardia – heeft Inge natuurlijk veel veranderingen meegemaakt. In dit interview vertelt ze hierover. Het begin van 50 jaar zorg Inge heeft haar diploma ziekenverzorgster gehaald op 9 maart 1976. “In 1971 begon het allemaal. Ik zat op de huishoudschool waar ik de opleiding oriëntatie verzorgende beroepen (OVB) deed. Tijdens deze opleiding heb ik drie maanden stage gelopen in Verpleegkliniek Heerlen, waar ik ook vandaan kom. Hierna werd ik gevraagd of ik vakantiewerk wilde doen. Want ze hadden goede berichten over mij gehoord, tijdens mijn stageperiode.” Toen Inge 16 was, is ze een jaar in de afdelingskeuken gaan werken als zorghulp. Bij het bereiken van de 17 jarige leeftijd is Inge de opleiding ziekenverzorgster gaan doen. “Tijdens mijn opleiding woonde ik in een grote flat met alle leerlingen, het was verplicht een jaar intern te wonen. Jongens en meiden apart natuurlijk, zo ging dat in die tijd. We moesten toen elke dag voor 22 uur ‘s avonds binnen zijn. Maar ja, wij hadden natuurlijk afspraakjes hè. Er was één raam op de begane grond, daar sloop ik altijd doorheen als ik te laat terug was. Maar als de mentrix het in de gaten had, moest je buiten slapen, haha. Ik was toen al niet op mijn mondje gevallen, zo ben ik een keer uitgevallen tegen mijn mentrix omdat ze m’n spullen had doorzocht in mijn kamer toen ik er niet was, dit vond ik niet kunnen. Cardia icoon Inge heeft na haar opleiding eerst een tijdje in een klooster gewerkt. “In het klooster heb ik 30 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 “Toen ik in Heerlen werkte was het echt hiërarchisch. Als de dokter binnenkwam, moest heel veel plezier gehad, ik kon erg lachen met de broeders daar. Maar het was ook hard werken.” Toen Inge naar Den Haag verhuisde vanwege het werk van haar man, ging ze hier ook in de ouderenzorg werken. In Den Haag heb ik op veel verschillende plekken gewerkt. Maar ik heb bijvoorbeeld ook een pedicure opleiding gedaan. Ik wilde zo veel mogelijk gedaan en gezien hebben en pakte elke kans op een nieuwe uitdaging aan. Toen ik 50 was heb ik de opleiding HBO zorgmanagement gedaan. Toen ik dit diploma ook had zag ik een vacature bij Cardia voor teamleider. In 2009 ben ik bij Cardia begonnen en ik heb inmiddels elke locatie gehad. Eerst Onderwatershof dat toen net geopend was, later Landscheiding en Tabitha. Uiteindelijk ben ik hier bij De Thuishaven terechtgekomen. Oh, en ik heb ook nog een beetje ondersteund bij Floriadehof. Ik vind het vooral leuk om te bouwen en resultaat te zien. De bewoners en medewerkers moeten blij zijn vind ik. Als ik dan zo terugkijk op wat ik gebouwd heb hier, ben ik echt trots,” zegt Inge. En trots, dat mag Inge ook echt zijn. Haar tijd bij Cardia is een succesverhaal gebleken. Vroeger en nu Er zijn natuurlijk veel verschillen in hoe het vroeger ging en hoe het nu gaat.
“Als ik dan zo terugkijk op wat ik gebouwd heb hier, ben ik trots” iedereen de kamer uit en als het afdelingshoofd kwam sprong je in de houding. Dit was natuurlijk ook wel een andere tijd,” zegt ze. Ook waren er vroeger veel meer mensen die in de zorg wilden werken. “Er was geen krapte op de arbeidsmarkt. Zorgmedewerkers hielden zich heel strikt aan de regels. Je voelde je verantwoordelijk, je toonde respect en je deed wat je beloofde. Mensen hadden echt hart voor zorg en daarom kozen ze ervoor om dit beroep te doen. Dat is nog steeds zo hoor. Anders houd je het ook niet vol.” We vroegen Inge wat Cardia anders maakt dan andere zorgorganisaties. Haar antwoord: “Wat ik fijn vind bij Cardia is dat de organisatie niet te groot is. Medewerkers krijgen hier alle kansen en hun talenten worden goed ingezet, dit zie ik ook heel erg bij mezelf. Iedereen gaat normaal met elkaar om. Ik vind dat deze werkcultuur er ook móet zijn om een goede organisatie te zijn. Als teamleider ben ik ook niet meer of beter dan een ander. Ik sta zelf soms ook soep te maken voor de medewerkers. We zijn allemaal mensen.” Wat ga je doen nu je met pensioen gaat? “Ik blijf natuurlijk sowieso nog bij de Ontmoetingscentra, voor twee dagen in de week. Dat doe ik omdat ik mijn werk gewoon te leuk vind. En ik wil rustig afbouwen. Daarnaast ga ik genieten van mijn puppy.” Wil je nog iets meegeven aan jouw opvolger? “Ik denk dat mijn opvolger deze functie gaat invullen hoe hij of zij zelf wil. Het enige dat ik zou willen meegeven is dat je er bent voor je medewerkers. Zorg dat je deur altijd openstaat!” CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 31
Medewerker in beeld Vrijwilligerswerk in Oeganda ‘Het is mijn droom om kwetsbare mensen een betere toekomst te geven’ Melanie Hazenberg is 27 en werkt bij Cardia op de communicatieafdeling. Ze is onder andere verantwoordelijk voor de website van Cardia en het foldermateriaal, en zit in de redactie van het magazine. Een dynamische baan waar Melanie veel voldoening uithaalt. “Ik vind het fijn om in de ouderenzorg te werken. Zo kan ik iets betekenen voor andere mensen. Dat is erg belangrijk voor mij.” Niet alleen in haar betaalde werk zet Melanie zich in voor anderen. Want naast haar baan bij Cardia besteedt Melanie ook veel tijd aan vrijwilligerswerk. “Ik ben onder andere secretaris bij de stichting YOU, een project in Oeganda. Ik vind het heel fijn dat ik een bijdrage kan leveren aan een betere toekomst voor de mensen in Oeganda.” Vertel eens, de stichting YOU, wat is dat precies? “YOU staat voor Youth Outreach Uganda. Met de stichting YOU willen we een hoopvolle toekomst bieden voor jongeren in Oeganda. Dat is hard nodig want in Oeganda leeft de helft van de inwoners onder de armoedegrens. De stichting is actief in het dorp Lukumbi. Daar werken we samen met inwoners aan de ontwikkeling en zelfredzaamheid van kinderen, jongeren en hun familie. De eerste stap is de bouw van een buurthuis in het dorp. De fundering is nu net klaar. Dit buurthuis wordt een plek waar de inwoners van Lukumbi samen kunnen komen voor activiteiten en bijeenkomsten. En daarnaast is er een ondersteuningsprogramma voor families. We leren vrouwen om in hun eigen onderhoud te voorzien. Met een snackkraampje bijvoorbeeld. Of het vlechten van manden en onderzetters van bananenbladeren die verkocht kunnen worden.” Meer weten over de stichting YOU? Kijk dan eens op de website: you-uganda.com. Of volg de stichting op Facebook of Instagram. 32 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 Hoe ben je in Oeganda terecht gekomen? “Dat komt door mijn vriendin Jessie. Die is getrouwd met Isaac die uit Oeganda komt. Isaac is zelf opgegroeid in een weeshuis. Later werd hij geadopteerd door een zendingsechtpaar en kon hij dankzij hen een toekomst opbouwen in Nederland. In 2019 vertelden Isaac en Jessie dat ze graag naar Oeganda wilden om daar iets terug te geven van wat Isaac heeft ontvangen. Samen zijn we toen op zoek gegaan naar een plaats in Oeganda waar nog geen andere ontwikkelingsprojecten zijn. En waar hulp hard nodig is. Dat werd Lukumbi. Een dorp met 8000 inwoners waarvan het merendeel kinderen zijn. In Lukumbi werken we nu samen aan onze
droom om kwetsbare mensen een betere toekomst te geven. Ikzelf doe dat vanuit Nederland, Jessie en Isaac vanuit Oeganda.” Waar komt jouw gedrevenheid om anderen te helpen vandaan? “Dat heeft voor een deel met mijn geloof te maken denk ik. Het is een soort opdracht, of roeping. Zo voel ik dat. Maar voor mij is het pas echt ontstaan toen ik tijdens mijn studietijd een half jaar in Bolivia woonde. Daar zag ik met eigen ogen wat armoede met mensen doet. Het besef dat ik het in Nederland ontzettend goed heb drong toen pas echt tot me door. Daarom wil ik iets doen voor mensen die het minder goed hebben dan ik. Ook in Nederland trouwens. Want ook hier zijn mensen die door armoede geen studie kunnen volgen of die eenzaam zijn. Daarom ben ik hier in Den Haag ook actief bij de Haagse Helpers. Momenteel ben ik maatje voor iemand met nauwelijks sociale contacten.” Je werkt fulltime bij Cardia, hoe houd je genoeg energie voor al je vrijwilligerswerk? “Tja, dat weet ik eigenlijk niet zo goed. Het gaat een beetje vanzelf. Het voelt diep van binnen echt goed om anderen te helpen. En de dankbaarheid die je daarvoor terug krijgt, dat geeft zoveel energie en inspiratie. Ik grap wel eens dat dit vrijwilligerswerk mijn tweede baan is, maar het voelt helemaal niet als een verplichting. Ik doe dit omdat ik het zelf echt graag wil.” Afgelopen september is Melanie in Lukumbi geweest. Daar ontmoette ze een oudere mevrouw. “Die vrouw had echt helemaal niets en was volledig op de zorg en hulp van anderen aangewezen. Ze heeft in haar huisje altijd een vuurtje aan. Dat mag echt niet uitgaan, want ze heeft niets om weer opnieuw vuur te maken. Soms komt haar zoon langs met boodschappen. Maar verder moet ze het hebben van de mensen uit de buurt. Wat een verschil met de ouderen in Nederland…” CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 33
CARDIA NIEUWS Vertrouwenspersoon voor cliënten Sinds kort heeft Cardia een nieuwe cliëntvertrouwenspersoon. De cliëntvertrouwenspersoon biedt een luisterend oor aan cliënten die ergens mee zitten. En die daar graag over willen praten met iemand anders dan de zorgmedewerker, EVV’er of teamleider. U kunt contact opnemen met de vertrouwenspersoon voor advies of gewoon om ergens over te praten. Heeft u behoefte aan een vertrouwelijk gesprek met iemand anders dan een medewerker van Cardia? Dan kunt u de vertrouwenspersoon bereiken via: Telefoonnummer: 06 – 57 53 75 20 (9.00 tot 17.00 uur ma t/m vr) E-mail: vpquasir@quasir.nl Benieuwd naar het wonen of werken bij Cardia? Kom dan naar onze open dag op zaterdag 1 juli. In alle locaties worden leuke activiteiten gehouden. Houd onze website in de gaten voor meer informatie. Nieuwe vormgeving voor het Cardia magazine U heeft het vast gezien: we hebben het magazine in een nieuw jasje gestoken. We hebben gekozen voor een duurzame papiersoort met een moderne uitstraling. We hopen dat u het mooi vindt! En dat u het magazine nog steeds met evenveel plezier leest. Wilt u uw ervaring over de nieuwe vormgeving van het magazine met ons delen? Stuur dan een mail naar communicatie@cardia.nl 34 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
Aanmeldpunt Thuiszorg Scheveningen Centraal contactpunt voor alle thuiszorgaanvragen in Scheveningen Cardia heeft samen met collega zorgorganisatie Respect het Aanmeldpunt Thuiszorg Scheveningen opgericht. Inwoners van Scheveningen en verwijzers, zoals huisartsen, ziekenhuizen en welzijnsorganisaties, kunnen bij het Aanmeldpunt terecht voor alle vragen over zorg aan huis en dagbesteding. Het Aanmeldpunt coördineert alle binnenkomende aanvragen over thuiszorg en zoekt de juiste zorgverlener voor de aanvrager. Op dit moment zijn er 23 aanbieders in de wijk Scheveningen die wijkverpleging aanbieden voor ouderen. Voor ouderen en mantelzorgers is het vaak lastig om te weten wie ze kunnen benaderen met hun vragen. Ze worden naar meerdere aanbieders doorverwezen en weten daardoor niet waar ze moeten beginnen. Met het gezamenlijke Aanmeldpunt in Scheveningen zorgen we één centraal punt waar ouderen terecht kunnen met al hun vragen over thuiszorg. “In 2030 is zo’n 40% van de inwoners van Scheveningen 65 jaar of ouder”, vertelt Matthijs de Jong, regiomanager extramurale zorg van Cardia. “Door de groei van het aantal senioren verwachten we dat ook de zorgvraag groter zal worden. Het wordt dus steeds belangrijker dat de zorg in Scheveningen toegankelijk en makkelijk bereikbaar is. Met het Aanmeldpunt Thuiszorg Scheveningen zetten we een flinke stap in die richting.” Dankzij de samenwerking tussen Respect en Cardia in het Aanmeldpunt worden de wachtlijsten korter en is zorg sneller beschikbaar. Dat is prettig voor inwoners van Scheveningen, maar ook voor de huisartsen en ziekenhuizen. Zij kunnen hun cliënten makkelijker aanmelden en weten snel of en waar er plek is. Huisarts Verena Dirkse vertelt dat zij erg blij is met de komst van het Aanmeldpunt Thuiszorg Scheveningen. “Als huisartsen hebben wij in ons werk veel te maken met de verschillende thuiszorgorganisaties. Heel fijn dat er nu in Scheveningen één loket is voor al onze vragen. Dit kost ons veel minder tijd en dat is onder de huidige werkdruk enorm prettig.” Het Aanmeldpunt wordt bemenst door medewerkers van Respect en Cardia samen. Er wordt gewerkt aan uitbreiding met andere zorgorganisaties. Het Aanmeldpunt is tijdens kantoortijden te bereiken via het centrale telefoonnummer 070 – 2001666 en via de website www.thuiszorgscheveningen.nl. CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 35
CARDIA NIEUWS Eén groot feest tijdens NLdoet Op vrijdag 10 maart en zaterdag 11 maart was de grootste vrijwilligersactie van Nederland: NLdoet. Op vrijdag 10 maart kwamen er verschillende vrijwilligers naar de locaties van Cardia om bewoners en mensen uit de wijk een gezellige middag te bezorgen. Het was een groot succes! In De Thuishaven was er een 70ties party en in Landscheiding werd er genoten van heerlijke zelfgemaakte hapjes. Bedankt vrijwilligers! De Thuishaven, Scheveningen Tijdens NLdoet stond De Thuishaven in het teken van de 70ties! Iedereen zag er prachtig uit. Van kleurrijke wijde broeken met felle prints, tot haarbanden en felle blouses. De zingende slager maakte er een gezellig muzikaal feestje van. Er werd gedanst en ook de polonaise mocht niet ontbreken. Natuurlijk kwam vrijwilliger Cees vis bakken en deelden vrijwilligers van het Oranje Fonds heerlijke hapjes uit. Iedereen kon tot slot nog een prachtige foto maken in de fotolijst. Het was een dolle boel in ’t Schelpengat! Deze NLdoet 70ties party werd gerund door vrijwilligers. We willen alle vrijwilligers heel erg bedanken voor het regelen van deze gezellige activiteit in ’t Schelpengat! Landscheiding, Mariahoeve In Landscheiding was er een High Tea georganiseerd door 8 studenten van ROC Mondriaan. Ze hadden heerlijke hapjes gemaakt, en bij een high tea hoort natuurlijk thee! Tijdens het eten konden de bewoners genieten van live pianomuziek en prachtig gezang. Onderwatershof, Rijswijk Helaas was het op 10 maart geen lekker weer om het terras op te knappen. Toch slaan 5 vrijwilligers de handen uit de mouwen bij het schoonmaken van de tafels en de stoelen in het Grand Café van Onderwatershof. Milou vindt het belangrijk om vrijwilligerswerk te doen: ‘’Ik vind het fijn om andere mensen te kunnen helpen en daar niks voor terug te krijgen.” Samen met 2 vriendinnen helpt ze vandaag in Onderwatershof. Ze doen dit vanuit hun maatschappelijke stage. Ze worden ondersteund door 2 andere vrijwilligers die ook al ander vrijwilligerswerk doen in Onderwatershof. Tabitha, Loosduinen Vrijdag 10 maart was het ook een gezellig feest in Tabitha. Medewerkers van Exact en een studente van een Middelbare School hebben lekkere hapjes gemaakt, de bewoners opgehaald en met veel enthousiasme ondersteund bij de bingo. Er was een ballendraaier en een omroeper. Beiden wisten ze na uitleg van de bewoners precies hoe ze een bingo moesten organiseren. Er waren grote prijzen te winnen, waaronder een bon om boodschappen te doen, een mooie bos bloemen en een boodschappenpakket. Het was een geslaagde middag! 36 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 37
Boeken rubriek In deze rubriek belichten we boeken. Het huis aan de Herengracht Jessie Burton Het huis aan de Herengracht begint met de achttiende verjaardag van Thea Brandt. Ze woont samen met haar vader Otto, tante Nella en dienstmeid Cornelia in het statige herenhuis. Helaas zijn er regelmatig ruzies tussen vader en tante en ze willen niet met haar over vroeger praten. Dat maakt de sfeer gespannen. Ook financieel gaat het niet goed in huize Brandt. Het huis raakt steeds meer vervallen en ze verkopen huisraad om eten te kunnen blijven kopen. Zo proberen ze de schijn van welvarendheid naar de buitenwereld op te houden. Intussen is Nella wanhopig op zoek naar een goede echtgenoot voor Thea om haar toekomst veilig te stellen. Thea heeft echter hele andere toekomstplannen…..Na een dramatische periode komt er meer duidelijkheid in haar leven en een opening naar een hoopvolle toekomst. Een boeiende historische roman met een mysterieus tintje….! Heeft u zelf een boekentip? Graag horen we wat u een mooi boek vindt dat u aan de lezers van het Cardia magazine wilt aanraden. Stuur dan een mailtje aan communicatie@cardia.nl Cliffrock Castle Josephine Rombouts Het verhaal van een droombaan op een kasteel in Schotland Als de Nederlandse Josephine Rombouts met haar gezin aan de Schotse westkust gaat wonen, grijpt ze de kans om housekeeper op het plaatselijke kasteel te worden met beide handen aan. Zonder enige kennis van huishouding of de Britse elite probeert ze zich staande te houden in haar nieuwe omgeving, waar ze te maken krijgt met Engelse landeigenaren, Franse koks, Schotse onafhankelijkheid, dakdekkers, , etiquette en tradities. Met humor en scherpe observaties beschrijft Rombouts een cultuur waarvan het bijna onvoorstelbaar is dat die tegenwoordig nog bestaat. Tafeldekken met een meetlat, de strenge regels voor het dragen van tweed – ze verbaast zich vaak, maar leert snel. De verlaten, ruige natuur van Schotland vormt het fraaie decor van haar belevenissen. Downton Abbey in de eenentwintigste eeuw! 38 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023
facebook.com/cardiazorg Contactgegevens Klantenbureau Uw vraag… onze zorg Ons klantenbureau is het centrale punt waar u terecht kunt voor al uw vragen over wonen, zorg en welzijn bij Cardia. Wilt u meer informatie over ons producten- en dienstenaanbod of heeft u een vraag over één van onze locaties? Onze medewerkers staan u graag te woord of kunnen een rondleiding voor u regelen. Centraal punt Voor al uw vragen Klantgericht Persoonlijk Ieder mens is uniek instagram.com/cardiazorg youtube.com/cardiahartvoorzorg linkedin.com/company/cardia T 070 - 8008 888 @ klantenbureau@cardia.nl Heeft u een vraag voor het team van de huishoudelijke verzorging van Cardia? U kunt dan contact opnemen via het telefoonnummer 070-8008 396. U kunt dit nummer bellen met vragen over de planning, zoals afzeggen van de zorg of een vraag over een medewerker. Als er vragen zijn waar u niet met de planning uitkomt, zullen zij u doorverbinden met de teamleiders. CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 39
Depot van het leger Kleur Verschrikkelijke sneeuwman Chipssmaak Sovjet-Unie Bezittelijk vnw. Eten Angelsaksische afstandsmaat Prestigieuze Engelse kostschool Staatsman (8-9) Ten negende (Lat.) Chaos Vordering Papierbolletje Wild zwijn Organisator van de Olympische Spelen Heldendicht Lentebloem Onderwijsinstelling AaneenHandeling Tweevoudig Soepel Stopplaats gesloten rij militairen Score op een bepaald moment Koopmansgilde Britse rockgroep (1991-2009) Champagneglas Film van Spielberg Juweel Aziaat Georganiseerde bewakers Rivier in Egypte Deel van een houten schip Sullige vrouw Gevogelte Overduidelijk Frans Zuurachtig departement Stad in Luxemburg Werktuig Nijlreiger Bijbelse reus Stijf Zo snel mogelijk (Eng. afk.) Stropop Voorganger van Trump Et cetera (NL afk.) Smerig Bijzonder aantrekkelijk Bh-kom Wedstrijd Griekse letter Precies Russische hazewindhond Halfhard (kaas) Eenkleurig Gestapeld Gelatinegerecht Egyptische godin Modus operandi (afk.) Kleurige gem Voetlijst Proefperiode Vereiste voor planners Persoon die onderweg is Opera van Verdi Europeaan Levenslucht Punt op een lijst (Eng.) Hit van Aretha Franklin Familielid Bergplaats Niet vurig Noot van de redactie (afk.) Monopolyvakje Fotografische term Griekse vredesgodin Regenrestant Oud-Griekse zuilengang Benedengedeelte van de rug Bloedvatverwijdende prothese Pediatrie Slaapziekte Niet hier Land in ZuidAmerika Zo is de neus van een gezonde hond Horizon Verblijf van de scheepskapitein Boek van Émile Zola Druk Onder meer Europeaan Niet zout, bitter, zuur of zoet Diepte tussen zandbanken Javaans orkest Symbool voor ijzer Plasvocht Identiteitsdocument ©Wim De Weerdt (25/3/2020) - www.wimdeweerdt.com Deel van het gezicht Landtong Militair Frans symbool Beschermelinge 4 Voorjaars puzzel 40 CARDIA MAGAZINE APRIL 2023 Ovaal Hoge berg Prijs (Eng.) Jennifer Lopez Rivier in Schotland Verrassende huwelijksuitroep
1 Online Touch