2024 Lindenberg Cultuurhuis
2 Free Future Magazine - 2024 Voorwoord Tachtig jaar vrijheid. Een mooie reden om te herdenken en te vieren, maar ook om stil te staan bij alles wat er nog steeds gaande is in de wereld. Want waar de een vrijheid ervaart, wordt de ander in vrijwel alle aspecten van zijn leven beperkt. En waar de een veilig is, kan de ander alleen maar hopen dat hij ook deze dag weer overleeft. Vrijheid versus onvrijheid blijft een actueel thema waar we over moeten blijven praten. Dat is dan ook precies wat er ook dit jaar weer gebeurde tijdens het Free Future College. Maar het bleef niet bij praten alleen. Gedachten en meningen werden omgezet in vormen van zelfexpressie, er werd gecomplimenteerd en gedebatteerd, gerapt en geschreven. Vier dagen vol bijzondere workshops, bijzondere mensen, stof tot nadenken, een traan en een lach. Zoals zo mooi omschreven door een van de workshop docenten: ‘Alles met als doel om in het hoofd van de leerlingen een zaadje te planten, dat hopelijk uitgroeit tot een boom vol bewustwording, besef en de wil om te blijven strijden voor vrijheid; overal en voor iedereen.’ Benieuwd naar nog meer verhalen over deze editie van het Free Future College? Blader dan snel verder en laat je inspireren. Colofon Redactie: MaaiMedia | Maaike van Helmond Vormgeving: STORMM | Rob Bruggers Fotografie: Mathijs Hanenkamp, Maaike van Helmond Mogelijk gemaakt door: Lindenberg Cultuurhuis, alle workshop docenten, Jelko Arts en Edson da Graça, Marjolein Hordijk - True Believer Events, Cindy Meurs - Lindenberg Cultuurhuis, Marieke Peters - Bloom Projectmanagement & Events
Free Future Magazine - 2024 3 6 18 Joenoes Polnaija 'Freedom is a state of mind’ Edson da Graça ‘Wees gewoon een beetje lief voor elkaar’ Inhoud Voorwoord ................................................................................. Graffiti art met wethouder Van Elferen ................ 2 4 Joenoes: freedom is a state of mind ..................... 6 Free Future College host Jelko Arts ...................... 8 De magie van poëzie ......................................................... 10 Graffiti = zelfexpressie = vrijheid ................................. 12 Column Teddy Vrijmoet .................................................. 14 6 vragen aan Peter van Uhm ....................................... 16 Interview met Edson da Graça ................................... 18 Een paar pittige stellingen ............................................ 20 6 vragen aan Ivo van de Wijdeven .......................... 22 Vrijheidscollege Evgeniy Levchenko .................... 24 Debatteren met burgemeester Bruls ................... 26 Op pad met een ex-dakloze ........................................ 28 Free Future college in beeld ....................................... 30
4 Free Future Magazine - 2024 Wethouder Tobias van Elferen ‘Maak voelbaar wat er is gebeurd’ Vorig jaar daalde hij tijdens het Free Future College (FFC) nog abseilend af van het dak van de Lindenberg, dit jaar waagt wethouder Tobias van Elferen zich tijdens de eerste dag van FFC aan het maken van een graffiti kunstwerk. Legaal natuurlijk, dus op een houten paneel. Want hoewel workshopleider Maurice Broekhoff (beter bekend als Moris) het maken van graffiti art omschrijft als het ultieme gevoel van vrijheid, zijn er wel beperkingen “Heel eerlijk, het maakt mij ook niet zoveel uit wat ik mag doen op een dag als vandaag”, vertrouwt de wethouder ons toe. “Het belangrijkste is dat dit soort initiatieven plaatsvinden. Helemaal tijdens een kroonjaar als 2024, waarin we tachtig jaar vrijheid vieren en herdenken. Bij dat herdenken draait het
Free Future Magazine - 2024 5 Gedichten van leerlingen Verschillende soorten elke keer. De mannetjes gaan maar heen en weer. Als een kip in de nacht gaat het door. Soms doet het zelfs pijn aan mijn oor. voor mij om het voelbaar maken van wat er allemaal is gebeurd; niet alleen voor de oudere generatie, maar zeker ook voor de jeugd. Iets waar het Free Future College op vernieuwende wijze op inspeelt, overdag voor de jongere generaties, ’s avonds - tijdens de avondcolleges - echt voor iedereen." ‘Vrijheid is als zuurstof’ De wethouder benadrukt dat dit niet alleen in kroonjaren als tachtig jaar na dato belangrijk is, en ook niet alleen als het over de Tweede Wereldoorlog gaat, maar eigenlijk altijd en overal. “Daarom is het ook zo goed om de gesprekken over het onderwerp vrijheid gaande te houden op de meest uiteenlopende manieren. Vooral ook omdat vrijheid voor veel mensen hier in Nederland vergelijkbaar is met zuurstof. We zijn eraan gewend dat het er altijd is en staan er daardoor niet vaak genoeg bij stil. Tot we ineens minder of zelfs helemaal niet meer vrij zijn. Dat moeten we zien te voorkomen. Vrijheid is immers helaas geen vanzelfsprekendheid en daar moeten we allemaal onze verantwoordelijkheid in nemen.” Er is een eind en een begin. Het krijgt liefde van een batterij. Iedereen heeft iemand aan zijn zij. Maar toch vliegt het soms erg snel voorbij. Altijd stil, toch lachen ze mee. Ze willen ook vrijheid, naar strand en zee. Altijd vast aan de kast. Van de muur hebben ze ook last. Wanneer mensen leven, lachen en genieten. Zijn zij maar een gebaar. Ze willen dat ook, het leven daar. Toch opgesloten in een huis, voelen ze zich niet thuis. Zijn ze groot, klein of zitten ze vast aan een trein. Ze hebben altijd iets, en dat is tijd. Tijd genoeg voor altijd. Maar toch zouden ze soms iemand anders willen zijn. Lezen Ik maak dit gedicht niet om mensen te vermaken. Niet om reacties te kunnen maken. Hier is niks te vrezen. Ik maak dit alleen zodat een paar idioten later weer terug kunnen lezen.
6 Free Future Magazine - 2024 Joenoes Polnaija ‘Freedom is a state of mind’ Zijn roots liggen op de Molukken, maar geboren en getogen in Nederland, voelt acteur, muzikant en theatermaker Joenoes Polnaija zich toch ook Nederlander. “Eigenlijk ben ik net als speculaas”, lacht hij. “Mijn ingrediënten komen uit de Molukken, maar ik ben in Nederland gemaakt.” Een mooie mix, maar ook een mix die zorgt voor een interne tweestrijd. “Want officieel ben ik een autochtoon, maar tegelijkertijd zie ik er niet zo uit en word ik niet altijd zo behandeld. Dus wie ben ik nou eigenlijk?” Tijdens de workshops die hij verzorgde voor het Free Future College bleek al snel dat Joenoes één ding wel heel goed weet: het verhaal over zijn roots, de Molukken en wat zich daar - en in Nederland - in de afgelopen vier eeuwen allemaal heeft afgespeeld. Een verhaal dat zowel op de deelnemende scholieren als de aanwezige volwassenen overduidelijk indruk maakt. “Zo leer je het normaal ook niet tijdens de geschiedenislessen op school”, benadrukt Joenoes. Tenzij je het geluk hebt een zelfde soort leraar te hebben als Joenoes zelf ooit had. “Mijn eigen geschiedenisleraar, Bob Willemsen, groeide op met een aantal Molukse jongens en wist dat het verhaal in de geschiedenisboeken niet het echte verhaal was. Hij gaf destijds mij, samen met een Indonesische jongen die bij mij in de klas zat, de kans om ons verhaal met de rest van de leerlingen te delen. Was dat niet gebeurd, dan hadden ook zij het moeten doen met het summiere verhaal uit ons geschiedenisboek.” Nu, als volwassene, deelt Joenoes nog steeds zijn verhaal aan iedereen die het maar wil horen. “De geschiedenis van de Molukken en de Molukkers zit namelijk helaas nog steeds niet in ons collectieve geheugen en is ook nu nog steeds actueel. De overheid neemt geen verantwoordelijkheid om hier verandering in te brengen, dus dan moet ik dat zelf maar doen, want ik neem wel mijn verantwoordelijkheid.” Dit doet hij onder andere door het verzorgen van Vrijheidscolleges, het maken van theatervoorstellingen, films en documentaires, maar ook door zijn verhaal te delen tijdens initiatieven als het Free Future College. “De jeugd is nu eenmaal superbelangrijk, want zij zijn de toekomst. Dat geef ik ook aan mijn eigen drie kinderen mee en ik ben supertrots om te zien hoe zij ons verhaal delen, maar tegelijkertijd ook leren van de verhalen, achtergronden en culturen van andere kinderen.” Dat dat in Nederland überhaupt mogelijk is, geeft Joenoes hier een groot gevoel van vrijheid. “Dan heb ik het wel specifiek over politieke vrijheid; wat dat betreft voel ik mij hier een stuk vrijer dan op de Molukken. Maar op spiritueel vlak voel ik mij dan weer vrijer op de Molukken.” Dus ook daarin ervaart hij een tweestrijd. “In beide landen word ik gezien als buitenlander, dus wie ben ik nou eigenlijk en waar hoor ik nou precies bij? Nu we het toch over het thema vrijheid hebben, dat kan er af en toe wel voor zorgen dat ik mij in mijn vrijheid beperkt voel. Vrijheid betekent voor mij namelijk acceptatie; dat je jezelf kunt accepteren zoals je bent, maar dat je ook anderen accepteert zoals ze zijn, ook al denken ze anders over bepaalde dingen dan jij. Want freedom is a state of mind, maar als jouw mind niet van jou is, kun je die freedom dan eigenlijk wel ervaren?”
Free Future Magazine - 2024 7 Reactie leerling “Ik vond de workshop van Joenoes wel echt super interessant. Zelf heb ik ook een Molukse achtergrond - mijn vader is Moluks - en hoewel ik wel iets wist over de geschiedenis van de Molukken, wist ik ook heel veel van wat hij vertelde nog niet. Het verhaal over Jan Pieterszoon Coen was bijvoorbeeld helemaal nieuw voor mij en ik vond het echt heftig om dat te horen. Het heeft mij wel geïnspireerd om nog meer te weten te komen over mijn achtergrond.” ‘Ik neem mijn verantwoordelijkheid’
8 Free Future Magazine - 2024 Free Future College host Jelko Arts ‘Zelfexpressie is mijn vrijheid’ ‘Striptekenaar by day, showmaster by night’, dat is hoe Jelko Arts zichzelf zeer treffend omschrijft. Tijdens het Free Future College week hij echter voor vier dagen af van dit patroon om ook overdag in de rol van showmaster te stappen. Als host enthousiasmeerde hij de leerlingen aan het begin van de dag, dook hij her en der tijdens de workshops op, om vervolgens de dag op passende wijze af te sluiten. “Voor leerlingen breekt zo’n dag lekker de week en ze bereiden zich meteen voor op hun rol in de samenleving.” Jelko is een typisch voorbeeld van een multitalent. Niet alleen toont hij dagelijks zijn kunsten als tekenaar - momenteel onder andere in de rol van Stadstekenaar van de Gemeente Nijmegen 2024-2026 - maar ook is hij op festivals en evenementen te vinden als showmaster en maakt hij literatuurtheater met De Literaire Boyband. “Tekenen is een vrij eenzame bezigheid, vandaar dat ik in mijn andere activiteiten heel bewust de mensen opzoek”, vertelt hij. “Wel meestal in een bepaalde vorm van zelfexpressie, omdat dat voor mij onderdeel van mijn vrijheid is.” Nieuwe indrukken Zelfexpressie die bij de aanwezige leerlingen eveneens tot uiting kwam tijdens een groot aantal van de workshops. “En dat is precies wat mij zo aanspreekt aan het Free Future College. Leerlingen worden uit de schoolbanken weggehaald en komen hier niet alleen maar om te luisteren. Ze worden vooral ook uitgedaagd om zelf te doen en te denken én hun eigen mening te geven. Daarmee leer je ze verder te kijken dan de muren van hun school en te ontdekken wat hun rol zou kunnen zijn in de samenleving. Ze worden immers geconfronteerd met allerlei verschillende ervaringsdeskundigen - de workshop docenten - en dat allemaal op één dag. Reken maar dat ze met heel wat bewuste en onbewuste nieuwe indrukken naar huis gaan.” Dat Jelko daar dan op zijn eigen wijze een steentje aan bij heeft mogen dragen, maakt hem alleen maar extra enthousiast. “Vrijheid en veiligheid zijn namelijk dingen waar we samen aan moeten werken. We leven in een hele grote wereld, met heel veel mensen en pas als al die mensen zich veilig voelen om zich te uiten, te zijn wie ze willen zijn en hun geluk na te streven, pas dan is er echte vrijheid op de wereld. Maar zoiets groots bereik je niet in je eentje, daar moeten we echt samen aan blijven werken.”
Free Future Magazine - 2024 9
10 Free Future Magazine - 2024 Jesse Laport De magie van poëzie’ “Poëzie kan binnen één minuut levensveranderend zijn!” Wat ‘podiumpoëet Jesse Laport daar precies mee bedoelt werd duidelijk in de workshops poëzie die hij dit jaar verzorgde tijdens het Free Future College. “In tijden van crisis zijn dichters altijd heel belangrijk geweest om het heersende sentiment te verwoorden. Niet letterlijk, maar in de vorm van metaforen en symbolieken waarmee ze iemands wereldbeeld onbewust kunnen beïnvloeden.”
Free Future Magazine - 2024 11 Een tweeling Ze zien hetzelfde en geven het door. Maar soms komt er een zwart doek voor. De diepte in, de emoties zoeken. En soms wil de een de ander vervloeken. Met z’n tweeën zitten ze in dezelfde gaten vast. De ene in de andere past. Het zicht is hun sterkste bond. En de vraag is soms, is het waar dat maar een oog de liefde vond. Potlood Verschillen in kleuren en maten. Die mensen in de toetsweek thuis hadden gelaten. Een grond van creatie met uitkomsten. Met oneindige soorten variaties. Gebruik voor vrede tussen naties. Gebruikt om liefde te verklaren. Verhalen die ontstaan met gebaren. Een ‘gave’ die dan misschien niet voor iedereen is weggelegd, maar toch schuilt er volgens Jesse in ieder van ons een poëet. “Dit krijgt alleen veel te weinig sociale ruimte, waardoor de meeste mensen de poëet in zichzelf nooit zullen ontdekken.” Een kans die de deelnemers aan zijn workshops wel kregen. “En vrijwel alle leerlingen wisten niet alleen mij en de docenten te verrassen, maar vooral ook zichzelf met wat ze op papier wisten te zetten. Soms wat schuchter en vaak onzeker over het geschrevene, maar er zaten echt wel pareltjes tussen. En hoe onzeker of ontevreden ook, op een enkeling na hebben ze allemaal hun werk voorgedragen aan de rest van de groep. Echt heel knap!” Levensveranderend Jesse omschrijft het Free Future College dan ook niet voor niets als iets dat net als poëzie levensveranderend kan zijn voor jongeren. “Ze horen nieuwe dingen, zien nieuwe dingen, praten en denken erover en ontdekken soms zelfs nieuwe aspecten over zichzelf die ze voorheen nog niet wisten. Bijvoorbeeld wat ze met poëzie kunnen bereiken. Want poëzie biedt magie aan twee kanten: de dichter heeft voor zichzelf een beeld gecreëerd en dat in zijn eigen woorden op papier gezet, terwijl de lezer er zijn eigen beeld bij vormt en zo ook de magie van woorden ervaart.”
12 Free Future Magazine - 2024
Free Future Magazine - 2024 13 Moris Graffiti = zelfexpressie = vrijheid Graffiti en vrijheid, misschien is de link tussen deze twee niet voor iedereen even voor de hand liggend. Graffiti artist Maurice Broekhoff, beter bekend als Moris, legt die link echter wel meteen. “Graffiti is zelfs het ultieme gevoel van vrijheid”, meent hij. “De straat is jouw domein en je kunt je art maken op plekken waarvan jij vindt dat je werk er het mooiste uitkomt.” Overigens zit er wel een maar aan deze uitspraak verbonden. “Zomaar op een willekeurige plek graffiti art creëren is in principe illegaal en daarnaast heb je ook nog te maken met bepaalde fatsoensnormen; je kunt nu eenmaal niet overal je werk achterlaten. Zo spuit je in principe niet over andermans werk heen en vind ik dat je ook geen monumenten en dergelijke moet ‘bekladden’. Maar zelfs met dat in mijn achterhoofd voelt het voor mij nog altijd als de ultieme vorm van vrijheid en zie ik overal waar ik kijk wel een mogelijk ‘canvas’ voor mijn werk.” Van illegaal naar legaal Hoewel Moris in zijn leven op heel wat illegale plekken zijn creaties heeft achtergelaten, ligt zijn focus tegenwoordig op het legale werk. “Hoe gaaf is dat, ik heb van mijn grootste hobby mijn werk gemaakt en krijg er nog voor betaald ook.” Zo maakt hij tegenwoordig in opdracht muurschilderingen in binnen- en buitenland en organiseert hij workshops en presentaties. In die hoedanigheid was hij ook dit jaar weer aanwezig tijdens het Free Future College om de leerlingen wat meer te leren over zijn grootste passie, graffiti, en ze te laten zien dat deze vorm van zelfexpressie ook een vorm van vrijheid is.” “Voor mij persoonlijk betekent vrijheid dat ik kan doen wat ik wil en ik ben mij er heel erg van bewust dat we wat dat betreft geluk hebben dat we in Nederland wonen. Er zijn genoeg mensen die klagen dat ook hier hun vrijheid wordt beperkt, maar als je het vergelijkt met andere landen, dan zijn we hier toch echt wel heel erg vrij om te doen wat wij willen.” Oftewel, wil je een graffiti kunstwerk maken en je zo uiten, dan kan dat hier gewoon. “En gelukkig hoeft dat in Nederland niet eens per se illegaal, want dat promoot ik toch liever niet onder de jeugd. Er zijn hier namelijk een aantal plekken die zijn vrijgegeven, waar je dus legaal met graffiti aan de slag mag, en plekken waar het wordt gedoogd." Trots En dat zelfs het maken van graffiti art op een houten paneel al ontzettend leuk is, bleek wel tijdens de workshops. “De meeste leerlingen waren echt apetrots op wat ze hadden gemaakt en dat maakt mij dan weer trots.” Een gevoel dat herkenbaar is voor veel van de andere workshop docenten. “Het is ook zo belangrijk wat we hier met z’n allen in vier dagen tijd doen. Want al steken er slechts een paar leerlingen écht wat van op, dan hebben wij toch ons doel bereikt!”
14 Free Future Magazine - 2024 Column Heb je nog hoop? Het antwoord op deze vraag verschilt natuurlijk afhankelijk van de persoon aan wie je de vraag stelt. Onlangs kreeg ik een antwoord dat me bijzonder raakte. Misschien niet eens zozeer door het letterlijke antwoord, maar meer door de manier waarop het antwoord gegeven werd. Enkele weken geleden was ik met een groep in Jordanië. We vlogen over de heuvels achter Haifa in Israël en zagen de rivier de Jordaan kronkelen door het droge landschap. De Dode Zee glinsterde in het zonlicht. Her en der tussen de bergen zag je groene plukjes rondom nederzettingen. Ik dacht: aan de pracht van de natuur kun je niet zien dat mensen elkaar verschrikkingen toebrengen. We landden in Amman en spraken in de dagen die volgden tal van mensen; van Schriftgeleerde tot patriarch, van wetenschapper tot activist. Iedereen vertelde vanuit zijn eigen invalshoek. Veel gesprekken gingen over de gruwelijkheden die plaatsvinden in het Midden Oosten, nu, maar ook in alle jaren daarvoor. Wat mij bijbleef is dat je zelfs feiten heel verschillend kan uitleggen als je ze vanuit een ander perspectief beleeft. En hoe kom je tot oplossingen als de zienswijzen onoverbrugbaar lijken? Het uitblijven van een oplossing leidt tot enorme ellende en tragiek in het Midden Oosten en zorgt voor ongelooflijk veel slachtoffers en grote trauma’s. Schoorvoetend vroeg ik een jongeman van begin twintig, wiens ouders ooit gevlucht waren, of hij hoop had dat het ooit een keer goed zou komen? Of hij dacht dat hij ooit weer vrij zou zijn om te reizen, om te wonen waar hij wil en zijn kinderen veilig op te zien groeien op een gelukkige plek? Kortom, of hij hoop had? Hij keek me aan met een grote glimlach die zijn hele gezicht deed stralen. Hij dacht na terwijl zijn glimlach nog breder werd. Hij schudde zijn hoofd en zei nee. Hij had geen hoop. Teddy Vrijmoet Directeur-bestuurder van de Lindenberg Gedichten van leerlingen In elke kamer staat hij, die ene meneer. De meneer die iedereen helpt maar nooit geholpen wordt, want niemand ziet hem. Hij is doorzichtig. Hij biedt inzicht, licht en warmte, maar zelf voelt hij dat nooit. Pas als hij breekt, wordt hij gezien. Maar dan is het te laat, dan wordt hij vervangen. Hij beschermt iedereen, maar wie beschermt hem? Hij is nooit alleen, maar iedereen kijkt door hem heen. Ik heb zolang op je gewacht. Op je ogen en je lach. Ik was benieuwd naar je persoonlijkheid. Alleen was het zo'n saaiheid. Eindelijk was je daar. Je had vrolijk krullerig haar. Ik mocht je in mijn armen houden. En ik begon meteen van je te houden. Ik kon nog even niet met je spelen. Vasthouden begon te vervelen. Na drie jaar kwamen ze erachter. Ik moet voor eeuwig wachten. Je stem zou ik misschien nooit horen. Veel kansen gingen voor jou verloren. Spelen met mij wou je niet. Papa was degene die jouw aandacht geniet. Toch bedachten we een spel. In mijn hoofd was het een drukte van jewel. Eindelijk kon ik met je spelen. En nu zit je al op school. Nou het ging snel hoor. Ze kwamen met het goede nieuws. Je krijgt een spraakcomputer dat is nieuw. Zoveel deuren gingen open. En toch blijf ik hopen. Hopen dat ik je hoor… ooit.
Free Future Magazine - 2024 15 Wat is vrijheid voor jou? Gedichten van leerlingen Burgemeester Bruls: “Als burgemeester moet je soms noodgedwongen iemands vrijheid beperken om de veiligheid en dus vrijheid van anderen te beschermen.” Edson da Graça: “Als comedian moet je grappen kunnen maken. Daarin de grens op kunnen en mogen zoeken, natuurlijk zonder anderen schade te berokkenen, is voor mij een vorm van vrijheid.” Leerling Sebas (14): “Wat vrijheid voor mij is? Dat ik mijn eigen keuzes mag maken in mijn leven zonder daarom veroordeeld te worden.” Leerling Kyrah (15): “Vrijheid is voor mij dat ik hier in Nederland niet bang hoef te zijn voor oorlog en dat ik alles kan doen wat ik wil.” Wethouder Van Elferen: “Vrijheid is als zuurstof, je merkt pas echt hoe belangrijk het is als het er niet of minder is.” De hangende apen aan een liaan. Die in de jungle door de bomen gaan. Als het licht is staan ze aan. In het donker staren ze naar de maan. Ze zitten vast in de jungle. Slingerend door de bomen. Op zoek naar een uitgang die niet snel zal komen. Klok Een ronde getallen verrader. Hij kijkt in de kamer. En lapt de getallen erbij. Hij wijst er twee aan. Die vervolgens perplex staan. 1 tot en met 9. Deze cijfers zijn een zegen. Om vervolgens verraden te worden. De ronde getallen verrader behoudt de orde. Rap van een leerling Bijt van je af, net als een alligator. Je pakt alleen maar L’s, net als de paarden op het schaakbord. Ik blijf overeind, pak je kans, want cancelen is het te laat voor. Kijk naar een ander, men kan niet eens meer slapen. Dagen denk ik erover na, sta paraat, maar blijf gewoon lekker rappen in mijn kamer, als een vaste presentator. Zoals Edson da Graça, hij geef tenminste een verhaal, gaat een gesprek aan, een tegenstelling van een dictator. De beat is binnen, net als bilirubine, je ziet het, verliezers gezien, dat was niet cynisch. Maar dat zie je allang, mofockers vallen straks door de mand. Ben je bang? Je was bijdehand. Humor is ons schild, want we kiezen geen kant, geen vijand. Kan je je voorstellen waar een iemand in belandt? Je hebt tyfuslang gewacht, alleen maar op die kans. Ben iemand met een mindere nuance, kill ik songs, maar volgens mij wist je dat allang.
16 Free Future Magazine - 2024 6 vragen aan Peter van Uhm Peter van Uhm is oud-Commandant der Strijdkrachten, met Mart de Kruif maakt hij de succesvolle podcast Veldheren en is hij auteur van onder andere Notities van een generaal. Als hoogste militair weet hij hoe het is om leiding te geven in onzekere en gevaarlijke situaties. Welke lessen heeft hij geleerd in onder andere Afghanistan die nodig zijn voor de uitdagingen van onze tijd? Een onderwerp waarover hij in gesprek ging tijdens zijn avondcollege. 1. Wat betekent vrijheid voor jou? Dat is vrij simpel: dat je je eigen keuzes kunt maken, maar wel met het besef dat mijn ultieme vrijheid jouw vrijheid inperkt en dat je niet alleen op de wereld bent. 2. Hoe vrij of misschien onvrij voel jij je en waarom? Ik voel me in Nederland heel vrij en denk dat wij een fantastisch land hebben. Maar we moeten wel begrijpen dat vrede, vrijheid en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn; je moet er wel wat voor doen en er iets voor laten. Ik maak me weleens zorgen dat mensen dat niet helemaal beseffen. 3. Hoe belangrijk is het om ook na tachtig jaar nog die vrijheid te blijven vieren? Het is al vaak gezegd: je mist het pas als je het niet meer hebt. Laten we blij zijn dat je in dit land mag zeggen wat je wil zonder anderen te krenken. Dat je vrijheid van meningsuiting en vrijheid van demonstreren hebt. Er zijn een heleboel landen in de wereld waar dat niet aan de orde is. Als je daar je mond opentrekt en iets zegt wat de leider niet zint, word je de bak in gegooid. We moeten wel blijven beseffen hoe belangrijk vrijheid is. Bij de afgelopen verkiezingen had iedere partij de mond vol over bestaanszekerheid, maar zonder vrede en veiligheid gaat dat niet werken. 4. Hoe groot is de invloed van alle huidige ontwikkelingen in de wereld op de vrijheid hier in Nederland? Het heeft invloed op de perceptie van mensen. Mensen voelen gewoon dat er weer spanning is en maken zich dus zorgen. Als je het hebt over de vrijheid hier in ons land, dan is er nog geen inbreuk op onze vrijheid. Dat is niet aan de orde. Maar het betekent
Free Future Magazine - 2024 17 wel dat we andere keuzes moeten maken. We moeten weer een geloofwaardige afschrikking tot stand brengen. Die hebben we verwaarloosd. We hebben decennialang het vredesdividend gecasht en nu komen we erachter dat het toch niet zo verstandig was. Deze regering heeft er in ieder geval voor gekozen om te doen wat we decennialang aan de NAVO hebben beloofd. 5. Hoe belangrijk is het dat ook jongeren zich actief met het thema vrijheid versus onvrijheid bezighouden? Uiteindelijk doen we het voor de toekomst en de jeugd. Ik heb nog nooit ouders ontmoet die geen betere toekomst voor hun kinderen willen, dat gun je je kinderen gewoon. Ik wil jongeren er vooral op wijzen dat ze moeten koesteren wat ze hebben. Als je geen goede keuzes maakt, creëer je een probleem voor jezelf en voor de volgende generaties. Ik vind het dus heel belangrijk dat je de jeugd betrekt bij herdenken, het terugdenken aan alle slachtoffers, maar ze ook naar de toekomst laat kijken, zodat zij hopelijk niet dezelfde fouten maken als mijn generatie en de generatie daarvoor. 6. Hoe belangrijk zijn initiatieven als Free Future College volgens jou en waarom? Ik hoop dat er wat jeugd en mensen uit het onderwijs in de zaal zitten, want die probeer ik zo te bereiken. Het is immers mooi als je de jeugd na kunt laten denken over hoe het wél moet.
18 Free Future Magazine - 2024
Free Future Magazine - 2024 19 Edson da Graça ‘Wees gewoon een beetje lief voor elkaar’ Vier jaar geleden was hij als host aanwezig tijdens de eerste editie van het Free Future College. Dit jaar kwam Edson da Graça voor twee dagen terug om de energie onder de jongeren te voelen en de gesprekken over het thema vrijheid op zijn eigen, unieke wijze gaande te houden. “Ik vind het nu eenmaal ontzettend belangrijk dat jongeren tijdens een initiatief als het Free Future College geconfronteerd worden met tal van verschillende inzichten. Zo kunnen ze hun eigen mening vormen in plaats van klakkeloos de mening van anderen te volgen.” Het hebben van een eigen mening is ook aan Edson zelf wel toevertrouwd. Als comedian deelt hij deze ook maar al te graag met zijn publiek. “Dat dat mogelijk is en dat ik daarin de grenzen mag opzoeken, geeft mij een enorm gevoel van vrijheid”, vertelt hij. Maar daar plaatst hij wel meteen een kanttekening bij. “De grens opzoeken mag, zolang je anderen maar in hun waarde laat. Iedereen heeft meningen over van alles, dat is nu eenmaal menselijk, maar persoonlijk vind ik dat je sommige meningen beter voor jezelf kunt houden.” Wat Edson daarmee eigenlijk wil zeggen is: sta open voor anderen, heb niet meteen je oordeel klaar, maar probeer daar voorbij te kijken en open-minded te zijn. “Wees gewoon een beetje lief voor elkaar. Iemand is niet meteen slecht, raar of niet de moeite waard als die zich anders kleedt dan jij, anders denkt of een andere achtergrond heeft. Daar kun je juist van leren!” Volgens de comedian is dat dan ook één van de meerwaarden van het Free Future College. “Want hier wordt de jeugd geconfronteerd met allerlei mensen die misschien anders zijn dan zij gewend zijn. Ze horen de verhalen, denken erover na, praten er onderling over en vormen zo hun eigen mening. En ik moet zeggen, tijdens die twee dagen dat ik deze editie aanwezig ben geweest, is mij één heel belangrijk ding opgevallen: het gaat best goed met de jeugd! Als ik zie en hoor hoe ze denken, voelen en praten over allerlei onderwerpen, dan gaan ze daar een stuk dieper op in dan wij vroeger deden. Dat vind ik mooi en stimuleer ik maar al te graag, ook bij mijn eigen kinderen.” ‘Het gaat goed met de jeugd’ Als voormalig docent is die rol ook wel voor hem weggelegd. “Ik sta weliswaar niet meer voor de klas, maar ik vind dingen met jongeren nog altijd leuk. Helemaal buiten de schoolmuren, want daar leren ze weer andere dingen dan de standaard lesstof. En ook zelf leer ik er elke keer weer van. Neem bijvoorbeeld een verhaal als dat van Joenoes, dat komt echt binnen bij iedereen en maakt maar weer eens duidelijk dat we samen verantwoordelijk zijn, ook om problemen van vroeger op te lossen. Het is immers niet alleen zijn geschiedenis, maar ónze geschiedenis. Een reminder die niet alleen ik mee terug naar huis neem, maar ook heel veel van de aanwezige leerlingen.”
20 Free Future Magazine - 2024 Tijdens de plenaire start kregen de aanwezige gasten en leerlingen dagelijks pittige stellingen voorgelegd. Lees hier een aantal van hun reacties. De overheid moet social media platforms verplichten om geen fake news meer te delen. Edson da Graça: “Ik vraag me af of dat mogelijk is, maar ik zou zeker een voorstander zijn! Fake news is pure desinformatie; houd je gewoon bij de feiten als je het over het nieuws hebt.” Iedereen mag demonstreren op straat. Burgemeester Bruls: “Mee eens, want volgens de grondwet mag dat. Mits je het woord straat opvat als in de buitenlucht en niet als letterlijk midden op een drukke weg. Daar hinder je anderen en dat mag dus weer niet. Ik vind het recht om te mogen demonstreren een heel belangrijk recht, maar er zijn wel grenzen.” De overheid mag de telefoon van burgers afluisteren om aanslagen te voorkomen. Jeroen van de Ven: “Ik sta hier verdeeld in. Natuurlijk kun je hiermee eventueel slachtoffers voorkomen, dus wat dat betreft ben ik helemaal voor. Ook omdat ik zelf niet zoveel te verbergen heb. Maar aan de andere kant kan er zo misschien wel een datalek ontstaan en wat nou als al die afgeluisterde informatie daardoor bij iemand anders dan de overheid terechtkomt? Dat moeten we dan ook weer niet willen.” Als er oorlog uitbreekt in Nederland blijf je onder alle omstandigheden in dit land. Joenoes Polnaija: “Ik hoop natuurlijk dat er nooit oorlog komt in Nederland, maar als we alle berichten moeten geloven, moeten we daar wel rekening mee houden. Mocht het toch gebeuren, dan hoop ik dat we ergens anders welkom zijn, want ik ga echt niet blijven. Zeker niet vanwege mijn kinderen, want ik wil niet dat die door een bom om het leven komen.” We moeten niet naar een WK voetbal in een land waar de mensenrechten niet gerespecteerd worden. Leerling: “Het kan echt niet dat er mensen doodgaan tijdens het bouwen van een stadion, maar tegelijkertijd zou ik het ook wel heel jammer vinden als Nederland niet mee zou doen aan een WK. Het is dus een beetje dubbel.” Mannen moeten voor het inkomen zorgen en vrouwen voor het huishouden en de kinderen. Tim Lenders: “De generatie van mijn ouders was de eerste generatie waarbij beide ouders werkten. Als kind kun je daar best wel last van hebben. Volgens mij zou het daarom het beste zijn als in ieder geval één van de ouders wat vaker thuis is. Maar of dat dan de man of de vrouw is, zou geen verschil moeten maken.”
Free Future Magazine - 2024 21 College
22 Free Future Magazine - 2024 6 vragen aan Ivo van de Wijdeven Ivo van de Wijdeven is historicus en analist. Hij adviseerde jarenlang de minister-president en geeft commentaar voor verschillende media. Eerder schreef hij onder andere De macht van het verleden. Tijdens zijn avondcollege maakte hij aan de hand van pakkende verhalen en heldere dwarsverbanden op overtuigende wijze duidelijk waarom geschiedenis nooit alleen maar geschiedenis is, hoe ons verleden nog steeds ons heden bepaalt en welke opdracht daarin besloten ligt voor de toekomst van Europa. 1. Wat betekent vrijheid voor jou? Vrijheid is een groot goed. We zijn dat binnen de grenzen van de Europese Unie als iets vanzelfsprekends gaan ervaren, net als de vrede, veiligheid en welvaart die we hier kennen. Maar dat is het absoluut niet! Kijk maar naar de rafelranden van Europa en de wereld om ons heen. 2. Hoe vrij of misschien onvrij voel jij je en waarom? Ik voel me heel erg vrij. Ik kan bijvoorbeeld tijdens het Free Future College gewoon vrijuit spreken, zonder dat ik de volgende dag van mijn bed word gelicht omdat ik iets zou hebben gezegd dat de autoriteiten niet bevalt. 3. Hoe belangrijk is het om ook na tachtig jaar nog die vrijheid te blijven vieren? We vergeten te makkelijk hoe goed we het hebben. Daarom zijn mensen maar al te graag bereid om in het stemhokje de gok te wagen. Dingen moeten ‘veranderen’ en wat is het ergste dat kan gebeuren? De geschiedenis laat zien dat onvrijheid en onderdrukking helaas geen uitzondering zijn. 4. Hoe groot is de invloed van alle huidige ontwikkelingen in de wereld op de vrijheid hier in Nederland? We gebruiken dijken om het water buiten te houden, maar we kunnen ons niet simpelweg terugtrekken achter politieke dijken voor de geopolitieke storm die om ons heen woedt. Die gaat hoe dan ook impact hebben op Nederland. Sterker nog, dat heeft hij al lang. We dachten na de val van het IJzeren Gordijn in het wonderjaar 1989 onterecht dat we vakantie konden nemen van
Free Future Magazine - 2024 23 de geschiedenis. In 2022 werden we met onze neus op de feiten gedrukt met de grootschalige Russische invasie van Oekraïne. Maar die oorlog woedde natuurlijk ook al sinds 2014. De wereld draait altijd door, ook al denken we in Nederland dat we 'm wel even stil kunnen zetten om te kunnen navelstaren. 5. Hoe belangrijk is het dat ook jongeren zich actief met het thema vrijheid versus onvrijheid bezighouden? De generatie die zelf onvrijheid in Nederland heeft meegemaakt is langzaam maar zeker aan het verdwijnen. Jongeren groeien op met de zegeningen van de Europese Unie, maar het is van groot belang dat we het hoe en vooral het waarom van die samenwerking niet vergeten. 6. Hoe belangrijk zijn initiatieven als Free Future College volgens jou en waarom? Helaas helpt het politieke landschap in Nederland momenteel niet echt mee, dus daarom is een initiatief als het Free Future College onmisbaar. Spread the word!
24 Free Future Magazine - 2024
Free Future Magazine - 2024 25 Evgeniy Levchenko ‘De oorlog is geen ‘ver van je bed show’’ Hij groeide op in Oekraïne met een Oekraïense moeder en een Russische vader, verhuisde op zijn vijftiende naar Moskou om daar te voetballen en woont inmiddels alweer meer dan twintig jaar in Nederland. “Ik heb dus echt drie culturen in mij”, vertelt voormalig betaald voetballer Evgeniy Levchenko. “En in mijn hoofd wil dat nog weleens botsen. Maar ik weet wat ik wil en waar ik voor sta en doe er alles aan om zoveel mogelijk voor Oekraïne te doen. Want voor vrijheid moeten we samen strijden.” Evgeniy is zich er terdege van bewust. “Ik heb het geluk dat ik mij in Nederland over het algemeen echt vrij kan voelen. Een gevoel dat velen hier met mij delen, maar het moet geen vanzelfsprekendheid zijn. De oorlog is immers geen ‘ver van je bed show’ waar je je ogen voor kunt sluiten. Ik ben er nog steeds van overtuigd dat verzoening ooit mogelijk is, maar daar moeten we wel met z’n allen voor strijden.” En dan heeft hij het niet over strijden in de vorm van de wapens oppakken, maar eerder ‘strijden met woorden’. “Het is ontzettend belangrijk om in gesprek te blijven, bewustwording te creëren over wat er nu precies speelt en waarom het van zo’n groot belang is dat Oekraïne zich niet overgeeft aan Rusland. Niet alleen voor volwassenen, maar zeker ook voor de jeugd en daar ligt volgens mij tevens een belangrijke taak voor scholen en docenten.” Zelf draagt Evgeniy hier ook zijn steentje aan bij door op verschillende plaatsen in het land Vrijheidscolleges te verzorgen, zoals hij ook deed tijdens deze editie van het Free Future College. “Thuis hebben we het met ons zoontje regelmatig over alles wat er gaande is. En hoewel hij pas acht is, weet hij al heel goed wat er speelt en heeft hij het daar ook met vriendjes over. Iets wat ik alleen maar toe kan juichen. Helemaal als ik kijk naar de vele jongeren hier in Nederland die hun vrijheid als iets vanzelfsprekends zien en er daardoor heel onverschillig over doen. Daar kan ik echt buikpijn van krijgen. Tegen al die jongeren zou ik willen zeggen: kijk eens naar je leeftijdsgenoten in Oekraïne en andere oorlogsgebieden, word je bewust van wat zij allemaal moeten doorstaan en realiseer je dat vrijheid allesbehalve een vanzelfsprekendheid is.” 'Daar kan ik écht buikpijn van krijgen'
26 Free Future Magazine - 2024 Debatteren met een bijzondere voorzitter Een bijzonder debat dit jaar tijdens de derde dag van het Free Future College. Met name dankzij de gelegenheidsvoorzitter: burgemeester Bruls in hoogst eigen persoon. Dit jaar woonde hij namelijk niet alleen de opening van de week bij, maar schoof hij ook aan bij de workshop debat en kreeg daar van workshopleider Tim Lenders meteen deze bijzondere rol toebedeeld. “Het is net politiek in het klein.” Stellingen die tijdens deze workshop onder andere - speciaal vanwege de aanwezigheid van burgemeester Bruls - de revue passeerden waren: ‘liever meer politie op straat dan tijdens een voetbalwedstrijd’ en ‘als gemeente moet je namens de burgers van de stad een mening uitdragen bij belangrijke gebeurtenissen’. En hoewel de eerste stelling uiteindelijk werd gebruikt voor het daadwerkelijke debat, was de burgemeester ook onder de indruk van de reacties die de leerlingen gaven op de tweede stelling. “Een lastige stelling, vooral omdat gemeentes niet over buitenlandse politiek gaan. Natuurlijk kun je inwoners van je gemeente proberen te helpen die worden beïnvloed door de gebeurtenissen, maar daarbij vind ik het als
Free Future Magazine - 2023 Free Future Magazine - 2024 27 Gedichten van leerlingen Onbelangrijk en vervangen, het enige wat ik nu ben. Ze hebben alles geprobeerd, ik zal nooit meer hetzelfde zijn. burgemeester wel heel belangrijk om neutraal te blijven. En bovendien, Nijmegenaren zijn heel goed in staat om zelf hun eigen mening te vormen en uit te dragen.” Aangezien ook de leerlingen het over het algemeen niet eens waren met deze stelling, zat iedereen wat dit onderwerp betreft mooi op één lijn. 'Het is net politiek in het klein' “Maar zo gaat het in een echt debat natuurlijk niet”, legde Tim Lenders, die behalve workshopleider ook schrijver en spoken word artist is, uit. “Daarbij heb je eigenlijk altijd wel partijen die met hun meningen recht tegenover elkaar staan en dan is het de kunst om te zeggen wat je denkt, maar dan wel altijd met respect voor elkaar.” Iets wat volgens de burgemeester voor veel jongeren nog onbekend is. “Debatteren is echt iets wat je moet leren; goed luisteren, je verplaatsen in anderen. Zelfs voor volwassenen kan dat nog een grote uitdaging zijn, dus het is alleen maar goed dat deze jongeren hier nu al het een en ander over meekrijgen. En datzelfde geldt voor alle andere onderwerpen en activiteiten die aan bod komen tijdens het Free Future College. Ik kan het dus alleen maar aanmoedigen dat dit soort initiatieven worden georganiseerd.” Plakband over de scheuren als een poging om te vergeten wat ik nu ben. Ik zal het altijd weten, een hopeloos geval, iets wat vervangen kan worden. Waarom heb je me verfrommeld? Was ik niet genoeg? De verwarming Als het in de winter koud is, heb ik het juist warm. In de zomer zit ik meestal in een winterslaap. In de herfst geven ze me een draai en word ik weer wakker gemaakt. Vrij gemaakt van spinraggen, stof en een vergeten euro. Een pen. Heeft een draaimechanisme. Net als een olieboormachine van het Westen. Voedt tanks en vliegtuigen in de strijd tegen communisme. De pen gaat op. Net als de gaswinning. Want die gaat stop. Maar nog steeds last van een aardbeving. Nu rijden auto’s op stroom. Dragen altijd een grote batterij. Staan in brand als een boom. Maakt mensen niet per se blij.
28 Free Future Magazine - 2024 3 Ex-dakloze Bernard Kregting ‘Vraag om hulp!’ In Nijmegen leven zo’n 160 kinderen op straat, in totaal zijn er ongeveer dertienhonderd daklozen, maar er zijn slechts honderd opvangplekken… Aantallen die zichtbaar indruk maakten op de leerlingen die meeliepen tijdens een van de Vagebond stadswandelingen onder leiding van ex-dakloze Bernard Kregting. “Ik wil de leerlingen meegeven dat het stereotiepe beeld dat de meeste mensen van daklozen hebben niet klopt. Het kan namelijk iedereen overkomen dat je om wat voor reden dan ook op straat belandt.”
Free Future Magazine - 2024 29 Zelf raakte Bernard meer dan tien jaar geleden dakloos na zijn scheiding. “De eerste periode verbleef ik bij vrienden en familie, maar na drie maanden zat mijn trots mij in de weg en voelde ik mij overal teveel.” Nijmegen verlaten wilde hij niet, aangezien hij daar nog wel gewoon zijn kinderen en baan had. “Ik vond een soort maas in de wet, kocht een tent en wat spullen als een luchtbed en een kookplaat en schafte een visvergunning aan, ook voor ’s nachts. Daardoor heb ik een jaar lang een soort van legaal in de Ooijpolder aan de waterkant kunnen bivakkeren, zonder dat iemand mij daar ooit heeft weggestuurd. Je mag immers je tentje neerzetten om te vissen. Overigens heb ik in dat jaar ook niemand in de buurt van mijn kampje gezien, dat scheelde waarschijnlijk ook. Niemand die wist dat ik daar zat.” Ondertussen bleef hij gewoon werken, zag hij zijn kinderen regelmatig en hield hij voor de buitenwereld zijn woonsituatie geheim. “Mensen verbazen zich er nu nog steeds weleens over dat ze nooit iets hebben gemerkt. Maar ik was te trots om om hulp te vragen. Had ik dat maar wel gedaan, dan had dat jaar er voor mij waarschijnlijk heel anders uitgezien. Dat is dan ook wat ik tegenwoordig anderen altijd aanraad: zet je trots opzij, vraag om hulp en blijf om hulp vragen tot je ook daadwerkelijk geholpen bent.” Zelf vroeg Bernard weliswaar niet zijn omgeving om hulp, maar hij hing wel dagelijks aan de lijn bij de woningbouwvereniging, met als resultaat dat hij na een jaar in zijn tentje toch weer een dak boven zijn hoofd had en zijn leven weer op kon pakken. Vagebond Naar aanleiding van zijn ervaringen als dakloze startte Bernard enkele jaren geleden met Vagebond, waarmee hij en andere (ex-)daklozen je meenemen voor een wandeling door de stad en hun persoonlijke ervaringen en verhalen delen. En ook de leerlingen die zich tijdens Free Future College hadden aangemeld voor de workshop van Bernard werden meegenomen de stad in, langs plekken waar veel daklozen overnachten, langs bankjes die zijn aangepast zodat er niet meer op overnacht kan worden, langs gedoogplekken en langs de eerste opvang in de stad. “Nijmegen probeert de daklozen zoveel mogelijk uit de stad te weren, maar er zijn nog steeds heel wat slaapplekken te vinden. Tot ze worden ontdekt, worden geruimd en de mensen weer op zoek moeten naar een nieuw plekje, met een beetje pech met de zoveelste boete op zak die ze toch niet kunnen betalen. Het systeem klopt niet, maar verandert ook niet. Net zomin als dat er naar een goede oplossing wordt gezocht, terwijl die er wel is. Overal wordt gebouwd, het ene mooie, nieuwe huis na het andere, maar er komen amper sociale huurwoningen bij. Door er daar veel meer van te bouwen zou je de basisbehoefte van een dak boven je hoofd voor heel wat daklozen in kunnen vullen. Maar helaas, aan sociale huurwoningen valt weinig te verdienen, dus er wordt met name gebouwd voor de mensen met geld. En zo wordt het probleem in Nederland steeds groter. De prijzen blijven maar stijgen, dus er komen steeds meer mensen op straat terecht.” Het kan haast niet anders dan dat deze boodschap in ieder geval een groot deel van de leerlingen aan het denken heeft gezet…
30
College
1 Online Touch