HISWA magazine magazine voor 05 | oktober 2023 | jaargang 30 de watersportbranche METSTRADE Show Trends in detailhandel Accutechniek anno 2023 Btw- en douanekwesties
MY BUSINESS STARTS HERE 20 – 28 JAN 2024 Bestel nu tickets op boot.com Informatie in Nederland: Fairwise bv President Kennedylaan 19 _ 2517 JK Den Haag Tel. +31 (0) 70 350 1100 info@fairwise.nl www.fairwise.nl
colofon voorwoord HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden 033 - 303 97 00 communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Dock35 Media Martijn Penning 0314 - 355 826 martijn@dock35media.nl Aan dit nummer werkten mee Michaël Steenhoff, Lisette Vos, Klaas Wiersma Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Foto cover METSTRADE Show Vormgeving Dock35 Media B.V. Druk Senefelder Misset Doetinchem Partners in business Liane Jansen Hoofdredacteur Een goed verhaal Afgelopen week volgde ik een training storytelling. Vooral om te leren hoe verhalen een merk versterken. Want verhalen beklijven: een goed verhaal is het halve werk. Met verhalen kun je emoties opwekken en mensen raken. Daarbij wordt uitgegaan van twee principes. Er moet een tegenstelling of een conflict zijn: een conflict maakt het verhaal spannend. En er moet een connectie zijn: connectie maakt het verhaal herkenbaar. Connectie: dat is zo’n beetje ook het toverwoord tijdens de METS. Veel ondernemers maken zich op voor deze belangrijkste b-t-b-beurs voor de watersport- en jachtbouwsector die van 15 tot en met 17 november in RAI Amsterdam plaatsvindt. Behalve het bekijken van ontelbare innovaties, draait het op de beurs vooral om netwerken en ja, dus om verhalen vertellen in de breedste zin van het woord. Op pagina 14 vertelt beursdirecteur Niels Klarenbeek welke noviteiten bezoekers deze 35e kunnen verwachten. editie Op een ander vlak draait het ook om ‘het verhaal eromheen’. Veel watersportwinkels hebben een webshop, maar verwelkomen daarnaast nog steeds een grote groep klanten die hun fysieke winkel bezoekt. Deze mensen vinden het prettig om persoonlijk uitgebreide productinformatie van experts te krijgen. Lees het artikel over trends in de watersportdetailhandel op pagina 18. Ook de trends in accutechniek volgen elkaar snel op, nu elektrisch varen rap aan populariteit wint. Daarom op pagina 22 een verdiepend artikel over accutechniek anno 2023. Kennispartners Genoeg goede verhalen in dit nummer! 05 2023 | HISWA MAGAZINE 3
inhoud Artikelen Elk nummer 14 METSTRADE Show Van 15 tot en met 17 september 2023 is de METSTRADE Show in RAI Amsterdam. Deze vakbeurs staat wederom bol van de vele innovaties voor de pleziervaart. 18 Trends in detailhandel Van betrouwbare productinformatie tot Chat GPT. 21 Het Portret Dit keer: Klaas Dijkstra van DHK Tax Lawyers and Legal Consultants. 22 TechTalk: accutechniek Nu elektrisch varen rap aan populariteit wint, volgen de ontwikkelingen in de accutechniek elkaar snel op. 07 Op Stapel 08 Ondernemersnieuws 27 Vraag & Antwoord 27 Column Michaël Steenhoff 28 Nieuws I Mens & Bedrijf 31 Nieuws I Innovatie 33 HISWA-RECRON Business Club Nieuws kalender Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. November Ledenbijeenkomst Noord-Brabant 1 november Locatie nog onbekend www.hiswarecron.nl/agenda Ledenbijeenkomst makelaars 2 november Contest, Medemblik www.hiswarecron.nl/agenda Ledenbijeenkomst buitensportbedrijven 9 november Locatie nog onbekend www.hiswarecron.nl/agenda Jachthavensymposium 17 november RAI Amsterdam www.hiswarecron.nl/jachthavensymposium Kennis- en netwerkdag groepenmarkt 21 november Paasheuvelgroep, Vierhouten www.hiswarecron.nl/agenda Benen-op-tafelsessie 23 november De Beijer Groep, Dodewaard www.hiswarecon.nl/agenda Algemene Ledenvergadering 28 november InnStyle, Maarssen www.hiswarecron.nl/alv Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl/agenda in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 05 2023 | HISWA MAGAZINE 5
Onbezorgd genieten De Professionele wasmachines en drogers voor op uw jachthaven Miele Professional. Immer Besser. Wanneer uw gasten aanleggen in uw haven wilt u ze de beste service bieden. Gemakkelijk en snel een (vakantie) wasje weg kunnen laten werken hoort daar zeker bij. Zelfs slaapzakken, kussens en dekbedden zijn voor de professionele wasmachines en drogers van Miele geen enkel probleem. Voordelen voor uw gasten • Bediening in 32 talen: of u nu een Duitse of Italiaanse gast heeft, iedereen kan in de eigen taal de was doen. • Makkelijk betalen: verschillende betaalsystemen kunnen eenvoudig worden aangesloten op deze machines. • Geen geknoei: ook het aansluiten van een doseersysteem is eenvoudig. Zo hoeven uw gasten zelf geen pakken wasmiddel meer te kopen. Voordelen voor u • Extra inkomsten: Plug & play betaalsystemen voor muntgeld of betaalkaarten. • Zeer zuinig: de nieuwste modellen verbruiken 22% minder water en 28% minder stroom dan de vorige generaties. Daarmee zijn ze de zuinigste op de markt. • Duurzaam: de machines zijn getest en ontwikkeld op een levensverwachting van 30.000 wasbeurten. • Compact: u heeft slechts een halve vierkante meter aan ruimte nodig voor een complete set. Meer weten over deze compacte, zuinige en duurzame wasmachines en drogers? miele.nl/professional | Telefoon: (0347) 37 88 84 | E-mail: professional@miele.nl
uitgelicht Op Stapel MTB Sixzero De MTB Sixzero van Breedendam is 19,60 meter lang en biedt gasten smaakvol ingerichte ruimtes in een mastersuite midscheeps en in het voorschip een VIP-suite. Daartussen is nog een gastenhut. Op het jacht bevindt zich ook een goed ontworpen en comfortabele privécabine voor dubbele bemanning - naast de tenderruimte en de machinekamer - die ook over een eigen badkamer beschikt. De MTB Sixzero heeft dankzij het Volvo IPS-aandrijfsysteem een topsnelheid van 30 knopen. Het jacht is nog in aanbouw en bereidt zich voor op proefvaarten dit najaar. www.breedendam.nl Specificaties Lengte: ................................................. 19,60 meter Breedte: ................................................. 5,66 meter Diepte: ................................................... 1.50 meter Motoren: .................. 2x 1.000hp Volvo Penta IPS1350 Materiaal: ............................................. aluminium CE-certificering: ............................................... A 05 2023 | HISWA MAGAZINE 7
nieuws Ondernemersnieuws HISWA-RECRON telt 11 nieuwe leden. De HISWA-RECRON Business Club verwelkomt 2 nieuwe leden. Nieuwe leden HISWA-RECRON: Goudberg Appartementen www.goudbergterschelling.nl Watt Boats www.wattboats.nl Tiny Glamping website volgt nog Camping Leggelderveld / Buitenplaats Dwingeloo website volgt nog Wetterwille Allround Marine Services www.wetterwillemarineservice.nl Parque West www.parquewest.nl Seajet Paint www.seajetpaint.com Groepsaccommodatie ’t Hunebed www.hunebed-drenthe.nl Blue Ocean Experience www.blueoceanexperience.nl Hoogenboom www.hoogenboom.eu Allround Yachting Zuid www.allroundyachting.nl Nieuwe leden HISWA-RECRON Business Club: Smit Recreatie www.smitrecreatie.nl CampPlus www.campplus.nl Kleine windmolens bij watersportbedrijven toegestaan Ondernemers in Friesland kunnen voortaan één of enkele kleine windmolens bij hun bedrijf plaatsen om beter te voorzien in hun energiebehoefte. Omdat veel recreatiebedrijven inmiddels jaarrond open zijn, kan de energiebehoefte niet volledig worden opgevangen met zonnepanelen. Een aanvulling met windenergie, zeker in de wintermaanden, is een duurzame oplossing. Dit was al mogelijk voor agrarische bedrijven volgens de provinciale omgevingsverordening. HISWA-RECRON diende hierover een verzoek in bij het provinciebestuur. Het verzoek werd gehonoreerd en opge nomen in het nieuwe bestuursakkoord. De randvoorwaarden voor het plaatsen van een windmolen zijn een maximale ashoogte van 15 meter en het moet landschappelijk goed worden ingepast. 8 HISWA MAGAZINE | 05 2023
Veel te weinig HVO-stations op het water Het aantal tankstations voor pleziervaartuigen met het biologische Hydrotreated Vegetable Oil (HVO) is zeer dun bezaaid. Het zijn er nu slechts 9 in heel Nederland. Dat terwijl de co2-uitstoot van boten met verbrandingsmotoren daarmee met minimaal 90 procent verminderd kan worden. HISWA-RECRON pleit voor meer tanklocaties met HVO langs de waterweg. HISWA-RECRON heeft duurzaamheid als belangrijk speerpunt en stimuleert de elektrificatie van de watersport voor nieuwe vaartuigen. De elektrificatie is in volle gang maar voor het grootste deel van de vloot duurt het nog vele jaren voordat andere vormen van voorstuwing technisch en financieel haalbaar zijn. Dat geldt ook voor de laadinfrastructuur. Pleziervaartuigen met dieselmotoren kunnen echter door het gebruik van HVO op korte termijn al een reductie van CO2-uitstoot bereiken van wel 90 procent. Jeroen van den Heuvel, adjunct-directeur jachtbouw en watersport bij HISWARECRON: “Er zijn nu nog weinig tanklocaties die HVO aanbieden. Op weg naar schonere synthetische brandstoffen, is vervanging van fossiele brandstoffen door HVO een eerste, logische stap. Daarbij: HVO kan gewoon in de brandstoftank waar nog een restje gewone brandstof zit.” HISWA-RECRON wil bovendien voorkomen dat milieubewuste watersporters met jerrycans de HVO langs de weg kopen en dan zelf de tank aan boord vullen. Met jerrycans, een trechter en een smal gangboord is de kans op morsen groot en daarmee wordt het oppervlaktewater vervuild. Boordzuiveringsinstallaties in zicht Na intensieve lobby door HISWA-RECRON gaan de testen voor het zuiveren van toiletwater aan boord eindelijk door. Afhankelijk van de testresultaten kunnen zuiveringsinstallaties na een typekeur op de markt worden gebracht. De wijziging van de regeling is gepubliceerd in de Staatscourant. Sinds 2009 is het lozen van uitwerpselen verboden. Lozen van urine is wel toegestaan. Er zijn allerlei alternatieven voor het onderwatertoilet op de markt zoals een chemisch, droog- of composttoilet. Een vuilwatertank, die geleegd kan worden bij een uitpompstation in een jachthaven, wordt standaard op nieuwe jachten toegepast. Een zuiveringsinstallatie is een goed alternatief voor een vuilwatertank aan boord. De installatie wordt geïnstalleerd tussen het pomptoilet en de huiddoorvoer. Deze behandelt het toiletwater en verwijdert ziekmakende bacteriën uit het water. Dit afvalwater voldoet op deze manier aan de wettelijke eisen voor lozingen in het oppervlaktewater en mag overboord gepompt worden. Anti-dumpingmaatregel polyester gehandhaafd In de EU mogen buitenlandse bedrijven geen marktaandeel verkrijgen door producten onder de kostprijs aan te bieden. Deze anti-dumpingmaatregelen zijn van kracht voor bepaalde goederen. Onlangs besloot de EU om de anti-dumpingmaatregel voor Chinese glasvezelversterkte producten nog eens vijf jaar te verlegen. De EU stelt dat er te veel Chinees gesubsidieerd materiaal op de wereldmarkt wordt aangeboden, geproduceerd in China of in nieuwe Chinese bedrijven die buiten China zijn gevestigd. Dit ontwricht het gewenste ‘level playing field’. 05 2023 | HISWA MAGAZINE 9
Marina Management Het draadloze energie beheersysteem voor uw jachthaven • Te koppelen met uw reserveringssysteem • Op afstand in-/uitschakelen van stroompunten • Energieverbruiken uitlezen • Ampère limieten instellen • MID gecertifi ceer er Meer weten? Scan de code, vul het formulier in en wij nemen vrijblijvend contact met u op. Scan et en wij ijvend u op. www.icy.nl DOUBLE COAT Dubbel UV HOOGSTE GLANS DOUBLE COAT DUBBEL UV geeft meer glans, meer bescherming en een hoger rendement. Gebruik Double Coat Dubbel UV wanneer hout een vernis met hoge glans en duurzame bescherming vraagt. De eenvoudige applicatie eigenschappen van Double Coat Dubbel UV leiden direct tot een professioneel resultaat. Voor meer informatie zie: www.doublecoat.nl. Informeer naar onze jachthavenzuilen en -kasten
nieuws Maritieme sector aanwezig op onderwijsbeurzen De maritieme sector staat dit najaar samen met het maritieme onderwijs op vier grote studiekeuzebeurzen. De doelstelling is om de instroom in het maritieme onderwijs te vergroten. In totaal zullen 55.000 scholieren in de laatste fase van de middelbare school zich oriënteren op vervolgonderwijs. Onder de noemer “leren werken op en met water” worden aankomende studenten en hun ouders geïnformeerd over maritieme vervolgopleidingen en banen in de maritieme sector. Herbert van Oord, manager Arbeidsmarkt bij HISWA-RECRON: “Samen met andere branches presenteren we alle opleidings- en loopbaanmogelijkheden in de maritieme sector. Deze hebben we verdeeld in domeinen: Maken, Varen en Havens. De watersportsector komt aan bod in al deze domeinen.” Meer informatie: www.lerenwerkenopenmetwater.nu. Succesvol werkbezoek van minister Harbers In september bracht minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat op initiatief van HISWA-RECRON een werkbezoek aan Mulder Shipyard in Zoeterwoude. Directeur van HISWA-RECRON, Geert Dijks, gaf een inleidende presentatie over de watersport- en jachtbouwsector en de uitdagingen waarmee de sector te maken heeft. Dit leidde direct tot een belangrijke toezegging van de minister: “Het voorstel van HISWARECRON om een gestructureerd overleg over de watersportsector op te tuigen binnen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, juich ik van harte toe. Onze beleidsafdeling neemt binnenkort contact op om een eerste afspraak hierover te maken. We moeten gezamenlijk werken aan doelen en issues die voor de sector van belang zijn. Bijvoorbeeld op het gebied van nautische infrastructuur en bereikbaarheid, de identificatie en registratie van pleziervaartuigen, duurzaamheid en veiligheid. Op het ministerie kunnen we daarin zeker een coördinerende rol spelen.” Vervolgens leidde directeur Nick Mulder van Mulder Shipyard de minister rond over de jachtwerf. De minister toonde zich zeer onder de indruk: “Hollandser dan Hollands kan het op deze plek niet! Een Nederlandse jachtwerf, aan het water waar continu boten voorbijvaren, met een fraai uitzicht over de polder en de weilanden. Ik besefte me vandaag weer eens hoeveel erbij komt kijken om een bootliefhebber gelukkig te maken. Het was meer dan indrukwekkend om te zien hoe verfijnd en ingenieus de Nederlandse jachtbouw in elkaar steekt. Mulder Shipyard is een fantastisch bedrijf, met z’n vakmanschap, innovaties en veel aandacht voor het personeel. Ik voelde hier vandaag het plezier en de passie.” 05 2023 | HISWA MAGAZINE 11
FRISNEDERLAND.NL Is jouw boot of buitenboordmotor al goed beveiligd tegen diefstal? Met de Fris Smart Tracker krijg je bij een verdachte beweging direct een melding in de app, zodat je onze opsporingsdienst kan inzetten. Dankzij ons track & trace systeem hebben we al 96% van alle voer- en vaartuigen opgespoord en met succes teruggebracht naar de rechtmatige eigenaar. Al vanaf €4,65 per maand ben je aan boord! HET REGENT MOOIE KANSEN vandeloosdrechtrbm.nl Er is volop nieuw aanbod. Wij willen dit graag met u delen en bespreken Benieuwd naar ons aanbod? ADVERTEREN IN DIT MAGAZINE? Neem contact op met één van onze specialisten: Maxx Hup, Thijs Lunenburg, Yvette Mijnheer,Adri Mijnheer, Rianne Jansen, of Harm-Jan Mooiweer. Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Wellness Neem contact op met: Martijn Penning T+31 (0)314 - 355 826 E martijn@dock35media.nl I www.dock35media.nl DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63
nieuws Intensieve lobby in aanloop naar verkiezingen De verkiezingen voor de Tweede Kamer komen er weer aan en ze worden spannender dan ooit. Omdat er grote thema’s en politieke tegenstellingen zijn, maar ook omdat er maar af en toe zo’n kans is om écht iets voor onze sector te verbeteren. HISWA-RECRON is een stevige lobby begonnen om de belangen van de watersport- en recreatiesector te benadrukken. Sinds de coronapandemie weet iedereen weer hoe ontzettend belangrijk recreatie in eigen land is. “Er is ontzettend veel te verbeteren en dat moet op landelijk niveau worden gedaan”, stelt Dorien Eilering, lobbyist bij HISWARECRON. We moeten onszelf als waardevolle partner naar de politiek positioneren. Onze sector vormt een deel van de oplossing, als het gaat om grote thema’s als de klimaatopgave en biodiversiteit. Bovendien zorgen wij voor het welbevinden van Nederland. Als HISWA-RECRON, met alle aangesloten ondernemers, Kennispartners en Partners in Business, hebben wij heel veel kennis in huis en die willen we graag delen.” In een manifest zijn de belangrijkste vijf punten verder uitgewerkt. HISWARECRON stemt voor: 1. ‘natuurinclusief’ ondernemen 2. een vitale watersport- en recreatiesector 3. soepele regels voor ‘als vrije tijd je werk is’ 4. investeringen in watersport en recreatie 5. betaalbare watersport en recreatie Het manifest staan in de Kennisbank van HISWA-RECRON: www.hiswarecron.nl/kennisbank. Nieuwe vaknota BTW beschikbaar De BTW-heffing in de watersportsector levert soms hoofdbrekens op. Dat komt, omdat veel van de diensten en producten in de sector niet tegen het algemene (hoge) tarief zijn belast, maar tegen een lager tarief. Over de vraag welk tarief op welke dienst of product moet worden toegepast, heeft HISWA-RECRON een vaknota beschikbaar voor aangesloten leden. HISWA-RECRON Partner in Business, Alfa accountants en adviseurs, actualiseerde de vaknota. De vaknota is exclusief voor leden en staat in de Kennisbank: www.hiswarecron.nl/kennisbank CE-markering gelijk aan UCKA-certificaat Na de Brexit werd bij de invoering van UK-eisen aan pleziervaartuigen waaronder een UKCA-certificaat, een overgangstermijn bepaald. Daardoor werd de CE-markering nog als equivalent gezien voor de UKCA. Er werd bepaald dat per december 2024 een UKCA-certificaat geëist zou worden. British Marine, de zusterorganisatie van HISWA-RECRON, zorgde er in samenwerking met ICOMIA voor dat de CE-markering en UKCA-certificaat werden gelijkgetrokken. De CE-markering kan voortaan als equivalent voor het UKCA-certificaat gebruikt worden. Nieuwe collega’s bij HISWA-RECRON Afgelopen periode breidde het team van HISWA-RECRON uit met drie nieuwe collega’s. Rebekka Mazier als medewerker ledenadministratie, Joost Bosman als jurist en René van der Vlist als senior marketing & branding manager. www.hiswarecron.nl/over-ons Rebekka Mazier Joost Bosman René van der Vlist 05 2022 | HISWA MAGAZINE 13
column METS ‘Bij ons zie je geen boten’ De 35e editie van de METS “Waren er vorig jaar 1400 exposanten op de METSTRADE Show in de RAI Amsterdam, dit jaar zijn het er alweer honderd meer”, vertelt directeur Niels Klarenbeek niet zonder trots. “We zijn een beetje als de AutoRAI in zijn gloriedagen maar dan voor boten.” Toch is er wel een verschil: “Bij ons zie je geen boten”. De METS is een b2b-beurs voor onderdelen en uitrusting voor pleziervaartuigen. Daarnaast wordt er achter de schermen flink vergaderd, bijvoorbeeld in de verschillende commissies van ICOMIA. Tekst: Klaas Wiersma “Ons concept is uniek”, zegt Niels Klarenbeek. “We hanteren de formule van universele standbouw. Daarmee is er voor alle standhouders een ‘cap’ op marketinginspanningen. Stel je zou de standbouw vrijgeven, dan ziet iemand z’n overbuurman een paleis opbouwen en denkt vervolgens: ‘Volgend jaar ga ik er overheen’. De ratio in de marketinguitgaven is dan al snel verdwenen. De focus ligt meer op het product dan op de marketing, wat resulteert in een level playing field. Of je nu een startende ondernemer bent of een multinational, de stand is gelijk. Dit is de basis van het succes van de METS.” Klarenbeek heeft een helder beeld van het doel en de doelgroep van de METS. Aan de uitrusting voor pleziervaartuigen is een grens. “We doen zeker aan kwaliteitsbewaking, een kampeeroventje dat opeens als een nautische oven op de markt wordt gebracht, daar trappen we niet in.” Next Gen De METSTRADE Show is in de 35 jaar van zijn bestaan flink gegroeid. Noodgedwongen bestaat de enorme beurs al een tijdje uit twee delen. Wie van het ene gedeelte naar het andere wil, komt onherroepelijk langs het Elicium, de brug tussen de twee Nieuw dit jaar is een apart paviljoen dat geheel gewijd is aan draagvleugeltechniek. delen. Klarenbeek: “Dit is het epicentrum van de beurs, hier staan de DAME Awards van dit jaar. Ook het theater met lezingen over onderwerpen als diversiteit en duurzaamheid, vind je hier. Net als de Next Generation Propulsion Zone. Vroeger heette dit de Electric Hybrid Showcase maar dat dekt de lading niet meer. Tegenwoordig vallen waterstof en verbeterde batterijmanagement systemen hier ook onder. Vandaar deze nieuwe naam.” Foiling Pavilion Nieuw dit jaar is een apart paviljoen dat geheel gewijd is aan draagvleugeltechniek, het Foiling Technology Pavilion. Grote initiator in deze tak van watersport is de Italiaanse Luca Rizzotti. Hij is oprichter van de Foiling Organisation, voorzitter van de Foiling Week en de groep WeAreFoiling. Rizotti kijkt uit naar de Amsterdamse beurs. Hij waarschuwt dat er geen spectaculaire Niels Klarenbeek 14 HISWA MAGAZINE | 05 2023
boten te zien zullen zijn. Wel een grote display met spectaculaire beelden. De techniek van het vliegend varen zou je kunnen opdelen in twee werelden. Voor het zeilend foilen geldt dat boten en planken steeds op topsnelheid willen varen. Foilen is vooralsnog weggelegd voor wedstrijdschepen die meevaren in de America’s Cup, de Vendée Globe en Ocean Race en het kitefoilen op Olympisch niveau. Foilen voor motorboten vergt een heel andere techniek. Hier gaat het niet om het verbeteren van topsnelheden op competitieniveau. Foilende motorboten varen doorgaans met een constant tempo waarbij de draagvleugels vooral zorgen voor een grote energiebesparing. Vaak wel 60 procent. In het paviljoen komen beide technieken aan bod. Het paviljoen bestaat uit zo’n twintig stands die niet alleen de foils leveren maar ook zaken als flight data systems en engineering software voor het balanceren. Er is ook een theater met voordrachten en paneldiscussies. Startups Ook nieuw is het Start Up Pavilion. Hier zien we nieuwe, jonge bedrijven in hun eerste levensjaren. Gabbi Richardson is oprichtster en CEO van Yachting Ventures, een broedplaats voor jonge bedrijven. Richardson: “Wij helpen startups op allerlei manieren. Dat kan gaan om onderzoek, om hulp bij PR en marketing maar vooral om het vinden van investeerders en manieren om te groeien tot een levensvatbare onderneming. Op de METS hebben we vijftien startups in ons paviljoen. Die zijn opgedeeld in twee groepen. De ene groep bestaat uit bedrijven die zich richten op digitale oplossingen in de watersport, de andere groep zijn de cleantech startups, ondernemers die iets nieuws hebben op het gebied van duurzaamheid en milieu.” Richardson noemt enkele aansprekende voorbeelden. “Metarina bouwt intelligente jachthavenmanagementsoftware, Floatist heeft software voor charterbedrijven en LJ eLogbooks heeft een digitaal logbook dat data opslaat in de cloud. Bij de cleantech startups zien we bijvoorbeeld de Hullbot, een robot die zelfstandig onderwaterschepen schoonmaakt. Flag Turbines heeft een nieuw type windturbine en BatteryCheck kan de gebruiksduur van accu’s voorspellen.” Jachthavensymposium van HISWA-RECRON In samenwerking met het Marina & Yard Pavilion is op de vrijdag het HISWA-RECRON Jachthavensymposium met vragen als ‘Hoe ziet een jachthaven van de toekomst eruit?’ ‘Wat zijn (inter)na - tionale ontwikkelingen?’ Paul de Groot, manager waterrecreatie bij HISWA-RECRON: “Een van de sprekers is Rob Vrolijks. Hij is op studiereis geweest naar Kopenhagen waar ze veel ervaring hebben met het integreren van havens in een woonomgeving.” Vrolijks: “Het lef van ontwerpers, de visie van ontwikkelaars en de stad en de veelzijdigheid en rijkdom van de waterkant inspireerden mij enorm.” De Groot ziet een vergelijkbare ontwikkeling in ons eigen land, bijvoorbeeld bij Almere waar nieuwe bebouwing en Marina Muiderzand elkaar inmiddels raken. Makelaar Jappe Eggink van Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij vertelt hoe zijn vakgebied er op dit moment uit ziet. Hoe is de animo, wie zijn eventuele overnamepartijen, zijn er trends? Op hun site staat een watersportcentrum met beachclub, een camping en een marina te koop. De marina is al onder bod. Er 05 2023 | HISWA MAGAZINE 15
WE’RE SWITCHING IT UP FOR 2023. WE’LL SEE YOU FROM WEDNESDAY - FRIDAY! WED - 15-11-23 THU - 16-11-23 FRI - 17-11-23 The METSTRADE Show is the world’s largest marine equipment trade show and the only truly international B2B exhibition. With excellent networking opportunities, a broad range of showcased innovations and located in one of the most beautiful cities in the world, the METSTRADE Show is an unmissable event for every professional in the marine industry. METSTRADE FEATURES ORGANISED BY POWERED BY MEMBER OF OFFICIAL CATALOGUE PARTNER GET YOUR FREE TICKET METSTRADE.COM
Tijdens het jachthavensymposium komt het integreren van havens in een woonomgeving aan bod. lijkt dus beweging te zijn op de markt voor recreatiebedrijven maar klopt dit ook? Herma Brinkhuis van Alfa Accounts neemt vervolgens de deelnemers mee in de veranderende wetgeving en fiscale wijzigingen. Ze behandelt vragen als: ‘Hoe gaat het straks met bedrijfsopvolging?’ Het jachthavensymposium is op vrijdag 17 november van 10.00 tot 12:30 uur. Aanmelden kan via www.hiswarecron.nl/jachthavensymposium. ICOMIA-vergaderingen ICOMIA, de internationale koepel van watersportbrancheorganisaties, vergadert tijdens de METS ook in de RAI. Jeroen van den Heuvel, adjunct-directeur jachtbouw en watersport van HISWARECRON: “Nederland is altijd prominent aanwezig in de ICOMIA-gelederen. Qua energie en bijdragen zou je kunnen zeggen dat wij als Nederland samen met Groot-Brittannië en Amerika vooraan staan.” ICOMIA werkt met vijf commissies (export, recreatievaren, marktinformatie, duurzaamheid, techniek) en tien zogenaamde groups, organen die afzonderlijk vergaderen binnen de grenzen van een onderwerp en vervolgens verslag uitbrengen aan de centrale vergadering. Van den Heuvel was zelf jarenlang voorzitter van de commissie duurzaamheid. Onderwerpen die op de agenda staan zijn bijvoorbeeld waterkwaliteit, antifouling, klimaatverandering en Op vrijdag 17 november is het jachthavensymposium. regelgeving. “Wij anticiperen op wetten en regels die wereldwijd natuurlijk sterk verschillen. Maar als bijvoorbeeld Californië, dat doorgaans vooroploopt op het gebied van milieuwetgeving, met een nieuwe wet komt over klimaatverandering, dan weet je dat in Europa ook terug zult zien.” Samen met manager jachtbouw en jachtservice Michaël Steenhoff zit Van den Heuvel in de technische commissie. Hier worden bijvoorbeeld ISO-normen besproken. Paul de Groot kijkt in de commissie voor jachthavens naar dingen als het gebruik (misbruik) van boten die via AirB&B worden verhuurd, of havens die min of meer worden overgenomen door jachtverhuurders. De commissie marktinformatie levert elk jaar een pakket statistieken. Van den Heuvel: “Deze waardevolle informatie geven we door aan onze leden. Verder is de ICOMIA-lobbyist in Brussel voor ons erg nuttig. Een lobbyist zou voor HISWA-RECRON alleen niet realistisch zijn.” 05 2023 | HISWA MAGAZINE 17
column handel Trends in detailhandel Van betrouwbare productinformatie tot Chat GPT Watersportwinkels hebben direct contact met hun klanten in de winkel en online. Wat willen watersporters en wat zijn de trends in de (detail)handel? En wat is de impact van corona geweest op de (online) verkoop? Laurens Roos, beoogd eigenaar van distributeur Roschmarine, en managing director Dennis de Bruijn van groothandel On Deck, geven hun visie. Tekst: Lisette Vos Het zal niemand verbazen dat de verkoop van artikelen voor de watersport steeds meer naar online verschuift. Watersporters googelen – net als de meeste consumenten – vaker thuis op hun computer of smartphone om bijvoorbeeld een anker te kopen. Rondkijken en bestellen op internet heeft meerdere voordelen voor de klant: het kan thuis op elk moment van de dag, het is eenvoudig om de producten én de prijzen te vergelijken, en met één muisklik is het artikel vaak de volgende dag in huis. Het gemak dient de mens. Laurens Roos die binnen afzienbare tijd zijn vader opvolgt als eigenaar van distributeur Roschmarine werkt achter de schermen hard aan de online verkoopomgeving. Volgens Roos maakt uitgebreide online productinformatie toegespitst op de behoefte van de klant het verschil. ‘Steeds meer mensen zoeken op internet. Je hebt consumenten die een anker nodig hebben, googelen, de goedkoopste bestellen, klaar. Wij richten ons op de markt van watersporters die voor kwaliteit gaan, en online betrouwbare informatie over producten willen vinden.’ Vertrouwen op kwaliteit Roschmarine heeft drie klantgroepen: watersportwinkels, jachtwerven en refit-bedrijven. Daarnaast kunnen consumenten direct bij Roschmarine producten bestellen. Het bedrijf biedt Een review mist vaak de nuance. Daarom steken wij veel energie in online productinformatie. per artikel uitgebreide technische informatie, in de eigen webshop, maar ook voor de bedrijven die ze als klant hebben. ‘Hoe je een product op de boot moet installeren, welke afmetingen je nodig hebt, dat komt vaak nauw. Het ene product is het andere niet. Voordat je een bestelling plaatst, wil je als klant weten welk product je precies nodig hebt en kunnen vertrouwen op de kwaliteit.’ Roschmarine is voor de afnemers en de particuliere watersporters een anker op het internet. Online reviews over producten zeggen volgens Roos vaak niet veel. Daarnaast is de oneindige informatie op internet niet altijd betrouwbaar, stelt hij. ‘Een review mist vaak de nuance, waar de klant naar op zoek is. Een product is goed of slecht. Je kan sowieso niet altijd vertrouwen op alles wat er online staat. Daarom steken wij veel energie in die online productinformatie, zodat klanten een goede keuze kunnen maken.’ Klanten kunnen bovendien altijd bellen. ‘We staan iedereen graag te woord om advies te geven. Voor ons zijn die gesprekken Zowel Roschmarine als On Deck hebben een webshop waarin klanten uitgebreide productinformatie vinden. 18 HISWA MAGAZINE | 05 2023
De Bruijn: Watersportwinkels moeten nadenken over bijvoorbeeld de kansen die Chat GTP (kunstmatige intelligentie) biedt. ook waardevol. Als klanten bijvoorbeeld vaak dezelfde vraag over een artikel stellen, dan weten we dat we die productinformatie moeten aanvullen op de website.’ Impact van corona De online verkoop neemt al langer toe, maar door corona is de online verkoop meer in de versnelling geraakt. Klanten moesten tijdens de lockdown voor langere tijd noodgedwongen online hun artikelen kopen. Daarnaast heeft corona de watersport een boost gegeven: meer mensen ontdekten hoe leuk het is om het water op te gaan. Watersporters die in coronatijd een boot kochten, hebben twee jaar later producten nodig om hun boot te onderhouden. En in coronatijd hadden watersporters alle tijd om zelf hun eigen boot te onderhouden. Ze kopen nog steeds meer artikelen zelf. Traditioneel Dennis de Bruijn van On Deck – groothandel in watersportartikelen – constateert ook dat de online verkoop door corona een hogere vlucht heeft genomen. Toch komt een groot deel van de watersporters nog steeds graag voor advies naar de winkel. ‘Verkoop van dagelijkse boodschappen verschuift bijvoorbeeld steeds meer naar online. Watersporters zijn echter wat traditioneler, daar gaat het minder hard. Het is ook een hobby, het is leuk om je in de winkel te oriënteren. Je kunt samen met de medewerker een oplossing vinden. Als je eenmaal weet welke verf je nodig hebt voor je boot, dan kun je de volgende potten online bestellen. Zo werkt het ook.’ On Deck investeert in trainingen van medewerkers van hun klanten zodat zij in de winkel de eindgebruiker (de watersporter) met goede en actuele kennis over producten kunnen adviseren. Een groot deel van de watersporters komt nog steeds graag voor advies naar de winkel. On Deck biedt die trainingen voor 12 productgroepen online aan, zodat de medewerkers die op hun eigen moment kunnen volgen. ‘Wij geloven in de kracht van retail. Een zelfverzekerde medewerker verkoopt meer, omdat hij of zij op de klant afstapt en het goede advies geeft.’ Online voorraadbeheer Ongeveer een kwart van de klanten van On Deck is een retailer, met de watersporter als eindgebruiker. Of het nu om verkoop online gaat of om verkoop in de winkel, een goed online voorraadbeheer is volgens De Bruijn onmisbaar. Klanten zijn steeds ongeduldiger en willen snel hun product in huis hebben; de voorraad moet op orde zijn. Daarnaast levert een online systeem meer informatie op dan alleen de status van de voorraad. ‘De data, zoals over de verkoop van een product of de prijs, leveren meer inzichten op. Wat wil de klant wel of niet?’ Volgens De Bruijn zijn er online veel meer mogelijkheden die watersportwinkels nog niet altijd benutten. ‘Denk bijvoorbeeld aan 360 gradenfoto’s, zodat je een product van alle kanten kunt bekijken. Of welke kansen biedt Chat GPT? Daar moeten we zeker over nadenken.’ Maar die keuzes moeten ondernemers zelf maken, stelt De Bruijn. ‘We zijn geen dozenschuivers, van A naar B. We luisteren naar onze klanten, om hen zo goed mogelijk te ondersteunen. Dat verandert niet. Maar onze klanten maken zelf hun afweging.’ Flexibel De toekomst is lastig te voorspellen. Volgens Roos van Roschmarine is het belangrijkste om flexibel te zijn als ondernemer, om steeds in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen. ‘Het is nooit klaar. We weten bijvoorbeeld dat alles steeds duurzamer moet, ook in de watersport. Dat is een belangrijke trend. Het is ook mooi om samen te brainstormen over hoe we zaken kunnen verbeteren. Of het nu gaat om nieuwe duurzame producten of het orderproces. Dat doen we stap voor stap.’ 05 2023 | HISWA MAGAZINE 19
Introducing Electric Vector i r i™ Electric stabilizers with n V rs with next-generation Vor Fins™ 2022 or Fins s Compact cusom made electric actua y effi ciency om mad • Patent pending noise reduction • With 3rd generation Vector FinsTM • Increased lift to drag ratio, placement flexibility and effi ciency • The signifi cant foiling effect provides a smoother ride • Easier installation or Dutch distributor: Asa Boot Electro Sleipner Group www.asabootelectro.nl www.sleipnergroup.com
het portret Klaas Dijkstra In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer is dat Klaas Dijkstra, directeur en oprichter van DHK Tax Lawyers and Legal Consultants. Tekst: Liane Jansen Waar houd je je mee bezig bij DHK? “Ik ben fiscaal adviseur met een specialisatie op btw, overdrachtsbelasting en douanevraagstukken. Hierbinnen heb ik veel ervaring met watersportgerelateerde vraagstukken. Zo hou ik me bezig met het verzekeren van de juiste en voordeligste BTW-afwikkeling van transacties met jachten. Dit betreft nieuwbouwprojecten maar ook refits. Ik werk zowel voor werven, jachtmakelaars en toeleveranciers als voor de kopers van een jacht, bedrijven die jachtmanagement verzorgen en advocatenkantoren die gespecialiseerd zijn in de jachtsector. Daarnaast heb ik met succes het lage btw-tarief weten te realiseren voor zeilscholen. Samen met mijn collega Henk de Kat ben ik als fiscaal advocaat betrokken bij procedures voor de Rechtbank, Gerechtshof en Hoge Raad waarin wij ons sterk maken voor toepassing van het lage btw-tarief op de terbeschikkingstelling van zeilboten. De uitkomst van deze procedures is nog on duidelijk. We hebben zowel procedures gewonnen als verloren. De tendens lijkt dat de Belastingdienst de toepassing van het lage btw-tarief eerder wil beperken dan uitbreiden.” Welke gouden tip heb je voor ondernemers die zakendoen in/met het buitenland? “Zorg ervoor dat je in je overeenkomsten en facturen de btwpositie zorgvuldig opneemt en vervolgens ook volgens deze overeenkomsten afhandelt. Er zijn bij levering drie opties. De eerste is 21 procent btw betalen in Nederland. Bij levering in een ander land moet in dat land btw worden betaald. De tweede is intracommunautaire levering naar een ander EU-land. Hiervoor Ik heb met succes het lage btw-tarief weten te realiseren voor zeilscholen. geldt het btw-nultarief in Nederland mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. De laatste optie is een exportlevering met 0 procent btw naar een bestemming buiten de EU. Ook hier moet je zorg besteden aan de administratieve afwikkeling van deze transactie.” Welke relevante regelgeving komt er voor onze branche aan? “Hopelijk komt er duidelijkheid over de tarieftoepassing bij zeilsport.” Met welk doel is je bedrijf TOP Supplier van HISWA-RECRON? “Wij zijn geïnteresseerd in ondernemers die in deze branche actief zijn. Het is een leuke groep ondernemers om voor te werken en steeds nieuwe expertise op te bouwen zodat we de leden efficiënt en tegen een gereduceerd tarief van advies kunnen dienen.” Welke succesvolle case is je het meest bijgebleven? “De winst na vijf procedures bij de Hoge Raad voor toepassing van het lage btw-tarief voor zeilscholen. Verder de vele situaties waar ik ten aanzien van leveringen van jachten of onderdelen duidelijkheid kan geven op basis waarvan de btw-heffing wordt geoptimaliseerd.” Biografie Klaas Dijkstra studeerde Economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en volgde daarna een fiscale opleiding bij de Belastingdienst. Vervolgens werkte hij als btw- en douane-inspecteur bij de Belastingdienst en was hij venoot bij Paardekooper en Hoffman Accountants en Belastingadviseurs. In 2000 startte hij zijn eigen bedrijf: DHK Tax Lawyers and Legal Consultants. 05 2023 | HISWA MAGAZINE 21
techtalk Accutechniek anno 2023 Nu elektrisch varen rap aan populariteit wint, volgen de ontwikkelingen in de accutechniek elkaar snel op. Op 100-jarige leeftijd overleed deze zomer de Amerikaanse chemicus John Goodenough, de scheikundige die in de jaren tachtig een grote rol speelde bij de uitvinding van de lithium-ion-accu. De meest recente doorbraak, een week na Goodenough’s dood maakte de wetenschapper net niet meer mee. Het is de aankondiging van Toyota om als eerste een solid-state accu te gaan produceren, accutechniek die vele malen efficiënter is dan de huidige vloeistofaccu’s. Tekst: Klaas Wiersma Wat is een solid state batterij en waarom bestaat deze nog niet? Voor een antwoord op die vraag duiken we eerst kort in de basistechniek van elke accu, tot nu toe. We doen een simpel experiment. Schenk de inhoud van een blikje cola in een bekertje. Snij een strook aluminium uit het blikje en hang dat en een strookje koper in de cola. Verbind de twee strookjes met een snoertje en je kunt er een ledlampje op laten branden. In deze huis-tuin-en-keukenbatterij ontstaat een stroom van negatief geladen deeltjes, de elektronen. Het aluminium wil elektronen afgeven, het koper wil graag elektronen opnemen. De beweging wordt mogelijk gemaakt door de zure cola, de elektrolyt. Dit elektrolyt zorgt voor een chemische reactie van het aluminium en het koper waardoor de elektronen kunnen gaan stromen. Er ontstaat een spanningsverschil tussen de strookjes en met een multimeter registreer je rond de 0,75 Volt. Het basisprincipe: een positieve kathode en een negatieve anode worden van elkaar gescheiden door een separatorvloeistof, de elektrolyt. De loodaccu De loodaccu is de eenvoudigste accu. In een kunststof bak met vloeibaar zwavelzuur staan loodplaten. Deze zijn of negatief of positief geladen. Door de chemische reactie ontstaat er een spanningsverschil op de accupolen. Een loodaccu kan in korte tijd Lithium is erg reactief: de stof gaat graag een chemische verbinding aan met andere stoffen. veel energie leveren. De kosten zijn laag en het geheel is makkelijk te recyclen. Er zijn geen ingewikkelde scheidingsprocessen nodig. De accu gaat 1.200 cycli mee. Loodaccu’s hebben ook hun nadelen. Zo is de maximale mogelijke ontlading niet meer dan 50 procent. De accu moet rechtop staan en heeft onderhoud nodig. En een accu met lood is natuurlijk zwaar. ‘Droge’ accu’s AGM en gel Verbeterde versies van de loodaccu zijn de AGM en de gel-accu. Deze bevatten nog steeds lood en vloeibaar zuur maar worden toch droge accu’s genoemd. AGM staat voor Absorbent Glass Material; de accu bevat sponsachtige matjes van glasvezel die het elektrolyt absorberen. Bij de gel accu is het accuzuur opgenomen in een gelei. Hierdoor kunnen de accu’s in korte tijd meer stroom leveren, bijvoorbeeld voor een elektrische lier of een boegschroef. Ook is de maximale ontlading verbeterd tot 70 procent voor de AGMaccu en zelfs 80 procent voor de gel-accu. De techniek maakt het mogelijk dat de accu’s ook liggend kunnen worden geplaatst. Deze ijzerfosfaataccu heeft een extern BMS nodig die de accu beschermt tegen overspanning en een te hoge temperatuur. Een brokje lithium. 22 HISWA MAGAZINE | 05 2023
Magische lithium Tot zover de klassieke accu’s. Met John Goodenough’s succesvolle inzet van lithium veranderde er veel. Lithium is een heel lichte metaalsoort die vooral wordt gewonnen in Australië en Chili. Lithium is erg reactief, dat wil zeggen dat de stof graag een chemische verbinding aangaat met andere stoffen. Pure lithium wordt in laboratoria bewaard in argon-gas. Laat je daar een klein beetje zuurstof bij, dan verandert het lithium meteen in lithiumoxide. Zo bindt lithium ook heel graag aan kobaltoxide. Door die sterke neiging tot reageren van de stof in een accu te vangen, kan een batterij met een heel hoog voltage worden gemaakt. De techniek in zo’n accu is nog altijd hetzelfde met een anode, een kathode en daartussen de vloeibare elektrolyt waar de elektronen doorheen kunnen stromen. Van alle vormen van energieopslag hebben lithium accu’s het hoogste niveau van energiedichtheid. En er zijn meer voordelen: het aantal laadcycli is twee keer zo hoog als bij een gewone accu, ontladen kan tot 95 procent en de accu’s zijn veel lichter in gewicht. Lithium-ion Een lithium-batterij is niet oplaadbaar, de lithum-ion of li-ion-versie wel. Wat is lithium-ion? We spreken van lithiu mion omdat in deze accu’s geen puur lithium zit maar lithiumionen. Tijdens het opladen vormt lithium namelijk dendriet, kleine kristallen en die kunnen schade aanbrengen aan de separator. Daarom worden lithium-moleculen (of ionen) ingebracht in een ander materiaal met een gelaagde structuur zoals grafiet. Lithium-ionen kunnen vrij door het grafiet bewegen terwijl de structuur van het gastmateriaal niet verandert. Thermische runway Kobaltoxide heeft een groot nadeel: het is thermisch instabiel. Dat wil zeggen dat het makkelijk heet wordt en dan kan ontbranden of zelfs exploderen. Dat gebeurt bijvoorbeeld als de accu cellen te diep worden ontladen. Ook als de accu van buitenaf wordt verhit door brand of beschadigd raakt door een val kan een heftige kortsluiting volgen. Alle energie komt in een hele korte tijd vrij en door de hitte neemt de intensiteit van de brand nog meer toe. Deze ontsteking wordt zo extreem heet dat de brand zelfs niet te blussen is, bluswater verdampt meteen. Dit wordt een thermische runaway genoemd. Om diepe ontlading en oververhitting te voorkomen heeft elke li-ion accu een eigen Battery Management System (BMS) dat de spanning constant controleert. Het regelsysteem stopt de stroomvoorziening als de interne spanning te laag of te hoog dreigt te worden. Grondstoffen Het grootste deel van de grondstof kobalt komt uit de Democratische Republiek Congo. Er zijn grote geïndustrialiseerde mijnen. Twintig procent van de kobalt wordt met de hand gedolven onder zeer slechte omstandigheden waar kinderarbeid geen uitzondering is. Ook lithium wordt gewonnen in mijnen maar is minder zeldzaam. Er is wel veel water voor nodig. Voor de accu van een Tesla wordt 65 kilo lithium gebruikt en daar is tegen de 4.000 liter water voor nodig. Een AGM-accu waarbij alle elektrolyt (accuzuur) is ingesloten in matjes van glasvezels. Recycling Het hergebruiken van lithium-ion accu’s is een lastig proces, de accu’s bestaan uit veel verschillende materialen. Eerst moet de accu mechanisch uit elkaar gehaald worden. Verschillende onderdelen worden van elkaar gescheiden, gereinigd en dan vermalen. Door verhitting (pyrolyse) worden eerst plastics, koper en aluminium gescheiden. Dan haalt een magneet de ijzerhoudende delen eruit. Het mengsel dat overblijft bestaat uit lithium, mangaan, kobalt en nikkel. De laatste drie stoffen kunnen dienen als grondstof voor diverse industrieën. Hergebruik van lithium is helaas nog niet kosten-efficiënt. Een Duits bedrijf werkt wel aan een techniek met membraanelektrolyse die herbruikbare lithium kan filteren uit oude batterijen. Life(PO4) beter maar groter Vanwege het lastige kobalt in de li-ion-accu’s is er veel onderzoek gedaan naar alternatieven. De techniek met ijzerfosfaat FePO4 bestaat al langer maar is iets minder krachtig. IJzerfostaat is een natuurlijke grondstof en daardoor een stuk minder schadelijk voor het milieu. Bovendien is de stof chemisch gezien veel stabieler en onbrandbaar. Life (PO4)-accu’s zijn dus aanzienlijk veiliger dan li-ion accu’s. De energiedichtheid is lager dan in li-ion accu’s. Daarom zijn mobiele apparaten als telefoons nog steeds uitgerust met li-ion accu’s, die zijn kleiner. Life (PO4)-accu’s leveren met iets meer volume even veel stroom maar gaan tot wel vier keer langer mee. Zo zijn er al accu’s met 5.000 laadcycli, dat is 10 jaar gebruik. Ook is Life (PO4) goedkoper om te produceren. Toyota’s vaste staat accu Afgelopen juli maakt Toyota bekend dat het een vloeistofloze accu gaat produceren. Het zou een accu zijn waarmee een auto 1.200 kilometer kan rijden om vervolgens aan tien minuten laden genoeg te hebben. Mooie cijfers, die voor de watersport natuurlijk ook zeer interessant zijn. Ook bij ons leeft de ‘range-anxiety’, de angst om door te weinig stroom de boot ergens te moeten laten liggen. In een solid-state batterij wordt het vloeibare elektrolyt vervangen 05 2023 | HISWA MAGAZINE 23
Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager edwin@vanemstedeslager.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging ivo@vanemstedeslager.nl Emmalaan 9 • 1075 AT Amsterdam • 020 675 94 94 • www.vanemstedeslager.nl
techtalk door een vaste stof die zo goed geleidt dat de lithium-ionen er toch doorheen kunnen migreren. Met het gebruik van innovatieve hoogspanningsmaterialen is zelfs een veel hogere capaciteit van ionenuitwisseling mogelijk. Ook op het gebied van veiligheid biedt de solid-state accu voordelen: vaste elektrolyten zijn niet ontvlambaar bij verhitting, anders dan de vloeibare tegenhangers. Uitdagingen waren tot nu toe dat de vaste stoffen verschillende uitzettingscoëfficiënten hebben waardoor bij temperatuurverschillen scheurtjes ontstaan. Ook dendrietvorming is bij een vaste stof-accu een groter probleem. Voorlopig blijft het vanuit Toyota bij een aankondiging. Maar wel eentje die voor een flinke paradigmaverschuiving kan zorgen. Innovaties met zwavel De grote verbeteringen die Toyota claimt, staan niet op zichzelf. In verschillende onderzoekslaboratoria in de wereld worden regelmatig nieuwe, verbeterde accutechnieken ontdekt. Zo komt de Duitse startup Theion met een lithium-zwavelaccu die driehonderd procent meer kracht heeft. Een zwavelbatterij kan vijf keer meer energie vasthouden en is qua prijs competitief met de li-ion techniek. Australische wetenschappers hebben een nieuwe tractiebatterij ontwikkeld die vier keer sterker zou zijn In een solid-state batterij wordt het vloeibare elektrolyt vervangen door een vaste stof die zo goed geleidt dat de lithium-ionen er doorheen migreren. dan lithium-ion, met het grote verschil dat de accu geen lithium bevat. Het is de natriumzwavelaccu met gesmolten zout. Een oud idee maar met nieuwe koolstofelektrodes levert het proces opeens een veel effectievere reactie op. Ook zou de natriumzwavelaccu langer meegaan, meer energie kunnen bevatten en eenvoudiger te recyclen zijn. Bovendien is de productie goedkoper dan lithium-Ion-cellen. Geen cola meer nodig Het lijkt erop dat de techniek van onze cola-aluminium-koper accu binnenkort wordt vervangen door een mini-accuutje waarbij de cola niet meer nodig is. Tot die tijd doen we het nog met de vloeistofaccu’s die gelukkig steeds beter worden. De autoindustrie investeert veel in onderzoek en als watersportbranche profiteren we daar natuurlijk van. Advertentie ADVERTEREN IN MEDIA VAN HISWA-RECRON? Neem contact op met Martijn Penning T +31 (0)314 355 826 E martijn@dock35media.nl I www.dock35media.nl 05 2023 | HISWA MAGAZINE 25 RECREACTIE 3 | mei 2023 magazine over recreatie en toerisme HISWA magazine magazine voor 02 | mei 2023 | jaargang 30 de watersportbranche sief men er is een allrounder’ Wijziging in voorwaarden: tijdig melden aan je gasten aa tijdig melden aan je g 20-04-202 Recreatie en toerisme Het nieuwe huren Trend: campers bij jachthavens Update elektrisch varen 12-04-2023 13
We weten veel van boten, omdat we zelf ook varen. drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Sikkel 3 NL-3274 KK HEINENOORD T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl METSTRADE stand 05.816
vraag & antwoord column Vraag van een lid van HISWA-RECRON Ik wil een product leveren aan een bedrijf en ik heb onze leveringsvoorwaarden toegestuurd. Nu komt het inkopende bedrijf met hun inkoopvoorwaarden. Welke voorwaarden zijn van toepassing? Michaël Steenhoff Manager jachtbouw en jachtservice bij HISWA-RECRON Antwoord van HISWA-RECRON Wil je dat jouw algemene voorwaarden van toepassing zijn op een te sluiten overeenkomst, dan moet je ze in elk geval vóór het tot stand komen van de overeenkomst aan de andere partij beschikbaar stellen. Het is daarom handig om ze altijd mee te sturen met een offerte. Als de andere partij daarop reageert met het bericht dat haar eigen voorwaarden van toepassing zijn, dan ontstaat er geen overeenkomst. Een dergelijke reactie geldt namelijk als een nieuw aanbod en niet als een aanvaarding van het eerder gedane aanbod. Als beide partijen blijven volhouden dat hun eigen voorwaarden van toepassing moeten zijn, dan komt er dus ook nooit een overeenkomst tot stand. Dit over en weer schermen met de eigen algemene voorwaarden wordt ook wel ‘the battle of forms’ genoemd. In de praktijk zie je vaak dat de partij die het meest gebaat is bij het sluiten van de overeenkomst ook genoodzaakt is om de algemene voorwaarden van de andere partij te aanvaarden. Ook kun je als tussenoplossing besluiten om in de overeenkomst zelf op te nemen dat je op specifieke onderdelen afwijkt van de toepasselijke algemene voorwaarden. Je aanvaardt dan dus niet integraal de hele set algemene voorwaarden van de ander, maar je wijkt af waar dat echt noodzakelijk is. Het vraagt wel om een kritische blik ten aanzien van de bepalingen in algemene voorwaarden, maar dat is zeker niet onverstandig. ‘Kleine lettertjes’ hebben immers regelmatig grote gevolgen. Van nieuw normaal naar oud lokaal De corona-uitslag voor onze branche was positief te noemen. Na de uitbraak van de pandemie hield iedereen zijn adem in maar toen mensen ontdekten dat een boot een prima bubbel is, nam de vraag naar alles wat drijft spectaculair toe. We hadden zogezegd het tij mee. Maar de situatie is inmiddels wel veranderd. Potentaten die wereldwijd hun macht laten gelden, oorlog op het Europese continent. Wie had zich dat twee jaar geleden kunnen voorstellen? Geopolitieke strijd om macht, grondstoffen en energie houden de wereld in de greep. Inflatie grijpt om zich heen. Voeg bij dit mengsel nog een klimaatcrisis waarvan de gevolgen dagelijks in de krant staan en de zaak dreigt explosief te worden. Het nieuwe normaal waar we op hoopten, bestaat niet. Mensen vallen moeiteloos terug in hun oude gedrag, de files zijn langer dan voor de pandemie en de vliegtuigen zitten weer vol met vrolijke vakantievierders. Het kortetermijngeheugen blijkt inderdaad geen actieve herinnering te hebben aan wat er maar kort geleden is voorgevallen. En het geld blijkt op te zijn. Als ondernemer sta je erbij, kijk je ernaar en krab je je eens op je achterhoofd wat dit voor je bedrijf allemaal betekent. Toch zijn er twee kanten van de medaille en bieden crises ook weer nieuwe perspectieven. Door de pandemie is de kwetsbaarheid van internationalisering zichtbaar geworden. De focus ligt nu meer op lokaal produceren. Voor onze sector hoeft dat niet negatief te zijn, sterker nog, hiermee kunnen we als jachtbouwland ons voordeel doen. In ons kleine landje zijn de aanvoerlijnen kort en de toeleveranciers en werven op korte afstand van elkaar gevestigd. Uitbesteden en inkopen dicht bij huis is relatief goedkoper geworden én minder risicovol dan wanneer je afhankelijk bent van lange aanvoerlijnen. Het is niet alleen efficiënt, overzichtelijker en goedkoper maar ook goed om onze ecologische voetafdruk een maatje kleiner te maken. Dat is nog eens winst. Daarmee gaat het vermeende nieuwe normaal weer terug in de tijd toen lokaal produceren de norm was. Vroeger was zo gek nog niet. Back to the future! 05 2023 | HISWA MAGAZINE 27
nieuws NIEUWSMENS&BEDRIJF Anna Müller nieuwe president Volvo Penta Anna Müller is benoemd tot President Volvo Penta en lid van het management van de Volvo Groep. Zij vervangt Heléne Mellquist. Anna Müller begon haar carrière bij de Volvo Group in 2014 bij de serviceorganisatie van Volvo Penta, waar ze zich bezighield met business development. In memoriam: Wouter van Dusseldorp Op 28 juli overleed Wouter van Dusseldorp. Wouter was docent aan de Enkhuizer Zeevaartschool en publiceerde wekelijks meerdere nieuwsbrieven met watersportnieuws. Van Dusseldorp werd 67 jaar. Heesen in zee met Finsulate Heesen Yachts uit Oss gaat samen werken met Finsulate. Dit bedrijf levert een alternatief voor de vaak giftige antifouling in de vorm van een dunne folie-laag met microvezeltechnologie. Heessen Yachts hecht veel belang aan duurzaamheid, milieuvriendelijke oplossingen en het verminderen van de impact van de pleziervaart op het eco systeem. Finsulate is volledig gifvrij en heeft bovendien een levensduur van acht tot tien jaar. Het 30 meter lange jacht My Amigo werd onlangs voorzien van de duurzame antifouling. www.heesenyachts.com Nieuwe sales manager bij Vetus Vetus benoemde Eva Aresté tot Sales Manager voor Spanje en Portugal. Eva werkt sinds 2019 bij Vetus en wordt verantwoordelijk voor de verkoop van elektrische aandrijfsystemen, interne dieselverbrandingsmotoren en gensets. Joe Lynch nieuwe voorzitter ICOMIA Joe Lynch is de nieuwe CEO van ICOMIA, de internationale koepel van watersportbrancheorganisaties. HISWARECRON is hierbij aangesloten en neemt deel aan verschillende ICOMIAcommissies. Witsen nieuwe dealer voor Fiart Mare Het Italiaanse Fiart Mare, bekend van de Seawalker-lijn van luxe motorboten in de range van 35 tot 60 voet, wordt in de Benelux exclusief vertegenwoordigd door Witsen Marine. De samenwerking met Fiart Mare sluit naadloos aan bij de visie en het streven naar kwaliteit van Witsen Marine. Als gevolg van dit partnerschap biedt Witsen Marine een breed scala aan Fiart Mare-modellen aan, waaronder de Seawalker 35, Seawalker 39, Seawalker 43 en het nieuwe vlaggenschip, de P54. Deze modellen belichamen het vakmanschap, de stijl en de innovaties waar Fiart Mare om bekend staat. www.witsenmarine.nl 28 HISWA MAGAZINE | 05 2023
Molabo vertegenwoordigd door ASA Boot Electro De nieuwe distributeur voor Molabo elektrische bootmotoren op de Nederlandse en Belgische markt is ASA Boot Electro. Molabo is een Duitse fabrikant van elektromotoren en de systeemoplossingen die daarbij komen kijken. Het binnenboordsysteem van het bedrijf biedt bijvoorbeeld een reeks componenten, waaronder de Aries i50. ASA Boot Electro is expert op het gebied van elektrische boordsystemen en dus zeer geschikt om de producten van Molabo te vertegenwoordigen. www.asabootelectro.nl Terugroepactie Raymarine Raymarine is genoodzaakt een aantal stuurautomatensystemen terug te roepen. De ACU-150- en ACU-400units, geproduceerd tussen juni en juli 2022, zijn uitgerust met een aandrijfcomponent met onjuiste specificaties. Door de fout weigeren de stuurautomaten mogelijk om naar een kant sturen sturen helemaal niet meer. De terugroepactie heeft alleen betrekking op een kleine range aantal serienummers. D zijn te vinden op de site van Raymarine. www.raymarine.nl uli - s. man - een D ne. Brunswick acquireert Fliteboard Multinational Brunswick Corporation nam het Australische bedrijf Fliteboard over. Fliteboard is bekend van het elektrisch aangedreven surfboard met een draagvleugel. Het bedrijf is toonaangevend in de e-foilingtechnologie. Fliteboard gaat opereren als een bedrijf binnen Mercury Marine. www.fliteboard.com Samenwerking pontonfabrikant ICMS en Living Seawalls De Ierse pontonfabrikant Inland and Coastal Marina Systems (ICMS) tekende een overeenkomst met Living Seawalls. In samenwerking met het Reef Design Lab ontwerpt ICMS panelen die een natuurlijke oever nabootsten. ICMS gaat de betonnen habitatpanelen van Living Seawalls vervaardigen in de vestiging in het Ierse Banagher. Daarbij maakt het bedrijf gebruik van afvalmateriaal uit het productieproces van drijvende betonnen golfbrekers en pontons. www.inlandandcoastal.com Winnaars Boot van het Jaar 2023 Tijdens de afgelopen HISWA te water in de Bataviahaven van Lelystad werden traditiegetrouw de prijzen van de Boot van het Jaar-verkiezingen uitgereikt. Dit jaar selecteerde de jury van watersportprofessionals prijswinnaars in vijf categorieën. Oeuvre Award De Oeuvre Award ging naar zeezeiler, wedstrijdzeiler en grootmeester van het jachtontwerp Gerard Dijkstra. Start-up Award Watt Boats, bestaande uit een kleine club studenten dat tijdens hun nautische opleiding aan de IVA Business School, won de Start-up Award. Watt Boats wil oude afgeschreven reddingsboten opknappen en van een elektrische aandrijving voorzien. Sloepen & Tenders Innovatie Award De Woodler 28 met een innovatieve constructie en een buitengewoon geslaagd snelvarend concept werd de winnaar van de Sloepen en Tenders Innovatieprijs. Motorboot Innovatie Award De jury koos de Super Lauwersmeer SLX 54 uit als winnaar van de Motorboot van het Jaar Innovatieprijs. Zeilboot Innovatie Award De Saffier Se 24 Lite blonk uit in alle aspecten en verdiende daarmee de Zeilboot van het Jaar Innovatieprijs. www.bootvanhetjaar.nu Sailmon overgenomen Sailmon, bekend van de revolutionaire mast-displays voor wedstrijdschepen, is overgenomen door de North Technology Group, een wereldwijde leider in zeiltechnologie en -innovatie. Met deze strategische toevoeging toont de North Technology Group, waar North Sails ook onder valt, haar interesse in innovatie in de zeilindustrie. www.sailmon.com 05 2023 | HISWA MAGAZINE 29
Ontwikkelpartner gezocht voor watersportservices in Maasplassen Limburg De gemeente Maasgouw ontwikkelt samen met ondernemers de Nautische Boulevard in Wessem, de one-stop-shop voor pleziervaart en service in de Limburgse Maasplassen. In deze ontwikkeling komt een unieke bouwlocatie beschikbaar die de schakel vormt tussen de historische kern, de toeristische Maasboulevard en het cluster van servicebedrijven. De gemeente Maasgouw zoekt een ontwikkelpartner voor deze toplocatie. Samen Regio met 8000 jachten Land en water programma Service, showroom, ambacht, winkel, horeca Meer informatie: www.gemeentemaasgouw.nl/nautischeboulevard Grote Duitse markt dichtbij voor het beste plan MaasplassenLimburg Ca. 5000 m2 ruimte om te bebouwen In het hart van groot watersportgebied! Meet us at METS booth 05.764 De keuze van professionals www.roodberg.com The Original
nieuws NIEUWSINNOVATIE Motoren Yanmar nu ook op HVO-brandstof Een ruime selectie Yanmar-motoren is klaar voor het gebruik van de koolstofarme paraffinebrandstof Hydrotreated Vegetable Oil (HVO). Floris Lettinga, Directeur Verkoop en Marketing van Yanmar Marine International: “HVO en andere alternatieve brandstoffen zijn een belangrijke stap in onze Energy Transitionstrategie.” Het gaat om de volgende motoren: 1GM, YM Series, JH Series, 4LH HTP, 4LH DTP, 4LH STP en 6LY, 6LF en 6LT series. HVO of blauwe diesel is bij steeds meer jachthavens verkrijgbaar. www.yanmar.com Eerste Nederlandse foiling motorboot De Edorado 8S Launch Edition(8,28 meter lang en 2,55 meter breed) is de eerste elektrisch aangedreven draagvleugelboot van de Nederlandse fabrikant Edorado. Op het Yachting Festival in Cannes werd de 8S aan het publiek gepresenteerd. De 8S heeft twee motoren van 50 kW die goed zijn voor een snelheid van 38 knopen. De hoek van de foils wordt tijdens het varen constant aangepast. Het Edorado Collision Impact Safety System (CISS) beschermt de robuuste verticale steunen (struts) tegen botsingen met drijvende voorwerpen. www.edoradomarine.com Data verzamelen met Klimaatneutraal op wereldreis Het Britse Archipelago komt met een aluminium expeditiecatamaran op bio-methanol. De werf bouwt motorcatamarans in de range van 40 tot 80 voet. De nieuwste Archipelago is de zero.63, die geheel op bio-methanol zal varen. Het grote voordeel ten opzichte van de elektrische voorstuwing is de veel grotere range; op volle tanks heeft de Archipelago zero.63 een bereik van 4000 nautische mijl. Methanol wordt gemaakt van CO2 www.archipelago-yachts.co.uk en kan klimaatneutraal worden geproduceerd. Er is wel meer van nodig, methanol levert de helft van de energie die diesel kan leveren. c.technology Torqeedo en c.technology bundelen hun krachten en presenteren een nieuw softwaresysteem. Toqeedo is marktleider op het gebied van elektrische voorstuwing op het water en c.technology levert geavanceerde SaaS-cloudinfrastructuur voor powersportvoertuigen. Saas staat voor Software as a Sevice, programma’s die je draait vanaf een server in plaats vanaf je computer. Het toepassen van dergelijke cloudtechnologie op elektrische vaar producten is een nieuwe mijlpaal voor Torqeedo. Het systeem verzamelt systeeminformatie die gebruikt kan worden om service en onderhoud te verbeteren. www.torqeedo.com Raymarine en Avikus onthullen NeuBoat Dock NeuBoat Dock is een innovatief systeem met zes camera’s die een 360-graden vogelvluchtperspectief van de boot bieden. De beelden worden getoond op een Axiom-kaartplotter en helpen bij manoeuvreren in krappe ruimten en bij het aanleggen. NeuBoat Dock is gebaseerd op de geavanceerde autonome vaartuigtechnologie van Avikus. Het systeem is makkelijk te integreren. Kalibratie is eenvoudig is en kan worden uitgevoerd door de installateur met de mogelijkheid van assistentie op afstand door het Raymarine-team. www.raymarine.com 05 2023 | HISWA MAGAZINE 31
nieuws NIEUWSINNOVATIE Ook amfibische boot elektrisch Ook het Franse TringaBoat gaat mee in de elektrificatiegolf. Hoewel de T650 zelf op het water nog vaart op fossiele brandstoffen bewegen de nieuwe modellen zich op het land elektrisch. TingaBoat bouwt amfibische boten, schepen met uitklapbare wielen die zelf vanuit het water naar hun parkeerplaats kunnen rijden. De eTringa-lijn doet dat nu elektrisch wat het een stuk rustiger en milieuvriendelijker maakt. Range anxiety hoeft de schipper/chauffeur niet te hebben, de T650 rijdt zelfstandig maar liefst 10 kilometer. De maximumsnelheid op land is 16 kilomeer per uur. De eTringa is in Frankrijk toegestaan op de weg met een rijbewijs B. www.tringaboat.fr Langverwachte nieuwe Avator buitenboordmotoren Mercury Marine lanceerde de elektrische buitenboordmotoren Avator 20e en 35e. De nieuwe modellen zijn verbeterd op het gebied van prestaties, oplaadgemak en connectiviteit. Het vermogen van de Avator 20e is 2200 W, de 35e is uitPredictWind gaat AI-polairen maken PredictWind komt met de verbeterde DataHub 2.0, een smart apparaatje dat bootdata zoals de gps-gegevens opslaat en naar de wal verstuurt. Door real time zeildata te combineren met de voorspelde wind- en zeestaat en zaken als rompvorm en zeilvoering, P a w s kan PredictWind de prestaties van de boot nauwkeurig voorspellen. Dit resulteert in zogenaamde polaire grafieken. Deze schema’s kunnen weer helpen bij de routering (weather-routing). Kunstmatige intelligentie (AI) zal de polairen nog versterken. www.predictwind.com gerust met een 3700 W elektromotor. Levert het kleine model een vergelijkbare acceleratie als een 5pk FourStroke buitenboordmotor, de 35 is vergelijkbaar met een Mercury 9,9pk FourStroke. Er kunnen tot vier stuks van de nieuwe Mercury-accu’s worden aangesloten. Deze 2300Wh lithium-ion accu is ontwikkeld in samenwerking met Mastervolt van de Navico Group. Op elke Avator 20e - en 35e is de Mercury SmartCraft Connect-module geïnstalleerd. Hiermee kan de booteigenaar de buitenboordmotor draadloos verbinden met de Mercury Marine-app. www.mercurymarine.com HP Watermakers zet nieuwe standaard Het Italiaanse HP Watermakers bouwde een nieuw model in de lijn van bestaande ontziltingsapparaten, de SCA 500. De naam geeft meteen aan wat de capaciteit is van de nieuwe watermaker, deze levert 500 liter schoon water per uur, tegen een verbruik van 3 kW. Volgens de fabrikant is het verbruik van de nieuwste watermaker de helft van wat concurrenten kunnen leveren. Goed nieuws want op zee telt iedere kilowatt. www.hpwatermaker.it Raymarine bedient prestatiegerichte zeilers Raymarine zet maar liefst drie stappen voor zeilers die iets meer willen. De elektronicafabrikant lanceert de Alpha Series-display, nieuwe Smart Wind-technologie en prestatiegerichte upgrades van het LightHouse-besturingssysteem voor Axiom-kaartplotters. Daarmee brengt Raymarine naar eigen zeggen beslissingsonder steuning voor recreatieve zeilers en clubracers op expertniveau. De windsensors zijn intelligent en zelfkali brerend. www.raymarine.com Steiner-verrekijker verbeterd Steiner, een Duitse producent van verrekijkers en telescopen, verbeterde het topmodel in de nautische Commander-serie. Zo is de behuizing opnieuw ontworpen waardoor die beter in de hand ligt. De verrekijker is gemaakt van glasvezelversterkt polycarbonaat en aluminium en is daardoor nog lichter. Maar de grootste verbetering zit hem in een groter gezichtsveld en nog scherpere optiek. Op een afstand van 1.000 meter heeft de Commander nu een zichtveld van 140 meter, bij model Navigator is dat 128 meter. www.steiner.de 32 HISWA MAGAZINE | 05 2023
HISWA-RECRON Business Club HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS In de rubriek HRBC Nieuws lees je nieuws van de leden van de HISWA-RECRON Business Club. Wil je ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Check voor gezondheid medewerkers Gezonde, vitale en gemotiveerde werknemers zijn de motor van een succesvol bedrijf. Speciaal voor leden biedt ArboNed (HISWARECRON TOP Supplier) in nauwe samenwerking met HISWARECRON een gezondheidscheck afgestemd op de werkzaamheden in de watersport- en recreatiebranche: het PMO HISWA-RECRON. PMO staat voor Preventief Medisch Onderzoek. De online vragenlijst kan worden aangevuld met fysieke onderzoeken en geven jouw medewerkers inzicht in hun mentale en fysieke gezondheid. Zo weten zij wat ze kunnen doen om hun gezondheid te verbeteren. Als lid kun je het PMO HISWA-RECRON nu online afsluiten tegen een vaste prijs. www.arboned.nl/pmo-hiswa Partner gezocht voor nautische boulevard De gemeente Maasgouw ontwikkelt samen met ondernemers de Nautische Boulevard in Wessem. De ambitie is om dit gebied te transformeren tot een cluster van watersportservicebedrijven in het Maasplassengebied. Hier liggen, op korte afstand van het Duitse Ruhrgebiet, ruim 8.000 boten in jachthavens. De gemeente zoekt nu een ontwikkelpartner voor de zichtlocatie, op het scharnierpunt van dorpskern, water en bedrijvigheid. Er is ruimte voor circa 5.000 m2 bebouwing direct aan het water voor functies als showroom, verhuur, werkplaats, ondersteunende horeca en detailhandel, specialistische service en reparatie. Rob Vrolijks (HISWA-RECRON TOP Supplier) begeleidt de gemeente tijdens de partnerselectie. Kandidaten worden uitgenodigd om met ideeën te komen. De gemeente gaat uiteindelijk in zee met de partner die het beste plan heeft. www.vrolijks.nl Solvos4 wordt Solvos4Leisure Solvos4 B.V. (HISWA-RECRON TOP Supplier) gaat vanaf nu verder onder de naam Solvos4Leisure B.V. Deze naamswijziging weerspiegelt de groeiende toewijding en specialisatie binnen de leisuresector. Solvos4Leisure biedt hoogwaardige oplossingen op het gebied van koeling, verwarming en energieopslag. Vanaf 1 november 2023 kunnen leden van HISWA-RECRON bij Solvos4Leisure terecht voor airconditioners, zonnepanelen, pelletkachels en energie-opslag. www.solvos4.com 05 2023 | HISWA MAGAZINE 33
vrijheid en comfort Geniet van Dankzij de innovatieve Webasto marine oplossingen. Verwarming - Airconditioning - Boilers Koelkasten - Schuifdaken & Shading webasto-marine.nl
MAAK JOUW HAVEN SLIMMER Stap aan boord van de toekomst van jachthavens met Seijsener! Wij zijn de pioniers in het transformeren van traditionele jachthavens in slimme, geavanceerde havens voor watersportliefhebbers. Kijk op seijsener.com Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
1 Online Touch