0

2 BEST OF BOZ

AANGENAAM BERGEN OP ZOOM 3 Halverwege wereldsteden Waar Brabant Zeeland kust Ligt als eeuwenoude parel Aangenaam Bergen op Zoom Theater van het goede leven Deze vijf zinnen geven precies weer wat we zijn. Een prachtige historische stad, waar veel markante gebouwen uit ons roemrijke verleden bewaard zijn gebleven. Gebouwen die een fantastisch decor vormen om in een aangename sfeer en ambiance te winkelen of neer te strijken op een van de vele terrasjes. Gelegen tussen de wereldhavens Rotterdam en Antwerpen en liggend op de grens met Zeeland zijn we ons zeer bewust van onze strategische positie. In vroegere eeuwen had die strategische ligging vooral een militaire achtergrond. Vandaag de dag zijn we vooral gunstig gelegen met het oog op economische ontwikkelingen in onze regio. Vooral op het gebied van maintenance, biobased economy en logistiek ontwikkelen zich in onze streek geweldige kansen, die we graag met beide handen aangrijpen. Bergen op Zoom en haar aantrekkelijke omgeving is niet alleen interessant voor bezoekers aan onze stad en streek. Het is hier ook goed wonen. Onze schitterende omgeving, het rijke verenigingsleven, de goede onderwijsvoorzieningen en de uitstekende en snelle verbindingen met de Randstad maken van Bergen op Zoom een aantrekkelijke woonstad. En we verstaan de kunst van het goede leven. Dit ‘joie de vivre’ vertaalt zich in de talloze activiteiten die door het jaar heen in de stad plaatsvinden. Activiteiten die bijdragen aan een leefbaar en beleefbaar Bergen op Zoom. Bergen op Zoom heeft in 2014 maar liefst twee prestigieuze prijzen in de wacht gesleept. Op 10 september 2014 werd Bergen op Zoom door Stichting Entente Florale uitgeroepen tot Groenste Stad van Nederland en op 31 oktober 2014 wonnen we de Bank Nederlandse Gemeenten Erfgoedprijs 2014/2015. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de gemeente die erfgoed op de meest inspirerende wijze opneemt in haar beleid, organisatie en uitvoering. Kortom, we hebben een mooie stad in een mooie omgeving. Maar er is één plekje waar ik in het bijzonder aan verknocht ben: stadsschouwburg De Maagd. Ik vind dat niet alleen een fraai theater en een zeer bijzondere bestemming voor een voormalig kerkgebouw, maar De Maagd staat voor mij ook symbool voor alles wat we zijn. De naam De Maagd zegt veel over de geschiedenis van de stad. De Maagd is de eretitel die de Spanjaarden aan Bergen op Zoom gaven omdat ze de stad niet konden innemen. De functie van onze stadsschouwburg appelleert voor mij aan Bergen op Zoom als theater van het goede leven. De ambiance van de zaal nodigt uit en het programma is goed gevuld en divers, zoals Bergen op Zoom als veelzijdige en aantrekkelijke plaats uitnodigt voor bezoek en om er te willen wonen. Het enige verschil met een echt theater is, dat de voorstelling in het theater van het goede leven geen eindtijd kent en je niet naar huis hoeft omdat je al thuis bent. Frank Petter, burgemeester van Bergen op Zoom

4 BEST OF BOZ AANGENAAM BERGEN OP ZOOM EEUWENOUDE PAREL OP DE BRABANTSE WAL Bergen op Zoom is één van de oudste steden van Nederland. Al in de Romeinse tijd was het gebied bewoond. De stad is ontstaan op de rand van de Brabantse Wal vlakbij de Schelde. Door haar ligging kreeg Bergen op Zoom al vroeg een marktfunctie die tijdens de late middeleeuwen economische voorspoed bracht. Bergen op Zoom kreeg rond 1200 stadsrechten. De kern van de stad werd toen gevormd door de Grote Markt. Gedurende de tweede helft van de dertiende eeuw ontwikkelt Bergen op Zoom haar stedenbouwkundige vorm. Eerst werd deze omsloten door een aarden omwalling en tijdens het eerste kwart van de veertiende eeuw met een stenen muur. Door de eeuwen heen ontwikkelde de stad zich tot een belangrijke handelsstad. Later werd Bergen op Zoom een bekende garnizoensstad en werden de bestaande vestingwerken ingrijpend gemoderniseerd door vestingbouwer Menno van Coehoorn. Door de komst van nieuwe bedrijven, de uitvoering van de Deltawerken en de aanleg van het Schelde-Rijnkanaal kreeg Bergen op Zoom in het midden van de vorige eeuw een belangrijke economische impuls. Bergen op Zoom groeide als stad en met de gemeentelijke herindeling van 1997 werden Halsteren en Lepelstraat aan de gemeente toegevoegd. Momenteel telt Bergen op Zoom ruim 66.000 inwoners. Gemeente, bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties werken samen aan het vitaal houden van de stad. Door de bijzondere geografische ligging op de Brabantse Wal, tussen het water en de bossen, is door de eeuwen heen een zeer divers pallet aan erfgoed en groen in Bergen op Zoom ontstaan. Het rijke verleden van de stad is nog goed af te lezen aan de vele fraai gerestaureerde gebouwen. In het compacte stadscentrum staan meer dan 800 monumenten met als iconen het unieke stadspaleis Het Markiezenhof, De Grebbe, Gevangenpoort en theater De Maagd. Een prachtige omgeving voor leuke winkeltjes, cafeetjes en sfeervolle restaurants. Op steenworp afstand van de gezellige binnenstad zit je midden in de natuur waar je heerlijk kunt wandelen, fietsen, kijken en genieten. Ook de watersporter kan prima terecht in Bergen op Zoom: de Binnenschelde, met strand, horeca en verschillende faciliteiten is een geliefde spot bij kitesurfers. www.aangenaambergenopzoom.nl

AANGENAAM BERGEN OP ZOOM 22 5 6 14 22 28 INHOUD FUNSHOPPEN MONUMENTEN 32 WONEN WERKEN ACTIEF 36 42 50 54 UITGAAN EN EVENEMENTEN CULINAIR ACCOMMO DATIES TOERISTISCH ABC

6

FUNSHOPPEN 7 Ondernemen in de binnenstad BOEKHANDEL QUIST EN CAFÉ HELENE SUCCESFORMULE Lopend door de winkelstraten van Bergen op Zoom springt het winkelgebied ’t Vierkantje in het oog. Mooie plantenbakken met vlindervriendelijke sierplanten bepalen het straatbeeld en ook de leuke kleinere winkels spreken tot de verbeelding. “Als ondernemer ben je zelf verantwoor delijk voor wat je uitstraalt en gelukkig denken de andere winkeliers in ’t Vierkantje er ook zo over. Het kostte mij bijvoorbeeld niet veel moeite om hen te enthousiasmeren voor het gezamenlijk plaatsen van duur zame plantenbakken met lokaal geteelde planten. Dat maakt ondernemen in de binnenstad van Bergen op Zoom leuk”, legt Caroline Quist van Boekhandel Quist en het bovengelegen cafeetje Helene uit. Inclusief zijn “Niet alleen het straatbeeld maar ook de winkelinrichting, de etalage, het personeel, de sfeer en nog veel meer factoren zijn beeldbepalend voor een winkel. Iedere winkeleigenaar zou goed moeten nadenken over dat wat ze uitstralen ook overeenkomt met wat ze willen zijn”, onderstreept Caroline. En dat is precies wat Caroline en haar man Ad Quist hebben gedaan. Bij binnenkomst word je als klant hartelijk ontvangen, de winkel oogt gezellig en nodigt uit om er uren rond te dolen en de geur van warme broodjes wakkert dat gevoel nog eens extra aan. Caroline: “Het idee om boven de winkel een cafeetje te openen, was een gouden greep. Onze klanten vinden het heerlijk om met een boek of krantje een kop koffie te doen. Andere klanten raken met elkaar aan de praat in de winkel en zetten het gesprek dan ‘boven’ nog even voort. Daarnaast proberen wij inclusief te zijn en daarmee bedoel ik dat iedereen welkom is. Persoonlijk contact en geen valse beloften maken, dat is de kracht van Boekhandel Quist en café Helene.” Doen wat je zegt Caroline over goed ondernemerschap: “Wij kennen onze klanten van de boekhandel. We zijn op de hoogte van het genre boeken dat ze graag lezen en kunnen hen daarover goed adviseren. Het betekent ook dat we zelf veel moeten lezen om op de hoogte te blijven. Wat betreft café Helene beloof ik mijn klanten dat de ingrediënten waarmee ik werk vers zijn, van het seizoen en zo veel mogelijk uit de buurt en bovendien biologisch en/of kleinschalig verbouwd. We maken bijna alles zelf. Wat we niet zelf maken, komt van ondernemingen die op dezelfde manier werken als wij”, benadrukt Caroline. Wensen “We vinden het belangrijk om mee te blijven bewegen en ook om nieuwe wensen te signaleren. Doordat we ons zelf trouw blijven, wordt het steeds drukker. Ook in mijn cafeetje en dat gaat soms ten koste van onze klanten. Ook voor onze rustzoekers zullen we in de winkel weer een plekje realiseren, waar zij lekker kunnen vertoeven”, belooft Caroline.

8 BEST OF BOZ Alleen te vinden in Bergen op Zoom ——TAPAVINO Bosstraat 7 www.tapavino.nl Tapavino is de winkel waar je heerlijke wijnen, bijzondere kazen, smakelijke tapas, mooie delicatessen, relatiegeschenken en nog veel meer lekkers kunt krijgen. Wil je graag eens proeven? Dat kan! Tapavino organiseert regelmatig proeverijen, met verschillende thema’s. Uiteraard is dit ook op aanvraag mogelijk. Zo maak je kennis met het heerlijke en uitgebreide assortiment. Kun je zelf niet kiezen? Ga dan voor de kant en klare Tapavino Thuis Tas of laat je maandelijks verrassen met het wijnabonnement. DE WATERPUT —— Bosstraat 36 www.waterput.nl Lp-, cd- en dvd-speciaalzaak de Waterput; is een begrip voor elke inwoner van Bergen op Zoom! Naast het nieuwste van het nieuwste verkoopt de Waterput ook een zeer ruime collectie tweedehands lp’s en cd’s. En al jaren komen bands en artiesten graag naar de Waterput voor het geven van een instore optreden. De muzikanten spelen te midden van klanten, fans en cd-rekken de sterren van de hemel.

FUNSHOPPEN 9 BIBELINO —— Bibelino is een unieke kledingwinkel voor baby’s, kleuters en kinderen tot ongeveer 14 jaar. Bibelino heeft in haar collectie de allerleukste kinderkleding van diverse kwaliteitsmerken. Met naast de ruime collectie kleding ook badkleding, (haar)sieraden, zonnebrillen en nog veel meer. Dus ben je op zoek naar een leuk cadeautje; Bibelino heeft het allemaal. Kremerstraat 10 www.bibelino.nl KUNSTSJOP —— De Kunstsjop is een atelier annex winkelpand waar mensen met een verstandelijke beperking werken. Ze ontwerpen en maken prachtige schilderijen en keramische objecten. In de Kunstsjop kun je de kunstenaars aan het werk zien. De schilderijen en keramische voorwerpen worden in het winkelpand verkocht en verhuurd. De opbrengst komt direct ten goede aan de kunstenaars en het dagbestedingsproject. Loop zeker eens binnen. Kortemeestraat 21 www.slzorg.nl

10 BEST OF BOZ Wouwsestraat 10 www.crusio.nl Geniet elke dag van de week van het lekkerste ijs, in een wisselend assortiment van meer dan 200 smaken. Crusio-ijs wordt al vier generaties lang, dagelijks vers gedraaid naar geheim familierecept. Bovendien maken de barista’s de beste cappuccino’s of verse muntthee. Heerlijk met een ontbijtje of een stuk vers gebakken taart. Wil je niets anders meer dan de koffie of thee van Crusio, dan koop je deze gewoon voor thuis. CRUSIO —— PRACHT —— De wortels van Pracht liggen bij electronica. In de jaren ’40 begonnen als ‘Van Vliet’, heeft Pracht alle ontwikkelingen op het gebied van electronica meegemaakt. Tegenwoordig is Pracht een uniek winkelconcept waar sfeer, beleving en electronica elkaar ontmoeten. De combinatie van techniek met lifestyle geeft een realistisch beeld van wat je in je eigen woonkamer kunt verwachten. Bosstraat 3-5 www.prachtelectronica.nl DRUPPELTJE —— ’t Druppeltje is een winkel van de kinderhulporganisatie Terre des Hommes. ’t Druppeltje verkoopt gratis gekregen tweedehands speelgoed, babyartikelen, kinderkleding, kinderboeken en nieuw houten speelgoed. De opbrengst van de verkoop komt geheel ten goede aan de hulpprojecten van Terre des Hommes. Naast dat je hier de leukste spulletjes voor weinig scoort, help je een prachtige organisatie! Lievevrouwestraat 3 www.hetdruppeltje.nl

FUNSHOPPEN 11 FIORE —— Fiore biedt een uitgebreide collectie eigentijdse damesschoenen. Kies uit het zeer ruime aanbod laarzen, pumps, sneakers, instappers en nog meer mooi dames schoeisel voor elke stijl en gelegenheid. Van trendy en opvallend tot tijdloos en comfortabel. Kortemeestraat 3 www.fiore-schoenmode.nl Engelsestraat 6 www.rozen-en-bottels.nl ROZEN & BOTTELS —— Het winkeltje Rozen & Bottels heeft een heel eigen stijl en sfeer. Hier denken ze mee met jouw wensen in bloemen en wonen. Bloemen en plantaardige materialen worden naar wens verwerkt tot allerlei verschillende boeketten en bloemwerken. Ook kun je in het sfeervolle winkeltje terecht voor leuke woon accessoires. BOEKHANDEL QUIST EN CAFÉ HELENE —— Boekhandel Quist is een algemene literaire boekhandel die al meer dan 25 jaar bestaat. Met ruim 10.000 verschillende titels op voorraad en een breed assortiment tijdschriften, kranten en klassieke cd’s is het hier heerlijk ronddwalen. Neem de tijd, want op de bovenverdieping vind je café Helene. Al lezend of pratend geniet je hier van zelfgebakken taarten, verse sappen, koffie, biologische thee en limonades! Fortuinstraat 24 www.quistboeken.nl www.heleneskeuken.nl

12 BEST OF BOZ “Wij komen uit Hoekse Waard en het is voor ons de eerste keer dat we winkelen in Bergen op Zoom. Het ziet er gezellig uit. Er zijn best veel winkels en de sfeer is goed. Nu gaan we lekker ergens samen lunchen.” “Ik kom uit Schoten/België en mijn man uit deze streek, dat is de reden dat we naar Bergen op Zoom komen. Ik ga graag naar de kleinere winkeltjes en die vind je hier genoeg.” “Ik en mijn man komen graag tijdens de koopzondagen naar Bergen op Zoom omdat er dan altijd leuke activiteiten worden georganiseerd. En we komen natuurlijk voor de terrassen, die vind je zo niet in Tholen!” STREET TALK “Oorspronkelijk komen we uit Duitsland, maar zijn twaalf jaar geleden naar Bergen op Zoom verhuisd. We vinden Bergen op Zoom een leuk en compact stadje, waar je alles hebt.” “We komen vandaag speciaal naar deze winkel om meer informatie te vergaren over accordeons. Maar eigenlijk lopen we vaak even gezellig de stad in. We houden van het Bourgondische leven: lekker uitgaan, gezelligheid, leuke cafés en winkeltjes. Bergen op Zoom heeft het allemaal.” “We komen uit Sint Maartensdijk en we winkelen in Bergen op Zoom omdat het de dichtstbijzijnde stad is. Eigenlijk slagen we altijd goed voor de kleding van mijn man. Ook de grotere ketens zijn favoriet, want die hebben we op het eiland bijna niet.” “In Bergen op Zoom zijn veel verschillende winkels voor veel verschillende smaken. Vanuit Halsteren ben je er zo. Bovendien is het een leuk rondje om te lopen en er is vaak van alles te beleven.” “We wonen hier en komen hier dus ook winkelen. Voor jongeren zouden er wat meer grote ketens mogen komen. Daar verkopen ze kleding, die beter betaalbaar is.”

FUNSHOPPEN 13 Bergen op Zoom is een stad waar shoppen, geschiedenis en kunst hand in hand gaan. In de historische binnenstad tref je een bruisend winkelhart aan, waar het heerlijk shoppen is. Een compact en autovrij gebied met een aantrekkelijk winkelaanbod. Naast de bekende ketenbedrijven zijn er veel leuke en bijzondere winkeltjes. Veel van deze winkeltjes zijn gevestigd in een van de monumentale panden die Bergen op Zoom rijk is. Tussendoor even genieten op een van de gezellige terrassen of in een café, is een aangename onderbreking van de dag. De stad biedt voldoende parkeergelegenheid en je hoeft met je inkopen nooit ver te lopen. WINKELACHT De WinkelAcht is het winkelgebied dat loopt van ’t Vierkantje naar de Parade. De winkelgebieden lijken op twee lussen, die samen het cijfer acht vormen. Vanaf de parkeerplaatsen en het station wijst de kunstzinnige bewegwijzering je de route naar dit winkelgebied. De bewegwijzering bestaat uit artistieke afbeeldingen, die je vindt op 60 objecten zoals prullen bakken, meterkasten, parkeerauto maten en bloembakken. Dus volg de kunst en laat je verrassen door de grote variatie aan winkels, die je onderweg tegenkomt. KOOPZONDAG Iedere eerste zondag van de maand is het koopzondag in Bergen op Zoom! Tijdens deze koopzondagen kun je overal in de binnenstad gratis parkeren. Ondernemersvereniging Sterck zorgt, in samenwerking met Aangenaam Bergen op Zoom, voor een creatieve invulling van deze zondagen. Stichting Bezichtiging Monumenten opent tijdens de koopzon dagen de deuren van de monumenten en je bent hier welkom voor een bezichtiging in de Sint Gertrudiskerk, de Gevangenpoort, Synagoge en het Stadhuis. www.aangenaambergenopzoom.nl IEDERE EERSTE ZONDAG VAN DE MAAND KOOPZONDAG! Koopzondagen 2015 7 juni 5 juli 2 augustus 6 september 4 oktober 1 november 6 december

14

UITGAAN EN EVENEMENTEN 15 GETIPT DOOR LOCALS LES VEDETTES “Ik kom graag in dit typisch Bergs maar toch echt Frans café. Je drinkt hier heerlijke originele biertjes. De hond ligt languit op de vloer, terwijl om haar heen spelletjes worden gespeeld. Niet alleen door kinderen op zondagmiddag, maar vooral door de oudere jongeren. Les Vedettes organiseert regelmatig repair-cafés, handwerk-café Troela en fotowedstrijden inclusief tentoonstelling. Op vrijdagavond krijg je hier voor nog geen tientje een heerlijke verse Thaise maaltijd, zelfs vegetarisch.” Tim (26) Lievevrouwestraat 27 / www.lesvedettes.nl LOUNGEN IN BRASSERIE DE BERK “Regelmatig trek ik mijn wandelschoenen aan en ga ik met mijn zoon van 11 jaar de natuur in. Na een stevige wandeling door het bos trakteren we ons op een drankje en een lekkere bitterbal in De Berk. Op dat moment weet de rest van het gezin ons ook te vinden en haken aan. Bij De Berk kun je buiten heerlijk zitten op comfortabele loungebanken. Zelfs in de winter, want dan is het terras overdekt en verwarmd.” Marc (45) Bemmelenberg 21 / www.brasseriedeberk.nl VILLA HEIDETUIN “Een heerlijke stek is Villa Heidetuin op het Landgoed Lievensberg. Hier is oog voor detail, de gerechten zijn lekker en alles met verse ingrediënten bereid. Je voelt je meteen thuis door de relaxte sfeer in de prachtige salon. Kom hier graag terug!’’ Sophie (36) Balsedreef 4 www.villaheidetuin.eu STADSCAFÉ THALIA “In Thalia komen de gezelligste mensen. Door de huiskamerachtige inrichting voelt het net alsof je thuiskomt. Bovendien ligt Thalia midden in het winkelgebied van Bergen op Zoom. Overdag kun je heerlijk zitten op het zonnige terras. En ook ’s avonds is het er altijd gezellig. Ook als je er nog niemand kent, ben je er snel op je gemak.” Rob (62) en Ingrid (59) Koevoetstraat 31 www.stadscafethalia.nl WIJN&ZO “Wijn & Zo is helemaal mijn ding. Het is een wijnbar waar je wijnen van perfecte kwaliteit per glas kunt drinken. Daarnaast is het mogelijk om er kleine hapjes te bestellen. Eeterijen noemen ze dat; van olijven tot een brood- of kaasplankje, wraps, gamba’s en mini hamburgers. De ideale gelegenheid als je geen zin hebt om uren te tafelen tijdens een diner, maar het wel leuk vindt om op een ongedwongen manier met elkaar te borrelen en te eten.” Myriam (39) Grote Markt 9 / www.wijnenzo.com

16 BEST OF BOZ VAN PODIUM TOT LEZING GEBOUW-T Op 20 januari 2011 opende poppodium Gebouw-T officieel haar deuren. De grote zaal met balkon biedt plaats aan 700 bezoekers. Naast concerten, dance events en themafeesten organiseert het poppodium sinds 2011 jaarlijks het eigen ‘Op de T Festival’. Dit gratis festival vindt ieder jaar op Hemelvaartsdag plaats op het Wilhelminaveld. Tevens beschikken ze over een studio en twee oefenruimtes. Gebouw-T is er voor de muziekliefhebber in de breedste zin van het woord. Sinds 2014 heeft Gebouw-T de ambitie om het eerste biobased poppodium van Nederland te worden. Gebouw-T biedt een divers programma met voor ieder wat wils. Wilhelminaveld 96 / www.gebouw-t.nl THEATER DE MAAGD Dit middelgrote theater in het historische hart van Bergen op Zoom dankt zijn unieke sfeer aan de met diverse architectuurprijzen bekroonde transformatie van kerk tot stadsschouwburg. De foyers zijn recentelijk aangepast om de bezoeker extra warm welkom te kunnen heten. Overal in het gebouw zie je de schitterend gerestaureerde kerkornamenten zoals zuilen en glas-in-loodramen. De Maagd biedt een professioneel theaterprogramma met allerlei soorten voorstellingen en is daarnaast een inspirerend podium voor cultuur uit de regio en andere events. Op 30 augustus 2015 is De Maagd jarig. Het 25-jarige jubileum loopt als een rode draad door een feestelijk nieuw theaterseizoen met grote sterren, talent uit de regio en Jubileumspecials voor jong en oud. Vier het mee in de Huiskamer van Bergen op Zoom. Grote Markt 32 / www.demaagd.nl

UITGAAN EN EVENEMENTEN 17 INSTORE WATERPUT Popspeciaalzaak de Waterput heeft een uitstekende naam opgebouwd wat betreft het live presenteren van artiesten in de winkel. Er is zelfs speciaal een podium voor ingeruimd. Dat heeft zijn uitwerking op zowel fans als artiesten niet gemist. Klanten grijpen de kans dicht bij hun helden te komen en in een intieme setting van de muziek te genieten. Artiesten waarderen het directe contact met hun fans. De indrukwekkende rij artiesten die al een instore gaven bevat namen variërend van Triggerfinger, Uriah Heep, Spinvis tot Blaudzun. Bosstraat 36 / www.dewaterput.nl BIBLIOTHEEK HET MARKIEZAAT De bieb is een huis bomvol inspiratie, informatie en plezier. Met regelmaat worden er verschillende activi teiten georganiseerd voor jong en oud. Schrijvers, artiesten en kinderen vinden hier een podium voor lezingen, optredens en workshops. Werken van beeldende kunstenaars zijn regelmatig te bewonderen. En de Bergse kleding- en kostuumontwerper Ward Warmoeskerken heeft hier zijn eigen atelier. Je kunt hem aan het werk zien en wil je kleding of acces sories uit zijn WARDrobe in jouw eigen garderobe, spreek hem dan aan! Kortemeestraat 17 www.markiezaatsbibliotheken.nl VESTZAKTHEATER HET ZWIJNSHOOFD Het Zwijnshoofd is een eeuwenoud café aan de Moeregrebstraat in Bergen op Zoom. Sinds 1880 zwaait de familie Denissen er de scepter. In 2008 werd achter het café een Vestzaktheater gerealiseerd, met behoud van de karakteristieke binnenplaats is er een fraai gebouw neergezet. Het bestaande gebouw, met het typisch bruin café, heeft volop ruimtes waar je kunt vergaderen en repeteren. Moeregrebstraat 18 / www.hetzwijnshoofd.nl

18 BEST OF BOZ BIOSCOOP EN BOWLINGBAAN OP STEENWORP AFSTAND GEEN SCIENCEFICTION MAAR WERKELIJKHEID Vijftien jaar hebben we er op gewacht; een nieuwe bioscoop met grote schermen, luxe stoelen met beenruimte, volop parkeergelegenheid en het allerbelangrijkste; de beste films. In 2016 opent Cinema Kiek in de Pot zijn deuren en behoort ‘het filmpje pakken’ in Antwerpen tot de verleden tijd. “De oude Cinem’Actueel aan de Potterstraat, die sinds 1975 draait, is een begrip in Bergen op Zoom. De kleinschaligheid spreekt nog veel mensen aan. Die sfeer en gemoedelijkheid willen we in de nieuwe bioscoop ook bieden, maar dan met de faciliteiten van nu”, onderstreept Carlo Lambregts, directeur C­Cinema. RANDSTEDELIJKE UITSTRALING Cinema Kiek in de Pot ligt ten zuiden van De Zeeland, nabij de Markiezaatsweg, langs een waterpartij en wordt omgeven door schanskorven. De bioscoop krijgt een strakke uitstraling met een zwarte schil aan de buitenkant voorzien van rode strepen. In de avonduren geven deze strepen, als het gebouw wordt aangelicht, een bijzonder effect. Het complex zal zes zalen tellen waarvan een met een scherm van 16 bij 18 meter, 800 stoelen, 200 eigen parkeerplaatsen, een dienstwoning en een foyer inclusief zonneterras met uitzicht op het water. “Cinema Kiek in de Pot wordt een zogenoemde servicebioscoop. Dat houdt in dat de bezoeker tijdens de film hapjes en drankjes kan laten bestellen. Dringen voor de bar tijdens tien minuten pauze, hoort er dan niet meer bij”, vertelt Carlo enthousiast. Ook zijn er plannen om er een restaurant te realiseren. TOEKOMSTMUZIEK De bouw van de nieuwe bioscoop en ook de restauratie van de oude suikerfabriek (1917) De Zeeland maken onderdeel uit van ontwikkelingsproject De ScheldeVesting. Met de komst van de bioscoop wordt de invulling van de recreatieplannen steeds concreter. Carlo: “101 ideeën passeerden de afgelopen jaren de revue o.a. die van een leisurelocatie in of naast De Zeeland met tal van indooractiviteiten. De komst van een nieuwe bowlingbaan op de tweede verdieping van De Zeeland is ondertussen een feit. De toekomst zal leren wat er verder nog wordt gerealiseerd. Maar een ding is zeker... hier is het straks te doen voor alle inwoners van Bergen op Zoom en omstreken!” 12 WHITE LANES Twaalf witte automatische wedstrijdbowlingbanen voorzien van LED-verlichting, audio en video faciliteiten. Welke bowler droomt er nou niet van om op een dergelijke baan via een schitterende curveball de pins omver te gooien. Bij voorkeur alle tien tegelijk natuurlijk! Rond september kan dat in de nieuwe Bowling & Lounge Bergen op Zoom. Wie niet van bowlen houdt, is welkom in het grandcafé, restaurant of de loungehoek waar je kunt darten, poolen, tafelvoetballen of gewoon op je gemak een drankje kunt drinken. Bowling & Lounge Bergen op Zoom wordt misschien wel het nieuwste en modernste bowlinghuis van Nederland.

UITGAAN EN EVENEMENTEN 19 KUNSTEN IN DE MONUMENTEN LANDELIJKE OPENING OPEN MONUMENTENDAGEN! De Brabantse Wal gemeenten (Bergen op Zoom, Steenbergen en Woensdrecht) organiseren de landelijke Open Monumentendagen onder de noemer ‘Kunsten in de Monumenten’. Een jaarlijks terugkerend evenement dat bol staat van historie, hedendaagse kunst en cultuur. Het thema in 2015 is Kunst & Ambacht. Dit jaar vindt de landelijke opening van Open Monumentendag in Bergen op Zoom plaats. Een mooie gelegenheid om extra uit te pakken. KUNST & AMBACHT Met Kunst & Ambacht staan in het weekend van 12 en 13 september zowel de kunst als het ambacht in en rond het monument centraal. Een prima gekozen thema want er is bijna geen betere plek denkbaar waar zoveel verschillende vormen van ambacht en kunst samenkomen. Zo is er speciale aandacht voor de architectuur – moeder aller kunsten – van het betreffende monument. Je zult er versteld van staan hoe vaak monumenten dienen als inspiratiebron voor andere kunstvormen, zoals podiumkunsten, beeldende kunsten, letteren of muziek. Tegelijkertijd wordt ook de ambachtskant – vaak kunstzinnig vormgegeven – tijdens Kunsten in de Monumenten belicht: het stucwerk, de wandbeschilderingen, de tegeltableaus, het metselwerk, de betimmeringen en het glas-in-lood. En wat dacht je van de ambachten die te maken hebben met de inrichting van monumenten, zoals het meubilair, het serviesgoed en glaswerk, de stoffering, de klokkenmaker of de hovenier. Tijdens Kunsten in de Monumenten valt het allemaal samen en krijgen kunsten en ambachten ruim baan. LEVENDIG PROGRAMMA Cultuurhistorische verenigingen, koren, harmonieën en kunstenaars zorgen tijdens Kunsten in de Monumenten voor een levendig programma vol cultuur en vermaak dat jong en oud zal aanspreken. Enthousiaste gidsen geven toelichting in en over de vele historische monumenten op de Brabantse Wal. Ze laten je de geschiedenis van deze monumenten proeven. KUNST & CULTUUR EN MENS & MONUMENT Kortom, tijdens dit weekend worden Kunst & Cultuur en Mens & Monument met elkaar verbonden. De Brabantse Wal gemeenten laten de meest uiteenlopende kunstvormen in hun prachtige erfgoed tot leven komen. Erfgoed, muziek, ambacht, theater, dans en kunst! INFORMATIE Kijk voor het programma en meer informatie op: www.kunstenindemonumenten.nl

20 BEST OF BOZ BRABANTSE WAL DAG JAZZBOZ Van 29 t/m 31 mei 2015 viert Stichting Bergse Jazz Evenementen haar 40-jarig bestaan. Goede reden voor een overweldigend feest! Tal van topartiesten geven optredens in het centrum en in diverse horecagelegenheden. Straatbands zorgen voor vrolijke jazzklanken tijdens het winkelen. Niemand minder dan Ruben Hein zal dit jaar het Rabobank ledenconcert verzorgen. En speciaal voor het 40 jarig jubileum duikt neerlands bekendste muziek professor Leo Blokhuis samen met mede muziekkenner Jean Paul Heck in de geschiedenis van de soul & jazz. Op zaterdagavond 30 mei presenteren de heren je een fantastische lijst met de mooiste, coolste en beste soul & jazz klassiekers. Deze keer geen Top 2000, maar een jubileum Top 40! Jaarlijks weekend na Pinksteren www.jazzboz.nl Geniet van het gulle leven tijdens de Brabantse Wal Dag op zondag 31 mei 2015 van 11:00 tot 17:00 uur. Alle activiteiten staan in het teken van recreatie, natuur, cultuur, culinair en educatie. Deze vinden plaats bij het bezoekerscentrum de Kraaijenberg, Hildernisse en Landgoed en Orangerie Mattemburgh in Hoogerheide. Je kunt het gebied per fiets of wandelend bezoeken of gebruik maken van de speciale busdienst. Een kleine greep uit de talloze activiteiten: je kunt proeven van streekproducten, de villa van Landgoed Mattemburgh bezoeken en culinair genieten in de binnentuin van de Orangerie. Hildernisse is de oudste boerderij uit de omgeving en heeft kunstenaars en inwoners altijd geïnspireerd. Vandaar dat hier het thema Kunst & Cultuur tot uiting komt. Bij natuurcentrum de Kraaijenberg kun je terecht voor verschillende presentaties van natuur- en milieuorganisaties. Jaarlijks mei/juni www.vvvbrabantsewal.nl CULINAIR FESTIVAL: PROEFMEI Van 4 t/m 7 juni 2015 kun je op de binnenpleinen van stadspaleis Het Markiezenhof genieten van culinaire hoogstandjes van toprestaurateurs uit de omgeving. Ze laten je proeven van de lekkerste streekproducten zoals ansjovis, asperges en aardbeien. Verder kun je er genieten van koffie, wijn, choco lade en vele specialiteiten uit bevriende Vlaamse steden. Binnen de muren van Het Markiezenhof vinden ook de finales van de internationale Fissler Kookwedstrijden plaats. Op de Grote Markt treden tal van muzikanten en bands voor je op. Ook het ProefMeiNu Diner en de ProefMei Versmarkt verdienen een speciale vermelding. Fiets- en wandelliefhebbers kunnen van start tijdens de vele speciaal voor ProefMei uitgezette fiets- en wandeltochten. Pauzeer bij de Proefpunten waar je kunt proeven van deze lekkernijen. Je krijgt er ook informatie over de herkomst van deze producten. Jaarlijks mei/juni www.proefmei.nl

UITGAAN EN EVENEMENTEN 21 KIJK VOOR ALLE EVENEMENTEN OP WWW.VVVBRABANTSEWAL.NL MARIA TROS MUZIEKFEEST OP HET PLEIN Noteer 23 juni 2015 in je agenda en beleef het grootste muziekfeest van Nederland in Bergen op Zoom! Net als in 2011 vormt de Grote Markt het decor van dit landelijke muziekspektakel dat wordt geproduceerd door de AVRO en TROS. Jan Smit zal tijdens deze avond de grootste artiesten van Nederlandse bodem aankondigen. TROS Muziekfeest staat garant voor een avond vol gezelligheid! OMMEGANG Op 28 juni 2015 zal de 71-ste Maria Ommegang door de straten van Bergen op Zoom trekken: een religieuze dankstoet ter ere van Maria. De Maria Ommegang wordt jaarlijks uitgevoerd omdat Bergen op Zoom tijdens de Tweede Wereldoorlog groot oorlogsleed bespaard is gebleven. Het thema van dit jaar is: ‘Met Maria bidden om Vrede’. Men hoopt op deze manier bij te dragen aan vrede in de wereld van vandaag, waarin zoveel mensen gebukt gaan onder geweld en verdrukking. De Maria Ommegang is een prachtig en typisch Bergs schouwspel. Jaarlijks laatste zondag in juni www.mariaommegang.nl KRABBENFOOR Van 23 t/m 25 juli 2015 vindt voor de 51-ste keer de Krabbenfoor plaats. Drie dagen lang kan iedere levensgenieter zijn of haar hart ophalen in de vrolijke drukte van de pleinen en winkelstraten. Slenter bijvoorbeeld langs honderden kramen met leuke koopjes. Geniet van demonstraties en extra kortingen in winkels. Of bezoek de marktjes met boeken, curiosa en kunst. Wie graag in Oosterse sferen verkeert, gaat naar de Pasar Malam. En voor lekker eten kun je werkelijk overal terecht. Voor de kids zijn tal van leuke attracties geregeld. Eten, drinken, swingen van ’s middags tot in de kleine uurtjes... Het kan allemaal, in een stad die lijkt te ontploffen van Bourgondische feestvreugde. Jaarlijks laatste do/vr/za in juli www.dekrabbenfoor.nl

22

CULINAIR 23 GENIETEN VAN 3 A’S In april gaat in Bergen op Zoom en op de Brabantse Wal een waar culinair feest van start. Rond die periode komen namelijk de eerste asperges en aard beien van het land die, in combinatie met de befaamde ansjovis, dé ingrediënten vormen van het zogenaamde AAA­menu. Veel restaurants laten zich door dit thema inspireren en schotelen een uniek staaltje van hun kookkunsten voor. Hoogtepunt is het evenement ProefMei, dat jaarlijks plaatsvindt in mei/juni. ASPERGES De Brabantse Wal asperge is een erkend streekproduct die zijn onderscheidende zilte smaak dankt aan het zuivere grondwater van de Kalmthoutse Heide en de Zeeuwse zeelucht. Vanaf half april kun je de asperges vers van het land bij de telers aan huis kopen. ANSJOVIS Familie Van Dort zijn de enigen in heel Nederland die nog ansjovis vangen. Zodra het bordje met de tekst ‘Verse ansjovis verkrijgbaar’ aan de Artilleriestraat 63 verschijnt, ontstaat er een ware run op dit goddelijke visje. AARDBEI De aardbei maakt het trio compleet en wordt meestal verwerkt in het nagerecht van het AAA-menu. Dit heerlijke fruit wordt aan huis verkocht bij diverse boerenbedrijven in de regio. WEERVISSERIJ In Nederland wordt alleen nog in de Oosterschelde ansjovis gevangen. Het is zelfs de laatste plek ter wereld waar dat nog op ambachtelijke wijze met de zogenaamde weervisserijen gebeurt. De familie Van Dort uit Bergen op Zoom houdt deze traditie in stand. De Stichting Behoud Weervisserij helpt om deze traditie te behouden. “De drie weervisserijen in de Oosterschelde zijn benoemd tot cultureel erfgoed. Het is de meest eerlijke manier van vissen, omdat men gebruik maakt van het getij”, benadrukt Marc van der Steen, woordvoerder van de Stichting Behoud Weervisserij. Het zogenaamde ‘weer’ wordt gemaakt van maar liefst 5.500 houten staken van gemiddeld vijf meter hoog. Deze worden over een lengte van 800 tot 1.000 meter in een V-vorm op een zandplaat geplaatst. De staken kapt de familie Van Dort eigenhandig en met toestemming van Brabants Landschap in de bossen van Bergen op Zoom. De punt van de V vormt het fuikgat, waar de ansjovis tijdens opkomend water in zwemt. Door de bevestigde netten kunnen ze niet meer terug, waardoor de weervissers bij laag water hun vangst met een oude wasmand aan boord kunnen scheppen. BOERDERIJWINKELS Laat je verrassen door de vele streeken ambachtelijke producten die onder nemers in Bergen op Zoom en op de Brabantse Wal te bieden hebben. Kijk voor de adressen op de Attractiekaart Brabantse Wal. Marc: “Familie Van Dort gebruikt letterlijk het hout van de wal in de Oosterschelde om de vis uit de Oosterschelde terug te brengen naar de (Brabantse) wal. Dat is uniek en moeten we behouden. Daarom organiseert de Stichting Behoud Weervisserij vaartochten naar de weervisserij. Het komende seizoen staan maar liefst veertien excursies op het programma.” www.behoudweervisserij.nl

24 BEST OF BOZ PROEF, RUIK VAN AL DIT L RESTAURA ’T SPUIHUIS ’t Spuihuis heeft een rijke historie dat begon in de vijftiende eeuw. Het gebouw diende destijds als sluis. Daarna kreeg het prachtige pand verschillende bestemmingen: van woning voor de sluiswachter en havenmeester, onderkomen voor een brandspuit, een arbeiderswachtlokaal, een sluisinrichting tot pakzolder. In 1996 opende ’t Spuihuis zijn deuren als restaurant, waar het sindsdien heerlijk genieten is van een goed diner in een historische sfeer! Door de teamspirit, de goede service en het gebruik van kwalitatief hoogstaande producten, kreeg ’t Spuihuis voor de tweede keer een vermelding in ‘De Lekker’, een jaarlijkse uitgave met de best beoordeelde 500 Nederlandse restaurants. — SPUI 1 0164 233 196 WWW.SPUIHUIS.NL ’T GEHEIM VAN BERGEN Dit knusse restaurant vind je net achter de Grote Markt in het historische stadscentrum van Bergen op Zoom. Het pand onderging een metamorfose met een knipoog naar het verleden en het heden van de stad. Je kunt bij ’t Geheim terecht voor een geheel verzorgde avond uit. Eerst gezellig samen aan de bar of bij de haard, daarna plaatsnemen aan een van de tafeltjes met zicht op de keuken of in het bargedeelte. Wil je het ‘Geheim’ ontdekken? Reserveer dan de zogenaamde ‘Chef’s tafel’. Deze staat letterlijk midden in de keuken, vanwaar je de kunsten van de chef-kok kunt aanschouwen. — BOSSTRAAT 20 0164 653 943 WWW.RESTAURANT-TGEHEIM VANBERGEN.NL DE HEMEL Jarenlang deed het pand dienst als drukkerij, kantoor en opslagruimte voor drukkerij firma P. Harte. Het oudste gedeelte en tevens het grootste gebouw dateert van 1903. Het stuk grenzend aan de Moeregrebstraat is gebouwd in 1920. In het Frans internationaal georiënteerde restaurant kun je hemelse gerechten proeven. Alle gangen en gerechten worden zeer smaakvol en met zorg opgediend. Niet alleen het eten is goed, ook de bediening en het interieur dragen bij aan deze verrassende beleving. Een bezoek aan De Hemel staat garant voor een heerlijk, verzorgd avondje uit in een uitstekende ambiance! — MOEREGREBSTRAAT 35 0164 210 108 WWW.DEHEMELBOZ.NL HET OUDE RAADHUIS In het oude gemeentehuis van Halsteren bevindt zich restaurant Het Oude Raadhuis. Op deze unieke locatie worden gerechten geserveerd, gebaseerd op de Franse en Nederlandse keuken. Van à la carte tot een verfijnd dagmenu van de chef, dit alles omlijst door een perfecte afgestemde wijnkaart. Het Oude Raadhuis is onderscheiden met een Bib Gourmand van Michelin. Dat betekent dat je er een goed driegangenmenu voor maximaal 37 euro kunt krijgen. Uniek is dat je in het oude Stadhuis nog steeds kunt trouwen. Trouwen, receptie en dineren... hier kan het allemaal op één locatie! — DORPSSTRAAT 22 HALSTEREN 0164 684 076 WWW.RESTAURANT HETOUDERAADHUIS.NL

CULINAIR 25 K EN GENIET LEKKERS GRAND BAR & GRILL DE MOOR Aan de westkant van de sfeer volle Grote Markt met uitzicht op de Peperbus ligt de trendy horecagelegenheid: Grand Bar & Grill De Moor. Hier geniet je van de beste Burgers en Ribs. Maar ook voor Italiaanse koffie, lunch, diner, barbecue en tal van andere mogelijkheden zoals High Tea, High Wine of High Beer ben je hier op het juiste adres. Voor een welverdiende borrel heeft De Moor een uitgebreide drankenkaart en een grote diversiteit aan vers bereide cocktails en Gin-Tonics. Kortom het is bij De Moor voor iedereen genieten in het sfeervolle restaurant, op het terras of in de gezellige stadstuin. — GROTE MARKT 29 0164 211 119 WWW.DEMOOR-BOZ.NL IL MACCHERONE Restaurant Il Maccherone, dat in de volksmond ‘Het kleine Italiaantje’ wordt genoemd, is bij jong en oud favoriet. Al 35 jaar kun je er terecht voor de heerlijkste verse pizza’s, pasta’s, vlees- en visgerechten. Alles gemaakt volgens traditioneel recept en soms met een eigentijdse swing. Staat op de kaart niets van jouw gading? Kies dan een van de steeds wisselende specialiteiten of laat je verrassen door wat de chef voor je in petto heeft. Je zult je vingers erbij aflikken. Kortom bij Il Maccherone kun je alle kanten op! — KORTE BOSSTRAAT 9 0164 244 157 WWW.ILMACCHERONE.NL BOURGONDIËR Grand Café Hotel de Bourgondiër ligt aan de Grote Markt met zicht op de Gertrudiskerk, het Stadhuis en stadsschouwburg De Maagd. Het is er genieten van het rijke leven tijdens een lekkere bak koffie en gebak, een heerlijke lunch, een uitgebreid diner – binnen in het gezellige restaurant of buiten op het heerlijk verwarmde terras. Omdat het terras op het zuiden ligt, vang je daar de eerste zonnestralen van het jaar. De Bourgondiër is ook de ideale locatie voor het geven van een uitbundig feest of gezellige receptie. — GROTE MARKT 3 0164 254 000 WWW.GRANDCAFEHOTEL DEBOURGONDIER.NL MIYAKO De Japanse traditionele keuken behoort tot één van de oudste en beste ter wereld. Het eten is vers, puur, niet gekruid en bovendien heel gezond. Bij Japans restaurant Miyako geniet je van de meest uiteenlopende Japanse sushi en Teppan Yaki specialiteiten. Kies voor de succesvolle formule ‘All-You-Can-Eat’ waarbij je tweeënhalf uur lang geniet van meer dan 83 verschillende gerechtjes die vers voor je worden bereid. Ook is het mogelijk om te dineren van de Teppan-Yaki bakplaten of te relaxen in de Sushi en Sashimi Lounge. — MOEREGREBSTRAAT 8 0164 265 000 WWW.RESTAURANTMIYAKO.NL ANTS

26 BEST OF BOZ VHET AAA-DINER AN RENÉ VERMEULEN VOORGERECHT ‘Flammkuchen’ met Bergse ansjovis, kruidencrème, waterkers en tomaat Een Flammkuchen is een klassiek deeg uit de Elzas. Het is een soort pizzabodem zonder gist. Eindeloos te combineren met de lekkerste ingrediënten! INGREDIËNTEN (4 PERSONEN) – 4 flammkuchen – olijfolie – zeezout – 2 bosjes waterkers – kwart bosje kervel, dille en peterselie (houd wat topjes apart voor de garnering) – 1 citroen – 150 gr. crème fraîche – komkommer in linten (dunschiller) – 1 rode ui zonder kern (deze is nogal bitter) – 4 tenen knoflook – 32 Bergse ansjovissen – 20 tros-cherrytomaatjes BEREIDINGSWIJZE Leg de flammkuchen op het aanrecht en besprenkel met olijfolie, zeezout, tomaatjes en gehakte knoflookteentjes. Bak deze op 200 °C krokant in een voorverwarmde oven. Hak ondertussen de kruiden en was de waterkers. Meng de kruiden met de crème fraîche en breng op smaak met rasp en sap van de citroen. Zet weg in een bakje met een lepel. Bak in een koekenpan de ansjovis krokant met eerst neutrale olie en vervolgens met een klont roomboter. Laat de boter lekker bruin worden. Dat geeft extra smaak! Haal de flammkuchen uit de oven en maak er een kleurrijk schilderij van door de groene crème eroverheen te lepelen, de ansjovissen te verdelen en te garneren met plukjes tuinkers en kruiden. Maak af met een paar linten komkommer en fijngesneden rode ui. HOOFDGERECHT Stoverij van lam met witte en groene asperges, aardappelcrème en rucola INGREDIËNTEN (4 PERSONEN) – 800 gr. lamsbout zonder been in blokjes gesneden – 1 blikje tomatenpuree – 1 grote ui – 8 dl. rode port – 1 el. komijnpoeder – 1 el. kerriepoeder – 2 stengels citroengras – 1 zakje boemboe rendang – 4 el. hoisinsaus – kwart bosje gehakte koriander en peterselie – 5 grote aardappelen – klontje roomboter – scheutje melk – zwarte peper – 12 groene asperges – 12 witte asperges – zakje rucola BEREIDINGSWIJZE Braad in een ruime braadslee het lamsvlees aan. Voeg de tomatenpuree en de gesneden ui toe en bak even mee. Blus af met rode port. Het vlees mag net niet onder komen te staan. Voeg de specerijen, kruiden, hoisin en de boemboe toe en laat een paar uurtjes pruttelen op laag vuur met de deksel half op de pan. Zo verdampt er vocht en krijg je een stevige jus. De stoverij is goed als het vlees uit elkaar valt en de saus een mooie glans heeft. Maak ondertussen van de aardappelen een fijne aardappelcrème. Kook de aardappelen zoals je bent gewend en pureer deze. Voeg tijdens het pureren de melk, roomboter en zwarte peper toe. Meng er op het laatst een flinke hand rucola doorheen en eventueel wat gehakte hazelnoten. Schil en kook de asperges zoals je ze het liefste hebt. De groene asperges hebben minder kooktijd nodig, dus deze kun je later toevoegen. Dresseer eerst de asperges op een bord om er vervolgens een lepel smeuïge aardappelcrème op te leggen. Maak af met de lamsstoverij en eventueel wat leuke kruiden topjes. Wat het gerecht verrassend fris maakt, is yoghurt! Leuk om eroverheen te lepelen! René is chef-kok bij restaurant ’t Spuihuis en ontwikkelde speciaal voor dit magazine een heerlijk diner met de drie A’s. Leuk en lekker om thuis te maken voor familie en vrienden. Eet smakelijk! NAGERECHT ‘Tompouce’ van Brabantse Wal aardbeien met vanille en gele room INGREDIËNTEN (4 PERSONEN) – 4 plakjes roomboter bladerdeeg (Koopmans) – 2 eidooiers losgeklopt om de bladerdeeg te bestrijken – 3 eidooiers – 250 ml. volle melk – 1 vanille stokje of 1 tl. vanille extract – 50 gr. kristalsuiker – 25 gr. bloem – 2 bakjes verse aardbeitjes – poedersuiker – 2 el. rietsuiker – rasp van 1 citroen – paar bollen lekker ijs (tip: Crusio) BEREIDINGSWIJZE Snijd de bladerdeeg precies doormidden, prik in met een vorkje, bestrijk met de eidooiers en rietsuiker. Bak ze af in een voorverwarmde oven op 180 °C tot ze mooi goudbruin zijn. Klop de eidooiers, 50 ml. melk en bloem tot een mooie gladde massa. Kook intussen de overige melk, suiker en vanille. Een vanillestokje kun je halveren, het merg eruit schrapen en met stokje en al in de melk leggen. Giet de hete melk al roerend bij het melk-, eidooier-, bloemmengsel en zet het even terug op het vuur, zodat de bloem kan binden. Dit duurt ongeveer vijf minuten. Maak de aardbeitjes onder de kraan schoon en halveer ze. Leg op een bord een kloddertje gele room, daarop wat aardbeitjes, daarop de onderste bladerdeeg koek, daarop weer gele room met aardbeitjes, paar bolletjes ijs en als laatste de andere helft van de bladerdeeg. Bestrooien met veel poedersuiker!

CULINAIR 27 Illustratie: Petra Kwaadgras

28

MONUMENTEN 29 HET MARKIEZENHOF PAREL VAN BERGEN OP ZOOM Het voormalige woonpaleis van de heren en markiezen, is vandaag de dag een van de fraaiste stadspaleizen van West­Europa. Achter de imposante gevel met felrode vensterkorven vind je een intrigerend complex van zalen, stijlkamers, galerijen, traptorens, binnenplaatsen en tuinen. Tegenwoordig doet Het Markiezenhof dienst als museum en regionaal archief. Je komt er alles te weten over de geschiedenis van stad en streek. Ontdek bovendien de rijke historie van de kermis en de wisselende exposities. STADSPALEIS In de vijftiende en zestiende eeuw behoorden de heren van Bergen op Zoom, die in 1533 de titel van Markies verwierven, tot de invloedrijkste en machtigste edelen van de Nederlanden. Het Markiezenhof was de residentie van de markiezen in de stad. Behalve als woning fungeerde het ook als bestuurscentrum. Sinds het eind van de achttiende eeuw had het complex lange tijd een militaire functie. In de jaren vijftig werd het complex overgedragen aan de gemeente Bergen op Zoom en zijn de zalen, gangen, galerijen, torens, binnenplaatsen en tuinen van Het Markiezenhof zorgvuldig gerestaureerd en in oude staat teruggebracht. De pronkstukken van het paleiscomplex zijn de Grote Galerij aan de Grote Binnenplaats en de Hofzaal met zijn laatgotische Christoffelschouw. Na de restauratie kreeg Het Markiezenhof een culturele bestemming. BUSINESSEVENTS IN EEN HISTORISCH DECOR Het stadspaleis, is het aangewezen decor voor een geslaagd business event. Van grote bijeenkomsten met enkele honderden gasten tot juist intiemere gelegenheden met een kleiner gezelschap. Het Markiezenhof herbergt een schat aan bijzondere (museum) zalen, kamers, tuinen en binnenpleinen. Elk met een eigen sfeer en mogelijkheden. Steenbergsestraat 8 0164 277 077 www.markiezenhof.nl GEURENTENTOONSTELLING ‘JUSTUS TURCQ EN HET GEHEIM VAN HET PESTPARFUM’ Van 6 april t/m 21 september 2015 is in Het Markiezenhof de familietentoonstelling ‘Justus Turcq en het geheim van het pestparfum’ te zien en te ruiken. Een spannende interactieve familievoorstelling over de geur van de Gouden Eeuw. Leuk voor jong en oud!

30 BEST OF BOZ DOWN UNDER IN BERGEN OP ZOOM DE GREBBE: SPANNEND ÉN INTERESSANT! Stadsriool De Grebbe dateert uit de dertiende eeuw. Het riool is vier meter breed, 780 meter lang en loopt vanaf het Ravelijn via de Geweldigerstraat, Markiezenhof, Moeregrebstraat naar de Gedempte Haven. De Grebbe is het grootste monument van Bergen op Zoom. Het gedeelte tussen de Gevangenpoortstraat en Het Markiezenhof is sinds 2010 toegankelijk voor publiek. Voor diegene die een uur down under Bergen op Zoom niet aandurft, hieronder een kort ervaringsverslag. Ons groepje bestaande uit vijf personen verzamelt bij de Gevangenpoort, waar we hartelijk worden ontvangen door onze deskundige gids Peter Bogers. Kaplaarzen en regenpakken blijken niet nodig. Een warme jas of trui overigens wel, want zowel in de winter als hoogzomer wordt het er niet warmer dan 13 °C. Na controle van de luchtkwaliteit met professionele apparatuur door de vrijwilligers van Stichting Bezichtiging Monumenten (SBM) mogen we via een groot luik naar beneden. SJAGERIJN In de Morganstraat werd op 5 maart 2011 tijdens de Vastenavend het Sjagerijn officieel onder de grond gestampt. Daarvan getuigt nog een fraai putdeksel in die straat. Als bezoeker van De Grebbe weet je voortaan dat het Sjagerijn in de ruimte tussen het wegdek en De Grebbe zit opgesloten. Lopend door de gang kun je het Sjagerijn bekijken. Durf jij het aan om af te dalen in De Grebbe? Je kunt een kaart kopen aan de balie van VVV Brabantse Wal, Kortemeestraat 19, Bergen op Zoom of online (www.vvvbrabantsewal.nl). De rondleidingen vinden plaats op zaterdag van mei t/m oktober. Geheel tegen verwachting in blijkt het daar beneden helemaal niet te stinken. Dat komt door het goede ventilatiesysteem en de dichte kunststofbuis waardoor het vuile afvalwater tegenwoordig wordt afgevoerd. Tijdens de rondleiding praat Peter honderduit: over het ontstaan van De Grebbe in de dertiende eeuw, dat De Grebbe naast afwateringskanaal later diende als turfvaart en dat door het lozen van afval door bierbrouwerijen, lakenweverijen, -ververijen en -blekerijen het water in de zestiende eeuw enorm vervuild was. Hij vertelt dat men in 1525 toestemming kreeg om De Grebbe te overkluizen. Vanaf toen werden er pleinen (o.a. van Het Markiezenhof), bruggen, straten en huizen over het kanaal heen gebouwd. En wist je dat De Grebbe nog steeds deel uitmaakt van het Bergse rioleringsstelsel, dient als bergbezinkbassin tijdens zware regenval en dat de brandweer vanuit De Grebbe water kan pompen om branden in de binnenstad te blussen? Maar het meest enthousiast is Peter over de restauratie die onder zijn bezielende leiding van 2002 tot 2009 werd uitgevoerd. Terecht, want Bergen op Zoom is daardoor een prachtig monument rijker.

MONUMENTEN 31 NOG MEER PARELTJES Bergen op Zoom is met ruim 800 jaar geschiedenis een levend monument. Vele veldslagen vonden hier plaats. Meer dan 800 monumenten, waarvan er ruim 200 op de rijksmonumentenlijst staan, leveren het bewijs voor dit bewogen verleden. Wij hebben er een aantal voor je uitgelicht. De Synagoge, Gevangenpoort, Stadhuis, Sint Gertrudiskerk en de Peperbus kun je tegen betaling van mei t/m oktober bezoeken. Van dinsdag t/m zondag ben je welkom tussen 13.00 en 16.30 uur. Groepen kunnen op afspraak met VVV Brabantse Wal de monumenten ook buiten genoemde tijden bezoeken. ST. GERTRUDISKERK GROTE MARKT Een kerk met een veelbewogen geschiedenis. Bij binnenkomst valt de indrukwekkende inrichting op. De kunstwerken, monumentale orgels en 17e eeuwse biechtstoelen met prachtig Mechels houtsnijwerk, maken een bezoek aan deze kerk meer dan waard. En hou je van een uitdaging? Beklim dan de Peperbus, de toren van de kerk. Je wordt beloond met een prachtig uitzicht over de stad. GEVANGENPOORT LIEVEVROUWESTRAAT De Gevangenpoort, ofwel Lievevrouwepoort, is het oudste monument van Bergen op Zoom. Het dateert uit de 14e eeuw en is het enige restant van de stadsmuur. De poort fungeerde tot 1932 als gevangenis. Momenteel wordt de Gevangenpoort gerestaureerd en is vanaf half september weer te bezoeken met een volledig nieuwe inrichting en een ‘escape room’ in een van de torenkamers. Volg alle ontwikkelingen via Facebook.com/Gevangenpoortboz HET STADHUIS GROTE MARKT Het Stadhuis is een samenvoeging van drie afzonderlijke panden. De spreuk op de gevel ‘Mille Periculis Supersum’ – duizend gevaren kom ik te boven – herinnert aan de rol van de stad in de Tachtigjarige Oorlog. Het Stadhuis wordt tegenwoordig gebruikt voor raads- en commissievergaderingen en er wordt nog steeds getrouwd. RAVELIJN OP DEN ZOOM KORNEEL SLOOTMANSLAAN De vesting ‘Het Ravelijn’ is een ontwerp van Menno van Coehoorn en dateert uit 1702. Het eiland wordt omringd door aarden wallen en stenen muren en is door een gracht met water omgeven. Dit laatste restant van het uitgebreide vestingstelsel bleek een ingenieus staaltje werk. Niet te trotseren, dacht men toen. Helaas werd in 1747 Bergen op Zoom toch door Franse troepen ingenomen. SYNAGOGE KOEVOETSTRAAT De synagoge stamt uit 1832 en de middeleeuwse kelders met het mikwe (het rituele bad), het waterbassin en de twee waterputten behoren tot de mooiste in Nederland. Op de vrouwengalerij vind je een aantal originele documenten van Walter Süskind. Hij was een Joodse verzetsheld die honderden Joodse kinderen uit de crèche van de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam wist te redden.

32

WONEN 33 WATER, NATUUR EN DE GEZELLIGHEID VAN DE STAD JEROEN EN FEMKE VINDEN THUISHAVEN IN BERGEN OP ZOOM Stel: je hebt jaren gestudeerd en gewoond in Maastricht. Je bent er gesetteld in een huis waar je je prettig voelt, in de buurt van familie en vrienden. Na je afstuderen krijg je een baan aangeboden in verschillende steden o.a. in Bergen op Zoom. Hoe maak je dan de juiste keuze? Jeroen Mooren (33 jaar) en zijn vrouw Femke Mooren­Luttjeboer (31 jaar) stonden voor deze moeilijke opgave. “Toen we voor de eerste keer door de straten van Bergen op Zoom liepen, voelde dat gewoon goed. Het is een stadje met charme en de mensen zijn opvallend vriendelijk en behulpzaam. Deze positieve eerste indruk gaf misschien wel de doorslag om hier te gaan wonen”, lacht Jeroen. EVEN VOORSTELLEN Jeroen is geboren en getogen in Roermond. In 2001 besloot hij Geneeskunde in Maastricht te gaan studeren. Hij specialiseerde zich als KNO-arts. Femke bracht haar kinderjaren en jeugd door in Valkenswaard. Ook zij studeerde Geneeskunde in Maastricht, waar het stel elkaar leerde kennen. Zij besloot, na een extra jaar Kindergeneeskunde, de opleiding tot huisarts te volgen. Eenmaal afgestudeerd kon Jeroen als KNO-arts aan de slag in verschillende plaatsen verspreid door het land, waaronder Bergen op Zoom en zelfs in Aruba. “Als huisarts kan ik overal aan de slag, dat scheelt. Uiteindelijk hebben we gekozen voor Bergen op Zoom. Niet alleen de baan bood het meeste perspectief, de sfeer, de mensen en de woonomgeving spraken ons erg aan”, legt Femke uit. EIGEN PLEKJE In 2013 verhuisden Jeroen en Femke samen met hun negen maanden oude zoontje Oliver naar een huurhuis in Halsteren. “Van daaruit zijn we op zoek gegaan naar een koopwoning. We hebben huizen in en buiten het centrum van Bergen op Zoom bezichtigd, maar uiteindelijk werden we verliefd op dit huis in de Schans. Zeker met kinderen is wonen op de Schans ideaal. Met de tweede telg – een meisje – op komst, zitten wij hier voorlopig gebeiteld.” ER OP UIT Het jonge gezin gaat graag een dagje shoppen, wandelen in het bos of uitwaaien aan het strand. “De combi van het stadse, water en natuur, dat is waarom Bergen op Zoom ons zo aanspreekt”, aldus Jeroen. “Vanaf huis kun je de mooiste fietstochten SNEL CONTACT “Om te aarden in een nieuwe omgeving is niet alleen een eigen plekje, maar ook contact met anderen belangrijk,” vindt Femke. “Het verbaasde me hoe verrassend snel dat hier ging. We werden lid van de tennisvereniging, gevraagd voor serviceclubs en ook het contact met de buren is goed. Als klap op de vuurpijl verhuisden mijn broer en schoonzus ook naar Bergen op Zoom!” uitstippelen. En als ik lekker een uurtje wil hardlopen, sta ik na het oversteken van een paar straten op Landgoed De Beek. Daarnaast worden er zoveel leuke activiteiten georganiseerd, voor jong en oud. Nee, hier hoef je je niet te vervelen!” “Ook voor de kleintjes valt genoeg te beleven: MonkeyTown, ’t Appeltje, stadsspeeltuin Glymes en twee zwembaden”, besluit Femke.

34 BEST OF BOZ BERGEN OP ZOOM: WAAR VOOR IEDEREEN EEN ´ AANGENAAM´ HUIS IS Bergen op Zoom is een groene gemeente, die haar inwoners veel te bieden heeft. Naast uitgestrekte natuurgebieden op de Brabantse Wal staat Bergen op Zoom bekend om de mooie oude binnenstad met tal van monumenten en historische bezienswaardigheden. In het centrum vind je een breed winkelaanbod, gezellige cafés, restaurants en een theater. Het verenigingsleven bruist, zowel op sportief als cultureel gebied. Sinds de komst van de A4 sta je binnen 30 minuten in het centrum van Antwerpen of Rotterdam. STADSMAKELAAR Op www.stadsmakelaarboz.nl vind je alles over vastgoed, bouwgronden en projecten in Bergen op Zoom. “We onderzoeken ruimdenkend de mogelijkheden en kunnen eventueel alternatieven aandragen. Ons advies reikt verder dan het aanbod van onze eigen panden en (bedrijfs)gronden. We onderhouden namelijk nauw contact met makelaars, projectontwikkelaars en overige partijen”, legt Patrick van de Watering, Stadsmakelaar Bergen op Zoom, uit. “Stadsmakelaar weet als geen ander wat er binnen de gemeente op vastgoedgebied speelt en dus ook wat de mogelijkheden zijn. Zo kan een informatief gesprek over vastgoed of een van onze nieuwbouwprojecten heel verhelderend zijn. Waarna wij je direct kunnen doorverwijzen naar de juiste projectontwikkelaar, adviseur of makelaar ”, aldus Patrick. AANGENAAM WONEN De verschillende nieuwbouwprojecten in de gemeente Bergen op Zoom bieden fraaie woningen in steeds een andere, karakteristieke setting met alle voorzieningen binnen handbereik. Wat dacht je van een moderne grachtenwoning in het project ScheldeVesting of een parkvilla in het Groene Gordijn? Behalve nieuwbouw is er veel aandacht voor ontwikkeling van de bestaande wijken. DE MARKIEZATEN Een van die nieuwbouwprojecten is ‘De Markiezaten’, een ruim opgezette wijk aan de zuidkant van Bergen op Zoom. Het totale plan omvat vijf deelplannen die in het teken staan van water, robuust groen, markante hoogteverschillen en in de nabijheid van natuur en voorzieningen. Er worden villa’s, tweekappers, rijwoningen en appartementen gerealiseerd. Daarnaast zijn er in villapark Reimerswaal vrije kavels beschikbaar. Er is in deze wijk veel aandacht voor groen, water en speelplekken voor kinderen. HET GROENE GORDIJN Wat deze wijk speels en gezellig maakt, is dat de nieuwbouw te midden van karakteristieke gebouwen zoals de voormalige kazerne ligt. Een nieuwe buurt waar oud en nieuw elkaar ontmoeten. Het woningaanbod van het Groene Gordijn is divers en varieert van eengezinswoningen tot vrijstaande villa’s.

WONEN 35 BLOEMENDAAL IN LEPELSTRAAT Welstandsvrij bouwen in een landelijke en kindvriendelijke omgeving, dat kan in het plan Bloemendaal te Lepelstraat. Je kunt er tegen een lage grondprijs je eigen vrijstaande woning bouwen op een kavel van minimaal 482 m2. De kavels liggen aan de rand van het dorp langs een cultuurhistorische waardevolle bomenrij. Buiten wonen met de faciliteiten van het dorp om de hoek. SCHELDEVESTING ScheldeVesting is binnenstedelijke nieuwbouw, passend bij de historie van Bergen op Zoom. Er wordt letterlijk in de binnenstad van Bergen op Zoom gebouwd, waarbij water een belangrijk thema vormt. Water komt namelijk in allerlei vormen terug; van grachten tot de jachthaven en het open, zilte water daarachter. Het plan omvat verschillende deelgebieden: NIEUWE VESTING Nieuwe Vesting... een nieuw stuk binnenstad. Doordat de straten worden doorgetrokken, sluiten deze nieuwe wijken straks naadloos aan bij het stadscentrum. Wonen in de binnenstad, maar dan met een ruime achtertuin en/ of uitzicht op water. De waterverbinding tussen de Zoom en de Ham, voor het Groot Arsenaal, wordt namelijk hersteld. Hierdoor wordt het nieuwe woongebied grotendeels omringd door water. Binnen dit deelgebied komen verschillende woningen, zoals kadewoningen, statige herenhuizen, eengezinswoningen en appartementen. KIJK IN DE POT Kijk in de Pot is een prachtige villawijk tussen het centrum van Bergen op Zoom en het water van de Binnenschelde. Op enkele vrije kavels kun je het huis van je dromen bouwen en er zijn nog een aantal project matige woningen beschikbaar. IN ONTWIKKELING Voor de deelgebieden Oude Havenkanaal, Waterschans en Spaensche Scharen liggen ambitieuze woon, werk en/of recreatieplannen op de plank. Het worden net als Kijk in de Pot en Nieuwe Vesting projecten die refereren aan de huizen, gebouwen en loodsen die er ooit stonden. www.stadsmakelaarboz.nl

36

WERKEN 37 FOREVER 21 ZEER TEVREDEN OVER ONDERNEMERSKLIMAAT Naast goed wonen en leven, heeft Bergen op Zoom het bedrijfsleven ook heel wat te bieden. Mooie locaties op grote (Noordland) en kleine (De Molen) industrieterreinen, centrale ligging tussen de mainports van Antwerpen, Rotterdam en Zeeland, perfecte bereikbaarheid sinds de opening van de A4 en de Theodorushaven – een van de grotere binnenhavens van Nederland. Een nieuwe, grotere terminal op industrieterrein Noordland is in 2016 operationeel. Kortom: Bergen op Zoom is een uitvalsbasis waar ondernemingen zich thuis voelen! Ook dit jaar streken tal van nieuwe bedrijven, waaronder het hoofdkantoor van het Amerikaanse bedrijf W&O Europe, in Bergen op Zoom neer. Maar ook reeds gevestigde organisaties breiden uit. Bijvoorbeeld Forever 21, een Amerikaans kledingketen met het hoofdkantoor in Los Angeles. Zij betrekken dit jaar een nieuw en groter distributiecentrum op Noordland. “Over het ondernemersklimaat in Bergen op Zoom ben ik zeer tevreden. De samenwerking met plaatselijke overheden verloopt soepel en ook met omliggende bedrijven is het contact prima. Verder is de centrale ligging van Bergen op Zoom ideaal en kunnen we zonder veel moeite aan goed personeel komen”, onderstreept Rob Cuijpers, commercial / administrative director Europe van Forever 21. ONDERNEMERSKLIMAAT Ligging, bereikbaarheid, personeel, groei mogelijkheden en ondernemersklimaat gaven volgens Rob de doorslag. “Venlo en Tilburg zijn net als Bergen op Zoom logistieke uitvalsbasissen. Omdat destijds de focus van onze business lag op Engeland, ging de voorkeur uit naar West-Brabant. Ook qua beschikbaar personeel en passende opslagcapaciteit kwam Bergen op Zoom als beste uit de bus. Nadat de keuze was gemaakt, stelden diverse lokale partijen en overheden zoals de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM), REWIN en de gemeente zelf, alles in het werk om een FOREVER 21 Sinds de oprichting in 1984 is Forever 21 uitgegroeid tot een multinational met meer dan 600 vestigingen in 131 landen. Het kledingconcern verkoopt trendy kleding en accessoires voor mannen, vrouwen en kinderen tegen budget vriendelijke prijzen. In 2010 opende deze keten voor het eerst haar deuren in Europa met een vestiging in Birmingham. Nu vijf jaar later schieten de vestigingen in Europa, maar ook in andere werelddelen, als paddenstoelen uit de grond. In 2010 introduceerde Forever 21 e-commerce voor achttien Europese landen. Rob: “Forever 21 is een ambitieus bedrijf met enorme groeipotentie. Niet voor niets werd vanuit Amerika besloten het Europese distributiecentrum, voor zowel de winkels als de e-commerce, hier te vestigen. Bergen op Zoom biedt namelijk dat wat nodig is om deze groei te bewerkstelligen.” locatie naar wens te realiseren”, legt Rob uit. “Al snel groeide het distributiecentrum uit zijn jasje. De gemeente bood ons tijdelijke uitbreiding aan en zeer recent leverde ze ook een constructieve bijdrage tijdens de realisatie van het nieuwe distributiecentrum van maar liefst 35.000 m2.” UITSTRALING “Last but not least nog een laatste toevoeging. Bergen op Zoom biedt namelijk niet alleen uitstekend uitgeruste bedrijventerreinen, maar ook een naastgelegen stad met de gewenste uitstraling en benodigde faciliteiten. Niet zelden ontvang ik internationale gasten, die ik graag onderdompel in het gezellige en Bourgondische leven van Bergen op Zoom. Je kunt er namelijk kiezen uit een keur van kwalitatief goede eetgelegenheden en uitstekende hotels. Dat alles op een steenworp afstand van waar de meeste bedrijven zich gevestigd hebben, namelijk Noordland.”

38 BEST OF BOZ AGRO MEETS CHEMISTRY BIOBASED ECONOMY GEEN TOEKOMSTMUZIEK MAAR WERKELIJKHEID Open een tijdschrift, bezoek een willekeurige bedrijfswebsite, zet de tv of radio aan en termen als duurzaam, eco, energiebesparend, biologisch en biobased vliegen je om de oren. Ook in dit magazine. Want wist je dat het bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen in Zuidwest­Nederland onder de noemer Biobased Delta nauw samenwerken aan een biobased economy? “Met de slogan ‘Agro meets Chemistry’ profileren we de Delta als de biobased economy hotspot van Europa. De Green Chemistry Campus, gelegen op het terrein van SABIC in Bergen op Zoom, vormt daarvan een belangrijk onderdeel”, legt Dietmar Lemmens, projectleider Economie, gemeente Bergen op Zoom uit. www.aangenaaminbusiness.nl WAT IS EEN BIOBASED ECONOMY In een biobased economy wordt alleen nog gebruik gemaakt van groene grondstoffen. Fossiele grondstoffen, zoals olie en gas, raken namelijk op en worden steeds duurder. Daarom zijn bedrijven als SABIC dat plastic produceert, naarstig op zoek naar alternatieven. Biomassa zoals suikerbietenloof, aardappelschillen of maïsafval blijken namelijk uitermate geschikt als grondstof voor de productie van (afbreekbaar) plastic. Het afval van het ene productieproces, dient als grondstof voor het andere. Afval behoort dus tot de verleden tijd. GREEN CHEMISTRY CAMPUS Op de Green Chemistry Campus kunnen ondernemers en starters gebruik maken van de faciliteiten, kennis, netwerk en business development programma’s. Daarbij vormt het Campus Innovation Center (CIC) het kloppend hart van de Green Chemistry Campus. “Hier werken ondernemers, overheid en kennisinstellingen in een open omgeving aan biobased innovaties op het snijvlak van agro & chemie’’, legt Dietmar uit. “De campus, vergroot de slagingskans van deze vaak kleine startende ondernemingen.’’ WIN-WIN In Zuidwest-Nederland is er een concentratie van agrarische en chemische bedrijven die meetelt in Europa. In Bergen op Zoom zie je dat terug. Dat levert deze bedrijven, nu de biobased economy in opmars is, grote voordelen op. Voor de ondernemingen die zich nu toeleggen op productieprocessen met groene grondstoffen, liggen de kansen voor het oprapen. De Biobased Delta en de Green Chemistry Campus fungeren daarbij als belangrijke motor. “Wanneer we onze regio (inter)nationaal goed op de kaart zetten als centrum van topkennis en bedrijvigheid, trekt dit ook weer andere bedrijven aan. Dat heeft een gunstig effect op bestaande en nieuwe werkgelegenheid en daarvan profiteert iedereen”, verzekert Dietmar. INITIATIEFNEMERS Partners en initiatiefnemers van de Green Chemistry Campus zijn de Provincie Noord-Brabant, de gemeente Bergen op Zoom, SABIC en de regionale ontwikkelingsmaatschappij NV REWIN West-Brabant. Ook Avans Hogeschool en de HZ University of Applied Sciences en TNO zijn nauw betrokken.

WERKEN 39 BIOBASED IN DE PRAKTIJK Sinds de start van de campus vijf jaar geleden, vestigden zich er zeventien biobased ondernemers. “NNRGY Crops is de nieuwste aanwinst op de campus. Dat economische tegenwind ook in je voordeel kan werken, heeft deze onderneming bewezen. Zij telen namelijk op braakliggende bouwgrond Olifantsgras, dat dient als grondstof voor ‘hierpapier’, bio­beton en bio­plastic”, vertelt Dietmar enthousiast. NNRGY CROPS Jan-Govert van Gilst is oprichter van NNRGY Crops. Hij zag met eigen ogen dat in Borneo enorme stukken bos werden gekapt voor grondstoffen. Deze grondstoffen worden na oogst over grote afstanden naar Europa getransporteerd. Niet bepaald goed voor het milieu! “Ik dacht waarom groeit die groene grondstof niet gewoon bij ons om de hoek, op braakliggend bouwgrond bijvoorbeeld”, lacht Jan-Govert. PAPIER, BETON OF PLASTIC Jan-Govert ging op onderzoek uit en kwam tot de conclusie dat Olifantsgras het ideale gewas is om te verbouwen in Nederland. “Het absorbeert grote hoeveelheden CO2, bevat waardevolle groene bouwstenen als cellulose en lignine, groeit snel en gedijt uitstekend op braakliggende grond. Ondertussen maakt NNRGY Crops er al papier van en zijn 3D-printbare bouwmaterialen in ontwikkeling. De producten zijn bedoeld voor de grondeigenaren die papier, plastic of beton voor hun eigen proces kunnen gebruiken. Denk aan een woningcorporatie die hierpapier gebruikt voor bewonersbrieven of een gemeente die duurzame betonnen plantenbakken laat maken. Jan-Govert: “Een bijdrage aan een duurzame wereld kun je naar mijn mening leveren door grondstoffen lokaal te verbouwen, door lokale ondernemers en door de producten te laten maken door de lokale maakindustrie voor de lokale markt. Ik geloof heilig in dit concept!” WERKEN OP DE GREEN CHEMISTRY CAMPUS Over de vraag of werken op de Green Chemistry Campus toegevoegde waarde levert, hoeft Jan-Govert niet lang na te denken. “Ik ben enorm blij met deze werkplek. Het geeft mij als bedrijf de kans om kennis te delen en te vergaren met gelijkgestemde ondernemingen. Verder kunnen we onze krachten bundelen. Bijvoorbeeld door gezamenlijk te lobbyen richting Brussel, waar Europese wet- en regelgeving wordt vastgesteld”, legt Jan-Govert uit. Verder prijst hij de rol van de gemeente Bergen op Zoom. “Zij staat ten opzichte van biobased ontwikkelingen echt in de meewerkstand. En dat werkt erg prettig”, benadrukt Jan-Govert. BIOBASED REIKT VERDER... Biobased ontwikkelingen vind je niet alleen op de bedrijventerreinen in Bergen op Zoom. Poppodium Gebouw-T in Bergen op Zoom heeft bijvoorbeeld de ambitie om het eerste biobased poppodium van Nederland te worden. In samenwerking met de Green Chemistry Campus, de gemeente en het bedrijfsleven worden verschillende projecten opgepakt. Het nieuwe Natuurpodium is ook een goed voorbeeld van een nieuw initiatief waar een koppeling kan worden gelegd met de biobased economy. Het Natuurpodium is dé plek waar duurzaamheid is vertaald naar herkenbare, alledaagse situaties en vragen.

40 BEST OF BOZ WINNAAR ‘GROENSTE STAD’ EN ‘BNG ERFGOEDPRIJS’ —————— ERFGOED EN GROEN GAAN HIER HAND-INHAND Trots zijn de wethouders Patrick van der Velden en Ton Linssen op het feit dat Bergen op Zoom afgelopen jaar twee awards in de wacht sleepten, namelijk die van ‘Groenste stad’ en de ‘BNG Erfgoedprijs’. “Dat we als gemeente deze titels mogen dragen, is niet alleen de verdienste van de gemeente, maar zeker ook van alle vrijwilligers die hieraan hun steentje hebben bijgedragen. Nu is het zaak dat we de buitenwereld laten zien wat voor moois we in handen hebben. De twee prijzen helpen daarbij”, onderstreept Ton. JURYRAPPORT Zowel voor het toekennen van de ‘Erfgoedprijs’ als voor de titel van Entente Florale ‘Groenste stad’ gaat de jury niet over één nacht ijs. Gemeenten moeten gedegen documentatie aanleveren, deze persoonlijk aan de jury presenteren en pas na verscheidene werkbezoeken komen ze met een eindbeoordeling. De beoordelingen over Bergen op Zoom luidden als volgt: JURY ERFGOEDPRIJS OVER BERGEN OP ZOOM “Bergen op Zoom vonden we, met haar straatbeeld, pleinenplan, stadstuinen en herbestemmingen een stad die haar verouderend uiterlijk tot in de puntjes blijft verzorgen. Het is een gemeente die op veel erfgoedborden tegelijk schaakt en die breed, bestendig en bewust bezig is met haar erfgoed.” JURY GROENSTE STAD OVER BERGEN OP ZOOM “Bergen op Zoom is rijk bedeeld met historie, landschappen, natuur en recreatieve voor - zieningen. De West Brabantse Waterlinie en de Brabantse Wal zijn onderscheidende kwaliteiten met allure. Bergen op Zoom kenmerkt zich door een ‘menselijke maat’ en haar Bourgondische gastvrijheid maakt de titel ‘eeuwenoude, groene parel op de Brabantse Wal’ meer dan waar. De jury constateert dat er deskundig, met bestuurlijk draagvlak en passie gewerkt wordt, vanuit een historisch perspectief en met een duidelijke doelgerichte beleidsvisie.” ÉÉN PLUS ÉÉN IS DRIE Deze optelsom geldt zeker wanneer je als stad niet alleen de titel van ‘Groenste stad’, maar ook de ‘Erfgoedprijs’ wint. Want prachtig erfgoed wordt nog aantrekkelijker

AANGENAAM BERGEN OP ZOOM 41 BNG ERFGOEDPRIJS Jaarlijks wordt onder het motto ‘Het gaat er niet om hoeveel erfgoed je hebt, maar wat je ermee doet’ deze nationale prijs toegekend aan de gemeente met het beste beleid op het gebied van erfgoed. Doorslaggevend is dat dit beleid draagvlak creëert binnen de samenleving en doorwerkt in het totale beleid van de gemeente. GROENSTE STAD De jury beoordeelt jaarlijks gemeenten niet alleen op papier maar ook in de praktijk op het gebied van visie & ruimtelijke kwaliteit, natuur & landschap, cultuurhistorie, cultuurgroen & buiteninrichting, duurzaamheid & milieu en recreatie & toerisme. Ook voor deze prijs geldt dat aan de participatie van de bewoners veel belang wordt gehecht. wanneer het ligt in een geheel in ere hersteld gebied. En een mooi gebied wordt interessanter wanneer je er een goed onderhouden monument kunt bewonderen. “Om dit te kunnen bereiken is goede samenwerking tussen verschillende disciplines noodzakelijk. Je kunt het vergelijken met op een tandem fietsen; het is van belang om op voorhand samen de koers te bepalen, deze gedurende de reis te blijven volgen of waar nodig bij te stellen. Ook moet je allebei even hard trappen, want anders kom je niet ver”, lacht Patrick. “Verder heb je tijdens de rit mensen nodig die je aanmoedigen, enthousiast zijn en je vrijwillig de hand toesteken. En die hebben we in Bergen op Zoom gelukkig genoeg. Maar liefst 1000 vrijwilligers zetten zich in voor hun eigen woonomgeving en/of voor de 800 monumenten die Bergen op Zoom rijk is. Soms in de vorm van een eenmalig initiatief zoals het opknappen van een speeltuin in de buurt of het helpen herstellen van een monument zoals de molen aan de Halsterseweg. Maar vaak ook op structurele basis. Denk aan het adoptiegroen op de Bergse Plaat, het wekelijks opruimen van zwerfvuil door de jeugdige Bergse Rangers of het verzorgen van rondleidingen door het stadsriool De Grebbe. Juist deze betrokkenheid heeft ervoor gezorgd dat we ons de groenste stad met het mooiste erfgoed mogen noemen”, vertellen Ton en Patrick. BE GOOD AND TELL IT Na het winnen van een prijs kun je twee dingen doen. Je kunt de trofee in de kast zetten en er met gepaste regelmaat naar kijken. Zo eens per jaar geef je de bokaal een flinke poetsbeurt, waarna die weer netjes wordt opgeborgen. Of je gaat er mee de boer op, laat de wereld zien dat je ’m gewonnen hebt en vertelt vooral waarom je ’m gewonnen hebt. Patrick: “Uiteraard willen we deze prijzen benutten om onze stad nog beter op de kaart te zetten om zo de aantrekkingskracht van Bergen op Zoom te vergroten!” “Bergen op Zoom wil een compacte stad zijn met respect voor het zogenaamde groen, rood en blauw. Groen staat voor groenvoorziening, blauw voor water en rood voor de stenen van de huizen. Zolang we deze drie aspecten in balans houden, is en blijft Bergen op Zoom een heerlijke stad om te wonen, te werken en te recreëren. Daar winnen we niet alleen prijzen mee, maar gooien ook hoge ogen in binnen- en buitenland. Daar mogen wij als gemeenschap trots op zijn”, besluit Ton.

42

ACTIEF 43 GETIPT VOOR DE OMGEVING KLIMBOS BEKIJK DE BRABANTSE WAL VAN GROTE HOOGTE Klimbos Brabantse Wal in Bergen op Zoom is een unieke en enerverende ervaring voor jong en oud en zowel voor de beginnende als gevorderde klimmer. Verleg je grenzen en voel de adrenaline door je aderen stromen wanneer je tussen de bomen zwiert. Je hebt de keuze uit zes verschillende routes en ongeveer 100 overgangen, die variëren in hoogte en moeilijkheidsgraad. Voor bezoekertjes vanaf 7 jaar is er het Junior Klimbos. Na afloop kun je onder het genot van een hapje en drankje terugblikken op een uitdagend uitje op de Brabantse Wal. ––––––––––––– Boslustweg 1 / 088 554 6636 www.klimbosbrabantsewal.nl LIBERATION ROUTE IN DE VOETSPOREN VAN DE BEVRIJDERS In het najaar van 1944 vormde het landschap van de Brabantse Wal het toneel van een ongekende strijd: de Slag om de Schelde. Deze Slag had als doel de haven van Antwerpen vrij te maken, zodat de geallieerde troepen bevoorraad konden worden. De route die de – veelal Canadese en Poolse – bevrijders aflegden, kun je nu zelf ontdekken en herbeleven. Op acht markante plaatsen is een hoorspel te beluisteren over de indrukwekkende belevenissen die er plaatsvonden. ––––––––––––– www.liberationroute.nl NATUURPOORTEN STARTPUNT VOOR JE ONTDEKKINGSTOCHT Je hebt ze misschien al wel gezien: de vier meter hoge sleutels bij Landgoed Lievensberg in Bergen op Zoom en O.L.V. ter Duinen in Ossendrecht. De sleutels zijn het herkenningspunt van een Brabantse Natuurpoort. Een Brabantse Natuurpoort is hét startpunt om de natuur te ontdekken, te ontspannen en lekker actief buiten te zijn. Panelen met informatie over de routes, natuur- en cultuurhistorie in de omgeving wijzen je de weg. ––––––––––––– www.natuurpoorten.nl LANDGOED DE HERTGANG WANDELEN IN DE GROENE SCHATKAMER VAN DE BRABANTSE WAL Landgoed De Hertgang Tuinen & Arboretum bestaat uit verschillende tuinen met prachtige borders, vijvers, gazons en een grote verscheidenheid aan in- en uitheemse bomen, struiken en vaste planten. Een bezoek aan het landgoed is in alle jaargetijden interessant met als hoogtepunt de voorjaarsbloei van begin april tot medio juni. Gevolgd door de zomerborders, die bloeien tot laat in het najaar. Waarna de herfstkleuren het overnemen om de winter aan te kondigen. Een parel op de Brabantse Wal, die zeker het bezoeken waard is. ––––––––––––– Klaverblokken 18, Halsteren 0164 683 801 / www.hertgang.nl

44 BEST OF BOZ ONTDEKKINGSTOCHT OP DE BRABANTSE WAL Bergen op Zoom ligt midden op de Brabantse Wal. Een bezoek aan deze stad kun je moeiteloos uitbreiden met een uitstap naar de omgeving. De Brabantse Wal nodigt uit tot heerlijk wandelen, cultuur snuiven, actief bezig zijn op het water en uitwaaien op de fiets. Het opvallende landschap strekt zich uit van Putte tot aan Steenbergen en van Bergen op Zoom tot Wouwse Plantage. Het is een van de drie Landschappen van Allure in Brabant met als pareltjes de projecten West Brabantse Waterlinie en De Zoom. Het meest opval lende op de Brabantse Wal is de steilrand. Door dit hoogteverschil, op sommige punten ruim 20 meter, is de Brabantse Wal een echte uitdaging voor fietsers en wandelaars. WIELERGEMEENTE WOENSDRECHT De steilrand komt het beste tot zijn recht in de gemeente Woensdrecht. Het gelijknamige dorp Woensdrecht en het dorp Ossendrecht torenen hoog boven de rest van de omgeving uit en dit levert prachtige vergezichten op. Dit in combinatie met de bosrijke omgeving en uitgestrekte polderlandschappen maken het gebied een waar walhalla voor fietsers. De vele fietsroutes laten je voelen hoe de grote wielerkampioenen, die de gemeente voortbrengt, hun zeges behalen! WATERRIJK STEENBERGEN Deze voormalige vestingstad biedt de waterrecreant volop mogelijkheden. De uitstekend uitgeruste jachthavens zijn vanuit Zeeland en Zuid-Holland goed bereikbaar. De toegang vanaf het Volkerak tot de Steenbergsche Vliet, via het idyllisch aandoende sluizencomplex Benedensas, is uniek. De waterrijke omgeving kun je per kano of fluisterboot verkennen. En zoek je een overnachting anders dan anders? Wat denk je van vlot kamperen of slapen op een ecovlot? UITDAGENDE FIETSROUTES Voor de fietser op zoek naar uitdaging zijn er fysiek uitdagende mountainbike routes over en langs de Brabantse Wal. Heerlijk ontspannen door inspanning! Je fietst langs bossen, vennen en heide. Het heuvelachtige landschap, het losse zand en de moerassige ondergrond maken de Brabantse Wal het walhalla voor de sportieve fietser. Kijk voor alle fiets- en wandelroutes op www.vvvbrabantsewal.nl

ACTIEF 45 ONTDEK DE WEST BRABANTSE WATERLINIE! Land en water, heden en verleden ontmoeten elkaar op de West Brabantse Waterlinie. Het bijzondere karakter dankt de West Brabantse Waterlinie vooral aan de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). In die tijd werden van Benedensas in Steenbergen tot de Waterschans in Bergen op Zoom forten aangelegd. Deze werden later onderdeel van Zuiderwaterlinie. Diverse keren werd het land onder water gezet om de Spanjaarden tegen te houden. Bijna 400 jaar later herrijzen de contouren van deze forten en de waterlinie weer in het landschap. De grote stervormige aarden wallen van onder meer Fort Henricus en Fort de Roovere laten de geschiedenis herleven. De houten bebouwing van de forten is er niet meer, maar wie boven op de aarden wallen staat en om zich heen kijkt, kan in gedachten de soldaten en paarden nog horen. De West Brabantse Waterlinie is een prachtige omgeving om te fietsen en te wandelen, bijvoorbeeld in natuurgebied de Cruijslandse Kreken of het Halstersch Laag. Over een aantal jaar heeft het gebied nog meer te bieden. De forten krijgen namelijk nieuwe uitkijktorens, steigers en toegangsbruggen. Ook wordt er een waterspeelplaats gerealiseerd en worden nieuwe fiets- en wandelroutes uitgezet zodat je het gebied nog beter kunt verkennen. www.westbrabantsewaterlinie.nl FORT DE ROOVERE Een van de grootste en best bewaard gebleven forten van de West Brabantse Waterlinie is Fort de Roovere, vernoemd naar Pompejus de Roovere. Dit fort werd in 2010 in ere hersteld. De ingang van het fort ligt aan de Ligneweg in Halsteren. Aan de oostwal van het fort bevindt zich de zogenaamde Mozesbrug. Je loopt letterlijk ‘door’ het water, zonder dat je natte voeten krijgt. Deze loopgraafbrug is ontworpen door RO&AD Architecten en wordt zowel nationaal als internationaal geroemd. Een ander bijzonder ontwerp van hun hand is de drijvende brug bij het Ravelijn in Bergen op Zoom. Op het verlanglijstje voor de inrichting van Fort de Roovere staat nog een uitkijktoren. Deze toekomstige toren maakt het mogelijk uit te zien over het Halstersch Laag en de Liniewal naar Fort Pinssen. www.pompejus.nl ‘DE ZOOM’ ROUTE VAN DE TURF De turfhistorie vormt de basis van het project ‘De Zoom’. De oeroude gegraven vaart De Zoom, aangelegd voor het vervoer van turf (moer), wordt in 2017 in ere hersteld. Ook zijn er plannen om een struin- en fietspad aan te leggen; van het Grenspark De Zoom-Kalmhoutse Heide tot aan Bergen op Zoom. Hierdoor ontstaat op de Brabantse Wal een wandel- en fietsroute van circa 25 km van bron tot monding, waar de sporen van de turfwinning zichtbaar zijn. Lievensberg, landschapspark Bergsche Heide en de landgoederen Wouwse Plantage en Visdonk zijn tijdens de route belevingspunten waar allerlei aspecten van de Brabantse Wal getoond worden. De projecten De Zoom en West Brabantse Waterlinie zijn mede mogelijk gemaakt met subsidie van de Provincie Noord­Brabant

46 BEST OF BOZ LEER, ONTDEK EN BELEEF HET NATUURPODIUM DE TOEGANGSPOORT VAN DE BRABANTSE WAL Met de komst van het Natuurpodium is Bergen op Zoom vanaf de zomer 2015 een nieuwe recreatieplek rijker. Dit educatief bezoekerscentrum voor jong en oud is de place to be wanneer je wilt leren, beleven en ontdekken over de Brabantse Wal. Niet alleen natuur maar ook economische ontwikkelingen (wonen en werken) en de historische waarden van de Brabantse Wal komen er aan bod. “Het is onmogelijk om deze drie aspecten los van elkaar te zien. De keuze voor het een, heeft namelijk consequenties voor het andere. Juist dat spanningsveld willen we inzichtelijk maken, zodat bezoekers vervolgens een eigen standpunt kunnen innemen”, legt Yvonne Kammeijer, voorzitter van Stichting Natuurpodium, uit. Naast het Natuurpodium huist in het prachtig biobased opgetrokken gebouw ook het Klimbos Brabantse Wal en hostel keten Stayokay met receptie, terras en horecagelegenheid. Op hetzelfde terrein staan de twee gebouwen waar totaal 150 personen kunnen overnachten. EEN MULTIFUNCTIONEEL BIOBASED GEBOUW Het duurzaam en multifunctioneel gebouw is ontworpen door Personal Architecture BNA. De houten gevel is gemaakt van lokaal gekapt hout en het meubilair van materialen afkomstig van de oude Stayokay. Door het gebruik van veel glas en natuurlijke materialen vormt het gebouw een geheel met de rest van de omgeving. Op de begane grond is een heerlijk beschut terras en op de verdieping een beloopbaar heidedak. Om het ‘ik sta midden in het bos – gevoel’ te versterken, wordt ook de tuin geheel in stijl van de omgeving aangelegd. NATUUR ECONOMIE EN HISTORIE “Hoe vaak komt het niet voor dat in het jourmaal, de krant of sociale media één kant van een verhaal wordt belicht. Natuurorganisaties staan op hun achterste benen vanwege de aanleg van een nieuwe snelweg. Maar ook andersom; werkgeversorganisaties vinden het niet meer van deze tijd dat we kostbare uren verspillen met in de file staan. Voor elke kant valt wat te zeggen en over elk vraagstuk moet goed worden nagedacht”, benadrukt Yvonne. “En dan hebben we het nog niet eens over de cultuurhistorische waarden van een gebied.” Tijdens een bezoek aan het Natuurpodium worden deze drie invalshoeken belicht en kun je daarna voor jezelf een goede afweging maken. “Het Natuurpodium is alles behalve soft en geitenwollensokken... het geeft je een goed beeld van de realiteit van nu en van de toekomst”, onderstreept Yvonne. TOEGANGSPOORT VAN DE BRABANTSE WAL Betreed de toegangspoort en ondervind wat jij kan betekenen voor de Brabantse Wal door er over te leren, te ontdekken en te beleven. Bezoek bijvoorbeeld de interactieve expositie van het Natuurpodium. Tijdens de rondgang wordt op al je zintuigen een beroep gedaan. Naast de vaste expositie worden er ook wisselende activiteiten georganiseerd en zullen ondernemingen hun nieuwste innovatieve ontdekkingen aan je presenteren.

ACTIEF 47 Ontdekken doe je ook in het auditorium en de aanwezige ontwerpstudio. Scholen, vereni gingen en bedrijven kunnen kiezen uit verschillende workshops. Hoe interessant is het om bijvoorbeeld zelf een biobased plastic bekertje te kunnen maken. Voor verschillende doelgroepen zijn er passende workshops te boeken. Het is de perfecte manier om kennis te maken met de biobased economy. OP ONTDEKKINGSREIS Buiten maken de kinderen met de outdoor game ‘Het Boombeleefpad’ op unieke wijze kennis met de natuur en cultuur van de Brabantse Wal. Met een GPS-apparaat in de hand leggen ze een flinke wandelroute af. Maar ook met de eigen smartphone kun je na het downloaden van een app op expeditie gaan. Bij elk waypoint kunnen ze kiezen uit de categorieën cultuur, economie of natuur. Eenmaal thuis of in de klas kunnen ze een profiel uitdraaien en op die manier ontdekken op welk vlak hun interesse ligt. Dus ook tijdens deze ontdekkingsreis komen economie, natuur en cultuur om de hoek kijken. Volwassenen komen met fiets en GPS-apparaat van de Stayokay alles te weten over het landschap en de natuur op de Brabantse Wal. Vanuit het Natuurpodium kun je nog een zeer geliefde buitenactiviteit ondernemen, namelijk klimmen in het omvangrijke Klimbos op het Landgoed Lievensberg. STAYOKAY Wil je alles zien, beleven en ondernemen, dan ben je zo een weekend of midweek onder de pannen. Overnachten in een van de accommodaties van de direct naastgelegen Stayokay is dan een prima plan. Niet alleen groepen kunnen er terecht in de zestien zespersoons kamers met stapelbedden en eigen sanitair. Sinds dit jaar presenteert Stayokay Bergen op Zoom zich als een van de vijf gezinshostels in Nederland. Zij bieden gezinnen een ideaal onderkomen in zelfstandige zespersoons huisjes met twee slaapkamers, eigen sanitair, woonkamer en comfortabel tweepersoonsbed. Zowel voor de Stayokay-gasten als voor de dagjesmensen is het heerlijk toeven in het restaurant of op het terras van het Natuurpodium. Naast ontbijt, lunch en buffetdiner, kun je er genieten van een hapje en drankje. Iedereen is er welkom, 365 dagen per jaar! PERFECTE UITVALSBASIS De voorzitter van Stichting Natuurpodium Yvonne en de vestigingsmanager van Stayokay Bergen op Zoom Bas van Kesteren, beamen dat deze samenwerking niet alleen uniek maar ook zeer lucratief is. “Het levert niet alleen de samenwerkende partijen, maar ook onze gasten voordelen op. Door de komst van het Natuurpodium creëren we namelijk de perfecte uitvalbasis voor natuurliefhebbers. Een plek waar alle ingrediënten voor een goed verblijf samenkomen namelijk: ondernemen, ontdekken, leren, plezier maken, overnachten en genieten!” Natuurpodium Boslustweg 1 / www.natuurpodium.nl Stayokay Boslustweg 1 / 0164 233 261 www.stayokay.com/bergenopzoom

48 BEST OF BOZ KIDS ACTIEF In Bergen op Zoom hoeven kinderen zich absoluut niet te vervelen. Zij kunnen overdekt spelen, naar de kinderboerderij, fruit plukken, zwemmen of een spannende speurtocht door de stad of in Het Markiezenhof maken. Bergen op Zoom biedt allerlei leuke activiteiten het hele jaar door! STADSSTENENSPEURTOCHT Met het gezin de stad in? Ga dan even langs de VVV voor de Stads stenen Familie Speurtocht en ontdek op een leuke manier de bijzondere plekjes van de stad. De Stadsstenen Speurtocht bestaat uit een routebeschrijving en een opdrachtkaart met grappige doe-, denk-, en zoekopdrachten. De route loopt dwars door het centrum van Bergen op Zoom, dus je komt ook langs alle leuke winkeltjes, speelfonteinen, terrassen én twee ijssalons! Uiteraard kun je ook de monumenten bewonderen, die je herkent aan de Stadsstenenbordjes. Na het lopen van de route en het beantwoorden van de vragen, ontvang je bij VVV Brabantse Wal het Stadsstenen Doe-boek. ––––––––––––– Kortemeestraat 19 0164 277 482 www.vvvbrabantsewal.nl FRUIT PLUKKEN BIJ FRANKEN FRUIT Net buiten het centrum, tussen de bossen van Landgoed Lievensberg, vind je het tuindersbedrijf van de familie Franken. In het fruitwinkeltje kun je tijdens het seizoen veel verschillende soorten groenten en fruit kopen. Het grootste deel wordt zelf gekweekt en bijna dagelijks geplukt, zodat je altijd verse producten koopt. Het allerleukste is dat je verschillende producten zelf mag plukken. Dit maakt een bezoekje aan het bedrijf wel heel bijzonder! ––––––––––––– Balsedreef 1 0164 244 451 www.frankenfruit.nl SPEURTOCHTEN IN STADSPALEIS HET MARKIEZENHOF Voor kinderen is er van alles te doen en te beleven in stadspaleis Het Markiezenhof. Er zijn leuke en spannende speurtochten zoals ‘Een koffer vol’, ‘de Geest’, ‘Geheimen aan het hof’ en voor de oudere kinderen is er de ‘Symbolenspeurtocht’. Ook op de kermiszolder van Het Markiezenhof is een leuke speurtocht mogelijk. Daarnaast kunnen ze er spelletjes spelen op de kermisautomaten en de kermisminiaturen laten draaien. Van 6 april t/m 21 september 2015 is er in Het Markiezenhof de spannende familie tentoonstelling ‘Justus Turcq en het geheim van het pestparfum’ te zien en te ruiken. Een interactieve familievoorstelling over de geur van de Gouden Eeuw. Leuk voor jong en oud! ––––––––––––– Steenbergsestraat 8 0164 277 077 www.markiezenhof.nl

ACTIEF 49 BLOTE VOETENPAD Wandelen in de natuur is met kinderen altijd een succes. Het Blote Voetenpad maakt wandelen in het bos nog leuker. Volg het 2,5 km lange parcours dat kriskras door Landgoed Lievensberg loopt. Met je blote voeten voel je het warme mulle zand van de open vlakte of de vochtige zompige ondergrond van het bos. De modder tussen je tenen veeg je gewoon af aan het zachte mos. Op het pad met de kleine scherpe steentjes verleg je jouw grenzen, terwijl het boomstammetjespad een beroep doet op je evenwichtsgevoel. Dus schoenen en sokken uit want met het Blote Voetenpad beleef en voel je Landgoed Lievensberg op een wel heel unieke manier! ––––––––––––– Balsedreef SINT ANTONIUSMOLEN Net buiten de dorpskern aan de Halsterseweg torent een witte ronde stenen bergkorenmolen boven de bebouwing uit. De molen en het molenwinkeltje zijn elke woensdag- en zondagmiddag open van 13.00 tot 17.30 uur. De molen is dan te bezichtigen en de molenaar vertelt je alles over de werking van de molen. In augustus staan De Molenfeesten op de agenda en worden er voor groot en klein tal van activiteiten op en rond de Antoniusmolen georganiseerd. ––––––––––––– Halsterseweg 57, Halsteren 06 123 022 92 www.antoniusmolen.nl DE KRAAIJENBERG Bezoekerscentrum de Kraaijenberg van Brabants Landschap is gelegen aan het Markiezaatsmeer. Op loopafstand van het bezoekerscentrum vind je de uitkijktoren, die je kunt beklimmen en een vogelobservatiehut. Het bezoekerscentrum is ‘gerestyled’ voor de ‘next generation’. Niet alleen het gebouw is grondig aangepakt, ook is er een nieuwe eigentijdse expositie gerealiseerd. Bijzonder aan het vernieuwde centrum is dat kinderen centraal staan. Zij leren, ontdekken en beleven het Markiezaatsmeer; één van de vogelrijkste broedgebieden van Nederland aan de voet van de Brabantse Wal. ––––––––––––– Fianestraat 21 0164 235 210 www.brabantslandschap.nl BEKLIM DE PEPERBUS Beklim de 183 treden van de Peperbus... de kerktoren van de Sint Gertrudiskerk aan de Grote Markt in Bergen op Zoom. Eenmaal boven geniet je van het prachtige uitzicht! Bij helder weer kun je zelfs tot Antwerpen kijken. De gidsen van Stichting Bezichtiging Monumenten wijzen je de weg en weten alles over de Sint Gertrudiskerk. Weer terug beneden krijg je een officieel ‘Ger van de Gertrudis’ beklimmingsdiploma! ––––––––––––– Grote Markt 10 0164 277 482 www.vvvbrabantsewal.nl

50

ACCOMMODATIES 51 Slaap lekker! Wil je Bergen op Zoom en omgeving echt beleven? Blijf dan een nachtje slapen. Er is volop keuze; van een knus familiehotel, B&B, hostel, viersterren hotel, camping tot een huisje voor jezelf. Een aantal bijzondere adressen hebben we voor je uitgelicht. Grand Hotel De Draak & Résidence Dagmara **** Slapen in het oudste hotel van Nederland Grand Hotel De Draak is het oudste hotel van Nederland. Het staat vast dat stadsherberg De Draak sinds 1397 bestaat, hoewel het exacte oprichtingsjaar onbekend is. Je kunt in dit hotel kiezen uit aangename kamers, smaakvolle suites en volledig ingerichte appartementen. Elke ruimte is uniek door authentieke bouwelementen. Résidence Dagmara stamt uit 1897 en ligt ook aan de Grote Markt. Ontspan in de wellness en geniet van culinaire hoogstandjes in Restaurant Hemingway. Bij mooi weer is het prima vertoeven op het terras met uitzicht op de Grote Markt. Grote Markt 30 en 36-38 / 0164 252 050 www.hoteldedraak.nl Fletcher Hotel-Restaurant Stadspark **** Overnachten aan het water en ontspannen in het Wellness Center Het Fletcher Hotel­Restaurant Stadspark is gelegen aan de Binnenschelde, waar je heerlijk kunt wandelen op de boulevard of zwemmen en windsurfen in de recreatieplas. Met de bruisende binnenstad op korte afstand, biedt het hotel je alle rust. Het hotel beschikt over 87 kamers onderverdeeld in Comfort, Luxe en Amazing suites, een restaurant, bar en terras met uitzicht over water. In het Wellness Center Fonteyn Thermen kun je baden in geneeskrachtig bronwater. Het perfecte hotel voor een heerlijk ontspannen verblijf. Gertrudisboulevard 200 / 0164 260 202 www.fletcherstadsparkhotel.nl Hotel Old Dutch *** ‘Van huis, toch thuis...’ Ouderwetse gastvrijheid en modern comfort staan bij Hotel Old Dutch op de eerste plaats. Het monumentale pand (anno 1883) ligt nabij het NS station en op steenworp afstand van de Grote Markt. Door de renovatie in 2014 staan nu elf smaakvol ingerichte kamers met badkamer tot je beschikking. Onder andere door het gebruik van rustgevende en warme kleurspelingen voelt het in je kamer als thuiskomen. Ontbijten doe je hier met uitzicht op de statige panden van de historische Stationsstraat. Stationsstraat 29-31 / 0164 271 888 www.hotel-olddutch.nl

52 BEST OF BOZ B&B De Stadspoort Overnachten onder de historische toegang tot de stad Boek je een overnachting bij B&B De Stadspoort dan slaap je bijna onder de enige overgebleven historische toegang tot de stad. Een heerlijk verblijf in hartje centrum, pal aan de Gevangenpoort. Het is een luxe en comfortabel gastenverblijf met eigen keuken. Je kunt hier heerlijk tot rust komen, maar ook de bruisende drukte van de stad opzoeken. Gevangenpoortstraat 2a / 0164 250 035 www.bbstadspoort.nl B&B Villa Heidetuin Weldadige rust op Landgoed Lievensberg Villa Heidetuin is een schitterend landgoed met een grote, parkachtige tuin, een sfeervolle Bed & Breakfast, brasserie en terras. Vijf bijzonder ingerichte kamers bieden naast de authentieke sfeer optimaal comfort. Vanaf je bed geniet je van het fantastische uitzicht over het landgoed. In de brasserie krijg je de lekkerste streekproducten voorgeschoteld. Altijd vers, van hoogstaande kwaliteit en vooral bijzonder lekker! Balsedreef 4 / 0164 655 094 www.villaheidetuin.eu B&B Op de Brabantse Wal Genieten van de prachtigste zonsondergangen B&B Op de Brabantse Wal biedt twee mooie ruime kamers met eigen entree en badkamer. Wil je lekker ontspannen in de sauna of je juist uitleven in de fitness? Het kan hier allemaal! Uiteraard wordt er iedere ochtend een heerlijk ontbijt voor je geserveerd in de woonkamer of op het terras met een fantastisch uitzicht op de Brabantse Wal. Kannewielseweg 16b, Halsteren 0164 687 617 / www.opdebrabantsewal.nl

ACCOMMODATIES 53 B&B De Drie Scheepkens Stijlvol overnachten in het centrum van Bergen op Zoom Deze Bed & Breakfast ligt in het historische centrum van Bergen op Zoom en is gevestigd in een monumentaal pand. Je kunt heerlijk overnachten in een van de drie luxe suites. Om te relaxen heb je de beschikking over een Finse sauna en een riant dakterras. Ontbijten doe je in de eetkamer met uitzicht op de binnentuin. Engelsestraat 21 / 0164 261 442 www.dedriescheepkens.nl B&B Suite de Noordt De charme van een Bed & Breakfast en de luxe van een klein hotel B&B Suite De Noordt is gevestigd in een prachtig, gerenoveerd jaren ’20 pand, gelegen aan de gedempte haven met twee suites. Beiden hebben een eigen toegang en een (zit)ontbijtkamer. De suite ‘Room with a View’ is voorzien van mooie, hoge ramen, karakteristiek voor de bouwstijl rond 1920. Suite ‘Slapen onder de Sterren’ heeft een groot glazen dak. Je kunt er vanaf je comfortabele boxspring of vanuit bad naar de sterren kijken. Hoe romantisch is dat! Noordzijde Haven 6 / 06 301 863 32 www.suitedenoordt.nl B&B De Grote Leeuwerik Boshuisje met een bedstee Op slechts drie kilometer van het centrum van Bergen op Zoom vind je B&B De Grote Leeuwerik. Wanneer je houdt van privacy en een verblijf in een bosrijke omgeving is dit dé plek om te verblijven. Het comfortabele huisje is geschikt voor twee personen en van alle gemakken voorzien. Als de zon schijnt kun je heerlijk genieten op het terras. ’s Nachts slaap je in een heuse bedstee. Gareelweg 1 / 06 812 318 45 www.brabantsewal-boshuisje.com

54 BEST OF BOZ TOERISTISCH ABC VVV: HET STARTPUNT VOOR JE UITSTAP VVV Brabantse Wal is het startpunt voor je ontdekkingstocht door Bergen op Zoom en over de Brabantse Wal. Je vindt hier een uitgebreid assortiment aan fiets- en wandelroutes, kaarten en ook voor (streek)souvenirs, kaartverkopen en giftvouchers kun je bij ons terecht. Loop eens binnen en laat je informeren door de VVV medewerkers die het gebied op hun duimpje kennen en ga op stap met deskundig advies. Je bent van harte welkom! VVV BRABANTSE WAL Kortemeestraat 19 4611 TL Bergen op Zoom t. 0164 277 482 e. info@vvvbrabantsewal.nl i. www.vvvbrabantsewal.nl Volg ons ook op BEZOEKERSCENTRA Bezoekerscentrum de Kraaijenberg Fianestraat 21, 0164 235 210, www.brabantslandschap.nl Natuurpodium Brabantse Wal Boslustweg 1, 0164 233 261, www.natuurpodium.nl BIOSCOOP Cinem’Actueel Potterstraat 30, 0164 254 886, www.cine-service.nl BROM-FIETSENSTALLING FIETSEN/BROMFIETSEN Pastoor Joorenplein Tijdens winkeltijden bewaakt / gratis Hoek Westersingel Lievevrouwestraat Niet bewaakt / gratis NS Fietsenstalling Stationsplein 2 Bewaakt / niet gratis FIETSEN Sint Annastraat 12 Bewaakt / gratis. Tevens verhuur van buggy’s, gratis gebruik van kluisjes en openbaar toilet. FIETSVERHUUR Hermes Fietsen Antwerpsestraatweg 25/27, 0164 241 844, www.hermespassievoorfietsen.nl Kees de Mooij Fiets en Fitness Zuid-Oostsingel 43, 0164 240 964, www.keesdemooij.nl Stayokay Bergen op Zoom Boslustweg 1, 0164 233 261, www.stayokay.com/bergenopzoom Fletcher Hotel Stadspark Gertrudisboulevard 200, 0164 260 202, www.fletcherstadsparkhotel.nl Narvik HomeParc Bergse Zand Bemmelenberg 12, 0164 235 659, www.bergse-zand.nl Het Poortje Fietsen Dorpsstraat 47, Halsteren, 0164 683 405, www.hetpoortjefietsen.nl Multi-Bikes Kerkstraat 59, Lepelstraat, 0164 681 328, www.multi-bikes.nl NS Stationsplein 2, 0164 235 732 GALERIEËN Alles over actuele exposities lees je op www.vvvbrabantsewal.nl GOLF Golfbaan Wouwse Plantage (18 holes) Zoomvlietweg 66, 0165 377 100, www.golfwouwseplantage.nl Midgetgolfbaan Meilust Heesterbos 2, 0164 241 430 Bosgolf Narvik HomeParc Bergse Zand Bemmelenberg 12, 0164 235 659, www.bergse-zand.nl Bosgolf Stayokay Boslustweg 1, 0164 233 261, www.stayokay.com/bergenopzoom INDOORSKI / KLIMMEN Ego Indoor Ski Oude Wouwsebaan 14, 0164 211 495, www.egoindoorski.nl KINDERBOERDERIJ De Nieuwe Drenck Zuidgeest 17, 0164 265 745, www.denieuwedrenck.nl KLIMBOS Klimbos Brabantse Wal Boslustweg 1, 088 554 6636, www.klimbosbrabantsewal.nl LANDGOEDEREN/TUINEN Landgoed Lievensberg & Heidetuin Balsedreef De Beek Beeklaan, Halsteren De Hertgang Klaverblokken 18, Halsteren, 0164 683 801, www.dehertgang.nl

TOERISTISCH ABC 55 MANEGES Molenzicht Boslustweg 15a, 0164 236 081, www.manegemolenzicht.nl De Paardenhoeve Verlengde Zandstraat 7, 0164 236 339, www.manegedepaardenhoeve.nl MARKTEN Algemene Warenmarkt Noord- en Zuidzijde Haven donderdag 08.00 – 16.00 Kaas- & groentemarkt Parade zaterdag 09.00 – 16.00 MOLENS De Twee Vrienden Oude Huijbergsebaan 227, 0164 683 560 Sint Antoniusmolen Halsterseweg 57, Halsteren, 06 123 022 92, www.antoniusmolen.nl MUSEA Gevangenpoort Lievevrouwestraat, 0164 682 404, wegens renovatie gesloten tot medio sept. 2015 Het Markiezenhof Steenbergsestraat 8, 0164 277 077, www.markiezenhof.nl OPLAADPUNTEN E-BIKES Check www.vvvbrabantsewal.nl POPPODIUM Gebouw-T Wilhelminaveld 96, 0164 253 122, www.gebouw-t.nl SNOOKER / POOL / BILJART ’t Provoosthuis Potterstraat 36, 0164 257 978 SPEELTUINEN Stadsspeeltuin van Glymes Gertrudisboulevard 225, 0164 235 665, www.stadsspeeltuin.nl Partycentrum ’t Appeltje Balsedreef 5, 0164 257 949, www.hetappeltje.nl De Nieuwe Drenck Zuidgeest 17, 0164 265 745, www.denieuwedrenck.nl Monkey Town (indoor) Langstraat 5, Halsteren, 0164 851 888, www.monkeytown.eu/bergenopzoom STADSWANDELING Op eigen gelegenheid aan de hand van het boekje Historische Stadswandeling of een van de themawandelingen verkrijgbaar aan de balie van VVV Brabantse Wal. Groepen onder leiding van een gids van Stichting Bezichtiging Monumenten (SBM), op aanvraag via VVV Brabantse Wal. THEATER Theater De Maagd Grote Markt 32, 0164 280 555, www.demaagd.nl Vestzaktheater Het Zwijnshoofd Moeregrebstraat 18, 0164 234 301, www.hetzwijnshoofd.nl TENNIS / SQUASH Racket Sport Bergen op Zoom Karmel 4, 0164 254 777, www.racketsport.nl WELLNESS Fitness Palace De Boulevard Noord 2, 0164 270 688, www.fitnesspalace.nl Fonteyn Thermen (gevestigd in het Fletcher Hotel Stadspark) Gertrudisboulevard 200, 0164 260 202, www.fonteynthermen.nl Zenter Antwerpsestraatweg 296, 0164 240 666, www.zenter.info ZWEMMEN De Schelp (overdekt) De Boulevard Noord 45, 0164 230 799, www.zwembaddeschelp.nl De Melanen (openlucht) Langstraat 7, Halsteren, 0164 683 553, www.zwembaddeschelp.nl OVERNACHTEN HOTELS EN B&B’S Hotel De Draak Grote Markt 30+36-38, 0164 252 050, www.hoteldedraak.nl De Bourgondiër Grote Markt 3, 0164 254 000, www.grandcafehoteldebourgondier.nl Van Ee Beursplein 5, 0164 299 500, www.hoteleetcafevanee.nl Hotel Old Dutch Stationsstraat 29-31, 0164 271 888, www.hotel-olddutch.nl Fletcher Hotel Stadspark Gertrudisboulevard 200, 0164 260 202, www.fletcherstadsparkhotel.nl Tulip Inn Bergen op Zoom Antwerpsestraat 56, 0164 820 000, www.tulipinnbergenopzoom.nl Hotel De Blauwe Vogel Stationsplein 5-7, 0164 237 772, www.hoteldeblauwevogel.nl Meerie’s B&B Balsedreef 29, 06 553 022 80, www.meeriesbb.nl B&B Burghvliet Antwerpsestraatweg 500, 0164 254 436, www.burghvliet.nl B&B De Stadspoort Gevangenpoortstraat 2a, 0164 250 035, www.bbstadspoort.nl B&B De Drie Scheepkens Engelsestraat 21, 0164 261 442, www.dedriescheepkens.nl B&B Suite De Noordt Noordzijde Haven 6, 06 301 863 32, www.suitedenoordt.nl

56 BEST OF BOZ B&B van Elewout Halsterseweg 308, 0164 210 155, www.bnbvanelewout.nl B&B De Oude Kaai Noordzijde Haven 32, 06 536 093 70 B&B Stad en Wal Canadalaan 1, 06 340 113 12, www.stadenwal.nl Villa Heidetuin Balsedreef 4, 06 547 385 45, www.villaheidetuin.eu B&B De Grote Leeuwerik Gareelweg 1, 06 812 318 45, www.brabantsewal-boshuisje.com HCR De Ram Steenbergseweg 1, Halsteren, 0164 682 350, www.hotelderam.nl B&B Op de Brabantse Wal Kannewielseweg 16b, Halsteren, 0164 687 617, www.opdebrabantsewal.nl B&B Van Harte Moeregrebstraat 36, 0164 210 108, www.dehemelboz.nl HOSTEL Stayokay Bergen op Zoom Boslustweg 1, 0164 233 261, www.stayokay.com/bergenopzoom GROEPSACCOMMODATIES Stayokay Bergen op Zoom Boslustweg 1, 0164 233 261, www.stayokay.com/bergenopzoom Molenzicht Boslustweg 15a, 0164 236 081, www.manegemolenzicht.nl Vakantieboerderij Zomerhof Groenewoudseweg 22, 0164 256 376, www.zomerhof.eu CAMPINGS Camping de Dassenplas Laagweg 6, 0165 307 774, www.dassenplas.nl Narvik HomeParc Bergse Zand Bemmelenberg 12, 0164 235 659, www.bergse-zand.nl Camping De Bergse Hoeve Bergsebaan 44, 0164 240 830, www.bergsehoeve.nl Minicamping De Nieuwe Drenck Zuidgeest 17, 0164 265 745, www.denieuwedrenck.nl Camping Zoomland Weststraat 8, 0165 379 279, www.camping-zoomland.nl Camping Ons Buiten Vredenburg 4, 0164 210 165 Camping Uit en Thuis Heimolen 56, 0164 233 391, www.campinguitenthuis.nl Camperplaats Boulevard Noord JACHTHAVEN W.V. De Schelde Vermuidenweg 6, 0164 237 472, www.wvdeschelde.nl EETGELEGENHEDEN F Frans S Steaks FF Fast Food T Turks GC Grand Café ZA Zuid Amerikaans V Vis A Aziatisch L Lunchroom B Brasserie M Mexicaans E Eetcafé P Pannenkoeken AF Afghaans I Amore Mio Kremerstraat 5, 0164 248 127 P Partycentrum ’t Appeltje Balsedreef 5, 0164 257 949 G Athene Fortuinstraat 18, 0164 266 604 A Bali Grote Markt 26, 0164 256 908 E Van Ee Beursplein 5, 0164 299 500 B In de Dikke Daan / Canise Meeussenstraat 13, 0164 281 020 L Boulangerie Patisserie Bernard St. Josephstraat 18, 0164 234 442 GR Bellevue Antwerpsestraatweg 188, 0164 240 247 F De Bloemkool Wouwsestraatweg 146, 0164 233 045 F Le Bouleau Bemmelenberg 16, 0164 258 782 GC De Bourgondiër Grote Markt 3, 0164 254 000 B De Hollandsche Tuyn Huijbergsestraat 14, 0164 266 011 L Differance Van Konijnenburgweg 11, 0164 263 993 L Delifrance Zuivelstraat 13, 0164 265 037 G Delphi Grote Markt 25, 0164 258 387 B La Pucelle Hofstraat 2, 0164 266 445 TA Sasalounge Steenbergsestraat 1, 0164 233 844 B De Berk Bemmelenberg 21, 0164 238 751 F Hemingway Grote Markt 30+ 36-38, 0164 252 050 BS Brasserie Intermezzo Stationsstraat 33, 0164 237 772 IR Iers G Grieks ZE Zuid Europees GR Groepsrestaurant I Italiaans TA Tapas

TOERISTISCH ABC 57 L Café Helene Fortuinstraat 24, 0164 240 232 I Il Maccherone Korte Bosstraat 9, 0164 244 157 A Jasmijn Antwerpsestraatweg 211, 0164 245 201 G Knossos Lievevrouwestraat 4, 0164 242 607 ZA Fletcher Hotel Stadspark Gertrudisboulevard 200, 0164 260 202 B Brasserie Leijnse Grote Markt 4, 0164 245 822 FF McDonald’s De Boulevard Noord 8, 0164 263 720 TA/M El Mundo de Carlita Beursplein 7, 0164 234 760 A Miyako Moeregrebstraat 8, 0164 265 000 F Moerstede Vogelenzang 5, 0164 258 800 I Napoli Kerkstraat 10, 0164 243 704 P De Nieuwe Drenck Zuidgeest 17, 0164 265 745 GR Natuurlijk!Kloof Zurenhoek 5, 0164 256 579 B Poncin Steenbergsestraat 3, 0164 266 333 GR De Raayberg Antwerpsestraatweg 267, 0164 233 675 GR Party Restaurant Rozenoord Beukenlaan 14, 0164 234 210 F ’t Spuihuis Spui 1, 0164 233 196 E ’t Strandhuys De Boulevard 55, 0164 260 222 B De Sprenge (Landgoed Vrederust) Hoofdlaan 8, 0164 289 100 A Tai Tin Casper Fagellaan 71, 0164 260 089 GC Stadscafé De Teerkamer Grote Markt 13, 0164 239 345 L The Old Bakery Bosstraat 9, 0164 211 924 T Truva Korte Bosstraat 5, 0164 299 280 E Stadscafé Thalia Koevoetstraat 31, 0164 239 679 L V&D La Place Stationsstraat 1, 088 999 85 55 F La Place Wouwse Tol Mastendreef 85, 088 1303 600 E De Zalm Bosstraat 11-13, 0164 242 983 E Broodjeszaak Het 4de Fortuinstraat 13, 0164 255 745 E De Kleine Vlaming Grote Markt 33, 06 535 497 75 L IJssalon Emma Fortuinstraat 7, 0164 741 152 L IJssalon Crusio Wouwsestraat 10, 0164 233 239 F De Hemel Moeregrebstraat 35, 0164 210 108 GC Grand Bar & Grill De Moor Grote Markt 29, 0164 653 343 AF Maza Koepeldwarsstraat 4, 0164 253 097 B ’t Heertje Bosstraat 17, 0164 751 671 B ’t Geheim van Bergen Bosstraat 20, 0164 751 671 E/GR Fort Smakelijk Bernadettestraat 4, 0164 854 433 S Amigo Grote Markt 17, 0164 652 411 V Visj Zuidzijde Haven 39, 0164 820 391. Pop-up rest. tot okt. 2015 A/FF De Kombuis Vogelaar 31-32, 0164 630 566 B Villa Heidetuin Balsedreef 4, 06 547 385 45 A Indiaas Tandoori Handi Antwerpsestraat 1, 06 532 104 42 I Ristorante La Grotta Grote Markt 30a, 0164 855 665 L Stayokay Bergen op Zoom Boslustweg 1, 0164 233 261 F Hotel De Ram Steenbergseweg 1, Halsteren, 0164 682 350 F Restaurant het Oude Raadhuis Dorpsstraat 22, Halsteren, 0164 684 076 L Het Bakkerspalijs Dorpsstraat 94, Halsteren, 0164 686 858 A Lotus Dorpsstraat 172, Halsteren, 0164 682 940 L De Colweghe Dorpsstraat 30, Halsteren, 088 2593 365 F De Drempel Oudeweg 3, Halsteren, 0164 685 988

58 BEST OF BOZ

AANGENAAM BERGEN OP ZOOM

BEST OF BOZ COLOFON Uitgave Eindredactie Ontwerp Tekst Fotografie Drukwerk Aangenaam Bergen op Zoom en VVV Brabantse Wal, mei 2015 Aangenaam Bergen op Zoom en VVV Brabantse Wal FraaieDingen, Concept & Ontwerp Kort-en-Bondig, Aangenaam Bergen op Zoom en VVV Brabantse Wal Nick Franken, Dick Vermaas, Albert Joosen, Don van Rooy, VVV Brabantse Wal, Aangenaam Bergen op Zoom e.a. Grafimedia Drukkerij Hertogs Niets van deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de redactie. Bij de samenstelling van dit magazine is uiterste zorgvuldigheid betracht. De redactie kan geen verantwoordelijkheid nemen voor eventuele onjuistheden.

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60

Home