0

Haven Harderwijk lonkt Op bedrijventerrein Lorentz Haven zijn kavels beschikbaar (3,5 hectaren) voor watergerelateerde bedrijven. Aanwezig op Lorentz Haven zijn een openbare kade, bedrijven met op- en overslag voor derden alsook een containerterminal. Tevens ligt Lorentz haven op korte afstand van het regionale bedrijventerrein Lorentz III. Ook hier zijn kavels beschikbaar. Harderwijk is goed ontsloten over water (klasse 4), de weg (A28) en via het spoor, vliegveld Lelystad ligt op 15 autominuten rijden. Harderwijk heeft een aantrekkelijk woon- en leefklimaat voor uw medewerkers, met interessante ontwikkeling het Waterfront (www.waterfrontharderwijk.nl). N302 ties 2017 ties 2016 Inlichtingen: Jeroen kappers: j.kappers@harderwijk.nl Jos Disselhorst: j.disselhorst@harderwijk.nl www.harderwijk.nl/ondernemen/bedrijventerreinen_261 Lorentz III

Nederland is nog lang niet af Je hoort wel eens dat Nederland als aangeharkt landje bijna af is. Alle grote projecten zoals de Tweede Maasvlakte zijn inmiddels gerealiseerd. Maar niets lijkt minder waar als we wat nauwkeuriger kijken - bijvoorbeeld naar de havenlocaties in ons land. Het meest opvallend en zichtbaar zijn de binnenhavens als vestigingsplaats voor XXL-warehouses; warehouses groter dan 40.000m2 . Er is de laatste jaren sprake van een hausse aan dergelijke mega-distributiecentra die vooral een rol spelen in de e-commerce. De vestiging van Bol.com op het bedrijventerrein ‘Haven 8’ in Waalwijk is een goed voorbeeld. Het blijkt dat de binnenvaart en de binnenhavens een belangrijke faciliterende rol spelen in de interneteconomie bij de bevoorrading van dergelijke warehouses. Maar het blijkt ook uit de voortgaande groei van de binnenvaartterminals in ons land. Op de valreep is in 2016 een containerterminal in Weert geopend nadat eerder dat jaar al een terminal in Doesburg actief werd. Beide binnenhavens bestonden al, maar namen een zeer bescheiden positie in. Vooral de sterke groei van het binnenlandse containervervoer over water - van 1,1 miljoen TEU in 2007 naar 2,0 miljoen in 2015 - maakt deze terminals mogelijk. Containeroverslagbedrijf CTU is voorts in november 2016 gestart met de containeroverslag op een tijdelijke locatie bij Flevokust, een nieuwe binnenhaven bij Lelystad die eind 2017 wordt opgeleverd. Het mooie van locaties als Flevokust en Weert is dat deze locaties in de eerste studie naar de binnenhavens uit 2004: ‘Blue Ports: knooppunten van de regionale economie’ als “missing nodes” zijn aangemerkt. Langzaam maar zeker wordt het binnenhavennetwerk in ons land vervolmaakt! Ik voorspel voor de komende jaren de komst van nog meer binnenhavenlocaties in ons land. Want naast de internet-economie staan de biobased en circulaire economie op de drempel van een grote toekomst - een toekomst die ook voor deze sectoren vooral in binnenhavens plaats zal vinden. Nederland is nog lang niet af - en daar leest u alles over in deze actuele en aantrekkelijke publicatie! Bart Kuipers Erasmus UPT Havenlocaties 2017 - 3

Deelnemers in deze uitgave www.weert.nl www.harderwijk.nl www.cbrb.nl www.venlo.nl www.limburg.nl www.wessem.com www.kallebakker.nl www.bctn.nl www.bossers-fitters.nl www.montea.com www.steelportmaastricht.com www.eur.nl/rhv www.sprangerbouw.nl www.groningen-seaports.com www.husa.logistics.nl www.mcs-bv.nl www.smallingerland.nl www.leeuwarden.nl www.harlingen.nl www.heerenveen.nl www.gemeentesudwestfryslan.nl www.defryskemarren.nl www.jll.nl www.portofzwolle.nl DIGITALE DIENSTEN VOOR DE BINNENVAART www.nvm.nl www.binnenvaartnet.nl www.lelystad.nl/flevokust www.ask-romein.nl www.rws.nl www.hoogtij.com Logistics www.portofdenhelder.nl www.rvbgroep.nl www.groepheylen.nl www.movares.nl www.spieringslogistics.nl www.dynamis.nl www.mcabrabant.nl www.conferm.nl www.inlandports.eu www.oostpoort-dordrecht.nl www.portofmoerdijk.nl www.dealdrechtcities.nl Colofon www.evenementenhal.nl/ maritime Redactie en advertentie-exploitatie Jager Media D.A. Arthur Jager Postbus 2711, 7301 EE Apeldoorn T 0571 - 29 24 27 M 06 - 223 91 776 E sales@bedrijfshuisvesting.info Magazine Havenlocaties Nederland, jaargang 2017 4 - Havenlocaties 2017 Abonnementen Zie www.bedrijfshuisvesting.info Journalisten Hanny van Eerden, Caspar van Loo, Pieter Pulleman Website - X-Media Solutions - Monique Jager C000499 Vormgeving Studio Transparant Het magazine Havenlocaties Nederland wordt duurzaam geproduceerd. Fotografie Jager Media, Topview Luchtfotografie Bert Buiring Fotografie, Veendam www.heembouw.nl www.portofantwerp.be www.arnhem.nl

Havenlocaties Nederland 2017 Magazine over de zee- en binnenhavens van Nederland, gepresenteerd door provincies, gemeenten, kennisinstituten, brancheen belangenorganisaties, logistieke dienstverleners, containerterminals, vastgoedprofessionals en gevestigde bedrijven. Coverpresentatie: Multimodale Terminal De Kempen. De vernieuwde binnenhaven van BudelWeert aan de Zuid-Willemsvaart is bij uitstek geschikt voor het lokale bedrijfsleven. Terminalexploitanten: GVT Tilburg en Wetron Transport & Logistics Weert. Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) . . . . . . . . 10 Blueports Limburg bloeien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Nieuwe motoren voor de binnenhavens . . . . . . . . . . . . . . . . 22 In Groninger zeehavens nog volop ruimte . . . . . . . . . . . . . . 26 Intermodale logistiek vanuit Veendam . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Logistiek Intermodaal Netwerk.com (LINC) . . . . . . . . . . . . . . 33 Frisian Ports voor gezamelijk beleid en beheer . . . . . . . . . . . 34 De logistieke markt in beweging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Port of Zwolle, één loket voor schippers en vervoerders . . 38 De ontwikkelingen van Flevokust Haven . . . . . . . . . . . . . . . . 42 De grootste zeesluis ter wereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Zeehaventerrein HoogTij: plug & play . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Binnenhaventerrein Kooyhaven in Den Helder geopend . . . 52 De Haven van de toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Smart Hub terrein in Den Bosch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 ICT toepassingen voor Beatrixhaven Eindhoven . . . . . . . . . . 70 Digitale gastvrijheid van havens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 European Federation of Inland Ports (EFIP) . . . . . . . . . . . . . . 76 De binnenhavens van de Drechtsteden in 2045 . . . . . . . . . .80 Zeehaven Moerdijk, diversiteit en ondernemerschap . . . . . . 82 Intermodal Event van het Havenbedrijf Antwerpen . . . . . . . 88 Dit magazine wordt gemaakt voor het bedrijfsleven dat gevestigd is of zich wil vestigen in de havenlocaties van Nederland.

Nieuw leven in oude binnenhaven Budel: Multimodale Terminal De Kempen Medio februari arriveerde het eerste containerschip in de vernieuwde binnenhaven van Budel-Weert. Terminalexploitanten GVT Tilburg en Wetron Transport & Logistics Weert denken binnen enkele maanden al op een dagelijkse afvaart te zitten. 6 - Havenlocaties 2017 D e Multimodale Terminal De Kempen aan de Zuid-Willemsvaart voorziet in een lokale behoefte: de haven is bij uitstek geschikt voor het lokale bedrijfsleven. Wil Versteijnen, GVT: “De kracht van de terminal is een bedieningsgebied in een straal van pakweg twintig kilometer.” Ruimte en ambitie “Wij wilden ons bedieningsgebied vergroten. Deze regio was nog een grijze vlek op de multimodale kaart. Daarnaast vinden er volop logistieke activiteiten plaats én is hier de ruimte en de ambitie om te groeien: er is nog 200 hectare bedrijfsgrond beschikbaar in Weert-Cranendonck”, zegt Versteijnen. “Dat maakte het voor ons wel interessant.”

Intermodaal heeft de toekomst Wetron Transport & Logistics is al sinds 1995 actief in het gecombineerde vervoer per spoor en weg naar en van Italië. Paul Maas van Wetron ziet de deelname in de containerterminal als een logische uitbreiding van de intermodale activiteiten. Maas: “Met het open gaan van de Tweede Maasvlakte is intermodaal geen keuze meer, maar een verplichting. De toekomst ligt in het gecombineerde vervoer. We hopen hier ook nog een aansluiting te realiseren op de IJzeren Rijn, die hier net naast het terrein ligt.” Antwerpen en Rotterdam Multimodale Terminal De Kempen is mede tot stand gekomen dankzij een bijdrage uit het fonds Quick Wins Binnenvaart. Acht jaar geleden werden de eerste stappen gezet. Onderweg was er wat onvoorziene vertraging, maar dat is nu opgelost. De boten varen op en neer naar Tilburg, waar GVT de containers overlaadt op een groter schip voor het transport van en naar de haven van Rotterdam. Vanaf de Kempen is er wel een rechtstreekse afvaart naar de haven van Antwerpen. Kampershoek 2.0: ruimte voor logistiek aan de A2 De gemeente Weert geeft drie grootschalige logistieke kavels uit op bedrijventerrein Kampershoek 2.0. U kunt hier terecht voor kavels van respectievelijk 9, 10 en 15,5 hectare. Contact met de gemeente kunt u leggen via www.kampershoek.nl Tienduizend containers per jaar De gemeente Weert heeft de Multimodale Terminal De Kempen op 22 december vorig jaar opgeleverd en overgedragen aan de exploitanten Wetron en GVT. Die hebben de terminal verder gereed gemaakt voor de operatie met onder meer een reachstacker en een terminaltrekker. Het doel is om binnen vijf jaar een jaarlijkse overslag van circa 10.000 containers te realiseren. Een besparing van 80 vrachtautoritten per dag. Havenlocaties 2017 - 7

Verlengstuk van magazijn Versteijnen: “Containers die we eerder vanaf Tilburg hierheen truckten, gaan nu met de boot. Het voordeel van de boot is dat die in principe 24/7 kan varen en beter planbaar is dan vervoer over de weg. Je hebt als het ware een verlengstuk van je magazijn op het water, of op de terminal. Je vermijdt bovendien het hoge staangeld in de Rotterdamse haven.” Een ander voordeel is dat een lokaal geloste zeecontainer niet direct leeg terug hoeft naar Rotterdam of Antwerpen. “De lege container blijft op terminal De Kempen en die zetten we bijvoorbeeld enkele dagen later in om in de omgeving een uitgaande zending te laden.” Dagelijkse afvaart De twee logistieke dienstverleners zijn allebei voor de helft aandeelhouder in de terminal. De centrale planning gebeurt bij GVT in Tilburg. Wetron zorgt voor de lokale afhandeling. Voor de zomer moet er een dagelijkse afvaart zijn. Hiervoor zijn twee schepen beschikbaar: een van 28 TEU (20 foot equivalent unit) en een van 32 TEU. Beide logistieke ondernemers hebben ook de plannen voor fase twee al uitgewerkt en rond. Medio volgend jaar moet er pal naast het terrein van de terminal een distributiecentrum staan van 20.000 vierkante meter. Mathieu Dolders van de gemeente Weert ziet de ontwikkeling rond de haven tevreden aan. “De regio Weert is echt een onontdekt juweel voor de logistiek. Venlo richt zich op Europese dc’s. Tilburg loopt vol en Eindhoven richt zich veel meer op Brainport. Weert, Wetron bestaat dit jaar 55 jaar. Gestart als internationaal transportbedrijf, maar tegenwoordig meer en meer een allround logistiek dienstverlener. Sinds 1995 vervoert Wetron al transporteenheden per spoor naar Italië en weer terug. Dagelijks verzorgt Wetron diensten van en naar Benelux, Duitsland, Frankrijk, Iberica, de Alpenlanden en speerpunt Italië. Daarnaast beschikt het bedrijf over ruim 35.000 m² aan modern uitgeruste warehouses. Wetron verzorgt administratie, controle, warehouse management, value adding logistics en douane-activiteiten voor zijn klanten. V.l.n.r: Mathieu Dolders gemeente Weert, Wil Versteijnen GVT Tilburg, Paul Maas Wetron Transport & Logistics onder de rook van Eindhoven, is een prima plek voor Value Added Logistics-activiteiten in combinatie met de regionale maakindustrie. Hiervoor is op verschillende locaties binnen de gemeenten Weert en Cranendonck 200 hectare aan bedrijventerreinen beschikbaar, voor de milieuklassen 2 tot 5.” Haven met lange historie De haven bij Budel stamt uit 1880 en was in de jaren 60 van de vorige eeuw druk in gebruik voor de aanvoer van erts en de afvoer van gereed product van de plaatselijke zinkfabriek, de N.V. Kempensche Zinkmaatschappij, tegenwoordig bekend onder de naam Nyrstar. Harry Denis van Nyrstar: “De familie Dor, oprichters van de fabriek, hadden graag alles volledig onder de controle. De haven hoorde dus bij de fabriek. Tegenwoordig is de visie anders: alles wat niet bij de corebusiness hoort, stoot je af of probeer je te verwaarden.” Apart is dat de provinciegrens tussen Limburg en Brabant dwars door de haven loopt. De brug over de haven blijkt van de zink8 - Havenlocaties 2017

Kampershoek 2.0: ruimte voor logistiek aan de A2 De gemeente Weert geeft drie grootschalige logistieke kavels uit op bedrijventerrein Kampershoek 2.0. U kunt hier terecht voor kavels van respectievelijk 9, 10 en 15,5 hectare. Contact met de gemeente kunt u leggen via www.kampershoek.nl fabriek te zijn, de weg over de brug van Rijkswaterstaat. “Maar documenten waarop dat officieel is vastgelegd, ontbreken”, zegt Denis. Hij ziet de brug op termijn wel verdwijnen waardoor de monding van de haven groter kan worden. De weg zou dan om de haven heen gelegd kunnen worden. Momenteel gebruikt de zinkfabriek de haven alleen nog voor de afvoer van zwavelzuur als restproduct van de zinkproductie. De overige aan- en afvoer vindt plaats over het spoor of over de weg. GVT (opgericht in 1957) is een allround logistiek dienstverlener met een ‘multimodaal en duurzaam karakter’. In 1998 was GVT met het oprichten van de Barge Terminal Tilburg een van de voorlopers met het binnenlands vervoer van containers per binnenvaartschip. Het bedrijf heeft een omvang van 600 FTE en heeft dagelijks zo’n 300 trekkende eenheden op de weg. Daarnaast zijn er iedere dag 6 binnenvaartschepen en meerdere treinen onderweg. GVT is gespecialiseerd in fijnmazige 24-uurs distributie in de Benelux. << Havenlocaties 2017 - 9

Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) Goed geoutilleerd binnenvaartnetwerk van groot economisch belang Als Nederland haar internationale positie als vooraanstaand distributieland wil behouden en verbeteren, is visie op en strategische samenwerking voor een sterk en gezond binnenhavennetwerk een eerste voorwaarde. Dat zegt Eric Janse de Jonge, de nieuwe voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB). M et de komst van Eric Janse de Jonge ontstaan nieuwe ideeën en plannen van aanpak binnen de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) en de groeiende markt voor goederenvervoer over water. De belangenorganisatie vroeg hem zo’n half jaar geleden een voortrekkersrol te vervullen, vanwege zijn brede bestuurlijke ervaring. Janse de Jonge geeft blijk van fascinatie voor de dynamiek en potentie van de binnenvaart. Hij is zich bewust van de noodzaak om vaart te zetten achter het realiseren van sterke en gezond functionerende binnenhavens. “Voor onze wereldwijd bekende zeehavens is vandaag de dag een goed geoutilleerd binnenhaven en -vaartnetwerk onontbeerlijk,” zegt hij. “De NVB kan daarin veel betekenen. Zo bieden wij op diverse manieren ondersteuning om optimaal economisch profijt te behalen uit de kansen van de komende jaren,” zegt hij. Kansrijke sector Sinds zijn aantreden als voorzitter bezoekt hij binnenhavens in alle provincies om maximaal inzicht te verkrijgen in de sector, (potentiële) leden te ontmoeten en perspectieven te creëren voor nauwere samenwerking. “Samenwerking loont,” benadrukt hij. “We kunnen echt continu leren van elkaar en dat moeten we ook. Goederenvervoer over water heeft de toekomst.” De binnenvaart ontlast het overvolle wegennet en kent geen filevorming. Goederenvervoer over water is niet alleen strak te plannen, maar ook duurzaam, milieuvriendelijk en economisch interessant bij omvangrijkere ladingen. Strategisch samen optrekken “Daarom is de tijd rijp om nog meer samen op te trekken met aanverwante organisaties, zoals binnenvaartbrancheverenigingen Centraal Bureau voor de Rijn- & Binnenvaart en Koninklijke BLNSchuttevaer,” vervolgt hij. “Zonder dat er ook maar enigszins sprake is van een fusie-oogmerk, kunnen we prima gezamenlijk knelpunten aanpakken en oplossen. Zo groeien we spelenderwijs snel naar een doeltreffende krachtenbundeling en kunnen we wanneer nodig direct één front vormen en samen strategie bepalen. We moeten elkaar meer gunnen, de ruimte geven en ondersteunen. Dat betekent dat we de kracht moeten opbrengen om zaken te verdelen, zodat we er uiteindelijk allemaal beter van worden. De NVB wil vooral versnipperde lobby te vermijden. Zo kunnen we samen synergie bereiken.” Heldere visie Van essentieel belang acht Janse de Jonge de ontwikkeling van een heldere visie op de toekomst. “Dat geldt zowel voor de afzonderlijke havens als voor de samenwerkende havenregio’s,” geeft hij aan. “Zonder visie is het moeilijk om schaalvergroting te realiseren en te behouden en om adequaat in te spelen op kansen die zich voordoen. Ook moeten we op gemeentelijk en regionaal niveau meer bekendheid genereren voor de huidige economische spin-off en de perspectieven van de havens.” Janse de Jonge wijst daarnaast op de systeemverantwoordelijkheid voor de nationale zee- en binnenhavens van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. “Om daadwerkelijk de noodzakelijke, centrale regie te kunnen nemen, moet ook het ministerie allereerst een duidelijke visie ter tafel leggen,” zegt hij. “De NVB kan - uiteraard tegen betaling - helpen bij de totstandkoming van Belangenorganisatie De Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) behartigt de professionele belangen van ruim zestig aangesloten leden, waaronder provincies, gemeenten en havenbedrijven. Daarnaast heeft de NVB geassocieerde leden, zoals consultants op het gebied van water- en havenmanagement. De NVB is gesprekspartner voor en verzamelaar en ontsluiter van kennis op het gebied van binnenhavenbeheer, vaarwegen, zeehavens, binnenvaart en andere modaliteiten. De organisatie informeert haar leden via een jaarcongres, het NVB Nieuws, nieuwsbrieven, sociale media, masterclasses voor beginners en gevorderden en regionaal en thematisch overleg. Veghel 10 - Havenlocaties 2017

Speerpunten NVB > Het delen van kennis en adviseren inzake regionale en landelijke samenwerking in het kader van gewenste, toekomstbestendige binnenhavenontwikkelingen. > Het ontwerpen van modellen, databanken en slimme systemen om steeds meer zowel uniform als efficiënt te kunnen beheren, begroten, havengelden vast te stellen en te innen. > Het opstellen en bijhouden van de Binnenhavenmonitor. > Het internationaal behartigen van de belangen van de Nederlandse binnenhavens in de vorming van het Europese transportnetwerk (TEN-T). De website havens.binnenvaart.nl biedt met het beleidsplan 2016-2020 een overzicht van alle speerpunten van de NVB. die visie en het traject professioneel opstarten. Daarvoor is eveneens samenwerking met andere partijen van cruciaal belang. Ik ben het met velen eens dat de drukke Randstad moet worden ontlast. Dat is heel goed mogelijk via een verschuiving richting bijvoorbeeld Twente, Zwolle, Limburg, maar ook Friesland. Daar liggen binnenhavens en bedrijventerreinen waarin we duurzaam zouden moeten investeren. De NVB wil hier dan ook zeker het ministerie bij betrekken. Verder moet onder meer model shift de nodige aandacht krijgen.” Netwerken Om partijen dichterbij elkaar te brengen, gaat de NVB, naast haar landelijke jaarcongres, ook regionale netwerkbijeenkomsten organiseren. “Zo willen we het delen van kennis en het vergroten van de onderlinge samenwerking stimuleren. Ook ledenwerving maakt deel uit van de nieuwe plannen, evenals een nog in te richten database/ CTU Tiel Brede bestuurlijke ervaring Oud-politicus Eric Janse de Jonge kreeg de afgelopen decennia bekendheid als publicist, lid van de Eerste Kamer der Staten Generaal en lid van de Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant, waarbinnen hij onder meer was belast met infrastructuur en mobiliteit. Ook was hij ambassadeur Stedelijke Distributie voor het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Eerder werkte hij als docent Staats- en Bestuursrecht aan de Universiteit van Tilburg en vervulde hij - opvolgend - gemeentelijke bestuurstaken. Naast voorzitter van de NVB is Janse de Jonge momenteel voorzitter van het Nationaal Beraad Openbaar Vervoer (NVOB) en lid Raad van Toezicht van vier, uiteenlopende stichtingen. community op het besloten gedeelte van de website, dat alleen voor onze leden toegankelijk is. In deze database/community gaan we documenten verzamelen, die handelen over havenvisies, -studies, -verordeningen, -samenwerkingen, -tarieven en nog veel meer. We willen overal de service verbeteren. Dat kunnen we echter onmogelijk doen met de huidige opbrengsten, al treden er nog steeds nieuwe leden toe. Daarom willen we de - te lage - contributie verhogen; overigens op een redelijke manier. Havenomvang en tonnage overslag, evenals krachtenbundelingen van meer havens zijn bepalend voor de hoogte van individuele contributies,” aldus Janse de Jonge. Het NVB jaarcongres 2017 vindt plaats op 6 oktober in Groningen bij Groningen Seaports, gemeente Groningen en Provincie Groningen. << Meer informatie: Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) Eric Janse de Jonge, voorzitter Vasteland 78, 3011 BN Rotterdam 010 – 7989840 nvb@binnenvaart.nl havens.binnenvaart.nl Eric Janse de Jonge Born Nijmegen Havenlocaties 2017 - 11

Industriehaven Venloo Al vier jaar op rij wint Venlo-Venray de verkiezing van Nederlandse Logistieke Hotspot. Van de twaalf edities van deze verkiezingen zette de Noord-Limburgse regio er maar liefst negen op haar naam. Ook op de diverse Europese ranglijsten voor logistieke topregio’s doet Venlo-Venray het al jarenlang goed. Zo werd de regio vorig jaar voor de tweede keer uitgeroepen tot beste vestigingslocatie voor Europese distributiecentra. De basis van dit succes is de strategische ligging, tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen en het Europese achterland in en vlakbij het Duitse Ruhrgebied. Die ligging, in combinatie met de uitstekende bereikbaarheid via de modaliteiten weg, water, spoor en lucht, maken het gebied aantrekkelijk als vestigingsplaats voor logistieke bedrijven. Zo bouwen zowel DB Schenker als Vida XL momenteel nieuwe distributiecentra in Venlo. Dat van Vida XL wordt met ruim 100.000 m² zelfs het grootste e-commerce distributiecentrum van Nederland. Ook de Venlose Industriehaven is onderdeel van en facilitair aan de logistieke VAL- en VAS- activiteiten binnen de Hotspot voor wat betreft de modaliteit vervoer over water. Zowel containers als bulk worden er in steeds grotere volumes overgeslagen. Binnen industrieterrein Venlo Trade Port zijn ook nog de spoorwegterminals van ECT en Cabooter gelegen van waaruit het zgn. synchromodale vervoersconcept gepraktiseerd kan worden. Sinds de recente vergroting van de sluizen in de Maas door Min I&M / RWS is de haven bereikbaar voor de zgn. Vb schepen (koppelverbanden tot 200 meter), waardoor de schaalvergroting in de binnenvaart optimaal benut kan worden. Doordat de autowegen en de spoorwegen steeds meer aan hun maximumcapaciteit komen is vervoer vanuit de zeehavens over water naar het achterland en visa versa een veilig, milieuvriendelijk, geruisloos en betrouwbaar alternatief. Zeker als het niet tijd kritische goederen betreft. Op het water is wat Venlo betreft voldoende ruimte. Niet alleen de bereikbaarheid over water gezien vanuit de zeehavens is als goed te kwalificeren, ook die voor de rest van Nederland. In feite geldt dat voor het hele West- Europese vaste land. Voordeel van de binnenvaart is dat grote hoeveel heden goederen binnen een redelijk tijdsbestek kunnen worden vervoerd, waardoor files en overbelaste treinpaden worden beperkt in het voordeel van een goede trimodale bereikbaarheid, geheel overeen komstig de uitgangspunten die zijn vastgelegd bij de beleidsontwikkeling van de Modal Shift. Voor meer informatie: Jan Mulders, beleidsadviseur economie Mobiel: 06 - 21 54 72 42 Email: j.mulders@venlo.nl 12 Haties 2017

Blueports Limburg bloeien Hoofdinfrastructuur Limburg Rotterdam/ Amsterdam Blueports Limburg is een pact Een akkoord om de tien Limburgse binnenvaarthavens nog sterker te maken dan ze al zijn. En dat werkt. De Limburgse havens zijn namelijk top. Of het nu om containers gaat of bulk. Dat niet alleen. De Limburgse havens hebben puike aansluitingen op weg-, spoor- en luchtvrachtvervoer. Met dagelijkse verbindingen op Rotterdam, Antwerpen en Duisburg. Dat betekent ook dat voor elk Limburgs bedrijf de binnenvaart dichtbij is. Steeds meer verladers ontdekken dat. En de Europese distributiecentra. Als paddenstoelen schieten ze uit de grond in Limburg. Ze zorgen voor een ongekende groei van transport en van banen. weg water rail luchthaven Overslag locatie Railterminal Barge Terminal Barge- en railterminal Blueports Limburg: - 10 havens - € 600 miljoen omzet - 5300 medewerkers - 1113 hectare bedrijventerreinen In zes Limburgse havens staan moderne kranen voor containeroverslag. Dat zijn Wanssum, Venlo, Roermond, Weert, Born en Stein. De capaciteit in Wanssum en Venlo wordt in 2018 vergroot. Logistiek, binnenvaart incluis, heeft de continue aandacht van overheid, onderwijs en ondernemers samen. Door die inspanningen is Limburg inmiddels een belangrijk epicentrum van logistiek Nederland. De regio Venlo-Venray is al meermaals uitgeroepen tot de logistieke hotspot van ons land. << Antwerpen Weert Roermond Leudal Düsseldorf Duisburg Maasgouw IJzeren Rijn niet in gebruik Rotterdam Rotterdam/ Amsterdam TCT Venlo TCT Venlo Duisburg Helmond Cabooter Venlo Duisburg Gennep A 77 Airport Weeze Wanssum Goch/ Duisburg Mönchengladbach/ Düsseldorf Hoofdinfrastructuur Limburg Born A46 weg water rail luchthaven Overslag locatie Railterminal Barge Terminal Barge- en railterminal spoorlijn Lanaken Railport Lanaken anakenn Maastricht Maastricht Aachen Airport SLE Maastricht A79 Düsseldorf Stein Chemelot Antwerpen Aken/Köln 1702 1409 0 2km 10km Luik/Antwerpen Havenlocaties 2017 - 13 n j M A 61 A2 a A2 a a M a e s o r u t s l i Brabantroute A 52 B56 N 297n Zu i l d i n j A73 A2 A73 A 57 A67 A4 A 40 A76 A76

Wessem Port Services De multimodale poort naar het achterland Ideaal gelegen in de Euregio met een uitgebreid netwerk van binnenvaartwegen, snelwegen en spoortrajecten, zijn de multimodale havens in Maastricht, Stein, Wessem en Lanaken (B) dé perfecte achterlandhavens voor verdere distributie naar het Europese ‘hinterland’. “I n de afgelopen jaren is er bij Wessem Port Services (WPS) bijzonder veel geïnvesteerd op de eigen haventerreinen (30 Ha) om allerlei vormen van transport, opslag en overslag mogelijk te maken” vertelt Peter van Gemert, commercieel directeur van de WPS Group. Sinds de oprichting in 1968 heeft het familiebedrijf zich steeds verder weten te ontwikkelen tot een allround, grensverleggende, innovatieve, logistieke dienstverlener die voor haar klanten een gedeelte of de hele supply-chain van grondstoffen of eindproducten kan orkestreren. Met deze schat aan ervaring kan men haast elke logistieke uitdaging aan en is WPS reeds voor vele gerenommeerde zeehavenbedrijven en industriële klanten in Nederland en België de ideale poort in het achterland. De totale overslag is mede dankzij deze zakenpartners in de afgelopen jaren gestegen tot ca. 4,5 miljoen ton. Jaarlijks handelen zij ca. 3.000 schepen via de binnenvaart af. Het bedrijf is met haar logistieke services actief in diverse industrieën zoals bijvoorbeeld chemie, biomassa, bouw, infra, recycling, mineralen, metaal etc. Zij spitst zich daarbij met name op droge bulk stromen, stukgoed en wereldwijde containertransporten. Met een uitgebreid en modern machinepark handelt men alle bulk scheepsladingen af op de kades, de achter-terreinen of direct op vrachtwagens. Het transport naar de klanten in de regio of in het achterland kan uitgevoerd worden door de eigen kipper vloot. “Dagelijks zijn er meer dan 80 vrachtwagens voor ons onderweg”. 14 - Havenlocaties 2017

Havenlogistiek • Bulk overslag • Break bulk overslag • Buitenopslag verhard • Overdekte opslag • Silo opslag • Vloeistofdichte vloeren • Uitgebreide vergunningen Multi modaal transport • Wegtransport • Containervervoer • Railtransport • Binnenvaart • Short Sea zeevaart Jaarlijks handelen wij ca. 3.000 schepen via de binnenvaart af Tussentijdse opslag is mogelijk op de verharde kades, in diverse gesloten hallen (35.000 m2 ), op vloeistofdichte vloeren of op de vele verharde terreinen waarover men beschikt. WPS verzorgt daarnaast met haar goed opgeleid personeel (VCA**) ook allerlei logistieke activiteiten op de locaties van haar klanten. De havenlocatie in Stein, gelegen aan het Julianakanaal Vb, is met haar 2,5 Mio. ton overslag één van de grootste binnenhavens van Nederland en is uniek vanwege de directe spooraansluiting en de meer dan 1 km lange kade met 7 overslagpunten. WPS biedt daarnaast wereldwijd huis-huis containertransporten aan en maakt gebruik van een dagelijkse containerdienst per schip naar de haven van Antwerpen en per spoor naar diverse plaatsen in Noord-Italië. In de Beatrixhaven te Maastricht heeft WPS uitgebreide mogelijkheden om droge bulk op te slaan, te behandelen via breek/zeefinstallaties en zijn er legio mogelijkheden om producten te (her) verpakken in Big Bags of deze te verbulken in silowagens. Net over de grens, in Lanaken langs het Albertkanaal biedt men ook multimodale logistieke activiteiten aan. Hier zijn alle mogelijke opties voorhanden om bulkgoederen of zelfs stukgoederen in de diverse warehouses te behandelen. Onlangs is er nog een nieuw terrein van 2 Ha aangekocht. “Kortom, met deze havenpareltjes in beide landen zijn we prima in staat om de groeiende goederenstroom van en naar de zeehavens in goede banen te leiden” besluit Peter van Gemert. << Value added logistics • Breken, zeven, mengen • Verbulken naar silowagen • Big Bags vullen/ompakken • Verticale containerbelading • Insourcing op klantlocatie Wessem Port Services Group BV T +31 46 474 7777 info@wessem.com www.wessem.com Havenlocaties 2017 - 15

Snelgroeiende containerterminal Roermond vult gat in de markt Terminaloperator BCTN en op- en overslagbedrijf Kalle en Bakker openden halverwege vorig jaar een containerterminal in Roermond. Na een rustige start is het nu ‘volle bak’ in de Willem Alexanderhaven en hebben beide bedrijven het al over uitbreidingsplannen. “We voorzien duidelijk in een behoefte.” W illem Bakker verwelkomt de drukte, heeft er duidelijk ook plezier in. “Natuurlijk hebben we ‘sales’ gedaan, maar we zijn op zoveel plekken nog niet geweest, zoals in en rond Mönchengladbach in het Log4Mg gebied. We vullen een gat in de markt en dat komt door onze ligging aan diep vaarwater, precies tussen Born en Venlo.” Kalle en Bakker Kalle en Bakker exploiteert betoncentrales en verzorgt diensten op het gebied van op- en overslag van allerlei bulkgoederen. De geschiedenis van het bedrijf begint als de binnenvaartschippers Bram Kalle en Wim Bakker begin jaren 60 in Roermond en Nederweert aan wal gaan en 16 - Havenlocaties 2017 Willem Bakker: “Het grote voordeel van de Maas is dat er nooit laag water is, in tegenstelling tot de Rijn. Vorig jaar moesten de reders daar terug naar twee containerlagen. Daar houden ze niet zo van en dat is een kans voor ons.” een zand- en grindhandel beginnen. “Dat was de basis voor de later betoncentrales”. Voor het laden en lossen van de schepen beschikte het bedrijf over kranen op beide locaties en al gauw werden die ook ingezet voor derden.

Jan-Jaap Kroft: “BCTN heeft constant zes schepen in de vaart van en naar Antwerpen en Rotterdam. Dat geeft veel flexibiliteit en rust.” Alleen doen of met partner? Het idee van een containerterminal stamt uit 1998. En hoewel er toen al potentie was verdween het plan in de koelkast om er drie jaar geleden pas weer uit te komen. In 2014 betrok Kalle en Bakker haar huidige locatie: drie hectare grond en een kade van 330 meter. Een marktonderzoek bracht de potentie van een Roermondse containerterminal naar voren. En toen was de vraag: alleen doen, of met een partner? Vaarschema en netwerk Bakker koos voor het laatste. “We hadden direct een klik met de mensen van BCTN. Het bedrijf heeft een netwerk in België en Nederland. Roermond was precies de ontbrekende schakel in haar netwerk. En Roermond: onbekende logistieke hotspot Naast Kalle en Bakker zijn er toonaangevende bedrijven in de haven gevestigd zoals Metaalrecycling Jos Menten, Varo Energy brandstoffendepot, papierfabriek Smurfit Kappa en het beursgenoteerde Sif, dat marktleider is in grote offshore staalconstructies. Daarnaast heeft de regio de nodige logistieke bedrijven en maakbedrijven, onder andere Rockwool, Akzo en de zes vestigingen van UPS. Vlak over de grens in Duitsland zitten de distributiecentra van Zalando, C&A en Esprit. “Potentie genoeg”, zegt Bakker. “Er gebeurt in Midden-Limburg heel veel op logistiek gebied, maar het is niet heel erg bekend. We staan nu op de 14e plaats in de Logistieke Hotspot verkiezing, terwijl een plek in de top 10 gerechtvaardigd zou zijn.” samen sta je sowieso sterker. Een continu vaarschema en een netwerk zijn belangrijk voor een containerterminal. BCTN heeft constant zes schepen in de vaart tussen haar terminals en Antwerpen en Rotterdam. Dat geeft veel flexibiliteit en rust.” Jaap-Jan Kroft van BCTN: “Bovendien varen wij alleen met klasse V schepen over de grotere waterwegen. Dat betekent meer containers op een schip en dus lagere kosten voor de opdrachtgevers.” Zesde BCTN terminal Roermond is voor BCTN de zesde terminal. De andere vijf zijn: Alblasserdam, ’s-Hertogenbosch, Nijmegen, Venray en Meerhout (B). Binnenkort opent BCTN een nieuwe locatie in geel, ook in België. Met Roermond complementeert BCTN het ‘zuidelijke netwerk’ en heeft het een strategische locatie ten opzichte van Venlo en het Duitse achterland. Kroft: “De samenwerking met een regionale partner maakt het sterk. Het zorgt voor flexibiliteit en voor bekendheid in de markt. De huidige groei komt ook voort uit die combinatie.” Bakker voegt toe: “De eigen op- en overslagwerkzaamheden van Kalle en Bakker en de werkzaamheden voor de terminal sluiten mooi op elkaar aan. Heel veel functies overlappen: machinisten, planners, vrachtwagenchauffeurs. Dat zorgt ervoor dat we heel flexibel zijn.” Beide heren verwachten dit jaar uit te komen op 15-20.000 TEU. Uitbreiden van de terminal ligt in het verschiet. Kroft: “We gebruiken nu ongeveer een derde van het totale terrein.” << Connecting the Flows Havenlocaties 2017 - 17

Een betrouwbare taxatie van commercieel vastgoed veronderstelt ervaring en deskundigheid. Maar net zozeer inzicht in de branche en in de lokale en regionale vastgoedmarkt. Bossers & Fitters vertelt u precies waar het op staat. Beleggers, projectontwikkelaars, financiers, overheden en eindgebruikers vertrouwen op de eenduidige waarderingen van onze (register)taxateurs. Onze taxatierapporten zijn helder, objectief en uitstekend gedocumenteerd. Wij taxeren kantoren, winkels, bedrijfsruimten, beleggingen, logistieke complexen en combinatiegebouwen. Maar ook specifieke objecten als horeca- en leisurevastgoed en grondposities. Volstrekt onafhankelijk. Daarmee bieden we een solide en verantwoorde basis voor onder meer: Onze taxateurs zijn ingeschreven bij de Stichting VastgoedCert, aangesloten bij het Taxatie Management Instituut (TMI), lid van de beroepsvereniging voor vastgoedprofessionals VastgoedPro en tevens lid van het NRVT. • Aanvaag of beoordeling hypothecaire (her)financiering • Aan- en verhuurbeslissingen • Aan- en verkoopbesluiten • Interne doeleinden (jaarcijfers, fiscaliteiten) • Vaststellingsovereenkomst belastingdienst • Contra-expertise WOZ • Residuele grondwaardebepalingen • Periodieke canonherziening bij erfpacht • Arbitrage bij huurprijsgeschillen Bossers & Fitters, als u zeker wilt weten wat uw vastgoed waard is. Taxateur Rob Sanders RT taxrob@bossers-fitters.nl 06 – 13 62 37 41 NRVT registratienummer RT338997714 Taxateur Bas Deitmers RT bas@bossers-fitters.nl 06 – 13 35 25 49 NRVT registratienummer RT341514024 AAN- EN VERKOOP | AAN- EN VERHUUR | BELEGGINGEN | TAXATIES | ADVIES | NIEUWBOUW BOSSERS & FITTERS Bedrijfshuisvesting B.V. Beemdstraat 48 5652 AB Eindhoven T. 040 250 70 60 www.bedrijfshuisvesting.nl www.bossers-fi tters.nl 18 - Havenlocaties 2017 info@bossers-fi tters.nl

SPACE FOR GROWTH MONTEA IN EEN NOTENDOP Montea is een beursgenoteerd investeerder in logistiek vastgoed in België, Nederland en Frankrijk. Ons team van logistieke vastgoedexperts creëert samen met de klant de ideale vastgoedoplossing. Wij bouwen dit logistiek vastgoed niet enkel samen met en op maat van de klant, we behouden het eveneens lange termijn in portefeuille. Al onze gebouwen bevinden zich op belangrijke logistieke kruispunten en voldoen aan de strengste normen. Hierdoor is Montea een referentiespeler op de logistieke markt en een waardevolle partner voor haar huurders. We blijven steeds gefocust op de toekomst want we willen oplossingen bieden die tegemoet komen aan de nieuwe uitdagingen van onze klanten. Innovatie is ons doel. Dit doel streven we na in samenwerking met onze klanten en onze partners. Met een sterke visie op de toekomst helpen wij onze huurders graag groeien. MONTEA BIEDT U: Rent a warehouse U wenst een opslagruimte te huren? Een selectie van gebouwen in Nederland, België en Frankrijk is beschikbaar voor verhuur. Build-to-suit Samen bouwen we uw kwalitatieve en duurzame magazijn. Zo huurt u een logistiek gebouw dat volledig past bij uw visie en behoeften. Sale & rent-back Uw vastgoed omzetten in werkkapitaal? Dat kan! Wanneer u ons uw magazijn verkoopt, kunt u het nadien weer van ons huren. Voor meer informatie: Hylcke Okkinga +31 (0) 88 2053 888 Montea Ellen Pankhurststraat 1c 5032 MD Tilburg Havenlocaties 2017 - 19

Steelport Maastricht: zeven innovatieve staalbedrijven op een postzegel Zeven Maastrichtse bedrijven en de gemeente Maastricht werken samen onder de noemer Steelport Maastricht. Speerpunten zijn een gezamenlijke benadering van de arbeidsmarkt, synergie behalen aan de inkoopkant en in de logistiek. En – niet onbelangrijk – een groei realiseren van twintig procent. Bedrijven die zich willen aansluiten, zijn welkom, zegt woordvoerder Friso de Vries. Ook fysiek is er ruimte in de Beatrixhaven. D e staalbedrijven bevinden zich binnen een straal van 500 meter rondom de Beatrixhaven. Er werken een kleine duizend staalspecialisten. Gezamenlijk vervoeren de staalbedrijven circa twee miljoen ton staal door de binnenhaven. Daarnaast is er een railverbinding en ook over de weg is de bereikbaarheid prima. De Vries: “De infrastructuur is hier optimaal. Nergens in Europa vind je op zo’n compact terrein, zo’n compleet staalaanbod. Dat, in combinatie met de strategische ligging, in het hart van industrieel Europa en tussen de havens van Antwerpen en Rotterdam, maakt Steelport Maastricht uniek.” Hightech machines De bedrijven zijn deels concurrenten van elkaar, maar zijn vooral aanvullend. “We zijn alle zeven mkb-bedrijven en door samen te werken en ons te profileren als een geheel willen we meer bekendheid genereren.” Die bekendheid is nodig. Ten eerste richting de markt voor het aantrekken van nieuwe klanten. Dat gaat al best

De bedrijven in het cluster zijn: Zuid-Nederlandse Buizen, Tata Feijen Service Centre, Tata Multisteel Service Centre, Laura Metaal, Maasstaal, Steel Solutions en Vogten Staal. Het initiatief wordt ondersteund door de gemeente Maastricht, Provincie Limburg, Limburg Economic Development en ELC Limburg. SteelSolutionsGlobal Distribution De bedrijven in Steelport bieden een groot scala van producten en diensten: - Decoilen en slitten van warmgewalst (hoge sterkte) staal. - Decoilen en slitten van koudgewalst en bekleed staal. - Coil- en plaat beitsen. - Warehousing van staal en staalproducten (barge, train and truck). - Lange producten (profielen) uit voorraad. - Buizen en aanverwante producten uit voorraad. - Snijden, knippen, zetten, verspanen en (robot) lassen. Friso de Vries: “Al deze staalactiviteiten op een postzegel. Dat is uniek en biedt een enorme leverzekerheid aan onze klanten.” goed, want de bedrijven groeien. Er wordt volop geïnvesteerd, onder meer in een nieuw, geautomatiseerd magazijn en in nieuwe installaties. “Echte hightech machines, zoals een slitmachine die de messen volautomatisch samenstelt voor het snijden van de rollen. Of een meetinstallatie met vision- en lasertechnologie.” Arbeidsmarkt De andere reden om samen meer te profileren is de arbeidsmarkt. “Die staat onder druk. Mechanisch Operators en onderhoudstechnici zijn moeilijk te vinden. Daarom laten we zien dat we een moderne industrie zijn met mooie carrièrekansen. En we werken samen met het regionale ROC aan een opleiding Mechanisch Operator. Die start in april.” In de Beatrixhaven is nog 5,5 ha aan bouwrijpe kavels beschikbaar aan het water. Deze zijn geschikt voor zwaardere industrie en worden door de gemeente Maastricht uitgegeven. De Vries ziet het wel zitten als een klant of dienstverlener ‘aanschuift’. “Een snijbedrijf als klant. Of een laboratorium voor staalanalyse. Want nu sturen we allemaal onze monsters naar laboratoria in diverse landen. Als er maar iets komt dat het totaal versterkt. Wij geloven dat het geheel meer is dan de som der delen.” << Havenlocaties 2017 - 21

Nieuwe motoren voor de binnenhavens W ereldwijd is in de economische groei een wisselend beeld te zien in de afgelopen jaren. In 2016 lieten de meeste landen weer groei zien, hoewel het groeiniveau lager is dan voor de crisis. Het Nederlandse bruto binnenlands product groeide in 2016 met 2,1% (CBS, 2017) Maar in China, toch een van de belangrijkste motoren van de wereldeconomie, zijn al jaren teruglopende groeipercentages te zien. Deze macro ontwikkelingen hebben, in meer of mindere mate, invloed op de binnenvaart en binnenhavens in Nederland. Want als de haven van Rotterdam, de traditionele motor van het vervoer van en naar de binnenhavens, te maken krijgt met teruglopende bulk- of containeroverslag heeft dit direct invloed op de binnenvaart. Hoe staat die binnenvaart er anno 2017 voor? Wat zijn de ontwikkelingen in binnenvaart, binnenhavens en achterlandvervoer in 2016 geweest? De Erasmus Universiteit Rotterdam heeft een kwalitatieve inschatting gemaakt om te bepalen hoe de binnenhavens er anno 2017 voor staan. Eerst een korte blik op het verleden. Uit de binnenhavenmonitor 2015 blijkt dat de directe werkgelegenheid in de binnenhavens in Nederland 66,9 duizend werkzame personen was, de gezamenlijke directe toegevoegde waarde 8 miljard euro bedroeg en de totale toegevoegde waarde, dus direct en indirect opgeteld ongeveer 12,6 miljard euro. Maar is dit nog steeds het geval in 2017? Want er is het nodige gebeurd in de binnenvaart en in de binnenhavens. Op basis van een analyse van recente investeringen en ontwikkelingen in goederenstromen Door Martijn Streng, Erasmus Universiteit Rotterdam lijkt de economische impact van de binnenhavens minstens op niveau gebleven in 2016. Ontwikkelingen in binnenvaart De omzet in de binnenvaart is tussen 2012 en 2015 licht toegenomen maar in 2016 weer flink gedaald. Deze omzet blijft afhankelijk van de balans tussen prijs en hoeveelheid. De volumes in de binnenhavens zijn wel gegroeid (Figuur 1 en Figuur 2), maar er is ook constante druk op de prijzen; dit komt doordat net als in de zeevaart, overcapaciteit aanwezig is in de binnenvaartmarkt. Omdat er vooral in 2015 (langere) periodes zijn geweest waarin de waterstanden in de rivieren laag waren, kon deze overcapaciteit voor een (groot) gedeelte worden ingezet. Immers, minder lading per keer kunnen meenemen, betekent meer schepen inzetten of 22 - Havenlocaties 2017

vanuit Rotterdam. Deze ontwikkeling is - naast de veelgenoemde rol van de biobased en circulaire economie - een van de nieuwe motoren voor de ontwikkeling van de binnenhavens. Binnen reeds bestaande havens voeren containergerelateerde ontwikkelingen de boventoon. Nedcargo heeft in december 2016 definitief groen licht gekregen voor de bouw van een nieuw distributiecentrum van 60.000 m2 nabij de container terminal in Alphen aan den Rijn. Naar verluidt zou dit DC 250 banen opleveren, hoewel de daadwerkelijke impact kan afwijken. XPO Logistics gaat een nieuw distributiecentrum in Venlo bouwen van 60.000 m2 , een van de grootste vestigingen van XPO Logistics in Nederland. Ook Schenker Logistics BeNeLux bouwt een multi-user warehouse van 50.000 m2 in Venlo, startend in januari 2017. In de haven van Tilburg investeert GVT Group of Logistics 12 miljoen euro in zijn vestiging, voor een tweede kraan bij de containerterminal, extra laad- en losplaatsen en een nieuwe loods van 20.000 m2 . vaker moeten varen. Hierdoor nam de overcapaciteit in de sector tijdelijk af en werd de onderhandelingspositie van de schippers over de vrachttarieven versterkt. Naast hogere vrachtprijzen werd ook een verplichte toeslag voor laag water in rekening gebracht aan klanten. Maar dankzij de hogere waterstanden daalden de vrachttarieven weer sterk en lagen ze in het tweede kwartaal van 2016 op het laagste niveau in twee jaar. Daarnaast daalden ook de kosten voor de binnenvaarders in de jaren 2014, 2015 en 2016, voornamelijk door lagere brandstofprijzen als gevolg van de lage olieprijs. Deze prijs- en waterstandontwikkelingen in de binnenvaart hebben uiteraard ook invloed op de binnenhavens. Maar de situatie in de Nederlandse binnenhavens wordt door veel meer variabelen beinvloed. De vestiging van een distributiecentrum, gemeentelijke- of private investeringen in de binnenhaven, tijdelijke onbereikbaarheid van de binnenhaven door bijvoorbeeld de aanvaring met de stuw bij Grave zijn allemaal voorbeelden van variabelen die de positie en ontwikkeling van binnenhavens bepalen. Voor deze kwalitatieve inschatting van hoe de binnenhavens er voor staan is gekeken naar de belangrijkste ontwikkelingen en investeringen. Ontwikkelingen in binnenhavens Er zijn op diverse plaatsen nieuwe terminals ontwikkeld/in ontwikkeling. Voor de kust van Flevoland wordt momenteel volop gebouwd aan Flevokust, een multimodale containerterminal en nat bedrijventerrein waar ambitie is om in 2020 90.000 TEU over te slaan. In december 2016 is in Weert de nieuwe multimodale terminalhaven opgeleverd, waar binnen 3 tot 5 jaar 10.000 TEU overgeslagen moet worden in een draaischijf functie tussen Brabant Intermodal en Limburg Blueports. Ook in Doesburg is in april 2016 door Rotra de Container Terminal Doesburg geopend; deze terminal is gecombineerd met de aanleg van LNG infrastructuur. Deze initiatieven bevestigen het beeld dat het containervervoer een van de drijvende krachten voor de binnenhavens is en dat hier ook meer en meer op wordt ingezet door binnenhavens in Nederland. De ‘missing links’ in het netwerk worden ingevuld. Opvallend is tevens de rol van de interneteconomie voor de binnenhavens. Bol.com bouwt het grootste distributiecentrum van ons land in de haven van Waalwijk en ook het in de port of Zwolle gevestigde hypermoderne DC van Wehkamp gebruikt de binnenvaart voor de aanvoer van kleding In Nijmegen is de capaciteit van de binnenvaart container terminal maar liefst verviervoudigd naar 400.000 TEU per jaar. Daar staat wel tegenover dat de elektriciteitscentrale in december 2015 gesloten is. Niet gerelateerd aan containers, maar wel een van de grotere investeringen is gedaan door OCI Nitrogen, die voor 23 miljoen euro een nieuwe laad- en losinstallatie in de haven van Stein in gebruik nam. Naar eigen zeggen bewees deze investering al direct nut in 2016 via afvoer van grote hoeveelheden vloeibare kunstmest en aanvoer van amoniak naar het nabijgelegen Chemelot-terrein. Maar het is niet allemaal halleluja. In Meppel heeft autotoeleverancier Wabco eind 2016 zijn fabriek gesloten, waardoor 140 mensen hun baan ter plaatse verloren. Ook in Deventer zijn havengerelateerde productieactiviteiten verdwenen; AkzoNobel heeft zijn productielokatie in 2016 verplaatst naar andere fabrieken. De resultaten van het containertransferium in Alblasserdam vallen in het eerste jaar tegen. Het transferium draait nog lang niet op maximale capaciteit. Conclusie: nieuwe motoren? Hoewel op macroniveau sprake is van afvlakkende groei op het gebied van containervervoer is dat maar ten dele terug te zien in de ontwikkelingen van de binnenvaart en binnenhavens in 2016: het binnenlandse containervervoer is de sterkste groeimotor. Mogelijk nemen landcontainers langzaam de rol van de zeecontainers over, vooral voor de internet-dc’s. Het totaal vervoerd ladinggewicht is tussen 2010 en 20161 met ongeveer 20 miljoen ton toegenomen (Figuur 2), maar is tussen 2014 en 2016 wel gestabiliseerd. Er wordt momenteel nog steeds volop nieuwe logistieke binnenhaven-infrastructuur aangelegd, maar mogelijk gaat ook dit de komende jaren afvlakken. 1 Voorlopige cijfers Vervoerd gewicht binnenvaart Nederland totaal 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000 160000 Aanvoer 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016* Binnenlands vervoer Afvoer Doorvoer << Havenlocaties 2017 - 23 x 1.000 ton

Flexibel en oplossingsgericht voor het beste resultaat Sterk zijn in het voortraject, plus een flexibele en oplossingsgerichte opstelling, dat zijn de kenmerken van Sprangers Bouwbedrijf. Het bedrijf bouwde onder meer in de havens van Gent en Vlissingen. Pakweg de helft van de gebouwen in de haven van Scheveningen is van de hand van de Bredase bouwers. Op dit moment bouwt het bedrijf in de Rotterdamse haven. S prangers Bouwbedrijf is een zelfstandige bouwonderneming met 222 jaar ervaring in utiliteitsbouw en woningbouw. Bouwen in een haven hoeft niet per se heel spannend te zijn, legt Kees Franse van Sprangers uit. En de ene haven is de andere niet, maar er zijn vaak wel specifieke zaken waar je rekening mee moet houden. Franse: “Als je in de zeewering bouwt, zoals in Scheveningen, dan moet bijvoorbeeld het zand dat je afgraaft, volledig in de zeewering blijven. En bij Rotterdam Cool Port werken we nu op een douaneterrein. Dan heb je wat extra gedoe met aanmelden en soms ook wachttijden. We hebben er ook te maken met diverse grondeigenaren en met veel leidingwerk, waarvan de locatie niet altijd bekend is. Zoals gezegd, niet heel spannend, maar je moet er wel mee omgaan.” Engineering “Wij brengen vanaf de start van een project veel kennis en ervaring in. Cool Port, 40.000 pallets kunnen er straks in, hebben we helemaal zelf 24 - Havenlocaties 2017 ge-engineerd, inclusief de constructie. Dat betekent goed samenwerken en een goede logistieke afstemming met alle leveranciers en installateurs.” Een ander gebouw in de Rotterdamse haven dat Sprangers gebouwd heeft, is het DC voor gevaarlijke goederen van Neele-VAT Logistics. “Een bijzonder gebouw vanwege de hele strenge eisen ten aanzien van brandveiligheid. Dat vraagt om specifieke kennis, bijvoorbeeld over de sprinklerinstallatie, vloeistofdrempels, deuren die binnen een bepaalde tijd moeten sluiten et cetera. Als het té specifiek wordt, huren we een expert in.” Kees Franse: “Bij distributiecentra geldt de wet van de grote getallen. Tien euro prijsverschil op een vierkante meter vloer scheelt al gauw een half miljoen.”

Sprangers Bouwbedrijf is traditioneel sterk in de logistiek en dus ook bekend met havenomgevingen. Daarnaast is Sprangers actief in de woningbouw en de gezondheid- en onderwijssector. Het bedrijf verzorgt desgewenst ook het beheer en onderhoud. Kees Franse: “Juist die verbreding heeft ons de crisis doorgeholpen. Daarnaast zijn we blijven investeren in mensen, onder meer in BIM en BREEAM-opleidingen.” Oplossingsgericht Bij Sprangers houden ze wel van een uitdaging. Zo bouwde het bedrijf enkele jaren geleden het nieuwe pand van visserijbedrijf Van der Zwan in Scheveningen. De betonpanelen waren zo groot en zwaar dat vervoer ervan over de weg eigenlijk niet ging. “Dus hebben we die ter plaatse geprefabt en overeind gezet. Dat is ons credo: als je iets tegenkomt wat eigenlijk niet gaat, moet je een oplossing zoeken. Simpel.” Die oplossingsgerichtheid was ook nodig bij de nieuwbouw van het DC van Primark in Roosendaal, vorig jaar. Het gebouw is 350 meter lang, 145 diep en 20 hoog. “Het is het grootste gebouw dat we ooit bouwden.” De tijdige levering van de betonnen kolommen was een mogelijke bottleneck. Om problemen met de levering voor te blijven werd ter plaatse een tijdelijke betonfabriek geïnstalleerd. Franse omschrijft het bedrijf glimlachend als een ‘familiebedrijf zonder familie’. “Bescheiden en ietwat conservatief, maar wel met moderne technieken in de uitvoering. En met een grote eigen bouwploeg, wat belangrijk is voor het realiseren van een korte bouwtijd. Wij proberen ons te onderscheiden met onze projecten, zoals de nieuwbouw van Primark, de radartoren op Schiphol of het Equidome in Valkenswaard. Dat zijn geen copy-paste bouwwerken.” << www.sprangers.nl

Chemie Park Delfzijl In de Groninger zeehavens is nog ruimte om te ondernemen Eemshaven/Delfzijl omvat zeehavens en bedrijventerreinen met een gezamenlijke omvang van zo’n 2.700 hectare. Ruim de helft daarvan is industriegebied. Via weg, spoor, diepzee en binnenwater zijn de havengebieden optimaal en - dankzij het ontbreken van files - snel bereikbaar. Ondernemers vinden hier een gevarieerd aanbod aan vestigingslocaties: van midden- en kleinbedrijf tot grote industriële ondernemingen. Zij profiteren van moderne faciliteiten, een strategisch gunstige ligging en een stimulerend vestigingsklimaat. Tal van vooraanstaande bedrijven in energie, chemie, data, recycling en wastemanagement, agribusiness en logistiek voelen zich hier buitengewoon op hun plek. Groningen Seaports beheert en exploiteert het gebied. 26 - Havenlocaties 2017 Missie Groningen Seaports bestaat om verantwoord, integer en duurzaam de economische activiteiten en daarmee de werkgelegenheid, te stimuleren in de havens, industrieterreinen en andere logistieke knooppunten die Groningen Seaports beheert of waar het de regie voert. Economische Groei = Groen In 2030 is de Eemsdelta het belangrijkste groene haven- en industriegebied van Noord-Nederland. De energie- en datasector in de Eemshaven is van internationaal belang. De chemie en recycling industrie in Delfzijl is volledig biobased. Door de krachtige verbinding van Energy- en Dataport Eemshaven met het Biobased chemie- en recyclecluster in Delfzijl, wordt samen één efficiënt en concurrerend groen havencomplex gevormd. Dat staat in de havenvisie 2030 van Groningen Seaports. Meer informatie vindt u op http://havenvisie2030.groningen-seaports.com.

DELFZIJL Haven van Delfzijl De haven van Delfzijl bestaat uit een buiten- en een binnenhaven. De Handelshaven is het logistieke hart van het havengebied en ligt vlakbij het oude centrum van Delfzijl. Het oostelijk deel van deze haven is bestemd voor de beroepsvaart en het westelijke deel is gereserveerd voor de pleziervaart. De Handelshaven is bereikbaar via het 6 kilometer lange Zeehavenkanaal. De noordzijde van dit kanaal bestaat uit een schermdijk, waarop 14 windturbines groene energie produceren. Aan de zuidzijde hiervan liggen diverse laad- en losfaciliteiten ten behoeve van de overslag van chemische producten of grondstoffen voor de chemische industrie. Industriehaven Ongeveer 15% van alle in Nederland geproduceerde chemische producten komen uit Delfzijl. Door de vondst van gas en zout in de regio in de jaren ‘50 van de vorige eeuw ontwikkelde Delfzijl zich als een industriehaven met een sterk chemisch cluster. De chemische bedrijven zijn als een keten met elkaar verbonden en maken van elkaars producten gebruik. Door de groene energiemix van windturbines, biomassa en waterkracht en de mogelijkheden die het agrarische achterland biedt, ontwikkelt Delfzijl zich tot de biobased locatie van Noordwest Europa. Ook afval is steeds vaker een grondstof voor de chemie of er wordt energie van gemaakt. De circulaire economie speelt een belangrijke rol in Delfzijl, dat zich steeds meer ontwikkelt als perfecte locatie voor de recyclingen afvalindustrie. Offshoreport Eemshaven Beatrixhaven - offshore wind haven Facts & figures • Overslag 5.111.000 ton (2016) • Oppervlakte: 1.469 hectare • Beschikbaar: ca. 460 hectare • Lengte Handelskade: 850 meter • Max. diepgang zeehaven: 9 meter • Max. diepgang binnenhavens: 5 meter • EEMSHAVEN Diepzeehaven Met een diepgang van 11 meter is de Eemshaven een diepzeehaven. Er ligt ruim 5 kilometer kade verdeeld over vier havenbekkens. De Eemshaven is multimodaal ontsloten en biedt, naast de kades, met een openbare roro faciliteit, steigers, een losstoep en verschillende logistieke dienstverleners alle mogelijkheden voor de overslag van goederen. Na voltooiing van de vaargeulverdieping tussen de Eemshaven en de Noordzee in 2017 is de haven voor nog grotere schepen toegankelijk. De diepgang is dan 14 meter. 15% van de totale Nederlandse chemieproductie Energiehaven Ongeveer een derde van alle in Nederland geproduceerde energie komt vanuit de Eemshaven. Met een opgesteld vermogen van 8000 MW is de Eemshaven dan ook een energiehaven van formaat. Grote energieproducenten investeerden miljarden euro’s in nieuwe energiecentrales, er is een olieterminal gerealiseerd, Google bouwt er een immens datacenter en de Eemshaven huisvest het grootste windpark van Nederland op land. Maar ook bij de ontwikkeling van windparken op zee speelt de haven een voorname rol. Zowel bij de aanleg van de windparken als bij het onderhoud van de windturbines. Facts & figures • Overslag 6.595.000 ton (2016) • Oppervlakte: 1.310 hectare • Beschikbaar: ca. 250 hectare • Kadelengte: 5120 meter • Max. diepgang: 11 meter (14 meter m.i.v. 01-01-2018) • 1/3 van de totale Nederlandse energieproductie Multimodale toegankelijkheid Eén van de sterkste kanten van Groningen Seaports is de goede toegankelijkheid, zowel over water, de weg, per spoor als via de binnenvaart. De havens liggen strategisch gezien zeer gunstig voor met name Noordwest Europa. De bereikbaarheid van de havens is uitstekend te noemen met een aanzienlijke diepgang en nauwelijks wachttijden. De laatste jaren zijn de logistieke activiteiten in de Havenlocaties 2017 - 27

havens aanzienlijk toegenomen, want de komst van nieuwe bedrijven naar de Groninger zeehavens brengt ook nieuwe ladingstromen met zich mee. Groningen Seaports draagt zorg voor het aanleggen van infrastructuur en faciliteiten om logistieke bedrijven in de haven te accommoderen. EEMSHAVEN EMDEN LAUWERSOOG DELFZIJL GRONINGEN HARLINGEN Door de congestievrije wegen en havens en efficiënte logistiek kent de Eemshaven nauwelijks wachttijden. De Eemshaven is via de N46 en N33 direct aangesloten op het Nederlandse wegennetwerk en heeft tevens een aansluiting op het Nederlandse spoornetwerk. Groningen Airport Eelde ligt in de directe nabijheid van de haven en een heliport is in de Eemshaven in ontwikkeling. Zaken doen in Delfzijl of de Eemshaven? Als commerciële exploitant en beheerder van de haven van Delfzijl en de Eemshaven werkt Groningen Seaports aan uw nieuwe bedrijfsvestiging. Wij leggen de rode loper graag voor u uit en zoeken mee naar wat voor uw bedrijf de beste locatie is. Wij zijn pas tevreden als ú tevreden bent. U kunt kavels - groot of klein - kopen of in erfpacht nemen, maar het is natuurlijk ook mogelijk om bestaande locaties te huren of gebruik te maken van bestaande faciliteiten. Met meer dan 700 hectare beschikbaar terrein is er in ieder geval alle ruimte voor u om te ondernemen. Beide havens beschikken over goede spoor-, weg- en waterverbindingen waardoor uw locatie uitstekend bereikbaar is. Uiteraard kunt u gebruik maken van de aanwezige havenfaciliteiten, zoals kaden, een roro brug of havenkranen. Wij brengen VEENDAM EMMEN Logistieke verbindingen Noord-Nederland u graag met de juiste dienstverleners in contact om zaken te doen. Bent u actief in de offshore wind business of datacenterbranche, dan is de Eemshaven de plaats waar u het beste tot uw recht komt. Voor chemische bedrijvigheid of circulaire economische activiteiten is Delfzijl de aangewezen locatie. Benieuwd wat de Eemshaven of de haven van Delfzijl u kan bieden? Zoekt u een vestigingsplaats voor uw bedrijf? Overweegt u een bedrijfsverplaatsing? Wilt u gebruik maken van een steiger of een kade? Neem vooral contact op en maak uw wensen kenbaar, dan kijken we gezamenlijk naar de mogelijkheden. << Groningen Seaports Handelskade Oost 1 9934 AR Delfzijl 0596-640400 E: salessupport@groningen-seaports.com I: www.groningen-seaports.com T: @GroningerHavens Schaal 1:15.000 Delfzijl 28 - Havenlocaties 2017

Ruimte. om te ondernemen om te groeien om te vervoeren om te produceren om te werken Bent u actief in de offshore wind business of datacenterbranche, dan is de Eemshaven de plaats waar u het beste tot uw recht komt. Voor chemische bedrijvigheid of circulaire economische activiteiten is Delfzijl de aangewezen locatie. Benieuwd wat de Eemshaven of de haven van Delfzijl u kan bieden? Neem dan contact met ons op. We denken graag met u mee. Havenlocaties 2017 - 29 Postbus 20004 • 9930 PA Delfzijl • Telefoon +31 (0)596-640 400 • @groningerhavens • www.groningen-seaports.com Groningen Seaports is gastheer van het NVB-jaarcongres op 6 oktober 2017 in Groningen.

HUSA Logistics: bijna 2.500.000 m2 warehouses en container op- en overslag Wie zijn wereldwijde belevering of afname via de Haven van Rotterdam iets ombuigt, heeft met HUSA Logistics een betrouwbare partner in logistiek. De op de as Rotterdam-Hamburg in Veendam gesitueerde logistieke dienstverlener bedient al decennia lang gerenommeerde exportbedrijven in het noorden van het land, maar kan daarnaast ook elders gevestigde opdrachtgevers aanzienlijke voordelen bieden. D e omvang en uitbreidingsmogelijkheden van het tri-modaal gelegen HUSA Logistics lenen zich bij uitstek voor nieuwe opdrachtgevers uit alle delen van het land. “Veendam ligt op het eerste gezicht misschien iets verder weg, maar in de praktijk valt die afstand reuze mee,” zegt Frank Fokkens, Managing Director van HUSA Logistics. “Onze moderne snelwegen zijn nauwelijks aan files onderhevig. De meerkosten van iets omrijden of -varen worden royaal goed gemaakt met gunstige contracten, die zijn gebaseerd op de relatief lage grond- en arbeidskosten in het noorden. De arbeidsmoraal is daarentegen hoog en het arbeidspotentieel is goed.” Momenteel heeft HUSA Logistics nog capaciteit over voor meer zuidelijk gelegen, importerende bedrijven. Fokkens: “Voordeel biedt de vervoerskeuze tussen onze drie modaliteiten. Voor grote opdrachtgevers kunnen wij bovendien op korte termijn uitbreiden met een warehouse van zo’n 25.000 m2 .” Nieuwe partnerships kunnen beide partijen fors opleveren en een verdere economische impuls geven aan deze kansrijke regio. Kansrijk HUSA Logistics heeft acht warehouses in Veendam. “Dat betekent dat wij hier zo’n 90.000m2 aan mogelijkheden voor op- en overslag hebben voor ongeconditioneerde levensmiddelen en halffabricaten,” zegt Gerrit Beun, Manager Quality Health Safety & Environment (QHSE) van HUSA Logistics. “In principe kunnen wij hier kwalitatieve logistieke activiteiten aanbieden voor álle - ongekoelde - producten en grondstoffen. Van oudsher zijn onze opdrachtgevers grotendeels productiebedrijven van formaat, zoals producenten en exporteurs van hoogwaardig melkpoeder of aardappelzetmeel. Het gaat bijvoorbeeld om melkpoeders als ingrediënt of als gereed product voor voeding en babyvoeding, die van hieruit op transport gaan naar alle continenten. Verder regelen we in Veendam voor diverse bedrijven ook de opslag van onder andere mosterdzaden, Tri-modale locatie - HUSA Logistics is pal gelegen aan weg, water en spoor - op de as Rotterdam-Hamburg. - Groningen Railport: Nederlands grootste inland railterminal op eigen terrein. - Overslaghal van 11.000 m2 aan het spoor. voor overdekt laden en lossen - Vier sporen over een lengte van 900 meter. - Binnenvaartterminal op eigen terrein voor mondiaal containervervoer via de Haven van Rotterdam. - 8 Warehouses: 90.000 m2 op- en overslag van onder meer ongeconditioneerde levensmiddelen. - Buitenopslag: 100.000 m2 ADR goederen. voor containers met onder andere - Nog capaciteit over voor nieuwe opdrachtgevers. - Mogelijkheid voor snelle uitbreiding met 25.000 m2 30 - Havenlocaties 2017 DC.

Gerrit Beun Frank Fokkens gedistilleerd en grondstoffen voor medicinale toepassing.” HUSA Logistics voldoet hierbij aan de hoogste normen en is onder meer ISO 22.000 en OHSAS 18.001 gecertificeerd. Naast de warehouses biedt het terrein van HUSA Logistics circa 100.000 m2 buitenopslag voor zeecontainers en projectladingen. Ook containers met gevaarlijke stoffen kunnen hier terecht. Beun: “Wij slaan hier bijvoorbeeld goederen op voor Chemie Park Delfzijl en zijn in het bezit van alle benodigde ADR-vergunningen. Verder hebben wij ruimschoots geïnvesteerd in kwaliteitsmanagement en vele veiligheidsmaatregelen genomen, o.a. op het gebied van brandbeveiliging en arbo-veiligheid. Zo zijn voor de overdekte opslag aspiratie- en ontruimingssystemen geïmplementeerd en zijn branddetectie en brandwerende maatregelen aangebracht. We voldoen in z’n totaliteit aan de nieuwste wettelijke eisen.” Eigen terminals HUSA Logistics ligt direct aan de op- en afrit van de moderne rijksweg N33, het snelle ‘verbindingsstuk’ van de verkeersaders A28 en A7. Ook heeft het bedrijf een binnenvaartterminal voor eigen gebruik aan het goed met het Nederlandse en Duitse vaarwegennet verbonden A.G. Wildervanckkanaal, dat zich leent voor schepen tot maximaal 110 meter lengte ofwel CEMT klasse 5. “Hier laden wij minstens vier keer per week zeecontainers voor de afvaart naar bijvoorbeeld Azië, Afrika en Zuid-Amerika via de Haven van Rotterdam,” bevestigt Beun. “De Supply Chain gaat overigens verder dan dat. Zo worden op ons terrein ook keuringen verricht via de afname van monsters. De producten komen dan vanuit de regio binnen voor tijdelijke opslag, alvorens ze richting definitieve afnemers gaan. Dit bijvoorbeeld na een periode van zes weken, die aansluit op de keuring en vrijgave van de goederen. Voor weer andere opdrachtgevers verzorgen we de reguliere logistiek en het verschepen vanaf de kaden van onze binnenvaartterminals in Veendam of Heerenveen.” Daarnaast biedt HUSA Logistics vervoer per spoor aan op haar eigen Groningen Railport, Nederlands grootste inland railterminal. Voor logistieke doeleinden zijn hier vier sporen beschikbaar over een lengte van viermaal 900 meter. Beun: “Zo kunnen we een 750 meter lange goederentrein met ongeveer 90 containers in slechts Over HUSA Logistics HUSA Logistics is (inter)nationaal actief sinds 2009 op een bestaande multimodale locatie in Veendam, die al ruim 40 jaar een logistieke bestemming heeft. De logistieke dienstverlener heeft de afgelopen jaren aanzienlijk geïnvesteerd in kwaliteit en veiligheid en voldoet aan de hoogste normen met certificeringen, zoals ISO 9.001, ISO 22000, GMP+B3 & B4, OHSAS 18.001, SQAS en AEO-Full. Ook is het bedrijf in het bezit van alle vergunningen voor de opslag van gevaarlijke stoffen (ADR). HUSA Logistics is een Erkend Leerbedrijf, heeft 75 medewerkers in vaste dienst en biedt daarnaast werk aan 50 medewerkers op contract- en uitzendbasis. HUSA Logistics werkt in samenwerking met brancheorganisaties en logistieke dienstverleners aan de ontwikkeling van de Logistieke Hotspot NoordNederland. een paar uur laden en lossen. Twee derde van de treinen zijn voor eigen opdrachtgevers. Een derde deel komt binnen via externe opdrachtgevers, waarbij wij wel altijd de regie van laden en lossen houden.” Maatwerk “Wij zijn goed geëquipeerd om maatwerk te bieden aan onze opdrachtgevers,” geeft Fokkens aan. “En dat niet alleen qua omvang en materieel. Ons bedrijf biedt ook een gezonde mix van ervaren krachten in de intermodale wereld, jonge, goed opgeleide en gedreven nieuwkomers en een sterk en ambitieus management, dat graag meedenkt met de klant en perspectieven kan waarmaken.” Fokkens en zijn team zijn graag bereid om vrijblijvend van gedachten te wisselen met potentiële opdrachtgevers uit alle windstreken. << Meer informatie: HUSA Logistics Frank Fokkens, managing director Spoorhavenweg 17, Veendam +31 598 65 79 11 sales@husa-logistics.nl www.husa-logistics.nl

MCS Watertransport Wegtransport Op- en overslag VACL MCS. De grootste in slimme containerlogistiek MCS transporteert sinds jaar en dag zeecontainers over water en we zorgen dat het vervoer over de weg daar naadloos op aansluit. Goed logistiek plannen is ons niet vreemd. MCS beschikt over eigen terminals en mede daardoor bent u zeker van effi ciënt transport tegen de beste prijs. Bel ons en ontdek waar ook úw transport en logistiek beter kan, (0512) 74 15 55. www.mcs-bv.nl Full Service Container Logistics

LINC: werken aan een naadloze, geïntegreerde logistiek van zeehaventerminal tot achterlandterminal LINC is het samenwerkingsverband van de barge en inland terminal operators die zijn aangesloten bij het Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart (CBRB) en de Vereniging Inland Terminal Operators (VITO). De leden van LINC exploiteren containerlijndiensten via binnenvaart, en steeds vaker ook per spoor, tussen de achterlandterminals in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en België enerzijds en de zeehavens van Rotterdam en Antwerpen anderzijds. Ongeveer 95% van alle binnenvaartcontainers wordt vervoerd door leden van LINC en hun inland terminals. D e containerbinnenvaart is van oudsher een zeer betrouwbare modaliteit, maar de kwaliteit van de containerbinnenvaart wordt voor een groot deel gemaakt (of gebroken) in de zeehavens: afhandelingsproblemen in de zeehavens beïnvloeden de betrouwbaarheid van de binnenvaartverbindingen – zonder dat de binnenvaart zelf hier veel invloed op kan uitoefenen. Anders gezegd: de binnenvaart ondervindt de nadelige consequenties van inefficiency in de zeehavens, maar draait niet zelf aan de knoppen. Doelstelling van LINC is daarom, dat “de lopende band” van de binnenvaart onafhankelijk van (verstoringen in) de zeehaven kan blijven functioneren. Om deze doelstelling te bereiken heeft LINC een werkprogramma gedefinieerd met een nadrukkelijke focus op de verbetering van de afhandeling in de zeehavens. Belangrijk onderdeel van dit werkprogramma is de implementatie van Nextlogic. In dit project wordt een dynamische, integrale, havenbrede planningstool ontwikkeld, waarmee vraag en aanbod van afhandelcapaciteit voor de containerbinnenvaart beter op elkaar afgestemd worden. Daarnaast vindt er regelmatig operationeel en strategisch overleg plaats met de verschillende zeehaventerminals in Rotterdam en Antwerpen om grotere en kleinere operationele verbeteringen te realiseren. Het verbeteren van de informatievoorziening tussen binnenvaartoperator, terminal en schip door in te zetten op electronische berichtenuitwisseling, eveneens ten behoeve van handhavende instanties, is een volgend onderdeel van het werkprogramma. Tot slot zet LINC in op het ontwikkelen van structurele maatregelen, zodat er, in geval van congestie op bepaalde terminals, direct capaciteit elders gemobiliseerd kan worden. Om deze doelstellingen te bereiken wordt proactief samengewerkt met alle relevante operationele stakeholders (zoals havenbedrijven, terminals, deepsearederijen), uiteraard in nauwe afstemming met de leden. << Havenlocaties 2017 - 33

Frisian Ports voor gezamenlijk beleid en beheer Eén haven in Friesland “In onze ogen moet je Friesland nu zien als één haven, en niet als een verzameling afzonderlijke havens met verschillende regelingen, faciliteiten en kwaliteitsniveaus. Daarom pakken we de positionering van Frisian Ports serieus op, die we gaan vertalen in activiteiten waarvan de binnenvaart en watergebonden bedrijven meteen profijt hebben.” Heerenveen D e wethouders Maria Le Roy (Harlingen) en Ron van der Leck (Smallingerland) geloven in de kracht van de samenwerking van zeven binnenhavens en één zeehaven in Friesland, die de naam Frisian Ports draagt. Begin maart bekrachtigden de acht gemeenten formeel de samenwerking. Smallingerland, Leeuwarden, Heerenveen en Súdwest-Fryslân (samen de zogeheten F4-gemeenten), Harlingen, De Fryske Marren, Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel trekken samen op in het havenbeleid en -beheer. Zij weten dat het beroepsgoederenvervoer over water belangrijk is voor het Friese vestigingsklimaat. Frisian Ports is nu de vierde clusterhaven van Nederland, gemeten naar het volume aan goederen dat wordt verwerkt. Serieuze partij Een aantal jaren geleden maakten de F4-gemeenten en Harlingen een begin met het verkennen en intensiveren van de samenwerking op het gebied van het beroepsgoederenvervoer over water. Met zo veel havens en natuurlijke vaarwegen in Friesland ligt het voor de hand om hier je voordeel mee te doen. Een van de drijfveren van Frisian Ports is om op landelijk en Europees niveau meer voor de dag te komen. Die aanpak moet haar vruchten afwerpen. Wethouder Maria Le Roy licht toe: “Het is een manier van profileren om vanuit het achterland inkomende goederenstromen te verwerven. Verladers, reders en afnemers zien ons als een serieuze partij. Ze bellen nu op met vragen als: hoe doen jullie dat, en wat kunnen jullie voor ons gaan betekenen?” Friesland is gebaat bij de komst en de groei van watergebonden bedrijven, als stimulans voor de werkgelegenheid. Er is nog steeds ruimte voor nieuwe bedrijven en bedrijvigheid en de provincie is kwantitatief goedkoper dan het westen of het zuiden. “Gevoegd bij het actuele werknemerspotentieel maakt het de vestiging van bedrijven in onze regio heel aantrekkelijk”, benadrukt Le Roy. “Wij hopen daarnaast op de voordelen van de synergie Harlingen Drachten 34 - Havenlocaties 2017

van de bestaande bedrijven. Dat ze onderling met gezamenlijke locaties en investeringen elkaar dienstbaar zijn. De een pakt bijvoorbeeld het transport op voor de maakindustrie en de ander voor de bedrijven die bulkgoederen aangeleverd krijgen. Frisian Ports wil hierin een voorbeeld en inspiratiebron zijn voor die bedrijven”, aldus de Harlinger Belang-wethouder van onder meer Havenzaken en Gebiedsontwikkeling. Treintje-varen Haar D66-collega Ron van der Leck ziet nog een ander pluspunt van Frisian Ports. “We kunnen richting subsidiegevers beter een vuist maken als het gaat om ondersteuning en innovatie. Denk aan het aanvragen van subsidies om de werkgelegenheid te stimuleren, vervoerstechnieken te vernieuwen en scholing of educatie passend te maken.” Bij het innoveren van de vervoerstechnieken gaat de aandacht uit naar het verder ontwikkelen van de koppeling van bepaalde ladingsstromen, het zogenoemde treintje-varen waarbij duwbakken worden gekoppeld. Le Roy: “Binnenhavens zijn gebaat bij volume, en dan is het handig voor reders en schippers om lading te kunnen koppelen, zodat je de slag richting Randstad of achterland niet mist.” Verder staat Frisian Ports sterk in het aantrekken van werkgelegenheid en het verbeteren van efficiency. Van der Leck: “Als we het hebben over het vergroten van het aantal arbeidsplaatsen praten we ook over manieren om mbo’ers via de ROC’s klaar te stomen voor een baan bij de watergebonden bedrijven. Er is behoefte aan dit type werk. Als samenwerkende havengemeenten kunnen wij meedenken over het scholingsvraagstuk van die bedrijven.” Van weg naar water Frisian Ports heeft ook een ambitie op het gebied van duurzaamheid. “Wat we belangrijk vinden is het verplaatsen van het goederentransport van de weg naar het water”, zegt Van der Leck. “Als één havencluster in Friesland De Friese havensamenwerking in het kort: • Leeuwarden Maria Le Roy Ron van der Leck gezamenlijk havenbeleid en afstemming van beheer op Friese schaal; • herkenbaarheid buiten de regio vergroten van Friese havens; • • met meer volume (tonnages) een betere gesprekspartner voor de grotere zeehavens; meer kans maken op EU- en rijkssubsidiemogelijkheden voor infrastructurele investeringen; • een modal shift (meer vervoer van weg naar water) stimuleren; • inzetten op duurzaamheid (op het gebied van vervoer over water, duurzame havenvoorzieningen, duurzame brandstoffen zoals LNG). kunnen we heel nauwgezet werken aan deze zogeheten modal shift. Minder vervoer over de weg en meer via het water levert niet alleen minder uitstoot van schadelijke stoffen op, maar bevordert ook de doorstroming van het wegverkeer en levert in veel gevallen ook een bedrijfsmatige kostenverlaging op.” Dit zijn volgens beide wethouders belangrijke voorwaarden voor bedrijven om in de toekomst ook concurrerend te kunnen zijn. Het verduurzamen van het vervoer over water zelf staat ook hoog op de agenda van Frisian Ports. Het realiseren van duurzame havenvoorzieningen en het stimuleren van het gebruik van alternatieve brandstoffen zoals LNG (vloeibaar aardgas) moeten aan die ambitie bijdragen. Blijven er op dit moment nog zaken te wensen over in de Friese havencluster? De wethouders kijken elkaar aan? “We zijn nu met zijn achten. Franeker, die in een herindelingsopgave zit, zou als negende havengemeente nog kunnen aansluiten. Dan hebben we alle grote goederenhavens te pakken en een adequate dekking in Friesland.” << Sneek Lemmer Havenlocaties 2017 - 35

De logistieke markt in beweging In tegenstelling tot de andere vastgoedsectoren in Nederland toont de logistieke vastgoedmarkt al enkele jaren een positieve ontwikkeling. Van een crisis, zoals zichtbaar is geweest op de kantorenmarkt, is eigenlijk nooit sprake geweest. Maar wat drijft de vraag naar logistiek vastgoed en waarom zijn bepaalde vestigingslocaties interessanter dan andere? De vraag naar logistiek: wat wil de gebruiker? Nederland speelt een belangrijke rol binnen de internationale supply chain. Deze rol is sinds de jaren 80/90 en specifiek in 1992, toen de Europese grenzen werden open gesteld, versterkt. De aanwezigheid van de mainports Rotterdamse haven en luchthaven Schiphol, maar ook de verschillende binnenlandse vestigingslocaties, maken Nederland tot een waardige ‘Gateway to Europe’. Mede dankzij beide mainports is Nederland een belangrijke doorvoerhaven naar de rest van Europa. Dit is terug te zien in het grote aantal Europese Distributie Centra (EDC’s) wat zich in 36 - Havenlocaties 2017 Nederland vestigt. Dit blijkt eveneens uit de cijfers. De logistieke voorraad is sinds 1992 gegroeid met maar liefst 200% naar het huidige niveau van circa 28,2 miljoen m2 . Door het openstellen van de grenzen en de globaliseringstrend zien we dat Nederland steeds sterker verbonden is met de wereldhandel. Een van de redenen waarom de vraag naar logistiek vastgoed in Nederland zich zo gunstig heeft ontwikkeld is vanwege die positieve ontwikkeling van de wereldhandel. De andere voornaamste redenen zijn: consolidatie ofwel herinrichting van de supply chain en e-commerce. Consolidatie was voornamelijk net na de financiële crisis een belangrijke drijfveer voor transacties. Dit met als doel een efficiëntere supply chain en kostenbesparing. E-commerce is eigenlijk pas sinds enkele jaren een belangrijke drijfveer voor transacties. De snelle groei van internetwinkelen, met in 2016 wederom circa 21% groei t.o.v. 2015, zorgt voor een sterk toenemende vraag naar distributiecentra vlakbij gebieden met een grote groep consumenten. Vanwege beide trends is er al een lange tijd een schaalvergrotingstrend waarneembaar. De totale logistieke voorraad is sinds 2000 met 87% gegroeid tot het huidige niveau van circa 28,2 miljoen m².

Grootschalige distributiecentra, ofwel groter dan 40.000 m², groeiden in dezelfde periode met meer dan 112% en toonden daarmee een bovengemiddelde groei. Van de totale voorraad logistiek heeft tegenwoordig circa 21% betrekking op grootschalige distributiecentra. Deze schaalvergrotingstrend, ook wel de ontwikkeling van XXL-warehouses, doet zich met name voor binnen een selectief aantal logistieke hotspots. Voorbeelden hiervan zijn Groot-Amsterdam, Groot-Rotterdam, Tilburg en Venlo. Grafiek Opname en aanbod Grafiek Opname en aanbod 1.000 1.500 2.000 2.500 500 - 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Aanbod Opname Tabel Top 5 transacties 2016 Oosterhout (GD.) Oosterhout (GD.) Venlo Schiphol Oud Gastel Tabel: Top 5 transacties 2016 Plaats 2013 2014 2015 2016 '000 m² De aanhoudend sterke vraag naar logistiek vastgoed heeft ervoor gezorgd dat het aanbod van logistiek vastgoed sterk is gedaald. Momenteel wordt er circa 1,3 miljoen m² verhuurbaar vloeroppervlak (vvo) logistiek vastgoed aangeboden op de Nederlandse vastgoedmarkt. Hiermee ligt het huidige logistieke leegstandspercentage op circa 5%. Het merendeel van het huidige logistieke aanbod valt binnen de 10.000 – 20.000 m² en > 20.000. Logistieke panden die langer dan drie jaar in het aanbod zitten (structureel aanbod) betreffen ongeveer 34% van het huidige aanbod. Welke locaties spelen hierbij een rol? De vraag naar logistiek vastgoed concentreert zich voornamelijk op slechts een aantal locaties in Nederland. Met name multimodaal ontsloten locaties weten een groot deel van de jaarlijkse vraag naar logistiek vastgoed te accommoderen. Over de afgelopen vijf jaar (2012-2016) had 50% van het transactievolume betrekking op slechts 10 gemeenten. Gemeenten met een positief beleid ten aanzien van logistiek, multimodaal ontsloten, maar ook uitstekende andere vestigingsfactoren zoals bijvoorbeeld arbeidsmarkt en kavelgrootte. De twee zeehavenlocaties spelen hierbij een belangrijke rol. Rotterdam en Amsterdam samen trekken jaarlijks circa 10% van het transactievolume naar zich toe. Niet verrassend, want binnen de wereldwijde supply chain zijn zeehavens een steeds belangrijke rol als toegangspoort gaan spelen. Industrieterrein Park 15 Park 15 Trade Port Noord Fokker Logistics Park Borchwerf II Metrage 64.000 m² 61.600 m² 60.000 m² 35.000 m² 25.000 m² Gebruiker LIDL Heinz XPO XPO DHL Havens waar in de toekomst de grotere schepen kunnen binnenvaren zullen hun positie vasthouden en mogelijk versterken. Waar in 2008 nog sprake was van schepen die 15.000 TEU konden vervoeren, zien we nu schepen die tot 18.000 TEU vervoeren. Niet alle havens kunnen dit type schepen accommoderen. Hierdoor zal slechts een beperkt deel van de havens, waaronder Rotterdam, een functie kunnen blijven vervullen op de wereldwijde supply chain. << Havenlocaties 2017 - 37

Sein op groen voor verdere groei Port of Zwolle, één loket voor schippers en vervoerders Een jaar geleden deed Port of Zwolle zelfverzekerd een stap vooruit om haar positie te veroveren in de nationale en internationale vervoerswereld. “We zijn inmiddels goed op weg”, zeggen de directeuren Jeroen van den Ende en Marco Swenne van het havenbedrijf. “Port of Zwolle is een van de belangrijkste logistieke hubs in het noordoosten van ons land geworden.” V an den Ende en Swenne roepen een presentatie van haveneconoom Bart Kuipers in herinnering, die heeft aangetoond welke goederen waar worden vervoerd. Dan zie je in die vervoersstromen een duidelijke positie voor Port of Zwolle, die bestaat uit de binnenhavens van Zwolle, Meppel en Kampen. “Waar in het verleden de goederenstromen onder de rivieren bleven, en dan afbogen naar het Ruhrgebied, Zwitserland en Milaan, zien we nu ook een voorzichtige lijn naar het noordoosten lopen”, zegt Swenne. “De samenwerking tussen de havens van de drie gemeenten werpt dus wel degelijk haar vruchten af. We staan nu meer op het netvlies van de havenbedrijven in Rotterdam, Amsterdam en Antwerpen.” Beide directeuren zien dat de markt steeds hogere eisen stelt aan het transport, of het nu over water, de weg of het spoor gaat. Kwaliteit, flexibiliteit, continuiteit, duurzaamheid en betrouwbaarheid horen tegenwoordig bij de logistieke sector als een dak op een huis. Swenne: “Anders gezegd, multimodaal vervoer neemt een steeds belangrijkere positie in bij het binnenlandse transport en het vervoer richting Oost-Europa. Port of Zwolle is een strategische partner in dit geheel.” Eén loket Port of Zwolle bestaat sinds 7 november 2015. Deze coöperatie van samenwerkende gemeenten ziet een duidelijke groei in de business. “We slaan 38 - Havenlocaties 2017 Oevers D – Meppel Meppel heeft maar liefst vijf bedrijventerreinen aan water, waar schepen tot 2.000 ton moeiteloos kunnen aanmeren. Gebruik van de haven is niet altijd nodig: wie wil kan terecht bij een van de overslagbedrijven voor de overslag van bulk en containers. Oevers D ligt aan het Meppelerdiep en is vanuit het IJsselmeer rechtstreeks bereikbaar via het Zwarte Water. Daarmee is het de meest landinwaarts gelegen zeehaven van Noord-Nederland. Oevers D kent een prima verbinding met de snelwegen A32 en A28. Deze wegen brengen u niet alleen binnen één uur in Leeuwarden of Groningen, maar maken ook de Randstad en Duitsland goed bereikbaar. De trots van het bedrijventerrein is de nieuwe en moderne Sethehaven. Het terrein is 36 hectare groot en bestaat uit droge en natte kavels. De natte kavels zijn voor bedrijven die een eigen aanlegkade nodig hebben, zoals scheepswerven, voedingsbedrijven en overslagbedrijven. De droge kavels zijn uitstekend geschikt voor bedrijven met aan water gerelateerde handel zoals detailhandel in watersportartikelen en kleinschalige ambachtelijke bedrijven in de scheepvaartsector. Voor meer informatie zie www.meppel.nl/ondernemer

Zuiderzeehaven Kampen De Zuiderzeehaven in Kampen is een moderne binnenhaven, gelegen aan diep vaarwater en met een eigen op- en afrit op de N50. Zowel over de weg als over het water is het bedrijventerrein daardoor goed te bereiken. Op de Zuiderzeehaven zijn bedrijven gevestigd die actief zijn in de agrobusiness, recycling, productie en logistiek. Door de aanwezigheid van de IJssel Delta Terminal kunnen containers snel en efficiënt worden afgeleverd. Momenteel zijn nog twee percelen beschikbaar, waarvan één met een eigen kade van 150 meter en een totale oppervlakte van 7,4 hectare. In 2010 vestigde Wärtsilä zijn Global Distribution Center voor reserveonderdelen op de Zuiderzeehaven, naar volle tevredenheid. “De Zuiderzeehaven ligt aan diep vaarwater en heeft haar eigen aansluiting op de N50. Dat is voor een logistiek centrum als het onze van levensbelang. Daarnaast is er genoeg gemotiveerd personeel voorhanden en werken wij graag samen met Hogeschool Windesheim om onze operatie nog efficiënter te maken.” Voor meer informatie zie www.zuiderzeehaven.nl meer containers over en we hebben ook iets meer bulk overgeslagen in het afgelopen jaar”, zegt directeur Van den Ende. “Het bedrijf wordt nu verder technisch ingericht, dat wil onder meer zeggen dat we de drie havendiensten gaan integreren. Ons doel voor dit jaar is één loket aan te bieden voor de schippers en de vervoerders. Dit is ook wat men verwacht van Port of Zwolle.” Het havengebied van Zwolle, Meppel en Kampen is geschikt voor binnenvaartschepen en kleinere kustvaarders met ladingen tot 2.500 ton en een diepgang van 3,5 meter. De ambitie is om ook grotere coasters via het (uitgebaggerde) IJsselmeer te begroeten. Om die reden maakt Port of Zwolle zich hard voor het verlengen, verdiepen en verbreden van de Kornwerderzandsluis op de Afsluitduik. Rust en ruimte De beide directeuren wijzen op het belang van een goed havengebied in hun snelgroeiende economische regio, de tweede van Nederland. Er zijn uitstekende verbindingen met de mainports Rotterdam, Amsterdam en Antwerpen, en de weg- en waterverbindingen zijn goed bereikbaar. “De infrastructuur en het ondernemersklimaat zijn voor veel toonaangevende bedrijven hier de reden geweest om te blijven; voor nieuwe bedrijven die zich in onze regio strategisch willen vestigen kunnen ze doorslaggevend zijn. En dan hebben we het nog niet gehad over de rust en de ruimte die hun medewerkers kunnen ervaren wanneer zij hier wonen.” Kijk je naar de gevestigde bedrijven, dan kom je Graansloot, Wartsila, Scania, Agrifirm, en meer tegen. Van den Ende: “Die hebben allemaal een wensenlijstje om door te ontwikkelen, groter te worden. Dat betekent dat we de beschikbare bedrijfsterreinen niet alleen kunnen bestemmen voor nieuwe ondernemingen. Dat neemt niet weg dat we blijven uitkijken naar een nieuwe verlader, een logistiek bedrijf of een transportonderneming die onze regio wil komen versterken.” De toekomst voorspellen is lastig, maar één ding weten Van den Ende en Swenne zeker: bij Port of Zwolle staan alle seinen op groen om verder te groeien en nog meer stappen te zetten in de nationale en internationale vervoerswereld. << Hessenpoort Zwolle De regio Zwolle staat al jarenlang bovenaan in de lijst van economische toplocaties van Nederland. Dat is voor een belangrijk deel te danken aan de sterke wil tot samenwerken die de ondernemers, de onderwijs- en onderzoeksinstellingen en de overheden kenmerkt. Op het bovenregionale bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle hebben zich verschillende sterke partijen gevestigd (o.a. Wehkamp, IKEA, Hotel Van der Valk, Scania Nederland). Zij profiteren reeds van de uitstekende centrale ligging, direct aan de A28, de hoogwaardige inrichting en de sterke arbeidsmoraal in de regio. Op Hessenpoort mag worden gebouwd tussen de 15 en 20 meter hoogte. Het terrein heeft een netto omvang van 210 hectare. Er zijn diverse kavels beschikbaar, variërend in grootte vanaf 1 hectare. Door de opbouw van Hessenpoort is de indeling in kavels flexibel. Op de zuidstrook is er ruimte voor kleinere kavels, variërend van 2.500 tot 10.000 m2 Voor meer informatie zie www.zwolle.nl . Jeroen van den Ende Marco Swenne www.portofzwolle.nl Havenlocaties 2017 - 39

Wij delen graag. Ook onze kennis. Dat maakt onze leden sterker. En de klanten van onze leden nog sterker. Wij van NVM Business houden van statistieken, feiten en cijfers over de commerciële vastgoedmarkt. Die zetten we om in leesbare nieuwsbrieven, heldere rapportages en visies die ertoe doen. Interesse? Vraag onze kennis op via www.nvm.nl.

Onbeperkt Internet via WIFI in de haven! Internet is aan boord niet meer weg te denken. Met de mobiele oplossingen bieden wij u al een breed scala aan mogelijkheden, alleen is er geen mogelijkheid tot onbeperkt internet. Daar komt nu verandering in! Door een samenwerking met Binnenvaart Netwerkdiensten kan 4COM in inmiddels meer dan 25 havens in Nederland onbeperkt internet via WIFI aanbieden. Probeer 2 maanden gratis. ✓U kunt een abonnement afsluiten waarbij u 2 maanden kosteloos kan proberen. U kunt dit afsluiten door contact met ons op te nemen. ✓U heeft de mogelijkheid dit in combinatie met een mobiel abonnement of als losabonnement. Tevens is het mogelijk om de apparatuur in het abonnementstarief te combineren. Bel 4COM en laat u adviseren door één van onze medewerkers. Bel: 078 - 750 17 35 Mail: advies@4com.nl Probeer nu 2 maanden gratis WIFI in de havens! ties 2017 - 41

Flevokust Haven De multimodale overslaghaven met kade en bedrijventerrein bij Lelystad Ten noorden van Lelystad verrijst Flevokust Haven. Deze multimodale binnenhaven met overslagkade en bedrijventerrein is eind 2017 operationeel. Waar zowel import als export van goederen plaatsvindt van en naar de grote (zee)havens. Flevokust Haven is een perfecte en duurzame vestigingslocatie. Bovendien zorgt de haven ook voor een boost voor de Flevolandse economie en werkgelegenheid. F 42 - Havenlocaties 2017 levokust ligt dichtbij de Randstad en biedt vele vervoersmogelijkheden. Vanaf Flevokust Haven kunt u goederen vervoeren van en naar de grote (zee)havens van Rotterdam, Antwerpen, Amsterdam en het Duitse achterland. De Lelystadse haven bevindt zich in de directe nabijheid van de snelweg A6, een groeiende luchthaven (Lelystad Airport) en het spoor (Hanzelijn). Daarnaast ligt de haven midden in een groot agrarisch gebied. Als de Kornwerdersluis op termijn verbreed en verdiept wordt, dan is Flevokust Haven al voorbereid. Ruime vestigingslocatie bij de Randstad Hebt u goederenvervoer nodig voor uw bedrijf? Dan bent u op de juiste plek bij Flevokust Haven. Flevokust Haven verbindt niet alleen verschillende vervoersmodaliteiten, maar geeft volop ruimte aan het verrijken en hergebruiken van producten in een circulaire economie. Flevokust Haven onderscheidt zich in haar aanpak door ruime mogelijkheden in

Multimodale haven met overslagkade en bedrijventerrein bij Lelystad Haven • Operationeel eind 2017 • Uitstekende bereikbaarheid: aan de A6, de hoofdvaarroute Amsterdam-Lemmer en direct nabij het spoor en Lelystad Airport • Totaal 5 hectare haventerrein (400 meter kade) • CTU Flevokust exploiteert 2,5 hectare kade (200 meter) • 200 meter kade nog beschikbaar • Planologische uitbreiding mogelijk met nog eens 5 hectare Bedrijventerrein • Circa 43 hectare, gefaseerde uitgifte • Kavels voor bedrijven milieucategorie 3.1 - 5.3, categorie 2 mogelijk mits ondersteunend en havengebonden • Bouwhoogte tot 40 meter • Zowel koop als erfpacht mogelijk • Afname minimaal 1 hectare, grote kavels beschikbaar kaveloppervlakte, bouwhoogte, energie-teruglevering en milieuvoorschriften. Daarbij biedt Flevokust Haven kansen en ruimte voor agro-gerelateerde en bio-based activiteiten. Bovendien zoeken we actief verbinding tussen overheid, bedrijven, opleidingen en onderzoeksinstellingen, waardoor meer mogelijk is. Erik Waterman, directeur Waterman Onions (links op de foto): ”Transport over water is voor de export van uien heel belangrijk. Daarom zijn we blij met deze nieuwe terminal, vlakbij onze vestiging in Emmeloord. Logistiek gezien kan het bijna niet beter. Naast tijd en geld speelt ook het gemak mee: geen wachttijden voor het laden en lossen van vrachtwagens in de haven. Daarnaast levert het ook milieuvoordelen op door onder andere vermindering van de CO2 -uitstoot.” Een duurzaam alternatief Het vervoer over water via Flevokust Haven in plaats van vervoer per vrachtwagen is een duurzaam alternatief; denk aan de energiebesparing en de CO2 -reductie. Direct naast Flevokust Haven ligt bovendien de ENGIE Maxima-centrale, een grote, duurzame energiecentrale. De ligging hiervan is gunstig voor bedrijven die zich willen vestigen op Flevokust Haven en op zoek zijn naar een partner die meedenkt over de energievraagstukken. Daarnaast heeft de haven een bijzondere ecologische golfbreker. Bij de golfbreker bevindt zich een ecologisch aantrekkelijk gebied voor planten en vogels. Volop in ontwikkeling Flevokust Haven is volop in ontwikkeling. Tot de definitieve haven in gebruik genomen wordt, heeft terminalexploitant CTU Flevokust een tijdelijke overslag bij de ENGIE Maxima-centrale. In de tijdelijke haven kunnen schepen tot 110 meter (156 teu) afgehandeld worden. In de definitieve haven kunnen Grote Rijnschepen terecht, tot klasse M8 (klasse Va met afmetingen 110 x 11,4 x 3,5 meter). CTU Flevokust biedt een dagelijkse lijndienst naar de haven van Rotterdam en twee keer per week naar de haven van Antwerpen. De haven heeft ruime opslagmogelijkheden voor containers, er zijn 40 reefer-aansluitingen aanwezig en er zijn mogelijkheden voor gasmetingen. Tevens kan CTU Flevokust het voor- of natransport verzorgen met een eigen wagenpark. << Contact Flevokust Haven is een samenwerking van provincie Flevoland en gemeente Lelystad. Wilt u optimaal gebruik maken van de nieuwe stroming in ondernemen en logistiek? Ga naar www.flevoland.nl/Flevokust, www.lelystad.nl/Flevokust of neem direct contact op voor informatie: Haventerrein Flevokust Haven Edwin Bos, senior projectleider 06 – 183 03 955 flevokusthaven@flevoland.nl Bedrijventerrein Flevokust Haven Carolien Gase, senior acquisiteur 06 – 102 52 918 cm.gase@lelystad.nl Havenlocaties 2017 - 43

Amaliabrug over de Gouwe ASK Romein verwerft bruggenhoofd in Middelburgse haven Overname Hillebrand opent zee aan mogelijkheden ASK Romein nam begin 2017 het Middelburgse constructiebedrijf Hillebrand over, actief in de bruggenbouw en de offshore sector. De overname past perfect in de groeistrategie van ASK Romein, dat in alle facetten van de staalbouw een leidende rol wil spelen in Nederland, België en daarbuiten. ASK Romein krijgt hiermee niet alleen voet aan de grond in de haven, maar ook in twee sectoren waarin het voorheen nog niet actief was. 44 - Havenlocaties 2017 M et zijn jarenlange ervaring in bruggen-, weg- en waterbouw heeft Hillebrand op de Nederlandse markt een vooraanstaande positie in de bruggenbouw. Fiets- en voetgangersbruggen, bruggen voor zwaar verkeer, … je noemt het, Hillebrand maakt het. En ook de sluisdeuren bij Sambeek en Tilburg werden door Hillebrand vervaardigd. Daarnaast is het bedrijf een gecertificeerd offshore-bouwer. De productie van offshore constructies, zoals installaties om windparken te bouwen, vereist specialistische vaardigheden. Medewerkers zijn opgeleid en gecertificeerd om hogesterktestaal zoals S690 te bewerken en te lassen voor de offshoreindustrie. Kennis die zich regelmatig vertaalt in indrukwekkende projecten. Zo maakte het constructiebedrijf een 32 meter lange, 200 ton wegende pile gripper tool (een grijparm om windmolens op zee te plaatsen) en transporteerde die naar

het Deense Esbjerg, waar medewerkers van Hillebrand de grijparm op een installatieschip plaatsten. Te land en ter zee Een grote troef van Hillebrand is zijn locatie. Het bedrijventerrein, met een totale oppervlakte van 30.000 m², is perfect bereikbaar over het water met binnenschip of coaster, maar ook over de weg, via de N57/ A58. De geschikte transportoplossing hangt af van het project. Dankzij de ligging aan open vaarwater, met een eigen kade van 120 meter, voorzien van roll-on roll-off faciliteiten, kunnen zware constructies direct vervoerd worden over water, wat enorm tijds- en kostenbesparend is. Van ontwerp tot montage zijn klanten bij Hillebrand op de juiste plek. Het bedrijf heeft een ruime ervaring in engineering, projectmanagement en productie, en is daarmee een uitstekende partner voor Design & Construct-contracten (D&C). Bij grote projecten is het bovendien een enorm voordeel dat naast de constructie ook de tests van de installatie op de terreinen van Hillebrand kunnen plaatsvinden. << ASK ROMEIN BV Belder 101 4704 RK Roosendaal +31(0) 165 750 300 info@ask-romein.com www.ask-romein.nl ASK Romein behoort tot de top van de staal- en industriebouwers Ultraveilige opslag van gevaarlijke stoffen Op het eerste gezicht lijkt Noordland 12 in Bergen op Zoom gewoon de zoveelste opslagloods. Maar één blik langs de binnenkant van deze loods, door ASK Romein gerealiseerd in opdracht van Mepavex Logistics, brengt je al snel op andere gedachten. Noordland 12 is een opslagloods van 20.500 m² voor verpakte gevaarlijke, vaak chemische stoffen. Er werden dus extreem hoge eisen gesteld aan het gebouw, met name op het vlak van brandveiligheid. Met regels die eigenlijk pas binnen vijf jaar in voege zijn. Maar het zijn dergelijke uitdagingen waar de ingenieurs van ASK Romein met plezier – en met succes – hun tanden in zetten. Het gebouw heeft vier brandcompartimenten, met telkens acht opslagcellen. Daarnaast is er ook een expeditieruimte, met vier brandcompartimenten van acht levellers en acht docks gelegen aan een laadkuil. In de cellen en in de expeditieruimte liggen in totaal maar liefst twee kilometer aan vlamdovende vloergoten in de vloeistofdichte vloeren. Deze goten zorgen ervoor dat bij eventuele calamiteiten niet alleen het bluswater, maar ook het (brandend) product dat mogelijk uit beschadigde opslagvaten stroomt, nooit in het milieu kan terechtkomen, maar in een van de 48 opslagkelders onder het gebouw. Het gebouw is deels uitgerust met een gasblusinstallatie, omdat niet alle opgeslagen stoffen met water geblust mogen worden. De resterende ruimtes kregen een traditionele sprinklerinstallatie. In de centrale gang, de slagader van het gebouw, bevinden zich alle leidingen voor de sprinkler, gasblussing, ventilatie, verwarming en elektriciteit. Van hieruit wordt alles gecontroleerd en aangestuurd. Havenlocaties 2017 - 45

Grootste zeesluis ter wereld biedt kansen voor Amsterdamse havenregio Het sluizencomplex in IJmuiden krijgt een belangrijke aanwinst: eind 2019 is de nieuwe zeesluis beschikbaar voor de scheepvaart. Aan het woord is Jaap Zeilmaker, projectdirecteur van Rijkswaterstaat, over het belang van de nieuwe zeesluis voor de Amsterdamse havenregio en voor het (inter-) nationale goederentransport. E en nieuwe zeesluis bij IJmuiden moet – naast het keren van water – ook ruimte bieden voor de nieuwste generatie zeeschepen. De huidige Noordersluis stamt uit 1929 en is dus al bijna 100 jaar oud. De grootste sluis van IJmuiden bereikt dan ook bijna het einde van zijn technische levensduur. Volgens Jaap Zeilmaker is een nieuwe, grote zeesluis bij IJmuiden, aan de ingang van het Noordzeekanaal een voorwaarde voor de verder ontwikkeling van de Amsterdamse havenregio. “Een vlotte en veilige bereikbaarheid van havens en bedrijven langs het Noordzeekanaal staat daarbij voorop. Maar vergis je ook niet in het belang van de nieuwe sluis voor nationaal en internationaal goederentransport”. Zeilmaker vervolgt: “Een aantal partners heeft de handen ineen geslagen om de nieuwe zeesluis mogelijk te maken. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de provincie NoordHolland, de gemeente Amsterdam, het Havenbedrijf Amsterdam en de gemeente Velsen trekken samen de kar. Ook de Europese Unie hecht waarde aan de komst van de nieuwe sluis en heeft een financiële bijdrage vanuit het Connecting Europe Facility programma beschikbaar gesteld. Internationale allure Door de bouw van de nieuwe zeesluis behoudt de Amsterdamse havenregio haar internationale allure. De Amsterdamse havenregio is niet alleen belangrijk voor Noord-Holland, maar ook voor de Nederlandse en Europese economie. Het Noordzeekanaal vervult immers een grote rol in de verbinding met het Europese achterland. “De grotere sluis biedt ruimte aan de nieuwste generatie zeeschepen,

Wij bouwen de grootste zeesluis ter wereld! 500 x 70 x 18 meter Hoogte kolkwand: 23 meter 7.500 ton buispalen 25.000 ton wapeningsstaal 290.000 m3 beton 4.500.000 m3 grond afvoeren 1.650 meter diepwand 2.000 ankers Vergelijk Noordersluis en nieuwe zeesluis NU Lengte Breedte Diepte sluisbak Max. doorvoer goederen door sluizencomplex Jaap Zeilmaker, Projectdirecteur niet alleen goederenschepen maar ook cruiseschepen. Bovendien is de nieuwe zeesluis getij-onafhankelijk, wat betekent dat zeeschepen de Amsterdamse havenregio straks 24 uur per dag kunnen bereiken. Dankzij de nieuwe zeesluis is de bereikbaarheid van de Amsterdamse havenregio ook voor de toekomst gegarandeerd”, vertelt Zeilmaker. Inventief bouwen op een postzegel Sinds september 2015 werkt aannemersconsortium OpenIJ aan de bouw van de nieuwe zeesluis. Zeilmaker: “En dat is een uitdaging, niet alleen vanwege de omvang van de nieuwe sluis. De nieuwe zeesluis komt direct naast de Noordersluis en de Middensluis te liggen. OpenIJ Programma sluizen Als beheerder van 84 sluizen in de Nederlandse rivieren, kanalen en meren, wil Rijkswaterstaat dat schepen vlot en veilig kunnen varen. We verbeteren de doorstroming van het scheepvaartverkeer door vaarwegen en sluizen geschikt te maken voor meer en grotere schepen. Hiervoor werkt Rijkswaterstaat samen met haar partners en vertegenwoordigers uit de bouwwereld. De bouw van de nieuwe zeesluis staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van het programma Sluizen van Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat wil met het programma Sluizen de werkprocessen bij sluisprojecten verbeteren. Dat doen we onder andere door gebruik te maken van Design, Build, Finance en Maintaincontracten (DBFM) en door de kennis die we hierbij opdoen, met elkaar te delen. Bij een DBFM-contract zorgt de opdrachtnemer niet alleen voor de bouw, maar ook voor het ontwerp, de financiering en het onderhoud. Deze geïntegreerde contractvorm, biedt de opdrachtnemer maximale ruimte om zijn kennis en creativiteit toe te passen. Daarmee zet Rijkswaterstaat zich actief in om een lerende organisatie te worden. bouwt letterlijk op een postzegel, met zeer weinig werkruimte. Daarbij komt ook nog eens dat tijdens de bouw van de nieuwe zeesluis, de rest van het sluizencomplex gewoon moet blijven functioneren”. Om de scheepvaart niet te hinderen en stabiliteit van het bestaande sluizencomplex te waarborgen, werkt OpenIJ met inventieve bouwmethoden en worden de optredende verplaatsingen van de overige sluizen continue gemeten. “Dankzij de zogenaamde caissonmethode bij de bouw van de deurkassen, hoeven de bouwkuipen niet zo groot, niet zo diep en niet zo zwaar gefundeerd te zijn. Dat scheelt heiwerk waardoor trillingen en geluidshinder beperkt blijven. Minder trillingen betekent minder doorwerking op het bestaande sluizencomplex”, aldus Zeilmaker. Om stabiliteit van de waterkering te borgen, werkt OpenIJ bij de bouw van de kolkwanden met diepwanden. “Met deze methode bouw je als het ware een muur in de grond, bijna zonder geluid en trillingen.” << 400 m. 50 m. - 15 m. 95 miljoen ton oppervlakte van 5 voetbalvelden 7 verdiepingen hoog 3 stalen roldeuren, 72 meter breed een flatgebouw van 20 verdiepingen 10.000 ton damwand even zwaar als de Eiffeltoren weegt even veel als een kudde van 1.250 olifanten gewicht van 63 Jumbo Jets 116 Olympische zwembaden vol hier kun je twee keer de ArenA mee vullen! STRAKS 500 m. 70 m. - 18 m. 125 miljoen ton Topview Luchtfotografie Havenlocaties 2017 - 47

Medio 2018 eerste zeeschip aan de kade HoogTij: plug & play De start van de ontwikkeling van het zeehaventerrein HoogTij is begonnen. Nog voordat de klanten in kaart zijn gebracht, wordt de grond bouwrijp gemaakt, de kade gebouwd, de infrastructuur uitgerold en de vergunning klaar gelegd. “Voor de bedrijven die zich hier willen vestigen is het in feite straks plug & play”, zegt directeur Paul Pot van HoogTij, een samenwerking van Zaanstad en Havenbedrijf Amsterdam. Hij verwacht medio 2018 het eerste zeeschip via het Noordzeekanaal aan de kade te begroeten. D e Amsterdamse havenregio is een van ’s werelds belangrijkste logistieke knooppunten. Met een goederenoverslag van 95 miljoen ton per jaar is het de vierde haven van Europa. Het havengebied biedt faciliteiten voor transport, opslag en overslag van droge en natte bulk, stukgoed en containers. De realisatie van het haventerrein HoogTij is onderdeel van de ontwikkeling van een nieuwe zeehaven in het gebied tussen Amsterdam en Zaanstad. Het allereerste begin dateert van de periode 2007-2009, waarna de economische crisis het project goeddeels bevroor. Nu de markt weer aantrekt en alle belanghebbende partijen inzien dat er geïnvesteerd moet worden om de uitgifte en vestiging snel te laten plaatsvinden, zit er vaart in de 48 - Havenlocaties 2017

Havengeld: één loket Zaanstad en Havenbedrijf Amsterdam (HbA) getuigen ook in een ander efficiencyproject van hun regionale samenwerking. Hierin staat de harmonisatie van de havengelden centraal. HbA gaat de exploitatie doen van het havengeld, en daarmee de inning voor Amsterdam en Zaanstad. Reders en schippers krijgen straks maar met één loket te maken, waaraan zij nog maar één keer havengeld betalen. ontwikkeling, zegt Alwin Westerbeek, netwerkontwikkelaar Economie van Zaanstad. “De opleving in de economie en het vertrouwen in de markt hebben dus een handje meegeholpen.” Slagvaardig en solide HoogTij ligt aan de noordkant van de Amsterdamse haven, en direct aan het Noordzeekanaal. Het totale terrein is 130 ha, waarvan 110 ha uitgeefbaar. Het haventerrein (het ‘natte’ deel) met een oeverlengte van circa 1.000 meter beslaat 27 ha en grenst aan het diepe water van het kanaal. In dit uitleggebied, waarvan de eerste kavels in de loop van dit jaar uitgeefbaar zijn, mogen bedrijven tot en met de zware milieucategorie 5.1 zich vestigen. Havenbedrijf Amsterdam (HbA) en de gemeente Zaanstad trekken samen met de provincie op in Ontwikkelingsbedrijf Haventerrein Westzaan BV (OHW). De regionale bundeling van de bestuurlijke, ambtelijke en commerciële krachten levert volgens Pot en Westerbeek een combinatie op die niet alleen slagvaardig maar ook solide en betrouwbaar is. Kade Binnen de samenwerking heeft OHW de eerste 10 ha grond verkocht aan de gemeente Zaanstad, die ze vervolgens in erfpacht aan het Havenbedrijf Amsterdam heeft uitgegeven. “Een mijlpaal in Havenlocaties 2017 - 49 de lange geschiedenis van deze ontwikkeling”, zeggen beiden. Het Havenbedrijf gaat de kavels op zijn beurt in ondererfpacht uitgeven aan bedrijven die zich op het strategisch gelegen haventerrein willen vestigen. HbA is daarmee verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de ‘natte terreinen’ in HoogTij en de aanleg van de kade. OHW neemt de realisatie van het terrein, de noodzakelijke dijkverlegging en de infrastructuur voor zijn rekening. Gezamenlijk investeren ze circa € 40 miljoen. Serieuze belangstelling “Door het plug & play-concept dat wij nu aanbieden is de belangstelling serieus gegroeid”, zegt directeur Pot. “Waar bedrijven vroeger zelf de grond moesten kopen en investeren in de kade, wordt nu alles al voorbereid en geregeld. Op dit moment praten we met een groep bedrijven die geïnteresseerd zijn om zich op het haventerrein te vestigen. Westerbeek vult aan: “Het zijn havengebonden ondernemingen op het gebied van offshore, logistiek en dienstverlening voor de industrie. Ze willen deel uitmaken van de sterke economie in de metropoolregio. Niet alleen de goede bereikbaarheid via water maar ook over de weg maakt de locatie interessant.” De erfpachtconstructie geldt overigens niet voor de grond op het ‘droge’ terrein, waar al meerdere bedrijven zich hebben gevestigd. Tot slot wijzen Pot en Westerbeek erop dat zij zich willen focussen op duurzame ontwikkeling in samenwerking met de omgeving en de bedrijven die zich hebben gevestigd op HoogTij. Het aanbieden van het koude- en warmtenet van energiebedrijf ETECK is een eerste begin. <<

JLL: platform voor integrale dienstverlening In een tijdperk waarin marktcondities en vastgoedwensen zich sneller wijzigen dan ooit, hebben steeds meer ondernemers veelzijdige informatie en diepgaande analyses nodig. Zij willen gefundeerd toekomstbestendige besluiten nemen, die maximaal renderen. JLL is zich terdege bewust van de complexiteit van de hedendaagse besluitvorming en legt zich toe op integrale dienstverlening. B ij JLL staat de opdrachtgever centraal. “Wij zijn ervan overtuigd dat het succes van JLL is te danken aan onze multidisciplinaire bijdrage aan het succes van onze opdrachtgevers,” bevestigt Bas Geijtenbeek, head of Agency Industrial & Logistics van JLL. “We zijn gewend te opereren als platform voor integrale dienstverlening en weten wie we wanneer waarvoor intern moeten inzetten. De ervaring heeft ons geleerd dat de samenkomst van verschillende expertises leidt tot de meest optimale uitkomsten voor onze klanten. Ons dienstverleningspakket is daarbij zo breed of zo smal als nodig is om hun ambities waar te maken.” Industrieel en logistiek vastgoed Het Agency Industrial & Logistics team van JLL houdt zich bezig met de verhuur en verkoop van industrieel en logistiek vastgoed. Daarnaast is het team sterk in herontwikkelingslocaties en de verhuur van niet-alledaagse objecten, zoals een oude havenloods. Het wordt niet alleen ingeschakeld voor advies op het gebied van (her) onderhandelingen van contracten, maar bijvoorbeeld ook voor het vergroten van de aantrekkingskracht van bedrijfsruimte. 50 - Havenlocaties 2017 Diepgaande analyses “Hoewel opdrachtgevers meestal niet als eerste bij ónze afdeling binnenkomen, zijn wij bij vrijwel alle nationale transacties betrokken,” zegt Sven Bertens, die verantwoordelijk is voor de afdeling Research Advisory van JLL. “Onderzoek is één van de belangrijkste pijlers van JLL’s activiteiten, zeker binnen de complexe en snel veranderende, (inter)nationale logistieke vastgoedmarkt. Wij beantwoorden graag aan de groeiende vraag naar diepgaande analyses van marktgegevens en hanteren innovatieve onderzoekmethodieken bij onder andere onze haalbaarheidsstudies.” De afdeling Research Advisory adviseert ook JLL’s eigen beleggings-, aan- en verhuurspecialisten bij locatiekeuzen en het onderbouwen van financiële vooruitzichten. Het team kan verder wereldwijd putten uit de expertise van vele researchcollega’s. Bertens: “Dat betekent dat we niet alleen de trends en ontwikkelingen van de Nederlandse havenlocaties en andere logistieke hotspots volgen, maar bijvoorbeeld ook snel expertise binnen bereik hebben van collega’s, die zijn betrokken bij vastgoedontwikkelingen rond inter

Meer informatie: JLL Bas Geijtenbeek, head of Industrial & Logistics Strawinskylaan 3103, 1077 ZX Amsterdam 020 – 5 405 405 www.jll.nl Bas Geijtenbeek Sven Bertens Jeroen Smit ‘We belichten alle aspecten die van belang zijn bij vastgoedinvesteringen’ nationale multimodale locaties, waaronder havens, zoals die in Antwerpen, Hamburg, Dubai en Singapore. Trends op het gebied van offshoring & reshoring en e-commerce en daarmee samenhangende vragen, zoals ‘Waar zijn mijn klanten gevestigd?’, ‘Waar komen de producten vandaan?’ en ‘Hoe moet ik kijken naar de transportkosten op de langere termijn?’ maken dat het niet meer gaat om de ‘korte klap’. Partijen moeten intern kunnen verantwoorden waarom zij tot bepaalde keuzen komen. Wij kunnen hen helpen met het onderbouwen van business cases, die zij vervolgens kunnen gebruiken voor implementatie.” Gebruikers Het team van Jeroen Smit, head of Tenant Representation Industrial & Logistics bij JLL, adviseert gebruikers van industrieel en logistiek vastgoed en biedt (totaal)ondersteuning op vastgoedgebied bij consolidaties en relocaties. Daarbij kan het gaan om vastgoed in eigendom of het huren van een pand. Strategisch portefeuille advies en begeleiding bij nieuwbouw of heronderhandelingen behoren ook tot de expertise van het team. JLL’s Tenant Representation Industrial & Logistics team is een lange termijnpartner voor zowel ‘corporates’ als het MKB. Smit: “Voor ‘corporates’ is vastgoed een belangrijk middel om de ‘core business’ te laten floreren. Daarom is het essentieel dat we breed kunnen adviseren en de impact van bepaalde scenario’s vooraf kunnen laten zien.” Frans Landmeter Kennisbundeling JLL is in staat om voor te nemen vastgoedbesluiten alle benodigde (inter)nationale kennis en inzichten optimaal te bundelen, volgens Smit. “Onze bedrijfsomvang en werkwijze maakt dit mogelijk,” voegt hij daaraan toe. “Zo kunnen wij bij een vraagstuk of pitch voor een aankoopportefeuille op het gebied van onder meer industrieel en logistiek vastgoed onze expertise in verhuur en beleggen gecombineerd op tafel leggen. Gebaseerd op zowel het verleden als op nieuwe trends en ontwikkelingen kunnen we vanuit meer afdelingen als éénheid taxaties, research en goed onderbouwde cijfers aanbieden.” Beleggingen JLL kan bovendien bogen op in vele decennia verzamelde kennis en ervaring. “Zo kunnen wij hoogstaande dienstverlening bieden en adviezen op maat leveren aan (potentiële) eigenaren, die voor ingewikkelde industriële en logistieke beleggingsbeslissingen staan,” zegt Frans Landmeter. “Maar ook beleggers in kantoor-, winkel- en residentieel vastgoed krijgen bij ons de juiste specialisten aan tafel. Landmeter is verantwoordelijk voor de afdeling Capital Markets Industrial & Logistics van JLL. “Wij richten ons op perspectiefrijke, duurzame relaties,” zegt hij. “Daarom wijzen we op nieuwe kansen en belichten we alle aspecten die van belang zijn bij vastgoedinvesteringen.” Landmeter merkt ook dat opdrachtgevers steeds vaker met een ruimere blik kijken naar vastgoed of prijs. “Voor velen hoeven we de voordelen niet op een rijtje te zetten,” beaamt hij. “Zij zijn op zoek naar integrale dienstverlening van een betrouwbare partij, die met brede know-how full-service kan bieden.” << Over JLL JLL is een professionele en financiële dienstverlener op het gebied van commercieel vastgoed en beleggingsmanagement. In Nederland heeft het bedrijf vestigingen in Amsterdam, Rotterdam en Eindhoven. Van daaruit realiseren zo’n 200 veelzijdige experts de ambities van gerenommeerde bedrijven en organisaties in uiteenlopende sectoren, waaronder industrie in en nabij zeeen binnenhavens en transport en logistiek. Mondiaal opereert JLL met ruim 77.000 medewerkers vanuit 300 kantoren in meer dan 80 landen. JLL focust zich binnen zijn werkterrein al zo’n 200 jaar op ambitieuze uitdagingen en duurzame relaties. Totaaloplossingen realiseert het bedrijf via nationale en internationale teams van vastgoed- en financiële experts. Met hun marktkennis en inzicht in ontwikkelingen stimuleren deze experts opdrachtgevers vooruitstrevend en succesvol te zijn in een wereld waarin marktcondities en vastgoedwensen voortdurend veranderen. Havenlocaties 2017 - 51

Vliegende start met eerste vestigende onderneming Binnenhaventerrein Kooyhaven in Den Helder officieel geopend Den Helder – Begin maart is Kooyhaven, het nieuwe regionaal havengebonden bedrijventerrein in Den Helder, officieel geopend tijdens de periodieke havenbijeenkomst. Tijdens de opening, die voor de gelegenheid op Kooyhaven werd gehouden, werd de eerste onderneming gepresenteerd die zich er zal vestigen. “Een vliegende start”, aldus directeur Port of Den Helder Jacoba Bolderheij. B olderheij: “Ik ben ontzettend gelukkig met de realisatie van het eerste project uit de Routekaart, de gebiedsontwikkelingskalender van NV Port of Den Helder. Ik verwacht dat Port of Den Helder, met Kooyhaven en de kades die nog ontwikkeld gaan worden, bij zal dragen aan de energietransitie op de Noordzee en onze positie als North Sea Energy Gateway (NSEG) verder versterkt. De economie van Den Helder en van de regio wordt hiermee robuuster en toekomstbestendig.” Eerste marktvraag De eerste marktvraag voor Kooyhaven komt van de in Den Helder gevestigde Glomar Offshore B.V. Deze onderneming exploiteert een gevarieerde vloot van speciaal gebouwde offshore support schepen en geldt als prominente speler in de offshore markt. Klaas Weij, CEO van Glomar Offshore: “Ik ben trots dat wij met deze uitbreiding nog meer service kunnen bieden aan zowel de olie & gas- als aan de windindustrie”. Op Kooyhaven breidt de onderneming haar activiteiten uit door onder andere warehousing te vestigen voor klein onderhoud aan schepen en mobilisaties ten behoeve van de windindustrie te kunnen realiseren. “De komst van Glomar heeft evident een sterk aanzuigende werking op de gehele offshore markt om hun activiteiten te exploiteren vanuit een op de toekomst gericht bedrijventerrein als Kooyhaven”, aldus Bolderheij. Kooyhaven Vorig jaar werd gestart met de ontwikkeling van Kooyhaven. Het bedrijventerrein biedt ruimte aan ondernemingen binnen de supply chain voor de energiemarkt, die haven- of watergebonden zijn. 52 - Havenlocaties 2017 Kooyhaven biedt daarnaast ruimte voor andere sectoren die van de ligging en havenfaciliteiten kunnen profiteren, zoals jachtbouw en agribusiness. Kooyhaven is gelegen ten zuiden van de N99 en ten oosten van de N9 op het grondgebied van gemeente Hollands Kroon en ligt binnen een uur reisafstand van luchthaven Schiphol. Het Kooyhavengebied wordt All Electric aangelegd. Dat betekent dat er geen gas wordt aangelegd en dat de gebruikers hun ruimtes verwarmen met duurzame zonne- en windenergie, eventueel in combinatie met thermische opslag. Hiermee zet Port of Den Helder een volgende stap in de verduurzaming van de haven. Sterke impuls economie De ingebruikname van Kooyhaven betekent een sterke impuls voor de lokale economie van Den Helder. Met de komst van Kooyhaven wordt de beschikbare ruimte van de zeehaven nu optimaal benut. Bedrijven die in de haven gevestigd zijn (of zich gaan vestigen) trekken toeleveranciers en andere (faciliterende) bedrijven aan die zich nu kunnen op Kooyhaven en op het aangrenzende bedrijventerrein Kooypunt. Gezien de sterke geografische ligging, langs een van de drukste zeeroutes ter wereld en op de kortste afstand van de offshore olie- en gasmarkt en de snel opkomende offshore windenergiemarkt, geldt Den Helder nationaal en internationaal als ideale pitstop voor het bedrijfsleven dat direct en indirect actief is in offshore business. Gedeputeerde Economische Zaken van de provincie Noord-Holland Jaap Bond verwelkomt deze bredere economische winst: “Een stevige positie van Port of Den Helder is niet alleen belangrijk voor Den Helder, maar biedt economische kansen voor de hele Kop van Noord-Holland”. Nieuwe markt Kooyhaven past binnen de strategische visie van Port of Den Helder om de haven van Den Helder als logistieke offshore hub van Nederland te bestendigen door zich meer en meer te richten op offshore windenergie. Deze sector maakt binnen de turbulente olie- en gasmarkt een snelle ontwikkeling door. Tot 2023 worden drie grote windparken voor de Nederlandse kust gebouwd, waarvan een voor de kust van Noord-Holland. In de planning is na 2023 een nog veel groter windpark voorzien. Werkzaamheden vanuit Den Helder betreffen niet alleen aanleg van windparken op de Noordzee, maar vooral operations en maintenance. Bedrijven die ervoor zorgen dat de windmolens in bedrijf blijven en onderhouden worden. Ernst van Zuijlen, directeur TKI Wind op Zee: “Nederland heeft internationaal de beste papieren voor de snelle ontwikkeling van offshore

windenergie. Den Helder biedt met toonaangevende kennisinstituten in de nabije omgeving, de aanwezige helikopterluchthaven Den Helder Airport en de unieke geografische ligging een uitstekend vestigingsklimaat voor aanleg en onderhoud van offshore windparken.” Unieke samenwerking Kooyhaven is aangelegd op buurgemeente Hollands Kroon. Bolderheij: “Bij de ontwikkeling zijn dus twee gemeenten betrokken. Ik kan niet anders zeggen dan dat deze samenwerking voortreffelijk is verlopen. Het belang voor de werkgelegenheid was natuurlijk een gezamenlijke drive, een duidelijke opwaartse druk voor de lokale economie van Den Helder en Hollands Kroon.” Marktpartijen die bij de realisatie van Kooyhaven direct zijn betrokken zijn de Ontwikkelcombinatie De Vries & van de Wiel en Dura Vermeer. Programma De officiële opening vond plaats op Kooyhaven in het bijzijn van een grote groep geïnteresseerden uit de industrie. Na het welkomstwoord van directeur Port of Den Helder Jacoba Bolderheij, volgden presentaties van Ernst van Zuijlen, directeur TKI Wind op Zee en GROW, Niels Noordeloos, General Manager Offshore Project Support (OPS) mede namens Glomar en Jaap Bond, gedeputeerde Economische Zaken van de provincie NoordHolland. << Ondertekening overeenkomst Glomar VLNR Jacoba Bolderheij en Klaas Weij (directeur en eigenaar Glomar) NV Port of Den Helder Salesmanager: René Brocatus Info@podh.nl www.portofdenhelder.eu Twitter @portofdenhelder Adres: Het Nieuwe Diep 33 - Havenkantoor 1781 AD Den Helder Postbus 4058, 1780 HB Den Helder Havenlocaties 2017 - 53

Logistieke ontwikkelingen op bedrijventerreinen Kwalitatieve logistieke oplossingen binnen een voortdurend veranderende economische omgeving Montea is een beursgenoteerde, ontwikkelende belegger in Nederland, België en Frankrijk. De laatste jaren is het bedrijf heel succesvol gebleken op het vlak van afsluiten van lange termijn partnerships bij de ontwikkeling van middelgrote en grootschalige logistieke vastgoedprojecten. De unieke en eigenzinnige kijk op bepaalde situaties en uitdagingen zorgt ervoor dat zowel de huurders als Montea succesvol kunnen groeien. D e afgelopen paar jaar is enorm veel logistieke ruimte bijgebouwd. Dat betreft minder vaak de warehouses van ca 20.000 m², maar megagrote panden van meer dan 40.000 m² (de XXL warehouses). Deze warehouses voorzien in het huidige en toekomstige gebruik en helpen de efficiency te verbeteren. Om aan de vraag hiernaar te voldoen heeft Montea o.a. meerdere ontwikkelmogelijkheden: Tholen – Bedrijventerrein “Welgelegen” De gemeente Tholen en Montea hebben een convenant ondertekend voor een kavel van 100.000 m² op bedrijventerrein “Welgelegen” in Tholen. Hylcke Okkinga, Directeur Montea Nederland: “Bedrijventerrein Welgelegen is door haar ligging nabij de afrit A4 een ideale vestigingslocatie voor distributiebedrijven. Montea gelooft in het uitbouwen van een kwalitatieve portfolio op het kruispunt van de belangrijkste logistieke verkeersstromen.” 54 - Havenlocaties 2017

Montea Ellen Pankhurststraat 1c 5032 MD Tilburg +31 (0) 88 2053 888 www.montea.com Hylcke Okkinga Hylcke Okkinga: “De locatie, het type gebouw en het type huurder komen bij Montea op de eerste plaats. Vastgoedinvesteerders kunnen zich in de toekomst alleen onderscheiden als ze aan de slag gaan met flexibele bouwvormen en bereid zijn meer risico te nemen. Dat is alleen mogelijk als de beste locatie is gekozen.” Oss – Bedrijventerrein “Vorstengrafdonk” De gemeente Oss en Montea hebben een convenant ondertekend voor een kavel van 50.000 m² op bedrijventerrein “Vorstengrafdonk” in Oss. ‘s-Heerenberg – Bedrijventerrein “DocksNLD” De gemeente Montferland en Montea hebben een overeenkomst aangaande de laatste kavel van 5ha op bedrijventerrein “Docks NLD” in ´s-Heerenberg. Hierop is een plan ontwikkeld voor een nieuw te bouwen DC van ca 33.000 m². De overige kavels zijn het afgelopen jaar succesvol ontwikkeld ten behoeve van o.a. DSV en Mainfreight. Waddinxveen – Bedrijventerrein “LogistiekPark A12” LogistiekPark A12 is een modern logistiek bedrijventerrein waarbij op grote schaal rekening is gehouden met de duurzame mogelijkheden van vandaag. In een notendop: Montea is een ontwikkelende investeerder in logistiek vastgoed in België, Nederland en Frankrijk. Ons team van logistieke vastgoedexperts creëert samen met de klant de ideale vastgoedoplossing. Wij bouwen dit logistiek vastgoed niet enkel samen met en op maat van de klant, we behouden het eveneens lange termijn in portefeuille. Al onze gebouwen bevinden zich op belangrijke logistieke kruispunten en voldoen aan de strengste normen. Hierdoor is Montea een referentiespeler op de logistieke markt en een waardevolle partner voor haar huurders. We blijven steeds gefocust op de toekomst want we willen oplossingen bieden die tegemoet komen aan de nieuwe uitdagingen van onze klanten. We zetten innovatie dan ook in het centrum van onze actie. Dit doel streven we na in samenwerking met onze klanten en onze partners. Met een sterke visie op de toekomst helpen wij onze huurders graag groeien. Havenlocaties 2017 - 55 Wayland en Montea hebben een partnership voor de ontwikkeling van “LogistiekPark A12”, een kavel van ruim 200.000 m² waarop meer dan 150.000 m² logistiek vastgoed kan worden ontwikkeld. Het project LogistiekPark A12 is onderdeel van de ontwikkeling Glasparel+. Het terrein ligt in de Zuidplaspolder, in de driehoek Rotterdam, Gouda en Zoetermeer en is direct ontsloten aan de A12 Den Haag – Utrecht en indirect aan de A20. “Op basis van een duidelijk inzicht in de behoeften van onze klanten, kunnen we kwalitatieve built-to-suit oplossingen uitwerken binnen een voortdurend veranderende economische omgeving”, aldus Hylcke Okkinga. << Hylcke Okkinga, Directeur Nederland: “Meedenken met de klant. Dat komt bij Montea op de eerste plaats”

hoezo complex project? Zo realiseert u succesvol uw nieuwe bedrijfslocatie Gaat u een nieuw bedrijfspand, industriële plant of logistiek terrein realiseren? Betrek RvB Engineering bij uw project. Wij ondersteunen u van ontwerp tot en met oplevering (en daarna) met kennis én ideeën. We ontwerpen en begeleiden, maar nemen ook graag de verantwoordelijkheid voor planning en budget. Zo realiseert u uw plannen succesvol: met één partij en zonder risico’s. Bel 088 – 786 8500! DE KRACHT VAN CREATIVITEIT 56 Havenlocaties 2017 RVBGROEP.NL

Erasmus UPT: gevoel voor binnenhavens door kennis en praktijk Traditie in havenonderzoek Larissa van der Lugt (vanderlugt@ese.eur.nl) Bart Kuipers (bkuipers@ese.eur.nl) Martijn van der Horst (vanderhorst@ese.eur.nl ) Martijn Streng (streng@ese.eur.nl) Larissa van der Lugt D Bart Kuipers Martijn van der Horst Martijn Streng e Erasmus Universiteit Rotterdam heeft een lange traditie van havenonderzoek. Deze traditie voert terug tot de jaren ’60. Inmiddels legendarische economen, zoals Klaassen en Kuiler, hebben zich met dit onderzoek op de Erasmus Universiteit bezig gehouden. Uit deze traditie is het “Erasmus Centre for Urban, Port and Transport Economics” - kortweg: Erasmus UPT - voortgekomen. In deze traditie staat het onderzoek naar de functies en ontwikkeling van havens centraal: waarom hebben we havens eigenlijk nodig? Wat betekenen havens voor de nationale en regionale economie? Wat zijn de effecten van havens op de stedelijke economie? Welke strategische en beleidsacties zijn nodig om de havens optimaal te laten functioneren? In het onderzoek wordt de economische betekenis van havens vastgesteld door gebruik te maken van statistische bronnen. Statistieken die de ontwikkeling van de havens weergeven door te kijken naar overgeslagen lading, ruimtegebruik, werkgelegenheid, emissies, toegevoegde waarde of investeringen. Maar het onderzoek blijft niet beperkt tot statistieken; vertaling naar de strategische en beleidsimpact vormt evenzo de kern van het werk. De groep haveneconomen van Erasmus UPT ontwikkelt en levert kwantitatieve- en regionaal-economische kennis, aangevuld met expertise op strategisch, bestuurskundig, managerial en sociaaleconomisch terrein. Een onmisbare product voor de havenbeleidsmaker is de Havenmonitor die Erasmus UPT jaarlijks voor het ministerie van IenM maakt met de werkgelegenheid en toegevoegde waarde van de zeehavens. Binnenhavens en binnenvaart In deze brede traditie van havenonderzoek past het werk dat Erasmus UPT uitvoert voor de Nederlandse Binnenhavens. In ons werk onderzoeken wij praktisch en concreet hoe de situatie in de binnenhavens ter plekke is – de Binnenhavenmonitor die wij eveneens voor het ministerie van IenM in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens maken is daarvan een voorbeeld. Daar past locatiebezoek bij maar vooral gesprekken met het bedrijfsleven in de binnenhaven en de beleidsmakers in de regio. Theorie, statistieken, lokale ervaring met Nederlandse binnenhavens en kennis van de binnenvaart – de onmisbare motor achter de binnenhavens – vormt de basis van ons onderzoek. Erasmus UPT bouwt graag voort op de bestaande competenties en hoopt van de Binnenhavenmonitor een solide informatiebron te maken die tweejaarlijks uitkomt en die een onmisbare rol in het beleidsproces speelt. Daarnaast staan wij open voor onderzoek naar de haalbaarheid van havenprojecten, naar locatiestudies, naar regionale samenwerking en naar de ruimtelijke impact van uw haven—ja: eigenlijk naar alle ruimtelijke en vervoers-economische vraagstukken die in de binnenhavens spelen. Meerdere medewerkers van Erasmus UPT hebben de binnenhavens en binnenvaart als aandachtsgebied: Larissa van der Lugt – directeur Erasmus UPT –, Bart Kuipers, Martijn van der Horst en Martijn Streng. Zij komen graag met u in contact om de kennis en ervaring van Erasmus UPT in te zetten voor úw binnenhaven. << Havenlocaties 2017 - 57

Sterke impuls voor ontwikkeling XL Businesspark Twente door komst Groep Heylen XL Business Park Twente: optelsom van goed gevoel en benutten van kansen De regio Twente is van oorsprong groot geworden door de textiel. Hij bevindt zich op een centrale plek in Oost-Nederland, gelegen tegen het Ruhrgebied en Oost-Europa daarachter. Scandinavië is relatief dichtbij en belangrijke verkeersaders zorgen voor de Randstad in de nabijheid. De in Nederland grootste inland containerterminal in Hengelo, met een dependance op het XL Business Park in Almelo, completeert de uitstekende multimodaliteiten. Daardoor is het gebied een logistieke toplocatie met veel goede ingrediënten en mogelijkheden voor een succesvolle ontwikkeling van zowel bedrijvigheid als van werkgelegenheid. XL Business Park Twente staat voor 120 ha uitgeefbare ruimte voor bedrijvigheid, waarbij alle benodigde gronden inmiddels zijn verworven door de projectorganisatie die de ontwikkeling regisseert. 58 - Havenlocaties 2017

In de karakteristieke boerderij van de projectorganisatie is enthousiast praten over de ontwikkeling van het XL Businesspark Twente eenvoudig met de open blik over de omgeving. W e praten over de ontwikkeling van XL Business Park Twente in een ronde-tafelgesprek met een aantal belangrijke spelers: Jan Geerdink (projectdirecteur van het park), André Pluimers (voorzitter van Port of Twente, de belangenvereniging van de logistieke sector in Twente) en Ralph Caspanni (managing director van Groep Heylen Nederland). Het gesprek vindt plaats in het karakteristieke onderkomen van het projectbureau, met vrij uitzicht op het te ontwikkelen gebied. De investeerder-ontwikkelaar Groep Heylen hoopt voor de zomer de bouwvergunning te mogen ontvangen voor het neerzetten van een logistieke campus van totaal 180.000 vierkante meter. Goed voor werkgelegenheid van zo’n duizend mensen. De gefaseerde ingebruikname kan vanaf de zomer 2018 worden verwacht. Het gebouw wordt niet ontwikkeld als ‘logistieke doos’, maar is qua architectuur aangepast aan de omgeving. Ralph Caspanni: “Een gebouw moet fijn zijn om in te werken, maar zeker ook mooi om naar te kijken. Ondanks het gegeven dat de maatvoering van logistieke gebouwen min of meer vast staat, proberen we als Groep Heylen altijd nét iets bijzonders met een gebouw te doen. In het ontwerp hier hebben we gekozen voor een link met het textielverleden van de regio. Dat was het ijkpunt voor onze architect: je tilt in dit ontwerp het landschap als het ware op, schuift het gebouw eronder en verwerkt een boerderij functioneel terug in de gevel”. Deze abstracte vormen verwijzen naar het gebiedsverleden. Bovendien worden in de gevels weefpatronen aangebracht, die weer herinneren aan de verschillende textielvormen: “Het maakt, al met al, dat de gebouwen naast economische en functionele ook architectonische waarde bevatten”. Warm gevoel De komst van Groep Heylen naar het XL Business Park Twente geeft, aldus Jan Geerdink, “een boost” voor de verdere ontwikkeling. “Sinds het bekend werd dat Groep Heylen naar het business park kwam hebben ons al veel partijen benaderd met interesse. En we laten ze hier graag met eigen ogen zien waar we mee bezig zijn. Dat levert altijd een goed gevoel op”. En, richting Ralph Caspanni, “We Jan Geerdink: “Samenwerking in de regio is bijzonder goed en biedt perspectief voor succesvolle ontwikkeling”. André Pluimers: “De komst van de containerterminal zorgt voor een boost in de ontwikkeling van XL Businesspark Twente”. Ralph Caspanni: “We gaan hier echt investeren in de omgeving, ook met sociale events. Want we willen tot het DNA van de regio gaan behoren. Ik kijk er enorm naar uit hier straks van start te gaan”. Havenlocaties 2017 - 59

Groep Heylen biedt een gefaseerde ontwikkeling om daarmee maximaal aan de wens van ruimte en flexibiliteit voor haar klanten te voldoen. zijn ook heel blij met de hele open en constructieve gesprekken die we hebben, die geven mij een warm gevoel. En die gesprekken gaan niet alleen maar over geld of het neerzetten van een gebouw. Maar vooral ook over ideeën als een inpassing van het ontwerp in de omgeving. Of het mogelijk ontwikkelen van een voormalige boerderij in het nieuwe concept. Dat is heel plezierig en biedt alles perspectief voor goed renderende bedrijvigheid”. En ook de opstelling van de gemeente Almelo (als bevoegd gezag verantwoordelijk voor het park) wordt door hem geroemd: “Er wordt actief meegedacht en geholpen. Via één aanspreekpunt”. En die bedrijvigheid kent een aantal randvoorwaarden, zoals ook de rol van de bevoegde overheid en de aanwezigheid van, en samenwerking met, onderwijsinstellingen. Jan Geerdink vervolgt: “Bedrijven die het goed doen zijn vaak de beste ambassadeurs. Wat we nu in Twente doen is ons als het ware aan elkaar vasthouden. De overheid en ondernemers aan de ene kant, en de kennisinstellingen zoals universiteiten en ROC’s aan de andere kant. En die instellingen hebben we straks hard nodig want ze fungeren als opleidingsinstituten voor de mensen die hier op het park straks aan de slag kunnen. En aan de andere kant hebben bedrijven die hier komen natuurlijk ook direct baat hierbij. Deze aspecten, gecombineerd met het goede leven in deze regio, brengen we ook voortdurend en nadrukkelijk naar voren in onze communicatie”. Die positieve signalen worden onderstreept door André Pluimers, voorzitter van de vijf jaar bestaande Port of Twente, een belangenvereniging voor de logistieke sector. Hij beaamt volmondig de kwaliteit van de samenwerking zoals door Jan Geerdink aangegeven. “We lossen met de realisatie van dit park ook problemen aan de onderkant van de arbeidsmarkt op. De afgelopen jaren hebben we

De campusgedachte van Groep Heylen Groep Heylen past in de ontwikkeling van nieuwe locaties haar in de markt succesvolle campusgedachte toe. Dat betekent een gefaseerde ontwikkeling op een locatie, gebaseerd op grootschaligheid maar niet op leegstand. Hoe werkt het? Na de komst van de eerste huurder (‘launching customer’) wordt al een unit extra gebouwd om daarmee een “landingsplaats” te hebben op een directe vraag van een tweede belangstellende huurder en waarmee een snelle vestiging mogelijk is. En zo verder. Dat betekent ook dat een gebouw na volledige realisatie altijd enige lege ruimte beschikbaar houdt, om daarmee de aanwezige zittende huurders maximale flexibiliteit in groei te kunnen bieden. Ook de bouwvergunning wordt als één geheel voor het volledige gebouw aangevraagd. Onze klanten biedt je daarmee snelheid en keuze, want je kunt overal beginnen met bouwen”, zegt Ralph Caspanni van Groep Heylen. in acquisitietrajecten vastgesteld dat we niet alle randvoorwaarden op orde hadden: toen was een kavel van vijf hectare al groot. In dat opzicht is er nu heel veel ten goede veranderd. En zo gaan we ook met partijen die hier komen om: als het nodig is voor succes nemen we ze mee naar de douane of naar de opleidingsinstituten”, zegt Pluimers. Port of Twente is “uitermate gelukkig” met de komst van Groep Heylen naar het businesspark, aangezien hiermee haar doelstellingen al grotendeels zijn ingevuld en de aantrekkingskracht voor potentiële nieuwe geïnteresseerde ondernemingen vergroot. André Pluimers licht het toe: “We zijn op de goede weg! Groep Heylen is de eerste investeerder die van buiten de regio hier heen komt. Uit strategisch oogpunt bezien zorgt Groep Heylen hiermee voor een boost, onder meer op het gebied van de werkgelegenheidsontwikkeling en op de aantrekkingskracht van het gebied”. Vliegwieleffect Ralph Caspanni beaamt het vliegwieleffect in de ontwikkeling. “XL Businesspark heeft alle troeven in handen om één van de toekomstige logistieke hotspots van Nederland te worden. Naast de goede ontsluiting heeft dat onder meer te maken met de beschikbaarheid van ruimte, de aanwezigheid van arbeidskrachten die je nodig hebt het voor elkaar te krijgen en de uitstekende opstelling van de projectorganisatie en de gemeente Almelo. Je voelt je dan thuis. Het positieve antwoord op de vraag: ‘aard ik hier’ is de kracht geweest. En dat vliegwiel gaat alleen maar sneller draaien. De behoefte aan een groot perceel, grote flexibele gebouwen en bijbehorende parkeervoorzieningen en fietsenstallingen staan tegenwoordig in de logistieke vraagstukken centraal. Dat is anders dan de vroegere insteek”. Containerterminal Een bijzondere voorziening op het XL Business Park in Almelo vormt de containerterminal van Combi Terminal Twente (CTT). Officieel een dependance van de terminal in Hengelo, maar feitelijk een volledig functionele voorziening (24/7) met volwaardig kantoor. De terminal wordt dit voorjaar operationeel en kan, aangezien hij onderdeel uitmaakt van CTT, direct volledige services aanbieden. Dit in tegenstelling tot nieuw te ontwikkelen terminals, waarbij zoiets doorgaans een proces van vele jaren is. In eerste instantie wordt voor het transport gebruik gemaakt van de driehoek Rotterdam-HengeloAlmelo en terug, maar wanneer de volumes later toenemen kan ook een rechtstreekse verbinding met Rotterdam worden opgezet. Het verdere transport van de containers op het businesspark kan met terminaltrekkers plaatsvinden. Jan Geerdink: “Zonder de aanwezigheid van de terminal zou het veel lastiger zijn om grote partijen voor het business park te interesseren. In die zin levert de aanwezigheid van de CTT een goede voorwaardenscheppende bijdrage aan het succes”. Ralph Caspanni beaamt dit: “Hoewel wielen nog steeds de voornaamste modaliteit voor de klanten is, biedt de aanwezigheid van de CTT een extra kans, die in de verre omgeving niet aanwezig is. We hebben dat ook gezien met een soortgelijke ontwikkeling van ons in Antwerpen East Port. In de grote concurrentieslag met andere locaties is de aanwezigheid van zo’n terminal als onderscheidend element een duidelijke troef. En zeker nu zo’n terminal gelijk al operationeel is, dat is echt een plus. Feitelijk, zo concluderen de deelnemers aan het gesprek, zijn alle voorwaarden aanwezig voor een voortvarende en succesvolle ontwikkeling van het XL Businesspark Twente. André Pluimers besluit: “We zijn gelukkig met hetgeen nu gebeurt. Hiermee voltrekt zich wat we wilden. Groep Heylen is trendsetter in de branche. Dat wordt heel nauwlettend gevolgd door logistiek Nederland. En het is fraai te zien dat dit hier op het XL Business Park Twente nu ook gebeurt”. << Havenlocaties 2017 - 61

De Haven van de Toekomst De wereld om ons heen verandert snel: in 2050 zal onze economie voor een groot deel circulair zijn. Dat heeft grote invloed op onze logistieke processen en logistieke knooppunten. En dus op onze Havens. Bovendien gaat Smart Mobility zorgen voor nieuwe slimme vervoerssystemen. Verbindingen tussen havens en bedrijven onderling zullen onder andere daardoor op een heel andere manier worden ingevuld. Deze ontwikkelingen betekenen dat de haven anno-nu sterk aan verandering onderhevig is en dat de Haven van de Toekomst een heel andere positie en rol in zijn omgeving gaat krijgen. Dat zullen alle betrokkenen in en rond de haven gaan merken. Van schipper tot havenbeheerder; van havenbedrijf tot omwonenden. Wat de toekomst exact gaat brengen is niet te voorspellen. Wij menen echter dat de Haven van de Toekomst zich in elk geval op de volgende gebieden gaat ontwikkelen: 1. Duurzaam Havenbeleid 2. Leefbaarheid 3. Bereikbaarheid 4. Flexibiliteit 5. Energie 6. Veiligheid Een blik in de toekomst door de bril van Movares… 1. Duurzaam Havenbeleid Veel binnenhavens werken nu nog als alleenstaande, op zichzelf gerichte havens met een relatief beperkt verzorgingsgebied; de focus ligt op de eigen omgeving. In de toekomst is er sprake van havenregio’s waar een hechte onderlinge samenwerking heerst tussen de havens in de regio. De samenwerking zal vooral te merken zijn ten aanzien van bedrijfsvestigingen. Maar beheer, onderhoud, bouwen en ontwikkelen zijn daar de logische gevolgen van. De vorming van de Regionale Havengebieden waarbij verschillende havens onder 1 vlag werken zal een positief effect hebben op de werkgelegenheid. Een Havenregio is veel interessanter voor de vestiging van bedrijven omdat de havens zich veel meer gaan richten op een specialisatie die voor die haven interessant is én die bijdraagt aan de totale service en dienstverlening van de Regio. Bedrijven kunnen onderling veel meer van elkaar profiteren. Op deze manier zullen binnen de havenregio dedicated havens gaan ontstaan zoals “Port of Agriculture”, “Port of Energy”, “Port of Nature”etc. Bijkomend voordeel is dat havengebieden veel beter in de omgeving zijn in te passen. Ook de omgeving profiteert op die manier meer van hun havengebied. 62 - Havenlocaties 2017 Een groot voordeel van de samenwerking is dat er meer budget zal komen voor het beheer en onderhoud van de haven omdat er beter gestuurd kan worden op wat belangrijk is. Tegelijkertijd zal er veel meer aandacht komen voor duurzame ontwikkelingen omdat de handen ineen kunnen worden geslagen. Dit alles zal de bedrijvigheid doen toenemen waardoor de vraag naar vervoer over water zal groeien. Movares kan havens helpen de verschillende belangen en standpunten te identificeren, als onderdeel van het strategisch omgevingsmanagement en assetmanagement. Samen met de havenpartners kunnen er dan gerichte en duidelijke keuzes in de keten worden gemaakt. Hiertoe behoren onder andere het bepalen van de juiste duurzaamheiddoelstellingen die noodzakelijk zijn om de beheerstrategie vast te stellen.

2. Leefbaarheid De Haven van de Toekomst is een haven waar veel aandacht is voor de leefbaarheid van mens en dier in het gebied. Dit zal zichtbaar worden door de inpassing van de industrie in de leefomgeving. De aanwezigheid van hoogwaardige industrie en het afschermen van geur- en lawaaiveroorzakende processen zijn daarbij een basis. Overlast voor de omgeving wordt daardoor beperkt en maakt een prettig verblijfsklimaat voor alle gebruikers mogelijk. 3. Bereikbaarheid De grote onderlinge samenwerking tussen de havens in de Regio gaat zorgen voor een verhoogde behoefte aan verbindingen tussen de havens. Nieuwe vormen van productiemethoden zoals 3D-printing zullen daar een belangrijke rol in spelen. De opkomst van 3D-printers maken het interessanter om eindproducten lokaal te produceren omdat productiekosten (als gevolg van minder arbeid) omlaag gaan. Dat leidt tot minder transport van producten die nu nog veelal per container over zee vanuit Azië worden vervoerd. Dat kan volgens berekeningen leiden tot een daling van het vervoersvolume over de lange afstand met maar liefst 37%. Tegelijkertijd zal echter de vraag naar grondstoffen en halffabricaten voor met 3D-printers geproduceerde artikelen fors toenemen. Die binnenlandse toename is een positieve ontwikkeling voor de binnenvaart. Tegelijkertijd zien we dat de ontwikkelingen op Smart Mobility ons gaan brengen richting snelle zelfvarende shuttles tussen de havens onderling die op relatief korte afstand van elkaar liggen. Voor de grotere afstand zal de bemande binnenvaart echter blijven bestaan waarbij wel sprake is van meer standaardisatie en platooning, gebaseerd op de te vervoeren goederen. Binnenvaartschepen zullen hier meer en meer op aangepast gaan worden. Een Havenregio wordt één groot effectief en efficiënt vervoersknooppunt waar alle vormen van transport aanwezig zijn. Synchromodaal vervoer zal dan ook verder ontwikkeld worden met een centrale rol voor de binnenvaart vanwege de blijvende duurzame voordelen. Om als binnenvaart het meest duurzame transportmiddel te blijven zal nog een grote ontwikkeling plaatsvinden ten aanzien voortstuwingssystemen, enerHavengebieden worden compacter en het wordt mogelijk om andere invullingen aan de ruimte te geven waarmee een relatie met de omgeving kan worden gelegd, zoals wonen en recreëren. Er komt meer groen in de haven en het water wordt ingezet om de belevingswaarde, het milieu en het ecologisch milieu te versterken. Voor zowel de schippers, het walpersoneel in de haven en de directe omgeving ontstaat zo een gezonder en prettiger milieu om te verblijven en te ontmoeten. De extra aandacht voor natuurwaarden en inrichting draagt bij aan de ruimtelijke kwaliteit van de Haven en het havengebied. Het havengebied gaat een integraal onderdeel vormen van het totale stedelijk weefsel. Movares kan helpen bij de duurzame inrichting van havengebieden door plannen te maken waarin logische verbindingen in het gebied worden bepaald en waarbij de natuurwaarden, de omgevingskwaliteit en sociale veiligheid op een hoge plaats staan. Met onze moderne communicatiemiddelen zoals Virtual Reality en Mixed Reality, waarmee wij als organisatie erg sterk zijn in de branche, brengen wij het gebied vooraf tot leven zodat het voor gebruikers en de omgeving helder is wat de meerwaarde van het gebied wordt. Havenlocaties 2017 - 63

gievoorzieningen aan boord en automatische aansturing. Hierbij zullen alternatieve brandstoffen en energieproducerende processen een belangrijke rol gaan spelen. Movares brengt vervoersbehoeften en vervoersprognoses in beeld, maakt vervoersberekeningen, stelt doorstroommodellen op en leidt opdrachtgevers vervolgens naar realisatie van de infrastructuur. 4. Flexibiliteit Het besef dat niets voor eeuwig is neemt hand over hand toe en de dynamiek in bedrijfsvestiging draagt daar in grote mate aan bij. Een flexibele inrichting is daarom een belangrijk kenmerk van het toekomstige Havengebied. Kademuren kunnen eenvoudig worden verlengd of ingekort al naar gelang de noodzaak of het soort goederen dat moet worden over geslagen. Door mobiele kadeconstructies, die magnetisch kunnen worden verankerd, kunnen bedrijven een flexibele keus voor overslag maken. Kadeconstructies hebben bovendien meerdere functionaliteiten zodat naast de afmeerfunctie ook ruimte wordt geboden aan afgeschermde productieprocessen, parkeervoorzieningen of ondergrondse opslag van bijvoorbeeld LNG. In perioden dat productie of aanvoer van materialen op een lager pitje staat, kan door de flexibele inrichting een andere invulling worden gegeven aan de haven. Zo kunnen ook vormen van recreatie een tijdelijke plek vinden in het industrieel havengebied. Hierdoor krijgen we in havengebieden vaker te maken met een veranderde situatie. Tegelijkertijd zal er ook sprake zijn van nieuwe middelen voor afmeren waaronder magneetsystemen. Movares helpt met de keuzes en uitwerking om de flexibiliteit in de haven te kunnen invullen. Wij leveren daarvoor de expertise op waterbouwkundig en civiel gebied maar ook de conditionerende en planologische kennis. Tegelijkertijd kunnen we helpen bij het in kaart brengen van typologieën van bedrijven en terreinen om zo flexibel te kunnen inspelen op toekomstige ontwikkelingen (zonering of clustering). 64 - Havenlocaties 2017

5. Energy De energietransitie in de Haven is een feit; dat merken we nu al. Er wordt al veelvuldig gebruik gemaakt van zon, wind en water als energiebron maar ook uit levende natuurlijke bronnen (biomassa). Bedrijven in het Havengebied gebruiken steeds minder energie door slimmere bedrijfsprocessen waarbij het gaat om het terugwinnen van grondstoffen en energie uit afval, basis- en reststromen (circulaire economie). Veel productieprocessen in bedrijven leiden op deze manier tot een energieopbrengst waarmee de omgeving of andere bedrijven kunnen worden voorzien van warmte- en energiestromen. Deze ontwikkelingen op het gebied van Energy zorgen er voor dat de Haven van de Toekomst energieneutraal gaat opereren en dat in productie-intensieve gebieden zelfs sprake is van energieleverende havens. De haven van de Toekomst vormt daardoor een bron van energie voor de omgeving en de bedrijven in het havengebied. Walstroom zal hier eveneens door kunnen worden gevoed. hinder ondervindt. Vitale bedrijfsonderdelen en vitale infrastructuur zijn op veilige hoogte onder gebracht of zijn voorzien van een waterdichte onderlaag. Movares heeft specifieke kennis op het gebied van klimaatadapatie en kan daardoor de juiste veiligheidsafwegingen maken. Ten aanzien van Veiligheid en Gezondheid is Movares de specialist en kunnen wij adviseren op het volledige gebied dat betrekking heeft op ‘Human Factors’. Zo kunnen wij gezamenlijke veiligheidsregels voor het Havengebied opstellen, kunnen we de inrichting van controlekamers in havengebieden verzorgen én kunnen we invulling geven aan het interfacemanagement (man-machine interface). Tot slot Movares is specialist op ruimtelijke planontwikkeling en richt zich op een Duurzame, Veilige en Gezonde haven. Op alle bovenstaande gebieden kan Movares adviseren. << 6. Veiligheid De Haven van de Toekomst draagt in belangrijke mate bij aan de algehele veiligheidsbeleving in de omgeving; veiligheid voor mens, natuur en omgeving speelt een belangrijke rol in de inrichting van het havengebied. De haven van de Toekomst is geen gebied met een hek er omheen maar een gebied dat integraal onderdeel uitmaakt van zijn omgeving waardoor de algemene veiligheid wordt verhoogd. Vele mensen zijn werkzaam in deze bedrijvige omgeving waar veel overslag en transport plaatsvindt. De rol van ICT is erg groot; veel overslagprocessen zijn geautomatiseerd en de menselijke bewegingen tussen overslag- en transportactiviteiten worden geminimaliseerd. Risicovolle industrieën worden door de clusterfocus bijeen gebracht in een beheerst gebied binnen de Havenregio. Vele gevaarlijke stoffen worden bovendien via leidingen naar deze gebieden getransporteerd. Hierdoor is er nog slechts sprake van een beperkt veiligheidsrisico op het woon-, werk- en leefklimaat. De Haven van de Toekomst speelt daarnaast ook een belangrijke rol bij het vraagstuk van de klimaatadaptatie. Overstromingsgevoelige gebieden zijn zodanig ingericht dat waterstijgingen geen invloed zullen hebben op bedrijfsprocessen zodat de maatschappij geen Havenlocaties 2017 - 65 Meer informatie: Bart Bouwens, Movares-Water bart.bouwens@movares.nl telefoon: 06-53106545

SMART HUB in Den Bosch: in luttele meters van schip naar magazijn Als gekleurde legoblokjes worden ze opgepakt, verplaatst en weggezet: de containers die dagelijks via de Bossche containerterminal BCTN bij SMART HUB worden afgeleverd. Vrijwel nergens in Nederland is de afstand tussen schip en magazijn zo klein en zo gemakkelijk te overbruggen als op het SMART HUB terrein in Den Bosch. D e voordelen zijn overduidelijk: een razendsnelle doorlooptijd, geen extra kosten voor inzet van truck/chauffeur, minder bewegingen over de weg en goederen die na aankomst in de haven vrijwel meteen beschikbaar zijn. Frank Bruurs is directeur van Spierings Smart Logistics, een logistieke dienstverlener en de grote regisseur van het SMART HUB concept, waarbij door samenwerking met partners een uitgebreid logistiek servicepakket wordt aangeboden. “Onze locatie grenst direct aan de container terminal en dat maakt het zo uniek. Veel logistieke bedrijven in Nederland liggen op geweldige locaties en 66 - Havenlocaties 2017 zijn goed ontsloten via het water, maar wat wij hier kunnen, dat zie je niet vaak!” Een slimme oplossing via de ‘achtertuin’ Een aantal jaren geleden werd, bij wijze van proef, een verbinding gemaakt tussen de twee terreinen. “Je kunt wel buren zijn, maar die containers moesten wel altijd met een grote omweg via de openbare weg op een chassis bij ons aan de voordeur worden afgeleverd”, vertelt Bruurs. “Als we dat via de achtertuin zouden kunnen regelen, dan zou dat een stuk efficiënter en goedkoper zijn.” Zo gezegd, zo

In Den Bosch komen de containers gewoon achterom… Frank Bruurs gedaan! Een deel van de afrastering tussen de buren werd vervangen door een automatische speedgate: een hek dat vanzelf open schuift als een reachstacker de poort nadert en meteen na doorkomst weer sluit. Aan de achterzijde van het Spierings magazijn werden twee nieuwe laad/los deuren gemaakt, op dezelfde hoogte als het buitenterrein. “Het werkte vanaf het begin meteen prima”, aldus Bruurs. “Zodra er een container voor ons beschikbaar is, wordt deze voor een van de laaddeuren gezet. Onze mensen kunnen er dan meteen mee aan de slag. Als ze klaar zijn, gaat er een telefoontje naar de BCTN en die pikken hem dan weer op. Bij elke laaddeur zit aan de buitenkant een koker, waar we het aftekende CMR of andere documenten die bij de zending horen, in doen. De reachstacker chauffeur hoeft daar dus niet op te wachten en hoeft er niet voor naar binnen. Op deze manier is een bij ons geloste of geladen container, inclusief papieren, binnen een paar minuten op de terminal!” Joop Mijland, Managing Director BCTN: “SMART HUB heeft voor ons een grote toegevoegde waarde” “Mede door de logistieke activiteiten van SMART HUB en hun innovatieve manier van denken en handelen, zijn wij in staat onze klanten zoveel meer service te verlenen, dan uitsluitend het duurzame vervoer van containers over het water. Binnen SMART HUB is alles aanwezig om een totaal verzorgd logistiek traject aan te bieden. Met die toegevoegde waarde maken we het verschil! Niet alleen voor de afzonderlijke klanten, maar ook voor de ontwikkeling van Den Bosch als logistieke regio.” Havenlocaties 2017 - 67

www.smarthubonline.nl www.spieringslogistics.nl “Wat wij hier kunnen, dat zie je niet vaak!” Forse uitbreiding Op het lege perceel naast Spierings, dat ook direct grenst aan de containerterminal, wordt dit jaar een nieuw SMART HUB magazijn gebouwd, met een uiteindelijk oppervlakte van 12.000 m². Door deze uitbreiding ontstaat er een groot perceel van in totaal ca. 75.000 m² gesloten hub, met een warehouse bebouwing van 50 tot 55.000 m², direct gelinkt naar de waterkant. Natuurlijk is bij het ontwerp rekening gehouden met de achtertuin verbinding. “De pilot is zo succesvol dat we in dit nieuwe pand met 6 ‘gelijkvloerse’ laaddeuren gaan werken, zodat we veel meer capaciteit hebben om containers direct vanaf de terminal voor ons magazijn te plaatsen”, aldus Frank Bruurs. “Zo kunnen we meer klanten op deze slimme manier bedienen en hen mee laten profiteren van de voordelen. Dat is het mooie van SMART HUB: met elkaar goede oplossingen bedenken, waar iedereen beter van wordt!” << SMART HUB biedt, onder regie van Spierings Smart Logistics, een mix van logistieke diensten en vastgoed oplossingen, al naar gelang de wensen en behoeften van de klant. Dat kan tijdelijk, waarbij SMART HUB fungeert als een logistiek vangnet in noodsituaties. Bijvoorbeeld als een bedrijf kortstondig opslagruimte nodig heeft in een piekperiode of als er met spoed goederen moeten worden omgepakt of opnieuw gestickerd. Maar SMART HUB biedt ook structurele oplossingen voor de lange termijn, zowel voor het verzorgen van de totale supply chain van de klant als het verhuren van op maat gemaakte bedrijfsruimtes. Door de jarenlange expertise van Spierings en de nauwe samenwerking met gespecialiseerde partners, kan SMART HUB flexibel en snel inspelen op de vraag van de klant. Een concept dat goed aanslaat en dat bij een groeiend aantal startende en al gevestigde ondernemers naar volle tevredenheid blijkt te werken. 68

ACTIEF OP LOGISTIEKE HOTSPOTS IN DE 5 STERREN REGIO • Regionale experts op het gebied van logistiek vastgoed • Goed ingevoerd in de vraag- en aanbodverhoudingen in de regionale logistieke huisvestingsmarkt • Pro-actieve en professionele benadering van de markt • Gespecialiseerd in aan- en verhuur/aan- en verkoop en taxatie van logistiek vastgoed • Intensieve samenwerking tussen V&S Bedrijfsmakelaars en HRS Bedrijfsmakelaars waardoor vrijwel geheel Noord-Brabant wordt bestreken • Samenwerking met overige Dynamis partners in Nederland • Landelijke dekking en regionale diepgang • Rendement per m2 Pettelaarpark 36, ‘s-Hertogenbosch T: 073 800 0008 hrsbedrijfsmakelaars.nl ARJAN RENS MRICS +31 (0) 6 25 28 94 46 arjan@hrsbedrijfsmakelaars.nl ERIC C.W. DE HOOGT MRICS RT +31 (0) 6 22 23 74 48 eric@verschuuren-schreppers.nl Havenlocaties 2017 - 69 Emmasingel 13, Eindhoven T: 040 211 11 12 bedrijfsmakelaars.nu

Beatrixhaven Eindhoven bereikbaar voor grotere schepen Maandag 26 oktober 2016 voer voor het eerst een schip van 110 meter lang en meer dan zeven meter breed door het Beatrixkanaal naar de Beatrixhaven in Eindhoven. De passage van het schip van HKS Metals is een mijlpaal in de bevaarbaarheid en het gebruik van het kanaal. Het kanaal en het havengebied zijn grondig aangepakt en er zijn ICT toepassingen ontwikkeld voor meer veiligheid en betere informatievoorziening. Opwaardering vaarwegen Zuidoost-Brabant In de periode 2009-2016 is het project ‘Beter benutten vaarroute Veghel – Eindhoven’ uitgevoerd. Rijkswaterstaat heeft werkzaamheden uitgevoerd aan de Zuid-Willemsvaart en het Wilhelminakanaal, om de route tot Eindhoven bereikbaar te maken voor 2x langere schepen (Klasse III koppelverbanden met afmetingen van 110 * 7,20 meter) met een laadvermogen tot 900 ton. Gelijktijdig heeft Eindhoven geïnvesteerd in de capaciteitsvergroting van het Beatrixkanaal. Het is nu mogelijk om de Beatrixhaven te bereiken met deze grotere schepen terwijl dit tot voor kort nog maar voor schepen met een laadvermogen van maximaal 450 ton was. Deze verbeteringen in de vaarwegen komen ten goede aan de multimodale bereikbaarheid van de regio en daarmee een aantrekkelijker investerings- en vestigingsklimaat voor bedrijven. Het bedrijfsleven profiteert van kostenbesparingen door efficiënter vervoer. Zo geeft het varen in een koppelverband een besparing van het brandstofverbruik met 35% ten opzichte van een gemiddeld klasse II-schip. Het bedrijfsleven in Zuidoost-Brabant, inclusief bedrijven rond het Beatrixkanaal, heeft een intentieverklaring ondertekend om meer vracht via het water te vervoeren en zo 460 vrachtwagens van de weg te halen. Dit was een voorwaarde van de minister van Infrastructuur en Milieu voor haar financiële bijdrage aan de vaarroute Veghel-Eindhoven. Wethouder Jannie Visscher van de gemeente Eindhoven: “Ik waardeer het zeer dat investeren in vaarwegen én een betere benutting als een gezamenlijke verantwoordelijkheid wordt gezien van overheden en bedrijfsleven. Nu is het echter belangrijk dat de afgesproken groei van het gebruik van onze kanalen gaat plaatsvinden om de investeringen in de vaarwegen rendabel te maken. Dit is van belang voor de bereikbaarheid van de regio. De druk op het

wegennet door vrachtverkeer is nu al groot en zal bij economische groei alleen maar toenemen. Wij willen samen met de bedrijven overleggen hoe zij de volgende stap kunnen zetten. Uit de resultaten van onderzoek van de stichting Multimodaal Coördinatie- en Adviescentrum (MCA) blijkt namelijk dat er een forse potentie is om meer vracht in het water te krijgen, niet alleen naar Eindhoven toe maar juist ook retourvrachten van reststoffen.” Beatrixkanaal en haven Eindhoven De aanpak van het Beatrixkanaal en de haven is een nadrukkelijke wens van het bedrijfsleven dat meer vervoer over het water ambieert, als alternatief voor vervoer over de weg. Het bedrijfsleven draagt dan ook financieel bij aan het project. De totale investeringen van de gemeente Eindhoven en het bedrijfsleven bedragen ongeveer €53 miljoen. Dit project wordt mede gerealiseerd door subsidies van het ministerie van Economische Zaken, provincie Noord-Brabant, Stimulus / OP Zuid, SRE en een Europese subsidie via Interreg. De bedrijven aan de Beatrixhaven hebben de intentie uitgesproken om de hoeveelheid vracht te laten groeien van nu. ca 150.000 ton naar 700.000 ton per jaar. Innovatief communicatiesysteem Beatrixkanaal Als aanvulling op de werkzaamheden van het kanaal is er een nieuw informatiesysteem ontwikkeld. Nu er steeds meer en grotere schepen gaan varen op het kanaal, is veiligheid natuurlijk van groot belang. Zeker gezien het feit dat het kanaal ook intensief gebruikt wordt door pleziervaart en de kanovereniging. Door dit systeem (APP en Control Centre) is er real time informatie over passerende schepen en beheer en onderhoud. Schippers kunnen via de app een klacht melden en het havengeld betalen. De app is eenvoudig te downloaden op de smart phone via de app store of play store en heet: Beatrixkanaal. << - Tik op het scherm o Real time informatie scheepvaart o Kanaalgebruik melden. o Problemen melden. o Tips en informatie. o Omgevingsinformatie. o Bij markers staat specifieke informatie. De APP kan ook worden gedownload middels het scannen van de QR code, voor Apple en voor Google Play Store App Store - Mobiel deze informatie : download de APP. - Nadere info en problemen: o r.beekvelt@eindhoven.nl o Mobiel 0622844468 Heeft u nog vragen? Voor meer informatie over goederen vervoer over water kunt u terecht bij: Stichting MCA: www.mcabrabant.nl U kunt ook contact opnemen met de havenmeester: e-mail naar r.beekvelt@eindhoven.nl Havenlocaties 2017 - 71 Play Store

Digitale gastvrijheid van havens cruciaal voor binnenvaart en logistiek Bureau Telematica Binnenvaart (BTB), Binnenvaart Netwerk Diensten (BND) en de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) trekken samen op met als doel de digitale voorzieningen in de Nederlandse havens verder te ontwikkelen en zorgvuldig op elkaar af te stemmen. In de afgelopen drie jaar is de basis hiervoor gelegd en wordt er nu gewerkt aan het beschikbaar stellen van informatie voor het gebruik van binnenhavens. I n 2017 is de beschikbaarheid van internet een cruciale factor geworden in de zakelijke wereld. Waar je ook bent of gaat, de smartphone en de laptop zijn dichtbij en talloze apps en toepassingen maken het mogelijk om (bijna) alle informatie en ontwikkelingen te volgen en daar ook -zo nodig- actie op te nemen. Beschikbaarheid van goede internet verbindingen zoals aan de wal, is aan boord van een schip echter nog helemaal geen vanzelfsprekendheid. In Nederland mag er dan al sprake zijn van een behoorlijke dekking met het 4G netwerk, maar in andere landen is dat nog maar helemaal de vraag. Mobiel internet (4G) biedt de schipper-ondernemer echter niet de mogelijkheden die bedrijven aan de wal wel hebben. Zeker, er zijn grote 4G databundels op de markt verkrijgbaar, maar de kosten hiervan en contractuele voorwaarden betekenen een behoorlijke beperking aan boord van een schip in vergelijking met de zakelijke beschikbaarheid van internet. En zolang mobiele 72 - Havenlocaties 2017 telecomaanbieders forse bedragen moeten betalen aan overheden voor het gebruik van de radiofrequenties die hiervoor noodzakelijk zijn, zal dat zeker zo blijven. Hotspots 2017 Om ervoor te zorgen dat ook regelmatig aan boord van een binnenschip grotere bandbreedte met ongelimiteerd datagebruik beschikbaar is, kan de schipper-ondernemer inmiddels op een behoorlijk aantal plaatsen gebruik maken van WiFi dekking als aanvulling op het bestaande 4G internet. Daarmee kan de binnenvaart voor de volle 100% profiteren van de moderne communicatiemogelijkheden. Daarvoor is de binnenvaart echter volledig afhankelijk van de digitale gastvrijheid van de binnenhavens en overnachtingshavens. De binnenhavens die deze voorziening ter beschikking stellen, hebben ook direct voordeel van deze communicatie met de schippers en de logistieke dienstverlening. Zij worden aantrekkelijker en het plannen van gebruik van de faciliteiten en de afhandeling van goederen via deze havens gaat sneller en wordt hiermee ook flexibeler. Tientallen partijen – vervoerders, terminals, zeehavens, expediteurs, etc. – vormen samen nationale, Europese of zelfs wereldwijde supply chains om producten op het juiste moment bij de eindgebruiker te krijgen. Allemaal partijen met verschillende standaarden, belangen en systemen. De havens in Nederland liggen niet zo ver uit elkaar en kunnen aan de basis staan van uniformering van de digitalisering van de communicatie in het goederenvervoer over water. Moet er niet eerst een vraag naar digitale voorzieningen zijn, voordat een binnenhaven daarin gaat investeren? De stichting Binnenvaart Netwerkdiensten denkt van niet. Moeten er eerst diensten worden bedacht of eerst communica

tiediensten beschikbaar gemaakt? In de telecommunicatie industrie is deze kip-ei situatie een heel bekend fenomeen. Nog maar 15 jaar geleden kwamen de eerste bescheiden mobiele datadiensten op de markt. Toepassingen volgden elkaar daarna snel op! De vraag naar betere voorzieningen in de binnenhaven bestaat al en de voordelen die zijn te behalen voor alle partijen, zijn evident. Wie goed luistert, kan overal – op congressen, seminars en andere zakelijke bijeenkomsten – horen dat digitale communicatie het goederenvervoer de komende jaren een heel ander aanzien zal geven. Havens zijn belangrijke knooppunten, onmisbare schakels in de vervoerketen, en zij zullen in moeten spelen op de behoefte aan digitale voorzieningen. Dat kan overigens relatief eenvoudig. Bureau Telematica Binnenvaart (BTB), Binnenvaart Netwerk Diensten (BND) en de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) trekken samen op met als doel de digitale voorzieningen in de Nederlandse havens verder te ontwikkelen en zorgvuldig op elkaar af te stemmen. In de afgelopen drie jaar is de basis hiervoor gelegd en wordt er nu gewerkt aan het beschikbaar stellen van informatie voor het gebruik van binnenhavens. Hierbij dient onderscheid gemaakt te worden tussen kleinschalige, tijdkritische data, waar 4G uitstekend geschikt voor is, en grootschalige, niettijdkritische data. Voor deze tweede categorie zijn diensten gebaseerd op WiFi verbindingen uitstekend geschikt. Denk hierbij aan het downloaden van bestanden met navigatiekaarten-updates, vaarweg- en binnenhaven-informatie, weersinformatie en waterstanden. Deze bundeling van krachten biedt de mogelijkheid om gezamenlijk diensten te bedenken en te ontwikkelen voor alle binnenhavens tegelijk. Diensten zoals bijvoorbeeld het aanbieden van nautische (verkeers)informatie, allerlei weer- en waterinformatie, beschikbaarheid van ligplaatsen, maken een binnenhaven nog aantrekkelijker voor de binnenvaart. Vooral als die digitale informatie op een uniforme manier door alle binnenhavens wordt aangeboden, zal ze eenvoudig worden geïntegreerd in de werkwijze van schippers en logistieke dienstverleners. De beschikbaarheid van digitale informatie zal ook de planning van hun reizen vereenvoudigen. BTB beveelt elke haven aan een portefeuillehouder ‘Digitale haven’ aan te stellen en initiatieven te ontplooien om de digitale gastvrijheid invulling te geven. Net als voor een bedrijf of een bedrijfstak is het van belang voor binnenhavens om in te spelen op deze ontwikkeling, want zonder goed werkende ICT ben je snel ‘out of business’. De haven als knooppunt voor goederentransport speelt een doorslaggevende rol bij het multi-modale transport in Nederland. De toegankelijkheid van digitale informatie is immers essentieel als het Havenlocaties 2017 - 73 DIGITALE DIENSTEN VOOR DE BINNENVAART schip actief wil participeren in de supply-chain. Lading vervoeren met een schip moet dezelfde dienst bieden zoals bijvoorbeeld bol.com, die bij de bezorging via internet de aankomsttijd van het pakketje communiceert. Uniformiteit en eenvoud maken een ICT-systeem krachtiger. De krachten zullen hier gebundeld moeten worden om deze innovatie mogelijk te maken. Laagdrempelige diensten vragen om schaalgrootte en betaalbaarheid. En daar moet hard aan getrokken worden. Er zijn momenteel 27 Wifi hotspots in Nederlandse binnenhavens en bij ligplaatsen van binnenschepen. Ongeveer 300 schippers maken inmiddels gebruik van deze diensten. BND is intussen ook een samenwerking aangegaan met dienstenaanbieder 4COM, om gecombineerde abonnementen voor 4G en WiFi aan te bieden, waarmee het nog aantrekkelijker wordt voor schipper-ondernemer en rederijen om een WiFi-abonnement te nemen. 4COM is een gevestigde naam voor telecommunicatiediensten in de binnenvaart sector. Het aantal aan WiFi gekoppelde voorzieningen breidt zich steeds verder uit. Binnenkort wordt een initiatief verwacht met een WiFi-DRIP: dynamische routeinformatie (zoals we die kennen boven de snelwegen rond grote steden), welke via WiFi wordt aangeboden aan de schippers, waarmee de schipper direct voordeel heeft als hij bijvoorbeeld digitaal een ligplaats krijgt toegewezen of andere bijzonderheden verneemt waarmee hij in de haven zijn voordeel kan doen. De beheerder van de haven kan op zijn beurt ook direct de schipper benaderen via de WiFi-voorziening. Enkele binnenhavens zetten inmiddels vol in op ICT als vijfde modaliteit om een slimme, digitale haven van morgen te worden. In Duitsland overweegt het ministerie voor Verkeer- en Digitale Infrastructuur om (gratis) WiFi-hotspots langs de vaarwegen te installeren. Ook daar begint de noodzaak door te dringen van deze voorzieningen voor de scheepvaart. Dat is langs de Rijn nog belangrijker omdat daar ook het 3G- en 4G-netwerk nog behoorlijke gaten vertoont. De noodzaak van betere telecommunicatievoorzieningen in de havens lijkt met het bovenstaande wel aangetoond. Op de eerste plaats is het goed voor het functioneren van de haven zelf, maar het is ook van belang voor de sector binnenvaart en de logistieke dienstverlening. En een betere performance van de binnenvaart logistiek geeft, gezien het nut van meer vervoer over water voor milieu, veiligheid en klimaat, dit onderwerp een maatschappelijke sense of urgency. Voor meer informatie kan uiteraard contact worden opgenomen met de Stichting Binnenvaart Netwerk Diensten, zie www.binnenvaartnet.nl <<

Conferm: van eerste idee tot turnkey oplevering ‘Bedrijfsvoering opdrachtgever staat centraal’ Bij nieuwbouw van distributiecentra en industriële bedrijfsruimten kiezen opdrachtgevers steeds vaker voor de innovatieve werkwijze van het in 2016 in de markt geïntroduceerde Conferm. Remmers Bouwgroep maakt nationale opgang met dit specialistische label voor ‘Design, Build & Maintain’. “Dat klinkt als een snelle marktverovering,” zegt Pieter Remmers, commercieel directeur van Remmers Bouwgroep, tevens vierde generatie in de directie van het Tilburgse familiebedrijf. “Maar aan Conferm ligt wel ruim honderd jaar van gedegen expertise ten grondslag.” Referentieprojecten PGS 15 - Diffutherm, Bladel Het circa 18.000 m² grote DC voor Gondrand Traffic op Industrial Park Moerdijk bij Port of Moerdijk. (ADR warehousing – PGS 15) C onferm is het label voor ‘Bedrijfshuisvesting’, één van de vier marktvensters van Remmers Bouwgroep. “Voor opdrachtgevers vormt Conferm een toegankelijke entree voor oplossingen voor een diversiteit aan nieuwe bedrijfshuisvesting, die bijvoorbeeld een ‘lean’ aanpak behoeft,” zegt Remmers. “Deze managementaanpak is erop gericht om maximale waarde voor de klant te realiseren met zo min mogelijk verspillingen. Onze up-to-date opgeleide professionals zijn in staat om betrokken, snel en efficiënt in de huid van de klant te kruipen vanaf het eerste idee. Zij willen alle klantambities waarmaken en bedenken in nauwe samenwerking mét de klant, ‘slimme gebouwen’, die volledig zijn afgestemd op een optimale, duurzame bedrijfsvoering en een realistische terugverdientijd. Onze afwegingen zijn daarbij de toegevoegde waarde. Wij letten scherp op functionaliteit en locatiekeuze, wijzen op valkuilen, dragen innovaties aan en toetsen 74 - Havenlocaties 2017 - Versteijnen Logistics, Tilburg - ID Logistics, Tilburg - Vat Logistics, Maasvlakte II - Neele-Vat Logistics, Maasvlakte II - Marine Care, Rotterdam - ca. 20.000 m² - ca. 6.000 m² - ca. 6.500 m² - ca. 25.000 m² - ca. 14.500 m² - ca. 3.750 m² - Dudok Logistiek Vastgoed, Maasvlakte II - ca. 22.000 m² - Gondrand Traffic, Moerdijk - ca. 18.000 m² plannen zorgvuldig aan het vastgestelde programma van wensen en eisen. We brengen het proces van de nieuwbouw helder in beeld.” Initiatiefnemers werken al in een vroeg stadium samen met de ingenieurs van Conferm’s engineeringsafdeling, met behulp van oplossingen van architecten, adviseurs, installateurs en andere leveranciers. Remmers: “Zo benutten wij elkaars kennis om te komen tot een optimaal proces. Wij focussen voortdurend op een goede balans tussen hoge kwaliteit en kostenbeheersing en overtreffen graag verwachtingen. Als onze klant met de ideale werkplek een

Pieter Remmers William Holvoet Logistic Excellence Tilburg voor OCS B.V. op bedrijventerrein Vossenberg, vlakbij de Barge Terminal Tilburg (BTT). Dit project heeft een omvang van circa 36.500 m². aantoonbare voorsprong op de concurrentie kan nemen, draagt dat ook bij aan onze reputatie.” Conferm kan bogen op een ‘proven track record’ in diverse branches, waaronder industrie, logistiek en e-commerce. In het vierde kwartaal van 2016 leverde het bedrijf het ultramoderne industriële complex voor Royal Agio Cigars in Duizel op. Dit project heeft een omvang van circa 14.500 m² en ontving het duurzaamheidskeurmerk BREEAM ‘Outstanding’. Remmers: “State-of-the-art faciliteiten maken een gestroomlijnde supply chain mogelijk, met multiuser of dedicated warehouses op maat voor open overslag, distributie en aanvullende logistieke dienstverlening, zoals assemblage, (her)verpakking en etikettering.” Conferm realiseert DC’s voor open overslag van zowel food als non-food , bulk en partijgoederen. Dit met maatwerkvoorzieningen voor onder meer inbound, opslag, orderpicking en integrated value added logistics (VAL) ter optimalisatie van de bevoorradingsketen in kwestie. Expertise PGS 15 Als ontwerpende bouwer is Conferm nationale koploper in ADR warehousing. “We hebben alle PGS 15 expertise in huis,” bevestigt William Holvoet van Conferm. “Met oplossingen die zijn gebaseerd op ervaring en kennis van de wet- en regelgeving, kunnen we geavanceerde vernieuwingen op het gebied van veiligheid toepassen. Daarmee voldoen we aan de strenge en regelmatig veranderende brandveiligheid- en milieu-eisen. We beschikken over de benodigde kennis over de opslag van gevaarlijke stoffen en de juiste beheer- en blussystemen. Ook zijn we thuis in het bijbehorende woud van regelgeving en kunnen we opdrachtgevers ontzorgen met het afhandelen van de vaak ingewikkelde vergunningentrajecten voor uiteenlopende bedrijfsactiviteiten.” Conferm start dit jaar met het 18.000 m² grote ADR DC voor Gondrand Traffic op Industrial Park Moerdijk bij Port of Moerdijk en eveneens met de bouw van Logistic Excellence Tilburg voor OCS B.V. op bedrijventerrein Vossenberg, vlakbij de Barge Terminal Tilburg (BTT). Dit project heeft een omvang van circa 36.500 m². Betonspecialist “Daarnaast zijn we gespecialiseerd in betonbouw,” geeft Holvoet aan. “De veelzijdigheid, vele voordelen en verwerkingsmogelijkheden van dit materiaal bieden een ongekende vrijheid in ontwerp en realisatie.” Conferm heeft bovendien bijzondere expertise in huis op het gebied van prefab beton. Holvoet: “Daarmee creëren we in samenwerking met fabrikanten van voorgefabriceerde betondelen innovatieve oplossingen en complexe toepassingen. Dat wil niet zeggen dat we niet met evenveel gedrevenheid en kunde constructies van hout of staal en hybride gebouwen realiseren. Wij zijn voorstander van het juiste materiaal in de juiste situatie en zetten waar gewenst of nodig dan ook een breder gamma aan materialen in. Zo bereiken we dat een gebouw een waardevaste investering blijft.” << Sigarenfabriek Royal Agio Cigars (circa 14.500 m²) in Duizel ontving het duurzaamheidskeurmerk BREEAM ‘Outstanding’ en kreeg een internationale award in de categorie ‘Mixed Use’. Meer informatie: Conferm William Holvoet, w.holvoet@conferm.nl Remmers Bouwgroep Pieter Remmers premmers@remmersbouwgroep.nl Kranenberg 1, 5047 TR Tilburg 088 – 77 20 200 www.conferm.nl ocaties 2017 - 75

Binnenhavens moeten werk maken van digitalisering E FIP is de Europese koepelorganisatie voor binnenhavens en deze vertegenwoordigt bijna tweehonderd havens uit zestien lidstaten, plus Zwitserland en Oekraïne. Servië is aangesloten, als waarnemend lid. Van den Bosch: “Wij zijn sinds 1994 dé gesprekspartner voor EU-instellingen. Het is heel belangrijk om daar aan tafel te zitten. We zijn daarnaast ook agenda settend.” Cruciaal “Binnenhavens worden steeds belangrijker als multimodaal knooppunt in de regionale economie. Het zijn cruciale hubs op de internationale corridors en interfaces tussen land- en zeetransport. Ook voor de concurrentiepositie van zeehavens richting hun achterland zijn de binnenhavens cruciaal. Daarnaast trekken binnenhavens industrie aan en zijn ze een interface tussen vervoer over korte en lange afstand.” Economische slagader “Nederland onderscheidt zich wel ten opzichte van Europa. Dit komt vooral door de sterke geografische positie van Nederland aan de Rijn, de nabijHaven van Bazel (CH) De Europese binnenhavens hebben de wind in de rug, zegt Alexander van den Bosch van European Federation of Inland Ports (EFIP). Kansen liggen er op het gebied van de nieuwe economie: circulaire economie en biobased economy. Uitdagingen zijn er ook: de transitie naar verduurzaming, vergroening en het inzetten op slimme innovatie, digitalisering en automatisering. heid van grote zeehavens en sterke industriële clusters in het achterland. Daardoor is aandeel van de binnenvaart in de modal shift in Nederland met 47 procent ver boven het gemiddelde van zeven procent in Europa. In Nederland is de sector dus sterk gepositioneerd en een economische slagader met een toegevoegde waarde van 12,6 miljard euro. Je ziet steeds meer dat zeehavens inzetten op achterlandverbindingen en samenwerken met de binnenhavens is daarin essentieel.” Integraal naar logistiek kijken Nederland loopt voorop vanwege de dichtheid van het netwerk. “Maar ik denk dat het ook komt omdat men Nederland integraal naar logistiek kijkt en het coöperatief benadert. Dat gebeurt elders misschien ook wel, maar in Nederland is dat dominanter. Ik zie een tendens waardoor binnenhavens nog steviger gepositioneerd worden als synchromodale oplossing in de keten door verdergaande netwerkvorming, het efficienter bundelen van krachten en vracht en de uitwisseling van informatie. In Europa zie ik ook grensoverschrijdende samenwerkingen ontstaan, zoals het netwerk van Boven-Rijnhavens.” “Het delen van informatie staat hier centraal om zo de keten efficiënter en effectiever in te richten. Dat is gelijk ook een van de grootste uitdagingen voor de toekomst: de digitalisering. Dat is een absolute voorwaarde om competitief te zijn. Vergroening van de sector is een andere uitdaging, evenals automatisering.” Digitalisering “Heel veel spelers in de keten hebben een deel van de informatie. Delen van de informatie is efficiënter dan één speler met alle informatie. Door integrale samenwerking komen alle spelers een stap verder. Denk aan zaken als: waar Port Autonome de Strasbourg (FR)

Alexander van den Bosch, Directeur European Federation of Inland Ports (EFIP) Haven van Brussel (BE) is mijn vracht of container, wat is het waterpeil, welk onderhoud is er nodig. Dat gebeurt al wel, de echte uitdaging is om het grensoverschrijdend te gaan doen volgens een uniforme standaard. Het kan wel! Een uitstekend initiatief hieromtrent vind ik het COMEX project waarmee op een geharmoniseerde manier RIS op corridorniveau en in 13 lidstaten wordt geïmplementeerd. Zonder digitalisering en innovatie bereik je geen vooruitgang. De vraag is ook: wat is het gemeenschappelijk belang? Op welke manier kun je van competitie naar een integraal samenwerkingsmodel waar iedereen wat aan heeft? Nu denkt men nog te veel in silo’s. Digitalisering is een belangrijk instrument maar tegelijk misschien ook wel de katalysator.” Mogelijkheden en bottlenecks “Nieuwe marktmogelijkheden liggen er op het gebied van circulaire economie en biobased economy. Door de aard van de aanwezige activiteiten zijn de havens als het ware niet meer alleen concessieverlener, maar meer en meer ‘matchmakers’ die zowel de producerende als verwerkende industrieën bij elkaar brengen. Denk aan rest- en afvalstromen die er vaak ter beschikking zijn, evenals potentiële afnemers ervan; dit leidt tot nieuwe marktmogelijkheden. Bottlenecks zijn er ook. Bij harde infrastructuur moet je dan denken aan waterpeil, sluizen, aanmeerplaatsen, het onderhoud aan de waterwegen en de capaciteit van de haven en de services. Aan de andere kant gaat het om de genoemde digitalisering en standaardisatie en het gebrek aan uniforme regels om een gelijk speelveld te creëren. Daarom juich ik vooral vraaggestuurde en innovatieve, bottom-up projecten toe die bruggen weten te slaan tussen disciplines en de verschillende doelgroepen. Dat integrale samenwerking ook logistieke processen in havens kan optimaliseren laat het grensoverschrijdende ‘Upper Rhine traffic management system’ met het ICT-platform dagelijks zien. Ook het afgeronde EU project Connecting Citizen Ports 21’, dat 7 Europese havens bindt, leidde door kennisdeling tot een bruikbare toolbox voor andere havens bij integrale stads/haven ontwikkeling. Zo zijn er vele voorbeelden. Er lopen nu budgetdiscussies op Europees niveau. Er staat druk op de transportbudgetten. Wij pakken dan onze rol en vragen om een hoger budget om de bottlenecks aan te kunnen pakken.” Krachten bundelen “Er is steeds meer ondersteuning en aandacht vanuit Europa voor de binnenhavens. Wij houden dat wel continu in de gaten zodat we op tijd kunnen voorsorteren en het onderwerp voor het voetlicht brengen. Vergeleken met veel andere koepelorganisaties zijn wij een kleine speler, maar we zijn wel efficiënt. Wij zoeken graag de samenwerking, bijvoorbeeld met ‘zuster’ organisaties als Inland Navigation Europe (INE), European Barge Union (EBU) en de European Skippers Organization (ESO). Zo kun je samen de krachten bundelen en kritische massa inbrengen. 2018 wordt een belangrijk jaar. Het is het jaar van de multimodaliteit. Dit jaar verwachten we het een en ander aan nieuwe wet- en regelgeving. We organiseren daarom in november in het Europees Parlement in Straatsburg een belangrijk evenement waarin we het belang van de binnenhavens nog eens stevig voor het voetlicht brengen. De nationale koepels, zoals de Nederlandse Vereniging voor Binnenhavens (NVB) zorgen voor input.” Gesprekspartner “Belangrijk is dat we een organisatie zijn die vrijwel alle lidstaten vertegenwoordigt, maar ook van daarbuiten. Ook zeehavens haken aan en het netwerk breidt zich nog steeds uit. Daarnaast zijn de binnenhavens toegevoegd aan het Trans-European Transport Network (TEN-T). Dit zijn belangrijke transportverbindingen over de landsgrenzen heen om de economie en werkgelegenheid te stimuleren. Ook het feit dat EFIP onder een dak zit met de koepelorganisatie voor zeehavens (ESPO) vind ik een succes. Men weet ons goed te vinden in Brussel, we zijn bekend en worden gevraagd als betrouwbare gesprekspartner en zijn met recht het Europese aanspreekpunt voor binnenhavens.” “De tol in Duitsland, de noodzakelijke vermindering van de CO2 uitstoot, de congestie op de wegen; daar kunnen de binnenhavens de vruchten van plukken. De wind waait de goede kant op en dat moet ook, want het aandeel van de binnenvaart van 6,7 procent moet omhoog. Daarvoor moeten we de bottlenecks aanpakken. Een integrale aanpak in de logistieke keten is daarvoor cruciaal. << Szczecin en Swinoujscie Seaports Authority (PL)

Ontwikkelen op maat op bedrijven terrein Oostpoort Dordrecht Oostpoort is een veertien hectare groot bedrijventerrein op een zichtlocatie naast de N3. Het is bereikbaar via land en water. Er is relatief zware bedrijvigheid toegestaan en er is een insteekhaven met een kadelengte van ruim 200 meter. Ruim elf hectare is uitgeefbaar beschikbaar, verdeeld over kleine en grote kavels. F ormeel is er weliswaar nog ruim 11 ha beschikbaar, maar geïnteresseerden moeten niet te lang wachten, zegt verkopend makelaar Dennis Dekker van Ooms Makelaars, partner in Dynamis. Dekker: “Er zit duidelijk muziek in Oostpoort. De eerste kavels zijn verkocht, de bouwwerkzaamheden zijn gestart, kavels worden door VolkerWessels onderneming KWS bouwgeschikt gemaakt. Daarnaast zijn enkele kavels in optie genomen en we zijn met ruim tien geïnteresseerde partijen in gesprek. Een kandidaat heeft interesse in circa 15.000 tot 20.000 vierkante meter.” Geschikt voor zware bedrijvigheid Oostpoort ligt aan het water en is geschikt voor ‘zware’ bedrijven in milieucategorie 4.2, zoals productiebedrijven, metaalbewerkingsbedrijven of transportbedrijven. Er is geen beeldkwaliteitsplan, wat betekent dat er geen dwingende voorschriften gelden ten aanzien van gebouwontwerp of gebruikte materialen. Dekker: “Natuurlijk gelden wel de algemene welstandseisen, maar je wordt niet in een keurslijf geperst. En je mag tot vijftien meter hoogte bouwen, een belangrijk voordeel voor veel bedrijven. Het scheelt toch in je vierkante meters.” Ook is buitenopslag toegestaan. Kade van 200 meter Het oostelijke deel van Oostpoort beschikt over een eigen insteekhaven (breedte veertig meter) met een kadelengte van ruim tweehonderd meter. De gegarandeerde diepgang is circa 3,5 meter. Aan de noordkant heeft dit perceel van circa vier hectare een waterfront van vierhonderd meter, maar dit mag niet gebruikt worden voor aan- en afmeren. Projectontwikkelaar Erik Vis van VolkerWessels onderneming KondorWessels Projecten: “Dit terrein is prima geschikt voor één of twee bedrijven met watergebonden activiteiten.” Dennis Dekker: ‘Op Oostpoort mag je tot vijftien meter hoogte bouwen.’ 78 - Havenlocaties 2017

Meer informatie: Erik Vis, 0548 540 260 Dennis Dekker, 078 614 43 33 www.oostpoort-dordrecht.nl Oostpoort is een strategische locatie binnen de Drechtsteden-regio op bedrijventerrein De Staart aan de noordzijde van Dordrecht en ligt pal aan de N3 die de A15 met de A16 verbindt. Ligging Dekker: “Oostpoort is een fantastische zichtlocatie en we merken dat veel bedrijven dat toch belangrijk vinden.” Dordrecht, en dus ook Oostpoort, is prima bereikbaar over binnenwateren en ligt tussen de rijkswegen A16 en A15. Rotterdam met al zijn bedrijvigheid ligt letterlijk om de hoek en andere bestemmingen zijn snel en eenvoudig bereikbaar. Dekker: “Daarnaast is de Drechtsteden-regio een maritieme regio met veel maritieme bedrijvigheid. Dat zorgt onderling voor de nodige spin-off.” Ontwikkelen op maat De prijsstelling op Oostpoort is gunstig (vanaf 135 euro/m2 ) benadrukken beide heren en de kavels zijn aan te passen aan de wensen van de gebruiker. ‘Ontwikkelen op maat’ noemt Vis het. “En binnen VolkerWessels beschikken we over expertise op diverse terreinen, zoals bouw, grondwerken en logistiek. We leveren desgewenst dus een totaalplaatje.” Dekker: “Ontzorgen, dat is het eigenlijk.” Zelfs huren is mogelijk, zegt Vis. “VolkerWessels Logistics Development kan dan de ontwikkeling doen. Kortom, van kavelverkoop tot en met turn-key opleveren. Alles is mogelijk”, zegt Vis. De eerste bouwactiviteiten en infrawerkzaamheden door VolkerWessels onderneming KWS zijn inmiddels van start gegaan. Stedin bouwt een hoogspanningsstation op Oostpoort. De locatie sluit precies aan op een bestaand station van Stedin. Daarnaast speelde de goede bereikbaarheid een belangrijke rol. De gemeente Dordrecht kocht een kavel om het terrein van Stadsbeheer uit te breiden. Van Kleef Vastgoed bouwt er een vestiging van Multibox: garageparken en stallingen voor zzp’ers en particulieren. Bijvoorbeeld Erik Vis: ‘Van kavel verkoop tot en met turnkey opleveren. Alles is mogelijk.’ De kavels variëren in omvang van circa 1.000 tot 39.000 m2 . Verdere deelverkaveling is mogelijk, afhankelijk van de wensen van de gebruiker. Het oostelijke deel beschikt over een eigen insteekhaven: de Kolenhaven. De streefdiepgang is circa 4 meter (minimaal 3,5 meter). Havenlocaties 2017 - 79 om een bedrijfswagen of camper te stallen. Ook voor Van Kleef was de goede ontsluiting cruciaal. Frits van Kleef: “Al onze locaties zijn makkelijk bereikbaar. Oostpoort staat al op onze website en we hebben direct al een wachtlijst.” De meest actuele informatie over de status van de beschikbare kavels is te vinden op de website www.oostpoort-dordrecht.nl. <<

Weg van het ijzer! De binnenhavens van de Drechtsteden in 2045 Bart Kuipers, Erasmus UPT Drechtsteden als Binnenhavenmainport De Drechtsteden nemen een bijzondere positie binnen het nationale binnenhavennetwerk in. In de Binnenhavenmonitor zijn zij benoemd als “Binnenhavenmainport” door de grote economische betekenis. Daarbij gaat het om de binnenhavens van Dordrecht, Zwijndrecht, Alblasserdam, Papendrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Sliedrecht en vanaf 2018 Hardinxveld-Giessendam. Volgens de Binnenhavenmonitor 2015 zijn de Drechtsteden met 840 miljoen euro verantwoordelijk voor 10,4% van de toegevoegde waarde van de totale Nederlandse binnenhavens en met 7.620 werkzame personen zelfs voor 11,4% van de werkgelegenheid. Drechtsteden kennen een variëteit aan binnenhavens De Drechtsteden bestaan uit een aantal havens van verschillende grootte: Dordrecht en Zwijndrecht springen eruit wat betreft omvang van de overslag maar de andere havens hebben elk een duidelijke specialisatie binnen dit geheel - denk bijvoorbeeld aan de haven van Papendrecht met de omvangrijke vestiging van Boskalis of denk aan de haven van Zwijndrecht waar kantoren van een aantal grote binnenvaartondernemingen - en sinds 2016 ook binnenvaart brancheorganisatie Koninklijke BLNSchuttevaer - zijn gevestigd. Een kennisintensieve toekomst voor de waterbouw: dependance TU Delft in het maritieme cluster Bron: Defacto Urban and Landscape design Een transformatie: weg van het ijzer Ik noem deze kantoren bewust. Ze zijn een illustratie van de transformatie die deze binnenhavens op dit moment doormaken. Van binnenhavens gedomineerd door traditionele scheepsbouw voor de offshore, waterbouw, binnenvaart en zeevaart tot binnenhavens waar men veel meer bezig is met innovatie, met ontwerp en met onderzoek & ontwikkeling. “Weg van het ijzer” wordt deze Aantal werkzame personen Maritiem Cluster Drechtsteden; 2014 vergeleken met 4 scenario’s voor 2045 Bron: Erasmus UPT & NEO Observatory 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0 2014 Zeevaart Binnenvaart Marine MariJeme Toeleveranciers 80 - Havenlocaties 2017 2045 Homemade 2045 Disaster Scheepsbouw Waterbouw Visserij 2045 Asia Rules Offshore Havens MariJeme Dienstverlening 2045 Scarcity transformatie ook wel genoemd: minder lassers en ijzerwerkers en meer kenniswerkers en ingenieurs. Minder scheepshellingen en klassieke loodsen en hallen, meer kantoren en ‘fieldlabs’. De Drechtsteden hebben het moeilijk De Drechtsteden hebben het op dit moment moeilijk doordat een aantal belangrijke sectoren die in de verschillende binnenhavens is gevestigd te lijden heeft onder de gevolgen van de lage olieprijs. De oliemaatschappijen investeren vrijwel niet meer in boorplatforms en in andere installaties die gemaakt worden in het maritieme cluster in de binnenhavens in de Drechtsteden. Maar niet alle bedrijven doen het slecht. Er zijn bedrijven die dit zagen aankomen en al vroeg de bakens hebben verlegd, bijvoorbeeld naar offshore windenergie - Van Oord - of naar diepzeemijnbouw, zoals Royal IHC. Grote beloften Wind op zee en onderzeemijnbouw zijn grote beloften; betekenen deze beloften dat de Drechtsteden daardoor ook op de lange termijn een rooskleurige toekomst kennen? Daartoe heeft Erasmus UPT, samen met het Rotterdamse adviesbureau NEO Observatory, een lange termijn scenario-analyse naar het maritieme cluster in ZuidHolland uitgevoerd in opdracht van de provincie Zuid-Holland. De havens van de Drechtsteden zijn een belangrijk onderdeel van dit cluster, aanvul

Azië en kennen de Drechtsteden een situatie die lijkt op het ‘Nokia moment’: innovaties en groei worden elders in de wereld gerealiseerd. De traditionele hallen voor de scheepsbouw krijgen een nieuwe toekomst: toerisme en cultuur Bron: Defacto Urban and Landscape design lend is tevens aandacht besteed aan enkele andere belangrijke binnenhavens in het maritieme cluster, zoals Werkendam en Gorinchem, en natuurlijk aan zeehaven Rotterdam. Scenariostudie: het maritieme cluster in 2045 In het onderzoek is een klassieke scenario-analyse uitgevoerd waarin vier mogelijke toekomsten voor de Drechtsteden zijn benoemd. Deze toekomsten worden gestructureerd door twee grote onzekerheden: groeit de globalisering door of zitten grote buitenlandse markten in de toekomst op slot? De tweede onzekerheid gaat over de transitie naar nieuwe grondstoffen en klimaatverandering. Dat een dergelijke transitie plaats vindt staat buiten kijf, maar de wijze waarop is onzeker: geleidelijk of met een grote schok - denk aan een grote klimaatramp zoals de orkaan Katrina of denk aan een militair conflict om strategische grondstoffen. Afnemende, maar meer hoogwaardige werkgelegenheid Uitgaande van deze twee onzekerheden zijn vier scenario’s onderscheiden. Ten eerste een scenario dat ‘Home made’ is genoemd, omdat van een sterke afname van de globalisering sprake is samen met een geleidelijke overgang naar duurzame ontwikkeling. Deze geleidelijke duurzame ontBedrijventerrein Het Plaatje in Sliedrecht: up-todate bedrijfslocatie ommezwaai doormaken waarbij veel meer werk achter de ontwerpcomputer in een kantoor plaats vindt en veel minder werk in de traditionele grote hallen of op de scheepshellingen. In binnenhaven ‘Het Plaatje’ in Sliedrecht is deze herstructurering inmiddels in volle gang. Uit de illustraties blijkt dat de oude hallen in veel gevallen blijven staan - ze zijn ook de trotse bewijzen van de krachtige industriële geschiedenis van de Drechtsteden - maar dat in deze hallen kennisintensieve activiteiten plaatsvinden; en dat zelfs cultuur en toerisme een nieuwe economische invulling kunnen zijn. Weg van het ijzer maar op weg naar een nieuwe economische toekomst! << Havenlocaties 2017 - 81 wikkeling betekent veel werk voor offshore-wind maar traditionele markten in de offshore vallen weg. In het figuur blijkt dat de werkgelegenheid in de maritieme sector in dit scenario in 2045 sterk afneemt in de Drechtsteden; van bijna 12 duizend naar minder dan 8 duizend werkzame personen. Maar bedenk: deze banen zijn wel beduidend hoogwaardiger dan de huidige werkgelegenheid: het gaat om fieldlabs en kantoren in plaats van de traditionele werven. In het ‘Asia Rules!’ scenario trekken ook deze hoogwaardige banen weg naar Een mondiaal centrum van waterbouw? Twee andere scenario’s laten zien dat er wel degelijk positieve vooruitzichten zijn. In het ‘Disaster’ scenario vindt een zware milieuramp plaats gerelateerd aan klimaatverandering en de stijgende zeespiegel. Hier gebeurt op wereldschaal wat in Nederland na de Watersnoodramp gebeurde: omvangrijke investeringen in Deltawerken waardoor de Drechtsteden zich opwerpen tot het mondiale centrum van waterbouw. Dezelfde potentie kan optreden bij het ‘Scarcity’ scenario, waarbij door handelsconflicten de noodzaak ontstaat om nieuwe grondstoffen te ontwikkelen en waarbij de offshore en waterbouw sterk profiteren van het toegenomen belang van onderzeemijnbouw. De toekomst vraagt een nieuw type bedrijfslocaties in de binnenhavens De vier scenario’s spelen zich voor een belangrijk deel in de binnenhavens van de Drechtsteden af. De traditionele bedrijventerreinen gaan een Neptune Repair Hardinxveld-Giessendam: traditionele scheepshelling

Zeehaven Moerdijk staat voor diversiteit en ondernemerschap Moerdijk is volop in beweging. Met ingang van dit jaar is het Havenschap een Havenbedrijf zodat het slagvaardiger kan opereren. Er zijn nieuwe bedrijven bijgekomen, evenals nieuwe shortsea- en railverbindingen. Bestaande locaties zijn of worden herontwikkeld. “Schaalgrootte en flexibiliteit, dat bieden wij.” “W ij willen een aantrekkelijke partner zijn voor nieuwe partijen”, zegt commercieel manager Manon Baartmans. Beschikbare kavels zijn daarin vanzelfsprekend belangrijk. Maar het Havenbedrijf faciliteert het proces van aankoop en bouw door mee te denken en door een flexibele houding, licht Baartmans toe. “Denk aan het begeleiden bij het verkrijgen van vergunningen, of aan het bieden van praktische hulp bij de steiger lay-out.” Ondernemerschap Het haven- en industrieterrein kent veel bedrijven waarvan de directeur tevens de eigenaar is. “Dat doet iets met het karakter van de haven. Er is hier een hoge mate van ondernemerschap. En dat geldt ook voor het Havenbedrijf. Wij hebben oog voor de opstartrisico’s van een ondernemer en proberen daarin mee te denken.” Industrial Park De locatie naast Shell Moerdijk is herontwikkeld tot Industrial Park. Veertig van de in totaal honderddertig hectare is inmiddels uitgegeven. DHG bouwt er een groot logistiek centrum voor de opslag van gevaarlijke stoffen (ADR). “We praten nu met hen over de tweede fase. Daarnaast gaat een reeds gevestigd bedrijf op deze locatie nieuwbouwen.” Ruimte om te groeien Een andere recente ontwikkeling is de komst van Van der Reijt Meststoffen. Baartmans: “Een mooi voorbeeld van een bedrijf dat zich hier vestigt omdat het hier kan groeien. 82 - Havenlocaties 2017

‘Er is hier een hoge mate van ondernemerschap. En dat geldt ook voor het Havenbedrijf.’ Het kan hier schepen afhandelen in tegenstelling tot de oude locatie.” Baartmans noemt ook de uitbreiding van cementfabrikant Orcem en de komst van Mitsubishi Materials Corporation. “De eerste Europese vestiging van dit Japanse bedrijf. En daar zijn we best trots op.” Barge- en railverbindingen Met een diepgang van 9 meter kan de haven ongeveer driekwart van de wereldvloot probleemloos ontvangen. De haven kent een evenwichtige verdeling over alle segmenten: droge en natte bulk, stukgoed en containers. Er zijn barge-verbindingen richting Rotterdam en Antwerpen en verder Brabant in. En er vertrekken containertreinen naar bestemmingen in Duitsland en Italië en later dit jaar ook naar Spanje. “Maar ook naar Oosterhout, hier om de hoek. We denken nu na over een slimme railverbinding met Rotterdam.” Gedeputeerde mobiliteit Christophe van der Maat: “Voor de provincie Noord-Brabant is de haven aan het Hollands Diep goud waard: de haven heeft korte verbindingen met havens in heel Europa en vervult daarnaast een ondersteunende functie voor de nabijgelegen havens van Rotterdam en Antwerpen. Dat maakt de provincie extra aantrekkelijk als doorvoerroute en als vestigingsplaats. Wat ons betreft is het daarom van belang dat het haven- en industriegebied zich nog verder kan ontwikkelen om de concurrentiekracht van onze provincie verder te vergroten. De haven van Moerdijk verbindt het achterland nu al via alle modaliteiten: water, spoor, buisleiding en weg. Om de groeiende vraag naar spoorvervoer te kunnen blijven bedienen, is een verbetering nodig van de spoorontsluiting van Moerdijk. Het Havenbedrijf is daar volop mee bezig. Dit heeft wat mij betreft nu prioriteit en steun ik van harte.” Met de shortsea-activiteiten gaat het goed. A2B-online dat enkele jaren geleden met een schip startte, heeft inmiddels vijf schepen in de vaart. En eind vorig jaar startte Viasea AS een lijndienst tussen Moerdijk en Oslo. Directeur Morten Petterson noemt de ligging en de goede verbindingen met het Europese achterland als belangrijke vestigingsfactoren. “De multimodale verbindingen met het achterland zijn belangrijk om ook bestemmingen die wat verder van Moerdijk af liggen concurrerend te kunnen aanbieden.” << www.portofmoerdijk.nl

Haven-Zuid Alblasserdam A16 A15 Antoniapolder Plus Hendrik-Ido-Ambacht De Sandeling Veersedijk De Gors Park Langesteijn Ambachtsezoom Bakestein Molenvliet Develpoort De Geer Groote Lindt Leerpark Zeehaven Dordrecht Ge ark rk Dordrecht Dordtse Kil I Dordtse Kil II N217 Dordtse Kil III Businesspark Amst Amst Amst Dordtse Kil IV Download de Investment Guide voor een overzicht van alle locaties Invest in the Drecht Cities Let’s make a deal toda recht Cities da DEAL! Drecht Cities verzorgt de economische marketing en promotie voor de regio Drechtsteden. Wij begeleiden bedrijven die zich in de regio willen vestigen. Onze dienstverlening, zoals locatieonderzoek en begeleiding bij het maken van uw keuze, is gratis. DEAL! focust primair op de sectoren, maritiem en logistiek Wereldspelers op het gebied van baggeren, scheepsbouw, mega jachtbouw, offshore constructie en binnenvaart zijn in de regio actief. De logistieke sector profi teert daarnaast van een gunstige geografi sche ligging op het kruispunt van Rotterdam, Amsterdam, Antwerpen, Europort en het Europese achterland. Wij ondersteunen bedrijven bij investeringen Interesse? Neem vrijblijvend contact op met onze investment managers René Beute, Menno Bijnagte en Joost Weeda voor meer informatie. N3 Ter Steeghe Zwijndrecht 19e Eeuwse Schil Papendrecht Oosteind Slobbengors Sliedrecht Kerkerak ‘t Plaatje Land van Matena Noordhoek Nieuwland Parc Hoogendijk Molenvliet De Driehoek Baanhoek-West Baanhoek Nijverwaard Vinkenwaard Stationspark Noordoost Kwadrant HardinxveldGiessendam Beneden Merwede 84 - Havenlocaties 2017 DEAL! Drecht Cities - Wilgenbos 20, 3311 JX Dordrecht T +31 78 633 05 39 - E info@dealdrechtcities.nl www.dealdrechtcities.nl Do Oude Maas Oude Maas Nieuwe Merwede Noord

Maritime Industry, het platform voor de maritieme sector in het hart van de waterregio! O p 09, 10 & 11 Mei 2017 vindt Maritime Industry weer plaats in Evenementenhal Gorinchem. Tijdens Maritime Industry komt de complete maritieme sector bij elkaar in het hart van de waterregio om te netwerken, de basis te leggen voor nieuwe samenwerkingen en op de hoogte te blijven van de nieuwste trends en ontwikkelingen uit de branche. De vorige editie van Maritime Industry was met ruim 14.000 bezoekers en ruim 487 exposanten groter dan ooit! Door uitbreiding van de beursvloer is er tijdens komende editie nog meer ruimte voor brancheprofessionals uit de maritieme sector. Ook de extra beleving die tijdens de 2016 editie is toegevoegd aan de beurs werd als zeer succesvol ervaren door zowel bezoekers als exposant. Deze trend wordt dan ook doorgezet tijdens de 2017 editie! Innovatie, kennis en Must See Afgelopen editie hebben we voor het eerst een “Innovatie Route” opgezet in samenwerking met het EICB. Deze samenwerking hebben we niet alleen gecontinueerd, maar ook uitgebreid. Aankomende editie zal er voor het eerst een “Blue Road Congres” georganiseerd worden met inhoudelijke kennissessies in samenwerking met EICB, BVB, CBRB, Bureau Telematica en BLN Schuttevaer. In het verlengde hiervan hebben we een innovatiestraat op de beursvloer ingericht, waar innovatieve producten en oplossingen een podium krijgen. Nieuwe beurshal Door de grote vraag vanuit de markt hebben we voor Maritime Industry 2017 een tweede hal gecreëerd op de eerste verdieping! Naast extra standruimte zal deze verdieping in het teken staan van de volgende onderdelen: een innovatiestraat, een Duitse exposanten straat en een open kennistheater georganiseerd door The Blue Road met het thema innovatie & duurzaamheid. Daarnaast zal er in hal 2, op de laatste beursdag, een ruimte worden gereserveerd voor het career event die antwoorden zal geven op HR vraagstukken uit de markt. Extra beleving binnentuin Evenementenhal Gorinchem beschikt over een mooie binnentuin met vijver. Ook dit jaar wordt deze binnentuin betrokken bij Maritime Industry met de varende miniatuur boten van 4Com. Evenementenhal App met ‘Match & Meet’-functie De Evenementenhal App is gelanceerd in het najaar van 2015. Met deze app hebben exposanten een tool die hun leads registreert en kwalificeert. En dat binnen enkele seconden. De App biedt ook voordelen voor de bezoeker. Die kan actuele en relevante beursinformatie als openingstijden, het kennisprogramma, de deelnemerslijst, het dagmenu en de plattegrond raadplegen. De Evenementenhal App wordt aangeboden in het Nederlands, Engels en Duits. Zo wordt internationaal netwerken nog makkelijker. De nieuwste toevoeging is de Match & Meet functie, een soort zakelijke Tinder. De bezoeker van de beurs geeft aan interesse te hebben in een exposant. De exposant krijgt hier een melding van. Is hij of zij ook geïnteresseerd, dan volgt er een match en is het mogelijk om de volgende stap te zetten. Zo is contact snel gemaakt. Advies commissie Om aansluiting te houden met de markt heeft Evenementenhal een adviescommissie in het leven geroepen. Deze commissieleden ondersteunen ons met marktinformatie en conceptverbeteringen. << Openingstijden Maritime Industry 2017 Dinsdag 09 mei 2017 van 13.00 tot 21.00 uur Woensdag 10 mei 2017 van 13.00 tot 21.00 uur Donderdag 11 mei 2017 van 13.00 tot 21.00 uur Adres Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 42017 HZ Gorinchem 0183-680651 Informatie Voor meer informatie over de Maritime Industry: www.evenementenhal.nl/maritime Havenlocaties 2017 - 85

Commercieel directeur Heembouw Rinus Verhey: “Herontwikkellocaties gronddatabank oplossing voor schaarste aan watergebonden locaties” “Watergebonden bouwlocaties zijn schaars, terwijl de vraag ernaar toeneemt. Met onze gronddatabank kunnen we daar goed op inspelen, met name met de herontwikkellocaties die we kennen. Door de kaarten de we uit onze grondbank halen te verrijken met allerlei relevante data, zoals bijvoorbeeld de maximale diepte van vaarwegen, kunnen we onze klanten steeds beter adviseren. Dat zie je terug in het toenemend aantal ontwikkelingen met een maritieme opgave waarbij we betrokken zijn.” Commercieel directeur Rinus Verhey van Heembouw vertelt enthousiast over de watergerelateerde projecten waar Heembouw recentelijk mee bezig is of is geweest. “Mooi voorbeeld hiervan is de nieuwe productielocatie voor Jiffy Products International aan de Oude Maasweg in op het gebied van de productie van groeimedia en substraten voor de professionele tuinbouw. Wij kregen de zoekvraag van Jiffy voor een nieuwe locatie van 5 hectare met kadefaciliteiten voor coasters met een diepgang van 9 meter. Met onze gronddatabank en ons netwerk in de maritieme sector, hebben we de locatie aan de Oude Maasweg kunnen vinden. Naast de juiste ligging en omvang van de locatie, is een goede bereikbaarheid essentieel, over de weg en over het water. Met het oog op de vereiste diepgang, hebben we met behulp van de expertise van Rijkswaterstaat en het havenbedrijf Rotterdam, Zwijndrecht. Jiffy is een wereldspeler de tot bestaande insteekhaven, de Develhaven, geschikte zeehaven kunnen “We acteren vanuit de zoekvraag van onze klant. Zoeken naar de juiste herontwikkellocatie is maatwerk” Go2Grow spot bedrijven op te grote of te kleine locaties. Jiffy is nu gevestigd op een locatie waar eerder Schokindustrie gevestigd was. Verhey: “De activiteiten van dit bedrijf werden op deze locatie gestaakt en wij konden de match maken. Met onze data-tool Go2Grow kunnen we bedrijven, die op een te grote of juist te kleine locatie zitten, spotten. Bij dit soort herontwikkellocaties zijn we ook goed in staat om bedrijven uit te plaatsen en een passende nieuwe locatie te vinden om hun activiteiten voort te zetten. In dit geval liet Jiffy haar locatie in Moerdijk achter. Op die plek is nu Van der Reijt meststoffen gevestigd. Van der Reijt zat in Breda, op een locatie die te klein geworden was voor hun activiteiten. Wij zijn nu in gesprek met een kandidaat om op de locatie in Breda Productiesite Jiffy Products International ombouwen.”

Bedrijfscomplex met nieuw hoofdkantoor HOYER te landen. Een win-win situatie, dat is waar we altijd naar op zoek zijn. ”Bij het klantvraag invullen van locaties is de altijd leidend. Verhey: “We acteren vanuit de zoekvraag van onze klant. Zoeken naar de juiste herontwikkellocatie is maatwerk.” Heembouw heeft een neus voor het vinden van een goede vestigingsplek. “In het kader van verlaging van de CO2 footprint en het dichtslibben van de snelwegen, zien we dat een toenemend aantal bedrijven ervoor kiest hun containers naar inland terminals te transporteren en van daaruit Europa in. We zijn dan ook steeds meer bezig Productiesite Jiffy Products International vastgoed in nabijheid van inland containerterminals te ontwikkelen, dat geeft zo’n terminal ook weer een boost. Daarbij richten we ons niet alleen op logistieke partijen, maar ook op productie in combinatie met logistiek.” Indien gewenst, speelt Heembouw ook rol in de financiering van projecten. Rinus Verhey: “We hebben een uitgebreid netwerk onder beleggers en investeerders en zijn sterk in het koppelen van partijen. Wij zijn bijvoorbeeld ook in staat op haven en kade mee te ontwikkelen en daar financiering voor te regelen.” Oude Maasweg, Rotterdam Botlek – Nieuw hoofdkantoor van 4.000 m2 en uitbreiding wasstraat voor tankcontainers. Ontwerp: Habeon Architecten ofdkantoor Keppel Verolme o Oude Maasweg, Zwijndrecht - Nieuwe productielocatie, totaal 25.000 m² en 550 m² kantoor. Drie productiehallen, een verpakkingshal en bulkopslag. Insteekhaven omgebouwd tot zeehaven. Ontwerp: Habeon Architecten Professor Gerbrandyweg, Rotterdam Botlek - Renovatie en verduurzaming 6 laags kantoor van 3.100 m² uit 1961 met complete gevelrenovatie en nieuwe indeling kantoorruimtes. Duurzame opwekking warmte en koude met WKO-bron. Ontwerp: Habeon Architecten Huur èn koop Binnenkort start de ontwikkeling van een logistiek DC aan de Appelweg in Moerdijk. Heembouw heeft hiervoor een overeenkomst gesloten met de Amerikaans – Engelse belegger Exeter Property Group. Verhey: “We hebben veel vertrouwen in deze revitaliseringslocatie, starten met deze ontwikkeling op risico. Het DC wordt 28.000 m2 groot, verdeeld over een hal van 24.000 m2, een kantoor van 1.200m2 en 3.400 m2 mezzanine. Het wordt een hypermodern DC met de nieuwste snufjes, dat in compartimenten vanaf 11.000 m2 zal worden verhuurd. Heembouw start in juni met de realisatie; de oplevering is eind 2017. Wat ons sterke punt is, is dat wij huur en koop aanbieden; dat is bijzonder. Met onze gronddatabank, onze met data verrijkte kaarten, en financieringsmogelijkheden hebben we een uniek aanbod.” Meer informatie: Heembouw Rinus Verhey (071) 332 00 50 www.heembouw.nl www.gronddatabank.nl Volg Heembouw via social media: www.heembouw.nl/social Havenlocaties 2017 - 87

Jacques Vandermeiren: “Spoor- en bargeoperatoren spelen cruciale rol” In zijn openingstoespraak op het Intermodal Event van het Havenbedrijf Antwerpen jongstleden onderstreepte havenbaas Jacques Vandermeiren de cruciale rol van barge- en spooroperatoren voor het faciliteren en ontwikkelen van intermodaal transport. O nder massale belangstelling - meer dan 350 aanwezigen - wees Vandermeiren op de hoogtepunten van het voorbije jaar in de haven met een recordoverslag, de verhuizing van MSC naar MPET, de ingebruikname van de Kieldrechtsluis en het nieuwe havenhuis. Deze recordoverslag brengt echter de nodige uitdagingen mee. Zo is het volgens de CEO van cruciaal belang om de bestaande capaciteit in de haven te optimaliseren om de groeiende volumes te kunnen absorberen. Voor de afwikkeling van de goederenstromen naar het hinterland is een cruciale rol weggelegd voor de barge- en spooroperatoren. “Ons doel is om een snelle goederentransit te genereren door een efficiënte samenwerking tussen barge-, spoor- en wegtransport. Zo kunnen we de supplychain voor de logistieke dienstverleners versterken”, zei Vandermeiren. Projecten Om de haven bereikbaar te houden voor alle modi, de transittijden te minimaliseren en het aantal intermodale verbindingen op te voeren, ondersteunt het Havenbedrijf de nodige maatregelen. Pascale Pasmans, hoofd van de afdeling Hinterland 88 - Havenlocaties 2017 & Intermodality van het Havenbedrijf, zette ze op een rij. Wat infrastructuur betreft, verwees ze onder meer naar de ‘dedicated’ behandelingskades voor de binnenvaart die door de terminaloperatoren worden voorzien. Voor het spoorvervoer wordt werk gemaakt van veiliger spoorwegkruisingen en een spooraansluiting naar de containerterminals op Linkeroever. Het wegvoernetwerk op Linkeroever werd grondig heraangelegd en op Rechteroever kregen de wegvervoerders er een truckparking bij. Efficientieverhogende maatregelen Voor de verschillende modi werden eveneens efficiëntie verhogende maatregelen genomen. “Het monitoren en het verbeteren van de bargeafhandeling is een topprioriteit. In 2017 starten we een nieuwe pilot met het Centraal Bargeplanningsysteem met alle maritieme terminals”, zo benadrukte Pasmans. Dit jaar wordt ook gestart met ‘electronic advanced reporting’ in het binnenvaartverkeer.

Voor het spoor wordt gewerkt aan een uniform serviceprotocol voor spoorvervoer met de containerterminals. In het tweede kwartaal wordt een specifiek ITC-platform voor de railoperatoren opgestart. Belangrijk is volgens Pasmans ook dat de Main Hub opnieuw in gebruik is genomen. De proef met de ‘trucktrailerparking’, die vorig jaar werd opgestart en waar trailers kunnen worden afgezet om ze tijdens de daluren naar hun eindbestemming te vervoeren, blijkt een succes. Tot slot wees Pasmans op de verschillende projecten die werden opgestart om de connectiviteit met het hinterland te verbeteren en om de bargevolumes te consolideren. In een aparte bijdrage komen we op de verschillende spoorprojecten terug. “Dit jaar willen we ons wat dat betreft focussen op nieuwe spoorverbindingen naar Slovakije en Hongarije en op nieuwe bargeverbindingen naar het zuiden van Nederland”, besloot ze. Mobiliteit Wat mobiliteit voor het wegvervoer betreft, zette Chris Coeck, mobiliteitsmanager van het Havenbedrijf, de verschillende korte- en langetermijnprojecten uiteen. Coeck benadrukte dat er vooral werk gemaakt moet worden van een gedragswijziging en degelijke informatie. De strategie daarvoor steunt op vier hefbomen: het Spooraanbod vanuit Antwerpen naar Oost- en Centraal-Europa breidt uit B Logistics, Rail&Sea en Hupac verhogen de frequentie van hun spoorverbindingen vanuit Antwerpen naar Oost- en Centraal-Europa. B Logistics start bovendien een nieuwe verbinding vanop de Main Hub naar Ludwigshafen. De spoorverbindingen naar Oost- en CentraalEuropa waarvan de frequentie wordt verhoogd, werden vorig jaar gelanceerd na een projectoproep door het Havenbedrijf. B Logistics lanceerde een Czech Xpress, Hupac zette een spoorverbinding op naar Polen en Rail&Sea verbond Antwerpen met het Oostenrijkse Linz. Tijdens het Intermodal Event van het Havenbedrijf Antwerpen donderdagavond kondigden de drie aan dat ze hun frequentie optrekken. Hupac maakt drie roundtrips per week vanop de Combinantterminal in de haven van Antwerpen naar Warschau/Pruskow. Silvio Ferrari, director Shuttle Net Northeast Europe bij Hupac, kondigde een uitbreiding aan van de verbinding vanaf maart met twee roundtrips tussen Antwerpen en Slawkow. In Polen zijn er aansluitingsmogelijkheden naar andere bestemmingen. Rail&Sea, dat samen met tractiepartner RailTraxx de verbinding vanuit Antwerpen naar Linz aanbiedt met drie roundtrips per week, trekt de frequentie op naar vier roundtrips. “We werken eraan om er een dagelijkse verbinding van te maken”, onderstreepte Edwin Moehlig, managing director van Rail&Sea in Antwerpen. In Linz zijn er aansluitingsmogelijkheden naar Oost-Europa. “Wat we hieruit leren is dat spoorvervoer een havenshift mogelijk maakt en dat co-existentie tussen spooroperatoren mogelijk is”, zei Moehlig. Hij onderstreepte dat deze verbinding niet mogelijk is zonder de steun van de industrie en het Havenbedrijf. Wat de kosten van de ‘last mile’ betreft, ziet hij een rol weggelegd voor spoornetbeheerder Infrabel. Geert Pauwels, CEO van B Logistics legde uit hoe een combinatie van martieme en continentale containers voor een rendabele spoorverbinding kan zorgen. De Main Hub, die weer in gebruik genomen is, staat in verbinding met de maritieme terminals en het vormingsstation AntwerpenNoord met 215 punten in België. “De bundeling van de goederenstromen op een locatie laat ons toe om de frequentie van de verbinding naar Tsjechië op te trekken van drie naar vijf vertrekken”, stelt Pauwels. Ludwigshafen “Het is onze echte droom om de haven van Antwerpen verder te verbinden met de rest van Europa”. Om die ambitie kracht bij ze zetten kondigde Pauwels een nieuwe verbinding aan vanaf de Main Hub naar de containerterminal van Contargo in Ludwigshafen met vier vertrekken per week. Er worden zowel maritieme als continentale containers meegenomen. “We moeten dit doen om niet vast te staan op de Ring”, besloot hij. MSC Dat intermodaliteit een topprioriteit is voor de Antwerpse haven heeft in grote mate te maken met de verhuizing van MSC naar MPET aan het Deurganckdok. “Intermodaliteit is enorm belangrijk voor MSC. We haalden in 2015 reeds onze indijken van de piekmomenten, vermijden van (leeg)transport, modal shift en sturing via het informeren van de weggebruikers. Zoals reeds vorige maand in Flows aangekondigd, ontwikkelde het Havenbedrijf een dynamische digitale kaart voor het wegvoer op zijn website met onder meer informatie over wegenwerken, real time verkeersinfo, tweets over ongevallen en reisinfo en reistijden van en naar de haven. Daarnaast is er nog de applicatie Truck2Port voor de toegankelijkheid naar de terminals aan het Deurganckdok. Eind van deze maand start hiervoor een testfase. << modalsplitdoelstellingen voor 2020”, onderstreepte Marc Beerlandt, CEO van MSC Belgium. “De grote consolidatie van containervolumes aan het Deurganckdok zorgde de voorbije maanden voor een aantal ‘hick-ups’, zei hij. De MSC-topman wees er echter op dat wekelijks zo’n 10.000 teu per trein, barge en truck tussen Linker- en Rechteroever over en weer reizen. Het aantal trucks bereikt pieken van 3.000 per dag. De gemiddelde doorlooptijd bedraagt momenteel 70 minuten. De binnenvaart beschikt over een ‘dedicated’ kade van 140 meter. “We ontvangen 830 barges per maand, maar het probleem is dat het telkens maar om 1 tot 10 moves gaat per call. In feite hebben we 80 moves per call nodig. Samen met de barge operators en de truckers bekijken we hoe we dit kunnen oplossen”, stelde Beerlandt. Hij verwees ook naar het onlangs aangekondigde initiatief ‘Deurganckdok open around the clock’ om de aan- en afvoer van containers beter over de tijd te spreiden. Daarnaast kondigde hij de lancering aan van ‘Port Pass’, een tool voor vereenvoudigde end-to-enddocumentatie, waarmee lading zonder voorafgaande douaneregistratie naar de haven kan gebracht worden. Binnen enkele maanden neemt MPET ook een nieuwe repairshop grenzend aan de terminal in gebruik. Daar zullen lege containers kunnen opgeslagen worden.

Havendienst Arnhem is een aantrekkelijke provinciestad, met haar centrale ligging aan de Neder-Rijn nabij kop van de Gelderse IJssel. Goed bereikbaar via de A12, A15 en de A50. Natuurlijk is Arnhem met de trein, voor personen en goederen, goed te bereizen. In de Nieuwe Haven is circa 1,5 km aan kaderuimte beschikbaar voor de vrachtvaart met ruimte voor op- en overslag. De haven heeft voldoende capaciteit om uw vervoer af te handelen. Er is nog ruimte voor scheepvaartgebonden bedrijvigheid aan de Nieuwe Haven. Faciliteiten Rijnkade: 10 punten met 400 volt 400 ampère powerlock aansluiting, ook te gebruiken als 20 stuks 400 volt 125 ampère aansluitingen. Daarnaast drinkwaterbunkeraansluitingen, afvalinzamelpunten en een fecaliën losplaats. Op de site treft u onder meer informatie over gebruik van de faciliteiten, de tarieven en beschikbaarheid. telefoon 026 377 5510 | e-mail haven@arnhem.nl | marifoonkanaal 12 | www.arnhem.nl www.havenarnhem.nl WE KEEP P Challenge us at customerservice@portofantwerp.com Follow us at www.portofantwerp.com/en/supplychainperspective #portofantwerp YOU The Port of Antwerp is not your average transport partner. Every challenge you bring drives us to serve you even better. By constantly adapting to your needs we achieve faster distribution, smarter logistics, smoother customs, greener activities and clearer processes. Improved solutions that keep inspiring you. At the Port of Antwerp standing still is no option. Moving is.

THERE IS ALWAYS SPACE FOR EXPANSION Waddinxveen LOGISTIEKPARK A12 Ontwikkeling i.s.m. Wayland Developments LOCATIE: Langs A12, nabij A20. Tussen Rotterdam, Gouda en Zoetermeer MAGAZIJN: 135.000 m² - units vanaf 15.000 m² Tholen WELGELEGEN LOCATIE: Langs A4, dichtbij Rotterdam, Antwerpen en Breda MAGAZIJN: 53.000 m² - units vanaf 15.000 m² Oss VORSTENGRAFDONK LOCATIE: Zichtlocatie langs A50 en A59. Dichtbij haven van Oss en inland terminal MAGAZIJN: 30.000 m² - units vanaf 16.000 m² ‘s-Heerenberg DOCKSNLD LOCATIE: op de grens van Nederland-Duitsland, verbindingen via weg, water, spoor MAGAZIJN: 32.700 m² - units vanaf 15.000 m² Voor meer informatie: Hylcke Okkinga +31 (0) 88 2053 888 Montea Ellen Pankhurststraat 1c 5032 MD Tilburg Havenlocaties 2017 - 3

Nieuwe havenlocatie HoogTij 60 hectare droog en 30 hectare nat terrein beschikbaar Langshaven met zeekade 2018 Nieuwe zeesluis 2019 92 - Havenlocaties 2017 www.hoogtij.com

1 Online Touch

Index

  1. 1
  2. 2
  3. 3
  4. 4
  5. 5
  6. 6
  7. 7
  8. 8
  9. 9
  10. 10
  11. 11
  12. 12
  13. 13
  14. 14
  15. 15
  16. 16
  17. 17
  18. 18
  19. 19
  20. 20
  21. 21
  22. 22
  23. 23
  24. 24
  25. 25
  26. 26
  27. 27
  28. 28
  29. 29
  30. 30
  31. 31
  32. 32
  33. 33
  34. 34
  35. 35
  36. 36
  37. 37
  38. 38
  39. 39
  40. 40
  41. 41
  42. 42
  43. 43
  44. 44
  45. 45
  46. 46
  47. 47
  48. 48
  49. 49
  50. 50
  51. 51
  52. 52
  53. 53
  54. 54
  55. 55
  56. 56
  57. 57
  58. 58
  59. 59
  60. 60
  61. 61
  62. 62
  63. 63
  64. 64
  65. 65
  66. 66
  67. 67
  68. 68
  69. 69
  70. 70
  71. 71
  72. 72
  73. 73
  74. 74
  75. 75
  76. 76
  77. 77
  78. 78
  79. 79
  80. 80
  81. 81
  82. 82
  83. 83
  84. 84
  85. 85
  86. 86
  87. 87
  88. 88
  89. 89
  90. 90
  91. 91
  92. 92
Home


You need flash player to view this online publication