inGovernment platform v oor de digi tale o v e rh e i d november 2019 02 06 08 11 12 14 17 Wij zijn getrouwd met de gemeentemarkt Maarten Hillenaar (Centric) en Tjerk Venrooy (Pink Roccade Local Government) in gesprek over hun verwachtingen van de Common Ground Wat verwachten ICT-leveranciers van het Groeipact Common Ground? Jan-Peter Reumerman (Conxillium Group) over de ambities van het Groeipact Common Ground Van ‘samen organiseren’ naar ‘samen realiseren’ Jan Fraanje over hoe gemeenten zich kunnen voorbereiden op de Common Ground Eenheidsworst, ja lekker! Xander Jongejan over hoe ongelimiteerde vrijheid de samenwerking tussen gemeenten in de weg staat Opgavegericht werken bij de overheid Evelien Boeije over de vijf bouwstenen die helpen om opgavegericht werken te laten slagen Nationale Ombudsman wil meer ruimte voor uitvoering Otto Thors over de belangrijkste uitspraken tijdens het congres ‘Wie doet er mee?’ van de Nationale Ombudsman op 31 oktober in Utrecht Colofon Meld je aan als gratis abonnee Ga naar inGovernment.nl en word online abonnee!
interview ‘wij zijn getrouwd met welke rol spelen grote ict-lev Tekst: Otto Thors, hoofdredacteur inGovernment In het groeipact hebben gemeenten, ketenpartners en leveranciers afgesproken dat zij samen optrekken om de visie van Common Ground te realiseren. Hoe kijken ICT-leveranciers hier zelf tegenaan? Waar staan zij nu en wat zijn hun verwachtingen van deze transitie in gemeentelijke informatievoorziening en ICT? Otto Thors ging in gesprek met Maarten Hillenaar (Centric) en Tjerk Venrooy (Pink Roccade Local Government). Welk probleem moet Common Ground oplossen? Tjerk Venrooy: ‘Ik zie Common Ground als een gezamenlijke doelstelling. Met de huidige kaders die we de afgelopen vijftien jaar hebben gehanteerd op basis van de GEMMAarchitectuur is het te complex geworden om te innoveren. Ook wij hebben behoefte aan versimpeling, want al die koppelingen tussen systemen zijn ook voor ons een probleem. Er is een kleine club medewerkers die dit door de jaren heen heeft geleerd, maar die groep wordt steeds ouder en kleiner. Onze nieuwe mensen zijn steeds minder goed in staat om de oude informatiemodellen te doorgronden. Maar de gedachte dat alles anders moet, omdat onze oplossingen in de huidige wereld niet meer zouden kloppen, vind ik te kort door de bocht. Een goede nulmeting is nodig, waarbij wij kijken naar wat er nu is en hoe zich dat verhoudt tot de ambities van Common Ground. Ik ben namelijk trots op de innovatie die onze producten de afgelopen jaren hebben doorgemaakt, en denk dat de grondbeginselen van Common Ground daar prima bij passen.’ ‘de huidige ict-infrastructuur maakt snel veranderen lastig’ Maarten Hillenaar: ‘Ik ben het met Tjerk eens dat we ook de huidige situatie op waarde moeten schatten. Vergelijk het met de discussies in het verleden over het Nieuwe Werken. Het Oude Werken heeft ondertussen nog steeds niet afgedaan. Veranderende wettelijke kaders hebben in de loop der jaren geleid tot domeinspecifieke systemen die bestaan uit miljoenen regels code, en ook die systemen doen het gewoon nog iedere dag. De technologische mogelijkheden nemen toe en de eisen die aan de overheid worden gesteld, veranderen. De huidige ICT-infrastructuur maakt snel veranderen lastig. Dat moet anders. Common Ground is de katalysator om die verandering in gang te zetten.’ 2 Wat vind je van de opmerking dat gemeentelijke ICT-systemen te duur zijn geworden? Maarten Hillenaar: ‘Ik denk dat als je een benchmark zou doen en de vergelijking maakt met verzekeraars en banken, en kijkt naar het percentage van de ICT-kosten op de begroting, je zal zien dat die kosten bij de overheid best meevallen. Digitalisering is een manier om je dienstverlening te verbeteren en dat vergt investeringen. Dat gemeenten nu gezamenlijk innoveren tijdens fieldlabs om kennis op te bouwen is zinvol als de uitkomsten bruikbaar zijn. Daarbij is een heldere doelstelling van belang. Iets nieuws maken is op zich het probleem niet.’ Tjerk Venrooy: ‘Als je kijkt naar de kosten die gemeenten maken, dan denk ik dat we een redelijk bedrag vragen voor de waarde die we leveren en de risico’s die we nemen. Het vergt investeringen om wetswijzigingen te kunnen doorvoeren in systemen. Leveranciers nemen dat werk van gemeenten over en proberen de systemen te verbeteren en optimaliseren. Gemeenten zouden de manier waarop wij dat doen, beter kunnen beoordelen als we als markt en overheid gezamenlijke doelen formuleren, bijvoorbeeld over de kwaliteit van dienstverlening. Als gemeenten bij aanbesteden alleen maar naar de kosten kijken, werk je de innovatie van marktpartijen tegen. Welke kosten wil je maken om te innoveren? Dat kan niet voor een dubbeltje op de eerste rang. Benoem liever de bandbreedte waarbinnen leveranciers hun prijs kunnen bepalen.’ Zijn aanbestedingen een bruikbaar middel om ICT-kosten beheersbaar te houden? Maarten Hillenaar: ‘Gemeenten geven momenteel veel geld uit aan aanbestedingen, onder druk van de eis om “compliant” te zijn. De inhuur van expertise kost hun geld en ook wij als leveranciers maken hiervoor veel kosten. Dat kan veel makkelijker en goedkoper. Het zou ons allemaal helpen als de VNG hierbij in de rol van broker optreedt en mini-competities organiseert met een gecoördineerde uitvraag aan de markt. In Engeland werken ze al jaren zo.’
de gemeentemarkt’ veranciers bij common ground? Tjerk Venrooy: ‘Je ziet steeds meer gemeenten ook de brokerrol aanbesteden om namens hen marktconsultaties te doen. Daarmee creëer je een inkooporganisatie buiten de eigen organisatie, maar dat voegt weinig kennis of waarde toe. De VNG kan gemeenten ontzorgen door deze brokerrol onafhankelijk in te vullen. Waar de markt nog geen passende oplossing aanbiedt, kan je ervoor kiezen om zelf iets te bouwen. Maar dat moet een laatste stap zijn, niet het vertrekpunt. Er is altijd een make-or-buy-beslissing. Sla die stap niet zomaar over, zeker niet met het oog op duurzaam beheer over vijf jaar.’ ‘waar we wel vanaf willen is de eenzijdige probleemstelling dat leveranciers schuldig zijn aan de huidige complexiteit’ Is het scheiden van gegevens van de processen een goed idee? Tjerk Venrooy: ‘Het is de vraag hoe het gegevenslandschap zich gaat ontwikkelen. Er wordt al veel gebruikgemaakt van gegevens- en datamagazijnen. Veel droom is al werkelijkheid geworden. Data en proces zijn bij onze applicaties al gescheiden. Laten we op basis daarvan verder innoveren, want voordat alle gegevens uit een landelijke bron komen, zijn we zeker vijf jaar verder. Door de toegang tot gegevens te verbeteren, ontstaan meer toepassingsmogelijkheden. Door de koppelvlakken te versimpelen, is voorlopig meer winst te behalen dan door de invoering van een compleet nieuwe architectuur, waarbij data bij landelijke bronnen moeten worden opgehaald. Er wordt in de huidige situatie wel gesproken over de gijzeling van data. Maar dat mogen en willen we als leveranciers helemaal niet! We moeten wel voldoen aan veiligheidseisen om datalekken tegen te gaan, maar dat is iets anders.’ maarten hillenaar: ‘iets nieuws maken is op zich het probleem niet’
interview Maarten Hillenaar: ‘Die ontkoppeling is een prima idee, waar we overigens al een tijd aan werken. Waar we wel vanaf willen is de eenzijdige probleemstelling dat leveranciers schuldig zijn aan de huidige complexiteit. Er moet een betere balans komen tussen de rol van opdrachtgever en die van opdrachtnemer. Laten we die gesprekken voeren als onderdeel van het Groeipact. Dat moet meer zijn dan een rituele dans.’ ‘als gemeenten bij aanbesteden alleen maar naar de kosten kijken, werk je de innovatie van marktpartijen tegen’ Biedt het Groeipact Common Ground voldoende helderheid over de koers? Maarten Hillenaar: ‘Wij krijgen nu al in aanbestedingen het verzoek om Common Ground-proof te zijn. Dan kunnen we moeilijk “ja” zeggen, omdat niemand momenteel precies weet wat dat betekent. Welk effect heeft Common Ground concreet op de ideeën over centrale registraties? Een nadere invulling en eerste oefening over wat Common Ground in de praktijk is, zou ons erg helpen. Ik wil graag meedenken over waar we naartoe gaan. Als we dat weten, kunnen we nadenken over een migratiestrategie en de investeringen die daarbij horen.’ Tjerk Venrooy: ‘Voor ons is de vraag: wanneer ben je Common Ground-proof? We kunnen API’s maken en zorgen dat onze systemen open zijn. We doen intern al enkele pilots met eigen applicaties. Daar leren we van, maar we weten nog niet of onze oplossing in een keten werkt met andere systemen en leveranciers. Hoe weten wij of iemand zich aan de afspraken houdt? Hoe wordt bepaald of de API voldoet en herbruikbaar is? Ik wil graag bijdragen aan de beweging, maar denk wel dat er kaders nodig zijn om een te groot hobby-gehalte tegen te gaan. De VNG heeft behoefte aan een standaard en wij kunnen daarin meedenken. Ik constateer veel draagvlak om dit nu op te pakken. Dus raak dat momentum niet kwijt!’ Welke rol verwachten jullie van de VNG? Maarten Hillenaar: ‘De VNG kan een kaderstellende rol oppakken en hard toetsen op een aantal eisen. Als je aan STUF moet voldoen, kan je dat ook testen, bijvoorbeeld op een STUF-testplatform. Het Forum Standaardisatie zou door de VNG in positie kunnen worden gebracht om hiermee te helpen. We zouden ook kunnen praten over andere vormen van innovatie, over de aanpak bijvoorbeeld. Hoe treden we buiten de bekende kaders? tjerk venrooy: ‘de meeste medewerkers bij leveranciers willen ook gewoon mooie diensten maken, dat is hun intrinsieke motivatie’
Kennisopbouw kan bijvoorbeeld met uitwisselingsprogramma’s tot stand komen, dan leer je elkaars taal spreken. Het is ook ons doel om een bijdrage te leveren aan de publieke zaak. Er wordt nog steeds gesproken over een vendor lock-in, maar dat helpt ons niet om vooruit te bewegen. Ik heb in mijn loopbaan ervaren dat het helpt als je inzicht hebt in het verschil in dynamiek binnen beide werelden. Het is een uitdaging om de verschillende waardepatronen bij elkaar te brengen.’ Tjerk Venrooy: ‘Ja, zorg voor wederzijds begrip, dan krijg je een completer beeld. Dat heeft mij zelf ook geholpen om mijn werk beter te doen. Het blijkt in de praktijk moeilijk om op basis van vertrouwen te werken. Zodra je als marktpartij binnenkomt, ben je niet meer “een van ons”. Ik zoek de mensen nog steeds op, maar een open uitnodiging is er nog niet. Dat de VNG nu ook zelf toepassingen gaat bouwen, is te verdedigen als je wil snappen hoe complex een toepassing is en omdat je die kennis zelf in huis wil hebben. Maar als je die kennis vervolgens moet inhuren, mis je alsnog de interne kennis opbouw. Dan vraag ik me af, waarom? Je kan ook een goede opdracht aan de markt geven om dit te realiseren. Wij innoveren zelf ook steeds meer met andere leveranciers samen. Deze marktbeweging is nog niet perfect, maar het gaat wel de goede kant op. Wij kunnen heel goed op een intensieve manier samenwerken met gemeenten. Natuurlijk wordt er ook wel gemord, maar onze mensen kennen de medewerkers van de gemeenten goed en we willen elkaar helpen. Zoals bij de ingebruikname van software, maar zeker ook bij de innovatie. Dat wordt vaak vergeten als je de verschillen tussen gemeenten en marktpartijen uitvergroot. De meeste medewerkers bij leveranciers willen ook gewoon mooie diensten maken, dat is hun intrinsieke motivatie.’ Waarover moeten gemeenten en leveranciers nog afspraken maken? Maarten Hillenaar: ‘Centric en Pink Roccade Local Government komen voort uit de gemeentelijke wereld en hebben al jarenlang een relatie met gemeenten. Op basis van onze ervaring zijn wij kritisch op nieuwe initiatieven en willen we oppervlakkigheid voorkomen omdat we weten waarop initiatieven kunnen stuklopen. Wij zijn getrouwd met deze markt en hebben er alle belang bij om een realistische route uit te tekenen. Daarom steek ik mijn hand uit, maar blijf ik ook kritisch op de manier waarop we dit samen gaan realiseren. Ik zou het echt een stap voorwaarts vinden als de VNG de rol van broker bij aanbestedingen op zich neemt en met ons invulling geeft aan wat Common Ground gaat worden. Ik reken erop dat wij een constructieve bijdrage mogen leveren aan de definitie en de realisatie van dat toekomstbeeld. Een standaard vaststellen zorgt ervoor dat iets gaat vliegen. Zeker als je daarna op basis van comply-or-explain-principes de uitzonderingen verzamelt, analyseert en benut om de standaard te verbeteren.’ ‘ik ben voorstander van echte concurrentie, dat maakt het leuk voor bedrijven om te excelleren’ Tjerk Venrooy: ‘Als je elkaar wilt begrijpen moet je elkaar vaker zien. Niemand zit in de wedstrijd om het de ander moeilijk te maken. Laten we successen vieren die het pilotniveau overstijgen en geef ons de kans om daaraan bij te dragen. Snel innoveren en opschalen zijn kenmerken van Common Ground. Die snelle uitrol, daar kunnen wij als leveranciers bij helpen. Natuurlijk doen we mee, zelfs als dat onze marktpositie onder druk zet. Als we tegenwerken, zetten we onszelf buitenspel en staan we er alleen voor. Dan heb je een product zonder klant. Ik zie de intrinsieke motivatie van onze medewerkers als een kans voor de toekomst. De complexiteit in wetgeving kunnen wij doorgronden en op een innovatieve manier verwerken binnen ICT-systemen. Ik ben voorstander van echte concurrentie, dat maakt het leuk voor bedrijven om te excelleren. Focus op de kaders waarbinnen concurrentie mogelijk is en probeer vooral niet om tot één gemeentelijke vraagstelling te komen. In de praktijk blijkt dat die er niet is, dus sta variatie toe tussen gemeenten.’ 5
interview wat verwachten ict-l groeipact common gr in gesprek met jan-peter reum Tekst: Otto Thors, hoofdredacteur inGovernment Om de visie van Common Ground te realiseren, zullen gemeenten, ketenpartners en leveranciers samen moeten optrekken. Daarom is in een groeipact met inmiddels 36 leveranciers afgesproken dat deze partijen de samenwerking aangaan en ook hoe ze die gaan vormgeven. Een van die leveranciers is Conxillium, een groep bestaande uit acht bedrijven die zich hebben gespecialiseerd in software voor de lokale overheid, waaronder Procura en SIM. Hoe kijkt deze leverancier naar Common Ground? inGovernment in gesprek met Jan-Peter Reumerman, directeur Productmanagement bij Conxillium Group. Common Ground wil een gemeentelijke informatiehuishouding realiseren die flexibel, beschikbaar, toegankelijk en veilig is. Dat suggereert dat dit momenteel onvoldoende het geval is. Onderken je dit probleem en hoe zou je dit kunnen verklaren? Reumerman: ‘Ik denk inderdaad dat de huidige infrastructuur onvoldoende klaar is om de dienstverlening naar de burger verder te verbeteren dan wel te versnellen. Op dit moment werkt de gemeentelijke ICT vooral vanuit losse silo’s. Het is heel lastig om deze met elkaar te verbinden. Koppelingen zijn complex en niet gestandaardiseerd waardoor het tergend traag is om bronnen met elkaar te verbinden. STUF is wel een standaard, maar deze is voor meerdere uitleg vatbaar. Met Common Ground worden verbindingen gelegd op basis van API’s waardoor de uitvraag van data bij voorkeur centraal op één locatie wordt geregeld in plaats van op zesentwintig verschillende plaatsen, zoals dat nu met STUF het geval is.’ Gemeenten willen sneller goedkopere, open, innovatieve en flexibele ICT-oplossingen kunnen bouwen of laten bouwen als oplossing voor maatschappelijke vraagstukken en innovatieve concepten voor dienstverlening, bedrijfsvoering en datagestuurd werken. In hoeverre dragen de huidige ICT-oplossingen aan deze doelen bij? Met Common Ground wordt de gemeentelijke ICT meer open en enigszins flexibeler, maar niet direct goedkoper. De beschikbaarheid van een groot aantal API’s waarvan een applicatie gebruik kan maken, kan niet alleen flexibiliteit bevorderen maar ook een bottleneck zijn voor bestaande maatwerkoplossingen. Bij Procura zijn we bijvoorbeeld bezig met het voldoen aan nieuwe standaarden voor onze burgerzaken-applicatie. Maar omdat sommige API’s er nog niet zijn, is dat lastig. We kunnen ervoor kiezen om de API zelf te maken, maar aangezien hiervoor nog geen heldere governance is, is dat risicovol. Ook in de huidige situatie 6 proberen we innovatie te bevorderen door gemeenten te betrekken bij productontwikkeling van bestaande producten en door de inzet van gebruikersverenigingen, gebruikersonderzoeken en reviews binnen SCRUM-teams.’ De intentie van Common Ground is om gegevens te scheiden van de applicaties en processen waarin ze gebruikt worden en deze meervoudig te gebruiken vanuit één bron. Is deze data-transitie haalbaar met de huidige applicaties, of vergt dit een investering in compleet nieuwe productlijnen? ‘De situatie is niet zo zwart-wit. Ja, we moeten de bestaande applicaties aanpassen en ja het vergt enorm veel bloed, zweet en tranen om alle benodigde bronnen op een dergelijke manier te ontsluiten en de data te “ontdubbelen”. Maar dit vergt geen ‘bigbang-migratie’, dus om te spreken over compleet nieuwe productlijnen is overdreven. De gemeentewinkel moet ondertussen wel openblijven, dus doen we niet alles tegelijkertijd.’ ‘koppelingen zijn complex en niet gestandaardiseerd waardoor het tergend traag is om bronnen met elkaar te verbinden’ Als ondertekenaars van het groeipact hebben jullie aangegeven te willen samenwerken met gemeenten bij de realisatie van een aantal zaken. Biedt het beschikbaar maken van gegevensbronnen via gestandaardiseerde services (Open API’s) ook nieuwe kansen voor jullie als ICT-leveranciers? ‘Ja! Wij geloven dat de markt moet kunnen kiezen voor de beste applicatie. Het is in ieders voordeel om maatwerk te voorkomen. Het aanbieden en ondersteunen van open API’s verplicht ons om anders over ons businessmodel na
leveranciers van het round? merman van conxillium group te denken, wat zowel een kans als een bedreiging is. We hebben hier als leveranciers veel discussie over gevoerd. Het huidige groeipact is de minimale variant, liever was ik al wat verder geweest. Ondertekenen betekent dat je moet bewegen, want gezamenlijk stappen zetten is niet vrijblijvend. Omdat nog niet alles is uitgeschreven, wordt er druk gepolderd en dat duurt iets langer. Als een gemeente het groeipact ondertekent, zou je veel sneller kunnen schakelen omdat ze zich daarmee conformeert. Maar zowel marktpartijen als gemeenten willen in de huidige situatie hun vrijheid behouden om vrij te kunnen kiezen.’ Common Ground hanteert een ‘vijflagen-architectuur’, waarbij interoperabiliteit een afzonderlijke laag is. Wat verwachten jullie van het gebruik van één gestandaardiseerd integratiemechanisme in handen van de overheid, zoals de NLX? ‘Van leveranciers kan niet verwacht worden dat er actief wordt gebouwd aan een standaard-integratiemechanisme waarmee zij zichzelf buiten spel zetten. Daarom ga ik ervan uit dat gemeenten op dat vlak echt de handen uit de mouwen steken. Ik verwacht dat de overheid volledig focust op het realiseren van een goede NLX en dat ze de applicaties eromheen over laat aan de marktpartijen.’ Het groeipact stelt dat er strategische tafels worden georganiseerd waaraan onderwerpen die partijen van belang vinden, worden besproken. Welke onderwerpen willen jullie daar het komend jaar agenderen? ‘Verschillende zaken vragen om aandacht, zoals de eindplaat Common Ground, de meerjarige transitiestrategie, het verdien- of terugverdienmodel, de positie van open source en standaardisatie. Leveranciers hebben nu vooral een roadmap nodig zodat wij beter kunnen anticiperen op nieuwe ontwikkelingen. De transitie geeft ons de mogelijkheid om beter uit de strijd te komen. De transitiestrategie is echter nog niet voldoende helder in focus en prioriteit. Geef aan waar we heen gaan, dan kunnen we daar actief op voorsorteren om te concurreren. Los van de onderwerpen moet ook de governance duidelijker en strakker worden georganiseerd. Tot nu toe wordt er vooral veel gediscussieerd, maar we moeten naar echte afspraken toe. Dus laten we onduidelijkheden wegnemen en de coöperatieve opstelling van de markt gebruiken om gezamenlijk verder te komen.’ 7
artikel van ‘samen organiseren’ naar ‘samen realiseren’ hoe kunnen gemeenten zich voorbereiden op common ground? Tekst: Jan Fraanje, directeur bij de Vereniging Directeuren Publieksdiensten (VDP) Onder invloed van Common Ground zal gemeenteland in de komende jaren een transitie ondergaan. Gemeenten kunnen zich hier op voorbereiden door een implementatie- en veranderplan op te stellen. Ze worden daarbij gesteund door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en diverse koepelorganisaties, en ook op congressen en bij leveranciers neemt de aandacht voor deze opgave onmiskenbaar toe. De leidende vraag hier is: hoe kunnen gemeenten zich voorbereiden op de nieuwe orde die Common Ground in de komende jaren tot stand gaat brengen? V eel collega’s hebben het afgelopen jaar kennis genomen van de beginselen van Common Ground. Hier toch nog even de essentie ervan: data los van applicaties, met opensource-ontwikkeling, een gemeenschappelijke basis en met intensieve samenwerking. Het moet simpeler, zoals de Nationale Ombudsman ons onlangs weer eens liet weten – simpeler, beter, sneller. Nieuwe technologische ontwikkelingen vergen bovendien samenwerking. Daarbij is het zo dat individuele gemeenten het tempo vaak niet kunnen bijhouden, en dat met een gemeenschappelijke basis gemeenten veel makkelijker kunnen schakelen naar nieuwe vormen van dienstverlening. Kortom, een operatie als Common Ground is bijna onvermijdelijk. Maar ja, hoe pakken we het aan? nederlandse x-road (nlx) Om te beginnen is in de afgelopen maanden de basis gelegd voor de Nederlandse X-road (NLX). De NLX vormt het hart van het systeem en maakt, binnen de dienstverlening aan inwoner en ondernemer, het enkelvoudige gebruik mogelijk van ruwe data. Alle contacten worden geregistreerd (‘gelogd’) zodat er kan worden voldaan aan de vereisten die de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) stelt. Burgers kunnen hun gegevens opvragen. Tijdens het Fieldlab van 23 tot 27 september is weer een nieuwe stap gezet in de richting van een collectieve basisinfrastructuur: gemeenten kunnen nu experimenteren met aansluiting op de NLX. meerjarige transitiestrategie Afgelopen maanden heeft de VNG samen met koepelorganisaties en gemeenten, de basis gelegd voor een voorstel 8 tot invoering van Common Ground, de meerjarige transitiestrategie. Deze marsroute wordt in november aan de bijzondere algemene ledenvergadering van de VNG aangeboden. Opzet is dat de invoering van Common Ground een samenspel wordt tussen een collectief georganiseerde basis- en ondersteuningsstructuur enerzijds en de gemeenten anderzijds. Hoe dit samenspel tot stand komt, zal het komende half jaar duidelijker worden. Los daarvan worden de gemeenten al op korte termijn geconfronteerd met aanbestedingsprocedures voor nieuwe systemen of programma’s. Het is dan de vraag hoe je deze procedure op dit moment inricht, in de wetenschap dat Common Ground andere eisen zal gaan stellen dan tot op heden gebruikelijk is geweest. Inzicht en overzicht zijn daarbij onmisbaar, omdat de keuzes van vandaag de oplossingen van morgen niet mogen dwarsbomen. duidelijk is al wel dat deze transitie meer is dan een it-operatie Concreet zijn er al twee zaken die je in elk geval kunt doen. Ten eerste dient het inzicht vergroot te worden op alle gegevensstromen, programma’s en applicaties binnen de
gemeente. Welke contracten lopen er en wanneer lopen ze af? Wanneer ontstaat er nieuwe investeringsruimte? En ten tweede is het de vraag of de kwaliteit van de data op orde is. Dit was al in conventionele systemen van belang, maar wordt in de Common Ground nog belangrijker omdat ook andere dienstverleners, zoals de Belastingdienst en de SVB, rechtstreeks van deze data gebruik gaan maken. Een foutje in de Basisregistratie Personen (BRP) kan tot kafkaëske situaties leiden, zoals pijnlijk is beschreven in het boek De digitale kooi van Arjan Widlak en Rik Peeters. implementatie- en verandertraject Intussen kun je als gemeente ook alvast nadenken over het implementatie- en verandertraject dat je wilt doormaken. Wat is je uitgangssituatie? Wat voor gemeente wil je zijn – ben je een regiegemeente of doe je alles zelf? Hoe ver ga je in je ambities op het vlak van digitalisering? Wil je koploper zijn of ga je mee met de grote stroom? En hoe zijn de bestuurlijke ambities op het vlak van dienstverlening: is een zesje voldoende of ga je voor een negen? Houd je het graag kort en zakelijk, of is ieder klantcontact een kans om een warme relatie aan te gaan met de burger? Keuzes te over dus, want tot een eenheidsworst leidt Common Ground zeker niet. Elke gemeente zal zelf keuzes moeten maken op basis van eigen afwegingen. Deze keuzes vormen de grondslag voor het inrichten van het implementatie- en verandertraject. Als het implementatie- en verandertraject is uitgewerkt, kunnen de gemeenten zelf aan de slag. De VNG kan daarin ondersteunen met modellen, stappenplannen en stroomschema’s, terwijl de koepelorganisaties daarbij kunnen inspireren, initiëren en een podium kunnen bieden voor goede voorbeelden. keuzes te over dus, want tot een eenheidsworst leidt common ground zeker niet Duidelijk is al wel dat deze transitie meer is dan een IT-operatie. Sterker nog, als dit uitsluitend vanuit de informatievoorziening wordt aangevlogen, dan is het tot mislukken gedoemd. Er zal een intensieve samenwerking moeten zijn tussen de IT-afdeling en de domeinen, waarbij het overigens goed voorstelbaar is dat niet ieder domein dezelfde snelheid heeft. Bij het ene domein is nu eenmaal meer energie en motivatie dan bij het andere. Begin daarom bij het domein waar de energie zit. Als de eerste resultaten zichtbaar worden, dan volgt de rest vanzelf. Niet alleen een brede aanpak over de grenzen van domeinen heen is van 9
artikel belang. Eveneens is het van belang dat de aanpak breed gedragen wordt door het bestuur, de gemeentesecretaris en het topmanagement. Breng ook onder het implementatieen verandertraject een stevig draagvlak aan. Daarbij is het verstandig om niet al te zeer in blauwdrukken te denken, maar in een globaal einddoel – mogelijk met een aantal mijlpalen. Bepaal op basis van de energie en kansen de volgorde van de stappen, vorm coalities met gelijkgestemde gemeenten, verdeel de taken en ontwikkel ze samen. En verlies de doelstelling niet uit het oog, wat nog altijd een fundamentele verbetering van de dienstverlening is. Dienstverlening in beweging In het afgelopen half jaar heeft de VDP-werkgroep ‘Dienstverlening in beweging’ verkend wat er komt kijken bij een implementatie- en verandertraject. Mede op basis van de inzichten van het A&O fonds Gemeenten is de nadruk gelegd op talentontwikkeling, leiderschap en de veranderbeweging. intussen kun je als gemeente ook nadenken over het implementatieen verandertraject dat je wilt doormaken Talentontwikkeling op het gebied van digitalisering vergt een individuele benadering. Je kan er niet als vanzelfsprekend van uitgaan dat alle ambtenaren hetzelfde moeten leren. Buiten het gemeentehuis maken velen van hen al maximaal gebruik van alle digitale mogelijkheden. De vraag is: kun je die aanwezige vaardigheden ook binnen het gemeentehuis benutten voor operaties zoals Common Ground? Naast de individuele benadering is talentontwikkeling ook gericht op het collectief – van het team, van het cluster, van de organisatie. Het creëren van de beoogde cultuur is van groot belang voor het welslagen van Common Ground. Deze cultuur wordt voor een belangrijk deel bepaald door managementstijl en leiderschap. In een netwerksamenleving, waarin horizontale verbanden steeds belangrijker worden, is het van belang om als leidinggevende ruimte te bieden en om de kracht van het middelmanagement en de basis te benutten. Het is zoals Thijs Homan in zijn boek De veranderende gemeente bepleit nodig om ‘veranderfonteintjes’ te laten ontstaan, ze te koesteren en de innovaties te integreren in de bestaande structuur. Verandering ontstaat doordat medewerkers zich kwaad maken en zich zowel gevraagd als ongevraagd inzetten voor verandering. Als het middelmanagement dat erkent en deze verandering omarmt, kan de organisatie zich organisch ontwikkelen binnen de ruime kaders die het bestuur stelt. Laat deze beweging zo veel mogelijk bijdragen aan de (meerjarige) transitiestrategie op basis waarvan de Common Ground wordt gerealiseerd, zodat gemeenten de dienstverlening structureel en blijvend op een hoger niveau kunnen brengen. Deze transitie vormt de komende maanden en jaren een interessante uitdaging waaraan iedereen een bijdrage kan leveren, gesteund door een vitale coalitie van VNG, koepels, gemeenten, andere overheden, ketenpartners en leveranciers. Meer weten? • Meer informatie over de uitkomsten van het Fieldlab Common Ground is beschikbaar op de website Werken aan één overheid • Over een vitale coalitie die ons brengt van ‘samen organiseren’ naar ‘samen realiseren’ hebben VGS, VNG en VDP gesproken tijdens de VDP kwartaalbijeenkomst van 19 september 2019. Lees verder.
xander jongejan eenheidsworst, ja lekker! Aan mijn vrijheid hecht ik zeer. Ik ga graag mijn eigen gang en laat me bij voorkeur niet belemmeren door voorschriften en protocollen. Stemmen doe ik trouw. Ik loop graag door rood. Als er kwaad gesproken wordt van boerenprotesten zucht ik fundamenteel. Wie de vrijheden van Nederland betwijfelt en verwijst naar meer autoritaire, maar ‘ordelijker’ landen is bij mij aan het verkeerde adres. Betalen voor parkeren doe ik liever niet en ik ben al lang lid van Amnesty International. Dat ik toevallig in dit land geboren ben, vind ik een groot geluk. mogen gemeenten ietsjes minder vrijheid, alstublieft? Gemeenten hebben een Nederlandse vrijheid. Zij hechten aan hun autonomie, maken graag hun eigen keuzes. Elke nieuwe coalitie bepaalt bij onderhandelingen opnieuw de kleur van haar gemeente. Ambtenaren werken samen met hun bestuurders en bij het debat leggen compromissen voor. We praten veel, en soms bereiken we ook veel. Niemand stoot iemand voor het hoofd. We hebben meningen, dat wel, maar we laten elkaar gaan. In het Noorden werken de dingen anders dan in het Zuiden. Bij de buren lijkt het zo te zijn als bij ons, maar is het toch anders. We vieren verschillen, want die maken ons eigen. Daarom hebben we een moeizame verhouding tot overeenkomsten, want tegen die achtergrond vallen we weg. Ik hou van deze vrijheid. Ze past me goed. Het is fijn werken bij een unieke gemeente. Daarom is het bijzonder dat ik dit zeg: het mag best een onsje minder. Omdat ongelimiteerde vrijheid de samenwerking tussen gemeenten in de weg staat. Samen Organiseren gaat niet als we vasthouden aan de vrijheden die gemeenten hebben om al hun werkprocessen zelf te bedenken, in te kopen en uit te voeren. Een aanvraag voor de bijstand gaat in Zegland anders dan in Oostmeer, maar waarom zouden we dat nog toestaan? Mogen gemeenten ietsjes minder vrijheid, alstublieft? Tijdens de Eerste Wereldoorlog kenden we in Nederland een eenheidsworst. Grondstoffen waren schaars en de regering bepaalde de samenstelling en prijs van de worst die slagers verplicht waren te maken. Deze worsten stonden bekend om hun lage kwaliteit. Zo’n manier van voorschrijven past niet bij Nederland. We willen zelf bepalen wat we eten. De term ‘eenheidsworst’ is niet positief en het is tijd dat dat verandert. Het is tijd voor een nieuwe eenheidsworst, een lekkere. Wie schrijft ons de ingrediënten voor? Tekst: Xander Jongejan, manager dienstverlening bij de gemeente Leeuwarden en schrijver 11
artikel opgavegericht werken vijf bouwstenen voor succes Tekst: Evelien Boeije is senior consultant bij adviesbureau Morgens Veel overheidsorganisaties vinden het lastig om opgavegericht werken succesvol in te richten. Maar actuele onderwerpen als de schuldenproblematiek, de energietransitie of ondermijning zijn zo complex dat een opgavegerichte werkwijze nodig is voor een effectieve aanpak. Het adviesbureau Morgens presenteert op basis van ervaring en onderzoek vijf bouwstenen die helpen om opgavegericht werken te laten slagen. waarom opgavegericht werken? Een overheidsorganisatie moet meehelpen bij het streven naar situaties die in de samenleving gewenst zijn. Het is voor de overheid dan ook een grote uitdaging om een bijdrage te leveren die de doelgroep echt als meerwaarde ervaart. De praktijk leert dat een bureaucratische organisatie hier niet bij helpt. Een andere vorm van organiseren is nodig. Een interessant voorbeeld zijn de Regio Deals die nu gesloten zijn. Opgavegericht werken helpt organisaties om de samenwerking in zo’n Deal vorm te geven en in te spelen op de veranderingen. Om dit goed vorm te geven kunnen de volgende vijf bouwstenen daarbij helpen: allereerst moet het duidelijk zijn waarom iets een uitdaging, probleem of opgave is, en waarom een organisatie hierbij betrokken moet zijn 1 Maak ‘het waarom’ van de opgave duidelijk Allereerst moet het duidelijk zijn waarom iets een uitdaging, probleem of opgave is, en waarom een organisatie hierbij betrokken moet zijn. De overheid heeft weliswaar een belangrijke agenderende rol bij de aanpak van maatschappelijke opgaven, maar dat betekent niet per se dat zij die aanpak ook moet vormgeven. Bepaal daarom samen met anderen wat de maatschappelijke opgave is en waarom die gewenst is. De volgende vier stappen helpen bij de discussie hierover: a Betrek alle organisaties en groeperingen die een rol spelen bij de opgave (vooral ‘non-usual suspects’). b Bepaal samen de kernwaarden van de opgave. Dit zorgt voor voldoende aandacht waarom die opgave relevant is en voorkomt dat meteen in oplossingen wordt gedacht. 12 c Vertaal de gezamenlijke kernwaarden in een visie op de aanpak van de opgave. d Creëer een feedbackloop en een continu lerende omgeving. 2 Zorg dat het duidelijk is wie de ‘klant’ van de opgave is Voor de start van de aanpak moet het duidelijk zijn wie de ‘klant’ is van de opgave. Dit is degene die erbij betrokken is of erdoor geraakt wordt. De behoefte van deze klant bepaalt namelijk waarom die aanpak nodig is. Benader de klant of bevraag een burgerpanel of cliëntenraad om achter de leefwereld van de klant te komen. Het aanpakken van een maatschappelijke opgave krijgt namelijk vorm vanuit de leefwereld van de klant en niet vanuit de wettelijke taken of het systeem van de organisatie.
bij de overheid 4 Toon leiderschap Opgavegericht werken vraagt leiders die durven toe te geven dat ze het antwoord niet te weten en hun eigen rol ter discussie kunnen stellen. Leiderschap betekent dat je de gemeenschap – maar ook medewerkers – in staat kunt stellen om zelf de eigen toekomst vorm te geven. Dus leg de visie van de organisatie helder uit en geef de organisatie de ruimte om invulling te geven aan die visie door opgaven aan te pakken. Deze vorm van leiderschap zie je in een lean organisatie. Daarin maakt de leiding de visie van de organisatie duidelijk en is het aan de teams om die visie vorm te geven. Visueel management en een open houding helpen bij een vruchtbare discussie en om elkaar met respect voor ieders rol aan te spreken. 5 Gebruik talenten goed Tegenwoordig wordt veel gesproken over 21st century skills. Denk aan kritisch, creatief en probleemoplossend denken, ICT-vaardigheden en mediawijsheid, maar deze eigenschappen staan niet in de functiehuizen van de overheid. Geef als organisatie de medewerkers meer ruimte om competenties en talenten in te zetten op onderwerpen die bijdragen aan het bereiken van hun eigen doel, maar ook de doelen van de organisatie. En spreek hen aan op hun intrinsieke motivatie om maatschappelijke veranderingen te realiseren. Inzicht in eigen vaardigheden en gebieden waar nog groei mogelijk is, vergroot de motivatie, het zelfvertrouwen en het sturend vermogen. Focus daarom op talentmanagement in plaats van op competentiemanagement. 3 Zorg voor een wendbare organisatie Opgavegericht werken moet kortcyclisch zijn, dus geen beleidsprocessen van zes maanden of een cultuur waarin vijf parafen nodig zijn om iets op te pakken. Om effectief opgavegericht te kunnen werken, is het essentieel om in je aanpak snel in te spelen op veranderingen en aanpassingen te doen. Veel overheidsorganisaties zijn gericht op ‘sense, analyse, response’. Ze constateren een probleem, geven experts de opdracht ermee aan de slag te gaan en maken een plan om het op te lossen. De complexe opgaven van tegenwoordig vragen echter om alleen ‘sense en response’ het aanvoelen en oppakken van signalen die in de maatschappij en bij klanten spelen, om vervolgens stap voor stap mogelijke oplossingen uit te proberen. Agile werken past goed bij deze benadering en helpt om wendbaarheid te creëren, ook in een hiërarchische structuur. de transitie naar een opgavegerichte organisatie Succesvol opgavegericht werken binnen de overheid: het klinkt niet ingewikkeld, maar het raakt de hele organisatie. Om het succesvol in te zetten, moet de organisatie intrinsiek overtuigd zijn dat zij alleen op deze manier de waarde kan toevoegen die nodig is voor de samenleving. In één keer een totale organisatietransitie maken is niet nodig. Je kan beginnen bij één opgave en de vijf bouwstenen als richtlijn gebruiken. Leg de lessen en successen vast en gebruik die bij een volgende opgave. Want alleen zo kun je binnen je organisatie succesvol bouwen aan opgavegericht werken. Meer weten? Op www.morgens.nl is meer informatie te vinden over opgavegericht werken en aanverwante thema’s. 13
artikel nationale ombudsman voor uitvoering in het standaardisatietijdperk is individueel maatwerk nodig Tekst: Otto Thors, hoofdredacteur inGovernment Stel, het is 2030… Hoe zou Nederland er dan uitzien? Hoe leven we dan samen en wat zou dat betekenen voor burgers en overheid? Hoe zouden onze omgangsvormen zijn? Deze vragen stonden centraal tijdens het congres ‘Wie doet er mee?’ van de Nationale Ombudsman op 31 oktober in Utrecht. Otto Thors vat de gedeelde inzichten samen. I n een witte ‘futuristische’ ruimte zonder ramen betreden enkele personen het talkshowpodium. De woorden van Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen galmen nog na in de landelijke media. Hij stelt de afgelopen jaren te hebben gemerkt dat de overheid zich sterk op de mensen concentreert die het allemaal aankunnen, die zelfredzaam zijn en de digitalisering snappen. De andere groep – die groot is – wordt volgens hem vergeten. Dat zijn tussen de twee en tweeënhalf miljoen mensen. Het aantal laaggeletterden is meer dan twee miljoen. Het aantal mensen dat in armoede leeft, is ongeveer een miljoen. Mensen met een bepaalde beperking – daar zijn er een paar miljoen van. En de laatste tijd zien we dat zelfs veel zelfredzame burgers vastlopen. Aldus is de toon gezet! de maatschappij Hoogleraar Burgerschap Evelien Tonkens vindt dat de meeste publieke voorzieningen eenvoudiger moeten worden geleverd, zonder dat daarvoor telkens een aparte handeling van een burger nodig is. Veel burgers begrijpen de ambtelijke logica niet waarbij je eerst belasting betaalt en dan weer geld terugkrijgt via een aangevraagde toeslag. Volgens haar Evelien Tonkens moeten we eerst onze basisvoorzieningen anders organiseren, en dan pas gaan praten over de houding van medewerkers bij de overheid. Een boze burger die aan de balie komt, is daarvoor al vaak vastgelopen op de website of in een callcenter dat is ingericht vanuit een beperkte logica. De emotie ontstaat dus op een ander moment, in een ander kanaal, en die poets je niet zomaar weg door een vriendelijke gesprekstoon te trainen. veel burgers begrijpen de ambtelijke logica niet waarbij je eerst belasting betaalt en dan weer geld terugkrijgt via een aangevraagde toeslag Gilbert Isabella, burgemeester in de gemeente Houten, benadrukt dat persoonlijk contact verder gaat dan een gesprek aan het loket op een fysieke locatie. Het gaat om de prioriteiten die we stellen tussen kanalen, en hij merkt daarbij op dat persoonlijk contact nu vaak te laat komt. Hij benadrukt Cornel Vader Gilbert Isabella
wil meer ruimte Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen in gesprek met premier Rutte dat er voor de uitvoering te weinig aandacht is bij onze wetgevers in Den Haag. De afstand tussen wat er in de Eerste en Tweede Kamer wordt besproken en hoe de uitvoerende overheden de praktijk ervaren is nu te groot. Het zou zinnig zijn om op een eerder moment meer te focussen op de uitvoeringspraktijk. Ondertussen kunnen medewerkers bij gemeenten zelf zorgen voor een open houding, en bereidheid tonen om samen met de burger te kijken hoe je een probleem kan oplossen. Voorzitter van de raad van bestuur van het Leger des Heils, Cornel Vader, geeft aan dat een kenmerk van een loket is dat het vaak gesloten is. Een afwijzend antwoord maakt mensen boos en verdrietig. Ze willen meer begrip, maar krijgen in plaats daarvan juist meer informatie en dat is voor velen te ingewikkeld. Overheden verwachten veel zelfredzaamheid, maar daar moeten burgers elkaar ook onderling in bijstaan. Dat hoeft de overheid niet allemaal zelf te organiseren. Er is wel veel bereidheid om anderen een stapje verder te helpen, en dat kunnen we beter faciliteren dan we nu doen. Janny Knol mensen willen meer begrip, maar krijgen in plaats daarvan juist meer informatie en dat is voor velen te ingewikkeld Evelien Tonkens vult hem aan door te benadrukken dat we sommige dingen wat meer een collectief probleem zouden kunnen noemen, in plaats van een individueel geval. Zo zou je bijvoorbeeld voor vastgelopen inwoners een ‘brievensessie’ kunnen organiseren waarin ze alle ongeopende post met elkaar openen, en dan onder begeleiding nagaan wat er van hen wordt verwacht en hoe ze hierop kunnen reageren. Tonkens benadrukt dat veel mensen het verschil niet meer kennen tussen overheden en bijvoorbeeld zorgverzekeraars. Het vastlopen van inwoners is dus een breder probleem, maar de gemeente is volgens haar wel als eerste aan zet om hier iets aan te doen. De overheid is goed in dingen regelen die voor ons allemaal gelden – zoals kinderopvang – maar niet zo goed in het leveren van maatwerk. Fred Paling
Jaap Uijlenbroek Mark Rutte waar het volgens rutte misgaat, is onze hang naar perfectie in wetgeving, waardoor de uitvoering enorm complex wordt Daarin zit een paradox. Juist door te focussen op standaardoplossingen is er minder aandacht voor het stimuleren van klantvriendelijk gedrag op individueel niveau. de uitvoering Vervolgens wisselen de gasten op het podium en komen de uitvoeringsorganisaties aan het woord. Zij leggen vooral de nadruk op eenvoud in de uitvoering. Jaap Uijlenbroek geeft aan dat zijn Belastingdienst met negen miljoen aangiften per jaar het meest complexe administratieve proces van Nederland uitvoert. Vanwege dat soort grote aantallen ligt de nadruk op de lopende band, maar wee je gebeente als je van die band af valt. Om situaties buiten de bestaande kaders op te lossen, zet de Belastingdienst zijn zogeheten Stella-teams in. Afwijken van standaardprocessen blijkt in de praktijk echt ingewikkeld te zijn. Dat komt omdat de Belastingdienst niet al te ruimhartig kan omgaan met basisprincipes zoals rechtmatigheid en rechtsgelijkheid. Albert Hazelhof van het CJIB herkent deze spagaat ook. Hij geeft aan dat uitvoeringsorganisaties een specifieke opdracht hebben, maar denkt wel dat er meer ruimte is om de burger tegemoet te komen. Voor een kwetsbare groep moet je een persoonsgerichte aanpak toepassen en durven af te wijken van het basisproces. Dat vergt investering in een communicatie die meer op maat is. Hazelhof pleit ervoor dat uitvoeringsorganisaties hun dienstverlening eenvoudiger en begrijpelijker maken, in plaats van dat ze zo vriendelijk mogelijk uitleggen hoe vreselijk ingewikkeld de dienstverlening is. Janny Knol van de Nationale Politie denkt dat het kan helpen als uitvoeringsorganisaties meer ruimte krijgen van de wetgevers. Als gevolg van jarenlange processturing zijn er schotten tussen de systemen ontstaan waardoor processen, in de ogen van burgers, onnodig lang duren. Volgens Knol maakt actieve communicatie via een brief of een WhatsApp-berichtje al een enorm verschil. Maar daar moeten de organisaties dan wel de ruimte voor krijgen, en dat vergt flexibiliteit van bestuurders. 16 Fred Paling van UWV legt uit dat er juridische spanning zit op actieve communicatie, aangezien een brief of WhatsApp-berichtje inhoudelijk moet kloppen en tegelijkertijd ook begrijpelijk moet zijn. Daarom benadrukt hij dat organisaties zich actiever kunnen voorbereiden op nieuwe wetten door op voorhand mogelijke vragen te achterhalen die beter aansluiten bij de sentimenten van deze tijd. de wetgever Na de middagpauze schuift minister-president Mark Rutte aan bij de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen. Het valt hem op dat mensen behoefte hebben aan een luisterend oor, maar in plaats daarvan te vaak een keuzemenu krijgen. De persoonlijke benadering mag van Rutte meer voorop komen te staan. Tegelijkertijd ziet hij ook in dat, met de komst van nieuwe wetgeving, er regelmatig een nieuw loket bijkomt waardoor zowel burgers als bestaande dienstverleners – zoals gemeenten – zelf vastlopen in de belmenu’s van hun ketenpartners. Dat is volgens Rutte geen kwade opzet. ‘De meeste mensen die bij de overheid werken deugen, en zijn geen mensenhaters’, aldus de premier. Waar het volgens hem misgaat, is onze hang naar perfectie in wetgeving, waardoor de uitvoering enorm complex wordt. Hij wil streven naar een wetgeving die eenduidig is, zonder alle potentiële uitzonderingen er vooraf in op te nemen. Op uitvoeringsniveau moet er voldoende ruimte overblijven voor individuele uitzonderingen. Daarom moet een departement een uitvoeringsorganisatie niet willen benaderen vanuit een klant-leverancierrelatie. ‘Je moet vertrouwen geven om het te kunnen terugontvangen’, aldus de minister-president. Voor zichzelf ziet Rutte het als een opdracht om verbeteringen in kaart te brengen, muren tussen departementen te slechten, en aanpassingen in wetgeving door te voeren om de uitvoering te vergemakkelijken. Zijn oproep aan de professionals in de zaal is om jargon te voorkomen, onderscheid te durven maken, en om trots te zijn op het feit dat zij voor de overheid werken. Meer weten? Meer informatie over de veranderende relatie tussen overheid en burger in 2030 is te lezen op de website van de Nationale Ombudsman
colofon inGovernment is het online platform voor de digitale overheid. Naast verhalen over dienstverlening, digitalisering en gegevensmanagement wordt aandacht besteed aan actuele thema’s zoals smart city’s, blockchain en samen organiseren. inGovernment informeert professionals over relevante ontwikkelingen en focust op inclusiviteit, interactie en innovatie. inGovernment is een uitgave van de Vereniging Directeuren Publieksdiensten (VDP). inGovernment is als online magazine beschikbaar via de website www.ingovernment.nl en wordt verspreid via een online nieuwsbrief. inGovernment verschijnt acht maal per jaar als online magazine. Jaargang 13, nummer 5 (november) issn: 22132228 Uitgever Otto Thors Redactie Otto Thors (hoofdredacteur) Jan Fraanje Eindredactie Taalanatomisch bureau De Twee Hanen, Kimswerd Vormgeving Villa Y, Henxel Redactieadres Postbus 2758 3500 gt Utrecht Email: info@ingovernment.nl Abonnementen Professionals werkzaam bij de overheid op het gebied van (digitale) dienstverlening kunnen zich kosteloos abonneren op inGovernment via www.ingovernment.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomen heden, noch voor gevolgen hiervan. © Het is niet toegestaan om zonder voorafgaande toestemming van de uitgever artikelen of gedeelten daarvan over te nemen. over de vdp De Vereniging Directeuren Publieksdiensten (VDP) bestaat uit directeuren en managers verantwoordelijk voor overheidsdienstverlening. De 112 leden zijn werkzaam bij 75 gemeenten en vertegenwoordigen meer dan 8,5 miljoen inwoners. De VDP houdt zich bezig met strategische innovatie van dienstverlening zoals geformuleerd in de overheidsbrede visie op Dienstverlening 2020. De vereniging biedt een podium om het vakgebied te stimuleren en de leden te inspireren tijdens kwartaalbijeenkomsten. Partnerschappen inGovernment is eigendom van de Vereniging Directeuren Publieksdiensten. De VDP nodigt partners in de publieke sector uit om inGovernment coöperatief te realiseren. Ter aanvulling op nieuwsbrieven en websites van vakverenigingen, kan inGovernment een horizontaal platform bieden over alle betrokken domeinen heen waarin onafhankelijk wordt gecommuniceerd richting een gezamenlijke doelgroep. Partners ontvangen op basis van cofinanciering een positie in de redactieraad, mogelijkheid tot het leveren van inhoudelijke bijdragen en verzending van het magazine aan de achterban. U kunt uw interesse in het partnerschap kenbaar maken door een email te sturen aan vdp@publieksdiensten.nl Samen organiseren we de digitale overheid oproep Blijf op de hoogte van innovatieve ontwikkelingen Meld je (gratis) aan als online abonnee Vul het aanmeldformulier in op de website www.ingovernment.nl 17
artikel Lees inGovernment Online! inGovernment #4 2019 inGovernment platform v oor de digi tale o v e rh e i d september 2019 02 06 09 10 12 14 16 19 Digitaal platform met een democratische licentie Otto Thors in gesprek met Jan van Ginkel over de Interprovinciale Digitale Agenda (IDA) en de rol van moraliteit bij digitalisering Gemeente Nijmegen wil open en weerbaar zijn Martijn van der Linden over de IRMA-app als inlogmiddel zonder digitale voetafdruk Innovatietheater Xander Jongejan over nieuwsgierigheid als vereiste voor innovatie Gem, de chatbot voor Nederland Eline Kooijman over de reis van de innovatiegroep Chatbot van prototype naar pilot Samenwerken in Europa Renske Stumpel over het versterken van gemeentelijke innovatie met Europese co-financieringsprogramma’s Falen mag, maar doe het wel slim! Matthijs Goense over hoe slim te falen en mislukkingen in je voordeel te gebruiken Zaakgericht Werken anno 2019 Sven Blom over de veranderende rol van Zaakgericht Werken door Common Ground Colofon Meld je aan als gratis abonnee inGovernment #3 2019 inGovernment platform v oor de digi tale o v e rh e i d juli 2019 02 05 06 10 14 18 20 Werken aan een gemeenschappelijke basis Raymond Alexander over samenwerking en digitaal leiderschap Weet wanneer je moet stoppen Seger de Laaf over goede voorbeelden die navolging verdienen binnen de Nederlandse overheid De gemeente verandert Thijs Homan over zijn onderzoek naar ‘De Veranderende Gemeente’ De urgentie van digitale burgerrechten Anne de Zeeuw over de vraag hoe burgers zich vrij kunnen bewegen in de digitale stad Overheid moet in 2030 vooral eerlijk, begripvol en simpel zijn Yara Backx over het onderzoek van de Nationale ombudsman naar de relatie tussen burger en overheid Overheid in Contact Renata Verloop over de menselijke maat bij dienstverlening en digitalisering Colofon Meld je aan als gratis abonnee inGovernment #2 2019 inGovernment platform v oor de digi tale o v e rh e i d juni 2019 02 06 08 11 12 16 18 22 Innovatie is de enige constante Arent van ’t Spijker over continue innovatie binnen een wendbare organisatie Vijf redenen waarom datagestuurd werken niet altijd slaagt Marjolein Geesing over de praktijkdilemma’s van datagestuurd werken Alles transactie Mariane ter Veen over het versterken van datazelfbeschikking door de Common Ground In wat voor wereld leven wij? Xander Jongejan over begripsverwarring bij de systeem- en leefwereld Dienstverlening is een vak Bas Volleberg, Petra van Santen en Carla Jonker over de inzichten van de Belastingdienst Enthousiaste benadering zet mensen in beweging Marcel Fluitman over de inspiratie van het A&O fonds Gemeenten De kracht van segmenteren op betrokkenheid Anne van de Meerakker over het bepalen van communicatiestijl en participatievorm Colofon Meld je aan als gratis (online) abonnee! inGovernment #1 2019 inGovernment platform v oor de digi tale o v e rh e i d maart 2019 sensordataintegraal klantbeeld online communicatie innovatienetwerk smart city resilience smart city resilience omnichannel integraal klantbeeld klantreis dna dienstverlening sensordata integraal klantbeeld resilienceklantreis digitale vernieuwing sensordata smart city innovatienetwerk digitale vernieuwing smart city open ontwikkelplatform Omnichannel dienstverlening is van iedereen Welke kansen en bedreigingen bieden sensordata? Overbrug de kloof tussen klantgedrag en systeemlogica dna dienstverlening sensordata omnichannel klantreis innovatie netwerk omnichannel open ontwikkelplatform inGovernment #4 2018 inGovernment platform v oor de digi tale o v e rh e i d december 2018 algoritmes basisregistratie digitale overheid innovatie inlogmiddelen privacy by design basisregistraties fieldlab dienstverlening video algoritmes fieldlab dienstverlening data-ecosysteem fieldlab innovatie digitale overheid dienstverleningsconcept reskilling smart city privacy by design algoritmes Urban Data Centers bieden ecosysteem voor data-analyse Ministerie van BZK verbindt zich aan de buitenwereld data-ecosysteem datagestuurd werken hackathon Datafabriek als metafoor voor datagedreven werken reskilling reskilling data-ecosysteem datagestuurd werken datagestuurd werken inlogmiddelen eidas video inGovernment #3 2018 inGovernment platform v oor de digi tale o v e rh e i d september 2018 gebruiker centraal internetombudsman blockchain online communicatie legal delta samen organiseren klantreis online communicatie common ground smart city Kunnen gemeenten Common Ground samen organiseren? legal delta agenda digitale over klantreis Legal Delta biedt ecosysteem voor technologie, recht en bestuur Welke prioriteiten stelt de Agenda Digitale Overheid? klantreis informatiesamenleving agenda digitale overheid nl digibeter blockchain fieldlab dienstverlening nl digibeter serviceformules smart city samen organiseren fieldlab smart city inGovernment #2 2018 inGovernment bedrijfsvoering innovatie platform v oor de digi tale o v e rh e i d juni 2018 change informatiesamenleving studiereis denemarken algoritmen klachtbehandeling digitale identiteit ethiek robots digitale identiteit leading change dienstverlening dienstverlening data digitalisering informatiesamenleving Data, identiteit en algoritmen van grote invloed op positie overheid leading change digitalisering klachtbehandeling urban agenda Dienstverlening in Denemarken voorbeeld voor Nederlandse gemeenten? Urban Agenda versterkt digitaal leiderschap in Eindhoven urban agenda ethiek algoritmen robots bedrijfsvoering digitaliser data leading inGovernment #1 2018 inGovernment platform v oor de digi tale o v e rh e i d maart 2018 omnichannel disruptie privacyrechten agile & scrum samen organiseren innoveren snelserviceformule privacyrechten blockchain transformatie beeldtaal open source-ecosysteem transformatie privacyrechten open source-ecosysteem disruptie snelserviceformule Innovatieve overheid bloeit binnen decentrale netwerken innoveren dan eindeloos vergaderen beeldtaal agile & scrum Digitaal Stelsel Omgevingswet: Liever samen bouwen Digitaal leiderschap: Van experiment naar fundament omnichannel samen organiseren privacyrechten inGovernment #3 2017 inGovernment plus1-gemeente ict-infrastructuur platform v oor de digi tale o v e rh e i d december 2017 digitale transformatie common ground customer-obsessed regie op gegevens microservices leveranciersmanagement living labs stem-app samen organiseren blockchain common ground Vlaamse Virtuele Gemeente als referentiekader voor digitale transformatie overheidsinnovatie customer-obsessed Wanneer opent de plug and play overheidsAppstore? regie op gegevens Blockchain maakt overheidsinnovatie digitale identiteit data-infarct stem-app microservices plus1-gemeente dienstverlening goedkoper, sneller en transparanter inGovernment #2 2017 inGovernment #1 2017 inGovernment #4 2016 18 Word gratis online abonnee! Ga naar inGovernment.nl en meld je aan Ga naar inGovernment.nl en word online abonnee! Ga naar inGovernment.nl en word online abonnee! Ga naar inGovernment.nl en word online abonnee! Ga naar inGovernment.nl en word online abonnee! Laatste gedrukte exemplaar!
1 Online Touch