0

DER FREISCHÜTZ von Weber #duivelspact #voormij

2 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

INHOUDSOPGAVE 4 Introductie Cast & crew Scenografie De repetities in beeld 'Der Freischütz' van • • • Cast & crew Educatieprogramma Achter de schermen De voorstelling in beeld Het vrijschot Volg de voorstelling aan de hand van het tijdschema Graag tot een volgende keer 22 24 26 34 42 3 6 8 10 16 Sybrand van der Werf Jesse Passenier

DER FREISCHÜTZ VON WEBER

INTRODUCTIE DER FREISCHÜTZ VON WEBER Op de vooravond van het proefschot, waar hij met een welgemikt schot de hand van zijn geliefde Agathe moet winnen, besluit Max het lot een handje te helpen om het huwelijk veilig te stellen. Met de sinistere Kaspar daalt hij af in de Wolfskloof om daar met hulp van Samiel (alias de duivel) zeven magische 'vrijkogels' te gieten die nooit hun doel missen. Voor het beslissende schot ligt de laatste kogel in zijn geweer. Wat Max niet weet, is dat de duivel deze zevende kogel kan laten gaan waar hij wil… Vandaag de dag lijkt geluk niet meer iets te zijn wat je overkomt, maar iets waar je recht op hebt. We kunnen alles krijgen, kopen, bestellen, laten bezorgen of vervangen. En op het moment dat iets níet kan, raken we ontwricht. Dat past niet in het plaatje van de maakbare werkelijkheid: als voorbeeld mag de huidige pandemie wel tellen. En dan wordt, net als Max doet in de opera, gepakt (#duivelspact) waar we denken recht op te hebben (#voormij). Vaak ten koste van anderen.. “ Schaff mir so eine Kugel OPERA IN DE LIMBURGSE NATUUR Opera Compact en Het Productiehuis Valkenburg slaan de handen ineen om in de zomer van 2022 op maar liefst vier verschillende unieke openluchtlocaties in Limburg 'Der Freischütz' van Carl Maria von Weber te brengen in een gloednieuwe, hedendaagse maar romantische bewerking van jazz-componist Jesse Passenier. Bijzonder is ook de deelname van lokale schutterijen: een productie waar traditie en avontuur een unieke mix vormen. Verder met internationale solisten én topzangers uit eigen regio, koor, professioneel blaasorkest onder leiding van operaspecialist Enrico Delamboye; alles feeëriek vormgegeven in de natuur. SPEELLIJST • 19 augustus 2022 Openluchttheater Valkenburg • 20 augustus 2022 Openluchttheater Valkenburg • 26 augustus 2022 Openluchttheater Brunssum • 27 augustus 2022 Openluchttheater Thorn • 3 september 2022 Kasteel Montfort 5

DER FREISCHÜTZ VON WEBER

CAST & CREW OPERA COMPACT Artistiek leider Zakelijk leider Sybrand van der Werf Fenna Ograjensek HET PRODUCTIEHUIS VALKENBURG Voorzitter Artistiek advies Secretaris ARTISTIEK TEAM Dirigent Regisseur Orkestratie Kostuumontwerp Visagie Productieleider Repetitor Assistent dirigent Koordirigent Techniek Grafische vormgeving Fotografie CAST Agathe Ännchen Max Kaspar Samiel Math. Stroes Jos Frusch Math Cremers Enrico Delamboye Sybrand van der Werf Jesse Passenier Sanne Puijk Yvonne Duut, Myra Pesch Math. Stroes Robert Weirauch Bart Partouns Jacqueline Nelissen Rob Debets & Aron Reihs Judith Eurlings Sanne Linssen Fenna Ograjensek Bibi Ortjens Pascal Pittie Thomas Bonni Ger Koopmans MET DANK AAN Stalhouderij La Calèche (Stefan Christoffels) Frank Steijns, Harmonie Concordia Margraten Ananda Puijk, Jarg de Boer/Anta, Jef Raike, Truuk van Weggewaes ORKEST SOUTHERN BRASS Patrick Spelthaen Nando van Westrienen Cleo Simons Sandor Hendriks Joost Smeets trompet 1 trompet 2 hoorn trombone tuba CONSERVATORIUM MAASTRICHT EN TILBURG Willy Bessems Coach Camiel Lemmens Meritxell Garrido Pavia Tobias van Dongen Natasha Dryden hoorn 1 hoorn 2 hoorn 3 hoorn 4 MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR Provincie Limburg, Stichting Kanunnik Salden, Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting FSI, Elisabeth Strouven Fonds MOSA SAXOFOON KWARTET Sanne Mestrom Jos Dobbelstein Greetje Pletzers Richard Alberts Angélique van Duurling Lisa Blok Stefan Castro sopraan sax alt sax tenor sax bariton sax piccolo/dwarsfluit contrabas slagwerk SCHUTTERIJEN Schutterij Jonge en Oude Nobele Valkenburg (19 en 20 aug) Schutterij St. Hubertus Ubachsberg (19 en 20 aug) Kon. Schutterij St. Sebastianus Voerendaal (19 en 20 aug) Schutterij St. Gregorius de Grote Brunssum (26 aug) Schutterij St. Joris Wessem (27 aug) Schutterij St. Urbanus Montfort (3 sept) KOORLEDEN Romy Lutgens Emma de Wijs Lennie Ouwens Suzanne Mooi Gaby Lutgens Tjitske Bakker Ilse Hessels Marjolein Wassenberg Corien Rebel Sandra Schiffelers Danny Sweelsen Francis Aussems Chris Kuijpers Maurice Cremers Pierre Simons Lucas Blommers Martin van Es Maurice WIddershoven Ron Königs Patrick Schepers Frans Bastiaens 7

SCENOGRAFIE KOSTUUMONTWERP "Voor de productie van de Freischutz ging mijn oog en gedachten gelijk richting een theatrale vormgeving in een folkloristische en ambachtelijke stijl. Iets dat we binnen de huidige consumptie maatschappij niet meer gewend zijn. Met één druk op de knop is alles te krijgen binnen vrijwel een dag. Zonder überhaupt na te denken over hoe deze producten tot stand zijn gekomen, snel, goedkoop en meestal onder erbarmelijke omstandigheden gemaakt. Hier worden dan de ogen voor gesloten, want je wilt uiteindelijk toch dat ene moment in dat kledingstuk pronken. Dat is in de Freischutz zeker niet van toepassing, alles is met de hand gemaakt, van breien, naaien tot broderie. Een genot om te doen met ook hulp van dierbare assistentes die in hun vak prachtig werk hebben verricht. Zodra je het atelier binnenstapt kom je in de wereld van de ambacht in zijn vele vormen. De uren tellen hier niet meer, enkel de draad die voortborduurt tot het uiteindelijke kostuum en beeld. Met grote dank aan de makers van de kostuums: Merijn Smals, Noa Nacken, Marie-Thérèse Honée en Roos Rulkens." Sanne Puijk DER FREISCHÜTZ VON WEBER

10 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

12 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

14 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

'DER FREISCHÜTZ' VAN SYBRAND VAN DER WERF De welvaart van de afgelopen halve eeuw heeft ons enorm veel goeds gebracht. Op gebied van bijvoorbeeld gezondheidszorg en dagelijkse levensomstandigheden is ons leven onvergelijkbaar veel beter dan twee generaties geleden: onze grootouders zouden met ongeloof gereageerd hebben op gentherapie en verse sperzieboontjes in hartje winter. We zijn intussen gewend geraakt aan het feit dat alles kan: vroeger werden sokken gestopt, nu kopen we vijf nieuw paar voor een spotprijs en niemand kijkt er meer van op als je vier keer per jaar op vakantie gaat, waar het eerder één keer in de vier jaar was. Dit is geen 'vroeger was alles beter'- verhaal, maar de welvaart is wel gepaard gegaan met een mentaliteitsverandering: alles is maakbaar, alles kan en het lijkt intussen alsof we recht op geluk hebben, op 'instant satisfaction' en verse sperzieboontjes in hartje winter. En als je accepteert dat daar consequenties aan verbonden zijn, kán het inderdaad ook: dat is ons moderne duivelspact. Je accepteert in de kleine lettertjes van het welvaartscontract vervuiling, uitbuiting, klimaatverandering, stikstofoverschotten, enzovoort, enzovoort. De afgelopen jaren zijn we ons meer en meer bewust aan het worden van deze keerzijde van onze welvaart. Daarin is onze tijd bijna het omgekeerde van de tijd waarin 'Der Freischütz' ontstond: Europa kon na de oorlogen van Napoleon eindelijk weer ademhalen. Logisch dat de naïeve Max, die zich door de duivel voor zijn karretje laat spannen, in deze tijd toch nog een tweede kans krijgt. Alles kan! In onze versie pakt de ontknoping anders uit: mét Max zullen wij zelf de consequenties onder ogen moeten zien van de keuzes die we maken. Alles is maakbaar, zegt het duivelspact, als je maar de consequenties accepteert. In deze enscenering zult u verschillende onderdelen zien die zich afzetten tegen de maakbaarheid van onze samenleving, actief of passief. Tradities, zoals de deelnemende schutterijen of de manier waarop de kostuums met de hand gemaakt zijn, verbinden ons met een tijd waarin niet alles vanzelfsprekend was. De openluchttheaters zijn unieke plekken waar de natuurlijke omgeving een grote rol speelt: geen gecontroleerde theateromgeving, maar plaatsen vol verrassingen. Net zoals een maatpak (in contrast met massaconfectie) is elke voorstelling weer anders en moeten de uitvoerders met andere, soms onberekenbare elementen rekening houden. Maar dat levert ook de mooiste momenten op, zodat onze ode aan aandacht en vertrouwen als tegenkracht tegen 'instant satisfaction' een mooi podium voor u zal vinden. Sybrand van der Werf “ Alles is maakbaar, zegt het duivelspact, als je maar de consequenties accepteert 17

'DER FREISCHÜTZ' VAN JESSE PASSENIER Jesse Passenier is een Nederlandse componist, die in zijn werk principes uit jazz en klassiek verenigt, de periferieën van beide stromingen verkent en de diepte en mogelijkheden van harmonie uitdaagt. Hij is de winnaar van de Rogier van Otterloo Award 2017; blijk van erkenning voor zijn succes in het samenbrengen van genres in cross-overs, het leiden van zijn eigen orkest en zijn vaardigheid in orkestraal schrijven. “De opdracht was om een verkorte versie van Der Freischütz te arrangeren voor een nieuwe bezetting, zodat de muziek meer in het hier en nu terecht komt. Samen met Enrico Delamboye en Sybrand van der Werf heb ik allereerst naar een bezetting gezocht om Der Freischütz in een nieuwe jas te steken die past. We kozen voor nogal een ommezwaai, en ruilden de romantische strijkers in voor vooral blazers. Een flink klankverschil, maar die wending is wel heel passend hier in Limburg, te midden van de sterke harmonieorkest - en fanfaretraditie. Het is een orkest, bestaande uit orkestjes geworden. Zo zit er een saxofoonkwartet in verscholen, maar ook een koperkwintet en los daarvan nog een hoornsectie. Met een contrabas vinden we de diepte, de fluit of piccolo breidt de bovenkant mooi uit en de percussie maakt het geheel af. Die verschillende groepjes binnen het ensemble heb ik speels ingezet, zodat ze een eigen identiteit krijgen binnen de opera. Soms heeft zo’n groep even een eigen laagje te spelen, en soms spelen ze zelfs even iets alleen. Verder heb ik von Weber willen bewaren, maar wel hier en daar wat wranger willen brengen dan in de oorspronkelijke compositie. Ik zocht naar sterke verwantschap maar meer naar onze huidige tijd toegetrokken. Als je naar de voorstelling komt, en je kent de opera, dan kun je ervan op aan dat je Der Freischütz herkent. Wel klinkt het verrassend anders, maar op een subtiele manier. Er is een soort vleugje wat je neus oppikt, maar als je een slok neemt, mengt het als een prettige smaak waarvan je heerlijk kan blijven genieten. Er zit wat meer spanning in de dramatiek van de muziek en de kleuren zijn wat veelzijdiger en complexer. Maar toch blijft het in de basis ongewijzigd. ‘Onze maakbare maatschappij’ is voor mij een heel herkenbaar thema. We realiseren ons niet hoe kwetsbaar onze gemakken zijn – onze voorrechten – want rechten bestaan in werkelijkheid niet. Ook die zijn gemaakt, maakbaar en helaas ook afbreekbaar. Ik denk dat onze versie van deze opera de ontwrichting mooi weergeeft. En eigenlijk hoop ik dat dit soort confrontatie ertoe leidt dat we weer meer begrip voor elkaar voelen en elkaar meer gaan zien en zelfs helpen, terwijl we ook leren onszelf altijd als eerste in bescherming te moeten nemen.” Jesse Passenier “ Ik denk dat onze versie van deze opera de ontwrichting mooi weergeeft 19

'DER FREISCHÜTZ' VAN CAST & CREW GER KOOPMANS "- Kamerlid zijn is geen recht maar een voorrecht - heb ik ooit op een koperen plaatje laten graveren voor een houten bank in de Tweede Kamer. Loyaliteit aan de goede zaak. De rol van de duivel is juist het omgekeerde spelen. Alles doen om slechts je eigen doel te bereiken. Deze tegenstelling, de betrokkenheid van de schutterswereld én het meemaken van alle aspecten van voorbereiding en uitvoering maakten dat ik als oud-gedeputeerde voor cultuur geen seconde hoefde na te denken om met Opera Compact in Der Freischütz mee te doen." ENRICO DELAMBOYE "Graag wil ik dat de mensen van deze productie meenemen, dat wij in onze provincie ook met compacte middelen en tegen nog steeds zeer betaalbare prijzen, eerlijke opera op hoog niveau kunnen maken. Het was al vóór lente 2020 niet echt makkelijk in de cultuursector, maar ik hoop dat wij algemeen vanuit onze bijdrage in de kunsten de mensheid kunnen laten beseffen, dat je voor dit soort gelegenheden je on-demand levensstijl toch even moet opgeven en je over bepaalde gezondheids- en toekomstangsten moet durven heen zetten! Be different, be without fear! Voor dit soort gebeurtenissen kom je met een bepaald gezelschap in een bepaalde ruimte samen en beleef je daar iets simultaan, dat ook alleen maar DAAR te beleven valt. Heerlijk toch? Dat moet gekoesterd worden en redt ons misschien voor de algehele individualisering en de verdere perspectiefloze onzekerheid van de maatschappij!" PASCAL PITTIE "Max is een jager die een schietwedstrijd moet winnen om met zijn Agathe te mogen trouwen. Het thema geluk komt in deze rol heel erg naar voren. Echter probeert Max zijn geluk te kopen, door een pact met de duivel te sluiten. Door zijn geluk op deze manier te kopen, zet hij het leven van zijn eigen "ware" geluk (Agathe) op het spel. Zo zie je maar dat je geluk niet kunt dwingen, hoe meer je vindt dat je er recht op hebt, des te groter de teleurstelling zal zijn.... geluk is iets om te delen en niet om te eisen. Geluk kan men niet afdwingen." 20 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

FENNA OGRAJENSEK "In de 21e eeuw, als moderne vrouw, is het best een uitdaging om invulling te geven aan een vrouw als Agathe. Ik wil haar niet alleen maar neerzetten als godvrezende, bescheiden vrouw, maar als een vrouw die weet hoe de wereld op dat moment in elkaar zit, best al eens iets heeft meegemaakt en daar haar weg in zoekt. Qua muziek is het natuurlijk puur genieten! De muziek van Weber is prachtig, maar de harmonische twist die Jesse Passenier eraan geeft, is voor mij net wat het spannend, opwindend en van nu maakt. Ik ben heel benieuwd wat iedereen ervan gaat vinden!!!" THOMAS BONNI "We weten, dat mensen, die in hun leven een geweldservaring hebben gehad, als slachtoffer of als dader, door het trauma dat ze met zich meedragen, het vaak moeilijk vinden om een ‚normaal‘ leven te leiden. Ze kunnen hun rol van slachtoffer of van dader niet te boven komen, maar blijven in die emotie gevangen. Kaspar probeert door magie de mensen in zijn omgeving te overheersen. In onze tijd moeten we de pijnlijke conclusie trekken dat we, bewust of onbewust, op dezelfde plek staan als Kaspar. De druk neemt toe. De politieke situatie verandert enorm als gevolg van de ontwikkelingen in Oekraïne. Samenlevingen komen onder druk te staan door de schaarste aan grondstoffen en bronnen, met name energie. De constructie stort in; het resultaat van de politiek van alle partijen in de afgelopen jaren. Tegelijkertijd weten we dat ons economisch systeem al heel lang de basis van ons bestaan bedreigt. Maar net zoals Kaspar volhardt in magie, hebben we onze technieken niet fundamenteel veranderd. In dat opzicht is Kaspar een prototype van de man van onze tijd. De oorzaak van zijn conflict en dat van ons is, is onze wil om te domineren, te profiteren van anderen, anderen uit te buiten. Met het oog op onze eigen eindigheid zouden we een andere uitdrukking van onszelf moeten vinden dan die van verbruik, kruistocht en 500 pk, vrij van hiërarchieën en afhankelijkheden die in het voordeel van weinigen en in het nadeel van de meesten zijn." BIBI ORTJENS "Ännchen, een meisje dat omgeven wordt door volwassenen die op het moment erg bevangen in het leven staan. Niet zo gek, voor een mens ligt het altijd op de loer bevangen te worden door angst en emotie of door grote thema’s als oorlog en klimaatcrisis. Soms voelt het alsof we in een onheilspellende introductie zitten van nog heel veel leed dat gaat komen. Het is heel belangrijk je verantwoording te nemen voor gezamenlijke problemen. Maar wat ook enorm belangrijk is, is om op momenten op de dag, iedere keer opnieuw, jezelf eraan te herinneren dat je moet accepteren dat alles altijd veranderend is. En alles in principe onzeker. Niemand weet wat gaat komen. Een persoonlijke onbevangenheid voelen, daar herinnert Ännchen mij aan en is denk ik een van de sleutels naar innerlijke vrede. Hier kunnen de andere personages in Der Freischütz ook nog iets van opsteken!" 21

1 2 3 4 5 6 7 8 9 22 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

EDUCATIEPROGRAMMA DER FREISCHÜTZ Opera Compact biedt jaarlijks flexibele educatietrajecten aan met veel ruimte voor eigen invulling, die gekoppeld zijn aan de productie van dat seizoen. Wij geloven in de ontmoeting tussen artiesten, docenten & jeugd en stellen daarbij onze thematiek centraal. Opera is onze manier om met publiek in contact te komen en in onze educatietrajecten passeert dit genre in al haar veelvormigheid de revue. In onze ontmoetingen maken we onderscheid tussen 'ERVAREN' (het bekijken / bezoeken van een voorstelling of repetitie), 'DENKEN' (verwerken wat er is gezien en de vraag stellen: "Wat heeft dat met mij te maken?") en 'DOEN' (zelf actief op kunstzinnige manier met de thema's aan de slag). Bij de openluchtvoorstelling Der Freischütz wordt in de omgeving van de speellocaties een gratis lesbrief voor de groepen 7 en 8 van de basisschool aangeboden plus de mogelijkheid voor deze kinderen om de voorstelling gratis te bezoeken in het theater in hun eigen omgeving. 45 scholen hebben de lesbrief direct ontvangen. Heeft u ook interesse in de lesbrief voor uw basisschool, dan kunt u deze hier downloaden. 23

SYBRAND VAN DER WERF & FENNA OGRAJENSEK Artistiek en zakelijk leider / Opera Compact BART PARTOUNS Assistent dirigent JACQUELINE NELISSEN Koordirigent ARON REIHS Techniek 24 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

TOBIAS VAN DONGEN Studenten Hoornkwartet SANNE MESTROM Sopraan saxofoon CLAAR VAN ERP Schutterij St. Hubertus Ubachsberg NOA NACKEN Assistent kostuumontwerp 25

26 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

28 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

30 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

32 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

HET VRIJSCHOT VOLG DE VOORSTELLING AAN DE HAND VAN HET TIJDSCHEMA 20:30 - OUVERTURE 20:36 - TEKSTSCENE MAX EN KASPAR MAX Ben ik soms blind? Ooit de beste schutter in de wijde omtrek en nu heb ik al vier weken niets thuisgebracht, KASPAR Geloof me, Max: je bent vervloekt. Je moet van die vloek af, anders raak je niks. MAX Onzin. Een vloek van de liefde… KASPAR Neem mijn raad aan: ga volgende vrijdag naar een kruisweg, trek met een bebloede laadstok een cirkel en roep driemaal de grote jager Samiel aan. MAX Ah, een uit de troepen van de duivel. Kaspar: het is onzin. Als ik morgen bij het proefschot mis krijg ik mijn bruid niet. KASPAR Het proefschot!! “De honden drijven een hert voort, waarop een man is vastgesnoerd. Een dappere schutter legt aan en wijdt zijn kogel aan de heilige engelen. Het hert stort neer, de arme man is ongedeerd…” MAX Ja Kaspar, ik ken de legende. KASPAR Maar jaloerse tongen beweerden dat het schot dankzij tovenarij lukte. De schutter had niet gemikt, maar een vrijkogel geladen. Ja, de Boze zaait altijd onkruid onder het koren. Niks meer dan natuurkrachten. MAX Ik moet er voor zorgen dan het schot lukt! KASPAR Wie op God vertrouwt, bouwt goed. Jaag de onzin uit je kop, neem een meisje en dans. 20:37 - WALS 20:39 - ARIA MAX MAX Nee, ik kan niet meer tegen de pijn; de angst ontneemt me elke hoop. Voor welke schuld moet ik betalen? Wat heeft mij aan het ongeluk gewijd? Ik trok met lichte tred door de bossen en de weides Alles wat ik in het vizier kreeg viel ten prooi aan mijn loop. ‘s-Avonds kwam ik thuis met een rijke buit. En alsof het over haar eigen geluk was verheugde zich Agathes liefdevolle blik. 34 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

MAX Heeft de hemel mij verlaten? Het inzicht haar blik afgewend? Word ik te grazen genomen? Ga ik aan het noodlot ten onder? Je moet ook meezingen! Op juffrouw Agathe! Nu is haar venster open en ze verwacht mijn voetstap. Ze is vast van vertrouwen: Max zal met goede voortekens komen. Als de bladeren ruisen denkt ze dat ik het ben. Ze springt op van vreugde en begroet slechts liefdevol het loof. Maar duistere krachten sluiten mij in. Vertwijfeling heeft me te pakken, spot foltert me. Oh, dringt dan geen straaltje door deze nacht? Heerst het blinde noodlot, leeft God niet meer? 20:45 - TEKSTSCENE MAX EN KASPAR KASPAR Daar ben je nog, kameraad! MAX Stond je me weer af te luisteren? KASPAR Is dat mijn dank? Mij viel een goede raad voor je in. Wat… bier? Dat is geen drank om de zorgen te vergeten. Wijn moeten we hebben! MAX Mijn hoofd is zonder dit al onrustig genoeg… KASPAR Dan heb je ook niet zoveel nodig! Op de boswachter! 20:46 - LIED KASPAR KASPAR Hier in dit aardse tranendal Zou het allemaal maar niets zijn Als de stok geen druiven droeg! Daarom vertrouw ik tot mijn laatste slok Op de buik van de god Bacchus. MAX Ben je gek? Die vogel zweeft ver boven schootsafstand. KASPAR Schiet! Prima geraakt. Die kun je laten opzetten voor je verzameling. Hier, als ereteken. MAX Waarmee heb je mijn geweer geladen? Wat was dat voor kogel? Droom ik? Kaspar? Ik breng je om! Wat was dat voor kogel? 35 KASPAR Ach, in het leger leer je dat soort dingen. MAX Agathe heeft gelijk als ze me voor jou waarschuwt. KASPAR Ach, de verloren Agathe… Neem mijn raad aan, je zou best eens geholpen kunnen worden. Er zijn natuurkrachten: in deze nacht kunnen grote dingen gebeuren… Daar. Zie je die vogel? Schiet! Een is een en drie is drie. Daarom moet ik nog twee dingen bij het druivensap toevoegen: Kaarten en dobbelen en een meisje met een ronde boezem Helpen het eeuwige leven een handje! Met jou valt ook niets te beginnen. Op Max! Zonder deze drieenheid is er geen plezier sinds de eerste zonde. Flessen zijn mijn ABC, dobbelstenen, kaarten en Kaatje mijn beeldbijbel. 20:48 - TEKSTSCENE MAX EN KASPAR MAX Smeerlap.

KASPAR Weet je echt niet wat een vrijkogel is? Een kogel die nooit mist? 20:51 - ARIA KASPAR KASPAR MAX Het schot was ongelooflijk… Heb je nog meer van zulke kogels? KASPAR Het was de laatste, het waren er precies genoeg. MAX Hoezo genoeg? KASPAR Omdat je ze in deze nacht kunt gieten! Max, kameraad! Precies in de nacht voor het proefschot waarmee jij je bruid kunt winnen, doet de natuur wat jij wilt. MAX Maak voor mij zo’n kogel. KASPAR Wees om middernacht in de Wolfskloof. Ik zal je met gieten helpen. MAX In de Wolfskloof?! Nee, ik waag mij niet in die Hellepoel. KASPAR Lafaard. Om Agathe te troosten probeer je het schot, om haar te krijgen ontbreekt het je aan moed? Dat meisje is gek op, kan zonder jou niet leven, ze gaat eraan kapot! En jij wordt door iedereen bespot, rondsluipen, misschien zul je uit wanhoop zelfs… MAX Bij Agathe’s leven, ik zal er zijn. 20:58 - TEKSTSCENE ÄNNCHEN & AGATHE KASPAR Zwijg tegen iedereen. Ik verwacht je. Klokslag twaalf. MAX Klokslag twaalf. ÄNNCHEN Zo zie ik je graag, Agathe. Nu ben je zoals ik later als bruid graag zou zijn. Zwijg. Zwijg, zodat niemand je kan waarschuwen. Het net van de Hel sluit zich rond je. Niets kan je redden van de diepe val, niks. Omring hem, jullie donkere geesten: Hij draagt reeds knarsend jullie kettingen. Triomf! Triomf! Triomf! De wraak gaat lukken! 20:54 - TEKSTSCENE ÄNNCHEN & AGATHE AGATHE Waar blijft Max toch? Het is hier zo stil en eenzaam… ÄNNCHEN Nou bedankt. Maar je had misschien een vrolijke vrijgezellenavond verwacht? 20:55 - ARIETTA ÄNNCHEN (& AGATHE) ÄNNCHEN Er komt een slanke jongeman aan, blond of met bruine lokken, Ai, daar kun je wel naar kijken… Je slaat je ogen als meisje neer, maar stiekem hef je weer je blik, ook als he niet mag van dat mijnheertje. En als de blikken zich kruisen is het ook niet erg. Je wordt toch niet direct verblind, ook al wordt je wat rood. Je kijkt eens wat heen en weer, totdat ook de mond het durft. Hij zucht: “mooiste”, zij zegt: “lieveling”. En snel is het bruid en bruidegom. Kom maar dichterbij, mensen, als je me met een krans wilt zien. Tjonge, dat is een aantrekkelijke bruid en de jongeman is niet minder mooi. 36 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

AGATHE Het is alsof ik een steen op mijn hart heb… AGATHE Niets geraakt? ÄNNCHEN Je trouwt morgen! Je moet angst gewoon uitlachen, dan vlucht ze. Schurk: verdedig je! Maar vechten is zwaar als je moe bent: laten we naar bed gaan. AGATHE Nee, niet voordat Max er is. ÄNNCHEN De liefde is een vloek! 20:59 - SCENE EN ARIA AGATHE AGATHE Wat? Houden mijn oren me voor de gek? Het klinkt als voetstappen… Daar uit het dennenbos komt iets tevoorschijn! Hij is het! De vlag van de liefde mag wapperen! Je meisje wacht nog in de nacht! Hij lijkt me nog niet te zien. God, als mijn ogen me niet bedriegen heeft hij een bloem op zijn hoed. Zeker, zeker, hij heeft goed geschoten: dat betekent geluk voor morgen. Oh zoete hoop, nieuwe moed! Alles in mij klopt en mijn hart gaat tekeer: Verrukt door het zoete gevoel voor hem. Had ik dat durven hopen: Het geluk is bij mijn liefste teruggekeerd. Morgen zal hij trouw overwinnen. Is het echt waar, geen illusie? Hemel, aanvaar de dank voor deze hoop! 21:02 - TEKSTSCENE ÄNNCHEN, AGATHE & MAX AGATHE Ben je daar eindelijk, Max. MAX Agathe. Ik moet snel weer weg. ÄNNCHEN Wat een gezelligheid! MAX Jawel, integendeel. Kijk: ik heb een enorme roofvogel uit de wolken neergehaald. AGATHE Zulke grote roofvogels hebben altijd iets griezeligs. ÄNNCHEN Oh, ik vind ze er altijd mooi uitzien. AGATHE Als je morgen bij het proefschot niet raakt word je mij en ik jou afgenomen. MAX Precies daarom moet ik weer weg. Ik heb… ik heb in de avondschemering een hert geschoten: een gigantisch beest. DIe moet ik nog binnen brengen anders stelen de boeren hem vannacht. AGATHE Waar ligt het hert? MAX Vrij ver.. diep in het bos… bij de Wolfskloof. 21:04 - TERZET ÄNNCHEN, AGATHE & MAX AGATHE Hoe? Wat? Vreselijk! In die enge kloof? ÄNNCHEN Men zegt dat de wilde jager daar rondwaart. Iedereen die hem hoort vlucht weg. MAX Mag er in het hart van een jager angst zijn? AGATHE Maar hij die God verzoekt, zondigt ook! MAX Ik ken de gruwelen die met middernacht in het bos zijn. 37

MAX Als de eiken door de storm suizen, de gaai krast en de uil zweeft. AGATHE Ik ben zo bang: blijf en ga niet zo snel weg. ÄNNCHEN Ze is zo bang: blijf en ga niet zo snel weg. MAX Mag er in het hart van een jager angst zijn? De maan straalt nog helder maar snel zal zij haar glans verliezen. ÄNNCHEN Ga je de hemel observeren? Dat zou nu niets voor mij zijn. AGATHE Doet mijn angst je niets MAX Mij roepen woord en plicht. SAMEN Vaarwel… MAX Ben je je verdenkingen nu vergeten? AGATHE Mijn hart voelt niets behalve beven. Neem mijn waarschuwing ter harte. ÄNNCHEN Zo is het jagersleven, nooit eens rust, Niet overdag, niet ‘s-nachts. AGATHE Wee mij, ik moet je laten gaan. Dank aan Agathe’s woord! MAX De maan zal snel verbleken. Mijn noodlot scheurt me hier vandaan. SAMIEL Wat wil hij? KASPAR Vrijkogels zijn het, waarop zijn hoop gevestigd is. Zes raken, zeven bedriegen. De zevende is voor jou! Verleng mijn termijn nog een keer: ik breng je verse buit. SAMIEL Zo zij het. Morgen hij of jij. KASPAR Prima bediend. Maar waar blijft Max? Zou hij zijn woord breken? ÄNNCHEN Kom, lieverd, kop op. Denk aan Agathe’s woord. 21:10 - IN DE WOLFSKLOOF ONZICHTBAREN De melk van de maan viel op het gras. Uhui! Het spinnenweb is met bloed bedauwd. Uhui! Nog voor de avond schemert… Uhui! … is ze dood, de lieve bruid. Uhui! Nog voor de nacht valt is het offer gebracht. Uhui! KASPAR Samiel! Samiel! Verschijn! Bij de schedel van de tovenaar! Samiel, verschijn! SAMIEL Wat? KASPAR Mijn termijn is bijna afgelopen… SAMIEL Morgen. KASPAR Ik breng je een nieuw slachtoffer. 38 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

MAX Ha! Hoe vreselijk gaapt de afgrond! Hoe vreselijk: mijn ogen lijken in een Hellepoel te kijken. Verderop pakken zich wolken samen. De maan verliest zijn schijnsel, Spookachtige nevelbeelden verrijzen, De stenen lijken te leven en hier… Hu! Vliegen nachtvogels de bosjes in. Grauw-rode, gescheurde twijgen Heffen naar mij een reuzenvuist. Nee, zelfs als het hart siddert: ik moet! Ik weersta alle angsten. KASPAR Kom je eindelijk, kameraad? Is het wel goed dat je me hier alleen laat? Zie je niet dat ik chagrijnig word? MAX Ik schoot een adelaar uit de hoge lucht. Ik kan niet terug: mijn noodlot roept. Agathe! Ze springt in de rivier. Naar beneden, naar beneden, ik moet. KASPAR Dat zou ik ook denken… MAX Hier ben ik. Wat moet ik doen? KASPAR Drink eerst maar eens. De lucht is koel en vochtig. Wil je zelf gieten? MAX Dat hadden we niet afgesproken! KASPAR Wat je ook hoort of ziet: blijf rustig! Eerst het lood. Wat gebroken glas van kerkvensters. Dat is makkelijk te vinden! Wat kwik. Drie kogels, die al eens getroffen hebben. Probatum Est! Jager, die waakt in het duister, Samiel, Samiel, hoor ons aan. Sta ons bij in deze nacht, Tot de toverij is volbracht. Zalf dit kostbare lood. Zegen het, 7, 3 en 9, Opdat de kogel goed is! Samiel, Samiel, kom tot ons! Een Twee Drie Vier Vijf Zes Zeven SAMIEL Hier ben ik! 21:25 - TEKSTSCENE ÄNNCHEN & AGATHE ÄNNCHEN Bruidstranen en ochtendregen zijn zo voorbij. En er was genoeg regen: ik dacht dat de storm me weg zou blazen! AGATHE En Max was met dit vreselijke weer in het woud… Ik had vannacht zo’n vreselijke droom. Ik was een witte duif en Max mikte op mij. Ik viel, de duif was weg, en een zwarte roofvogel baadde zich in het bloed. ÄNNCHEN De bruidsmeisjes! Zing voor de bruid! 21:26 - VOLKSLIED ÄNNCHEN We omwinden je met de bruidskleren van zijde. We voeren je naar spel en dans, naar geluk en liefdesvreugde. BRAUTSJUNGFERN Mooie groene krans, violenblauwe zijde! ÄNNCHEN Lavendel, mirte en tijm groeit in mijn tuintje. Wanneer komt mij lieveling, ik kan niet wachten! 39

BRAUTSJUNGFERN Mooie groene krans, violenblauwe zijde! MAX Ik heb nu nog maar eentje. Ik moest drie keer schieten om me te bewijzen. ÄNNCHEN Zeven jaar goud gesponnen voor de rok. Het hemdje is als van spinnenweb. En groen de krans voor de haren. BRAUTSJUNGFERN Mooie groene krans, violenblauwe zijde! ÄNNCHEN En toen de mooie lieveling kwam, waren de zeven jaar voorbij. En omdat het hart voor de liefste was, heeft zij de sluier gekregen. BRAUTSJUNGFERN Mooie groene krans, violenblauwe zijde! ÄNNCHEN En nu de sluier! Nog eens het einde! Brautsjungfern Mooie groene krans, violenblauwe… ÄNNCHEN Wat betekent dit? Wat moeten we nu? Een sluier moeten we hebben. Zing. Zing! BRAUTSJUNGFERN Mooie groene krans, violenblauwe zijde! 21:29 - TEKSTSCENE MAX & KASPAR KASPAR Een moordsvent! Drie schoten, drie stukken buit! Niemand van ons kan zo goed mikken, laat staan raken. Het rad van fortuin draait prima! MAX Heb je nog meer van die gelukskogels? Geef! KASPAR Drie voor mij, vier voor jou: broederlijk gedeeld. JAGERS Wat is er mooier dan het jagersgenot? Voor wie sprankelt de levensbeker zo vol? Om bij de klank van hoorns in het groen te liggen, het hert door veld en beemd te achtervolgen: Het is koninklijke vreugde, manlijk verlangen. Het sterkt het lichaam en kruidt het eten. Als wouden en rotsen ons omringen, Klinkt vrij en vrolijk de bokaal! Jo ho tra la la! Diana is zo slim de nacht de verlichten, Terwijl zij overdag in het donker ons koelt. Om de wolf en het everzwijn neer te halen die roofzuchtig de groene landen omwoelt. Het is koninklijke vreugde, manlijk verlangen. Het sterkt het lichaam en kruidt het eten. Als wouden en rotsen ons omringen, Klinkt vrij en vrolijk de bokaal! Jo ho tra la la! 21:03 - HET PROEFSCHOT ALLEN Het proefschot! KASPAR Ik heb twee eksters geschoten. MAX Geef mij je derde! KASPAR Nee. MAX Kaspar! Geef mij je derde! KASPAR Nee, zelfs al viel je voor mijn voeten neer. Een, twee, drie, vier, vijf, zes raken hun doel… 21:00 - JAGERSKOOR 40 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

KASPAR Kom op, kameraad! Nog zo’n schot als vanochtend je drie eersten en je bent binnen. De opdracht is eenvoudig. Zie je daar die duif? Schiet. MAX Nog een keer en dan nooit meer. AGATHE Schiet niet, Max, ik ben de duif! SAMIEL Wat komt zal, komt. 21:04 - FINALE ALLEN Zie, zie, hij raakte zijn eigen bruid! De jager komt ten val! We durven haast niet te kijken. Oh vreselijk noodlot, o gruwel! Onze harten beven, trillen… Is dit vreselijks echt gebeurd? Mijn oog durft haast niet te kijken wie het slachtoffer was… AGATHE Waar ben ik? Was het een droom? ÄNNCHEN Kom op! MAX Ze sterft! KASPAR Jij Samiel, al hier? Zo hield jij je belofte? Neem je buit, ik trotseer de ellende! MAX De hemel zij vervloekt! KASPAR Jij bent vervloekt! ALLEN Was dat zijn gebed bij de dood? MAX Heer, ik ben uw genade onwaardig. De angst voor de dood verleidde me. Uit wanhoop week ik van het recht pad af. De vier kogels die ik schoot waren Vrijkogels. Ik durf het niet me te beklagen, want ik was zwak, hoewel niet kwaadaardig, Zwak was ik. 21:39 - CAVATINA AGATHE Zelfs al verhullen de wolken haar, de zon blijft aan de hemel. Daar waakt het over de heilige wil, De wereld wordt niet door blind toeval geregeerd. Het oog, eeuwig rein en helder, neemt alles liefdevol waar. De vader zal ook voor mij zorgen, bekend met mijn hart als van een kind. En zelfs al was dit mijn laatste ochtend: dan roept hij mij vaderlijk als bruid. Zijn oog, eeuwig rein en helder, Neemt ook mij liefdevol waar. 41

GRAAG TOT EEN VOLGENDE KEER We hopen dat u genoten heeft van deze voorstelling en zien u graag terug! Opera Compact is een Limburgs operagezelschap dat in, met en vanuit de regio en haar culturele mogelijkheden werkt. Opera Compact staat voor kwalitatieve, benaderbare en toegankelijke producties, talentontwikkeling, jong publiek en cultuurparticipatie. Opera Compact richt zich op bijzondere locaties en zalen waar weinig opera wordt gespeeld. LA TRAVIATA In het najaar van 2023 is Opera Compact op een bijzondere locatie in Maastricht te vinden: we presenteren Verdi’s tijdloze classic 'la Traviata' in een intieme jazzband-bewerking van Marijn van Prooijen. Violetta (gezongen door Jessey-Joy Spronk) verliest haar geliefde Alfredo (waarvoor tenor Denzil Delaere terugkeert bij Opera Compact) omdat zij niet past in het door mannen gedomineerde maatschappijbeeld. De opera behoort tot de absolute top van het repertoire en de meeslepende versie van Opera Compact mag je niet missen! DE TOORN VAN BABEL Speciaal voor bedrijven en service-clubs maakt Opera Compact in seizoen 2023-24 de voorstelling 'De Toorn van Babel', waarin contact tussen culturen centraal staat: elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. Wij nodigen je uit om mee te doen met deze muzikale spraakverwarring tijdens een geheel op maat gesneden workshopprogramma: ideaal voor bedrijfstrainingen of teambuilding-sessies! Voor meer informatie: info@operacompact.nl OP DE HOOGTE BLIJVEN? Schrijf je via www.operacompact.com in voor onze nieuwsbrief! ON WEBER

COLOFON Concept Grafische vormgeving Eindredactie Fotografie Opera Compact Judith Eurlings Query Design Opera Compact Sanne Linssen / Opera Compact www.operacompact.com 43

44 DER FREISCHÜTZ VON WEBER

1 Online Touch

Index

Home