0

29e Jaargang • no. 1 • februari 2021 01 Een zwevende woontoren in hartje Hengelo Transformatie van het oude Badhuis en Dr. Ariënsschool Pagina 06 Nieuwbouw Nutsschool Oldenzaal Kunst, muziek en techniek onder één dak in voormalig Hazemeijercomplex

Inhouds opgave 01 31 06 44 63 05 Voorwoord: “2035” 06 15 23 28 Transformatieproject voormalig badhuis en Dr. Ariënsschool in Hengelo Een zwevende woontoren in hartje Hengelo Dr. Ariënsschool van bouwval tot inspirerende woonomgeving voor starters Architect Rob Mees ten Oever: “Fantastisch om een papieren plan werkelijk te zien worden.” Westendorp Scholten volop in transitie 31 38 42 Nieuwbouw 43 appartementen Bruningmeyer Enschede Bouw met behoorlijke moeilijkheidsgraad Parcellering en hoogte sluiten naadloos aan op de omliggende bebouwing Column Danny van Hal: “2021: een jaar voor sterke schouders!” 44 51 Nieuwbouw Nutsschool Oldenzaal Vlijmscherp ingezet op nieuwbouw Nutsschool Oldenzaal “Geen overbodige luxe, de school was gewoon op.” 56 58 61 Installaties in het zicht vereisen goede communicatie en afstemming Nutsschool aanwinst binnenstad Oldenzaal Column KienhuisHoving: “Op zoek naar een nieuwe balans in de woningmarkt.” 63 68 70 71 72 75 76 78 Transformatie Hazemeijercomplex Hengelo Kunst, muziek en techniek onder één dak in het voormalig Hazemeijercomplex Maatwerk past bij Staalbouw Twente Specialismen Pongers Precisie Sloop komen van pas Column BIM4ALL: “De kracht van visuele vastgoedcommunicatie” DGS kan ambities waarmaken in deze toekomstbestendige nieuwbouw Sociale onderneming koopt plaats delict bekende bankroof Verkenning strategische samenwerking van De Woonplaats en Domijn Remeha verstevigt strategische positie in Klimaat@home Bouwen in het Oosten 03

Voorwoord Voorwoord Door: Gerard van Leeuwen Het jaar 2035 Het jaar 2020 was er een om nooit te vergeten. Ook decennia later zullen we nog terugblikken op de crisis die leidde tot een heuse avondklok. Een fenomeen dat we alleen kenden van verhalen uit de Tweede Wereldoorlog. Tweewekelijkse persconferenties van de Minister President en de Minister van VWS trokken meer kijkers dan een finale van de Champions League. Daar zal best met ongeloof op gereageerd worden in pakweg het jaar 2035 en later. De sector heeft het vorig jaar redelijk tot goed doorstaan. Volgens het Economisch Instituut voor de Bouw “is de bouw grotendeels buiten schot gebleven”. De totale productie is slechts gekrompen met een zeer bescheiden percentage. Verreweg de meeste indicatoren wijzen erop dat ook dit jaar beslist geen grote klappen te verwachten zijn. Maar niet alle seinen staan op groen. Wat gebeurt er met budgetten bij de lagere overheden met het oog op investeringen in de infrawereld? Hetzelfde geldt voor de uitwerking die het stikstofdossier met zich meebrengt? Hoe vergaat het met de bouwers en installateurs in een periode van transitie met vele financiële. Organisatorische en politieke hobbels? En, zeker niet in de laatste plaats, hoe stemt Nederland op 17 maart? En dan vergeet ik nog even de “oplossing van het Covid-19 probleem”, waar de dagkoersen en trends nog sneller wisselen dan de dracht van de schoenen van Hugo de Jonge? Een aspect zal, welke uitslag er in maart ook uit de stembus rolt, ongewijzigd blijven; de grote vraag naar woningen. De tekorten zijn dusdanig megagroot dat we de komende decennia nog nodig zullen hebben om aan de behoefte te kunnen voldoen. In 2035 terugblikken op de coronaperiode zal plaatsvinden. De vraag is alleen waar en hoe? Bij vaders en moeders op de bank in een levensloopbestendige woning of toch zelfstandig in een energie neutrale, gasloze woning? Op de cover Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 Hengelo krijgt een zwevende woontoren. V.l.n.r.: Bart Oude Rikmanspoel, Rob Mees ten Oever en Clemens Bokkers Uitgever: Bouwen in de regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE, Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen, Jolanda Groothuis en Reinout Burgers Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10) Erik Kuipers (06 -196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in het Oosten 05

Door: Jolanda Groothuis Aannemersbedrijf Kormelink blaast nieuw leven in voormalig Badhuis Een zwevende woontoren 06 Bouwen in het Oosten

Badhuis Hengelo in hartje Hengelo De kans is klein dat geen Hengeloër op leeftijd zich de destijds ‘luxe’ faciliteiten van het Badhuis in het centrum van de stad herinnert. Het monumentale pand was decennialang dé sportieve uitlaatklep voor menig bezoeker, maar ondergaat nu een spraakmakende transformatie. Aannemersbedrijf Kormelink realiseert er momenteel 29 luxe koopappartementen, waarbij veel kenmerken van de Nieuwe Haagse School, een bouwstijl uit die periode, blijven bestaan. Bouwen in het Oosten 07

Badhuis Hengelo De transformatie van het Badhuis is onderdeel van bouwproject Wemenpark dat tevens bestaat uit de voormalige Dr. Ariënsschool en een nieuw, kleinschalig parkappartementencomplex. Domain Vastgoed is de ontwikkelaar van Wemenpark, architectenbureau Archimees de verantwoordelijke partij voor het ontwerp en Aannemersbedrijf Kormelink werd aangewezen als hoofdaannemer van het oude Badhuis. Flink verouderd Operationeel manager Clemens Bokkers en projectleider Bart Oude Rikmanspoel zijn nauw betrokken bij de wederopbouw van het oude Badhuis. Clemens Bokkers legt uit dat de projectontwikkelaar de intentie had om het monumentale pand, daterend uit 1932, te behouden: “In de basis is het een strak en sierlijk gebouw, het heeft echter ruim dertig jaar in verval gestaan en had al die tijd geen functie meer. Eigenlijk durfde niemand zijn vingers te branden aan herontwikkeling van de locatie. Dat had onder meer te maken met de relatief kleine bouwoppervlakte. Toch zag Domain Vastgoed er heil in, zodoende kwam het balletje in 2015 aan het rollen. De ontwikkelaar kwam met een plan waar de gemeente Hengelo positief tegenover stond. En hoewel enkele omwonenden bezwaar aantekenden, werden deze verworpen. Het plan werd goedgekeurd en uiteindelijk werd ons de opdracht toegezegd om er een nieuwe betekenis aan te geven. Daar zijn we uiteraard trots op. Dit neemt echter niet weg dat we hiermee voor een flinke uitdaging staan omdat de historische waarde niet verloren mag gaan. Het Badhuis zal in zijn huidige vorm blijven bestaan. Daarbovenop realiseren wij 3 loftwoningen, 24 appartementen en 2 penthouses. Hiermee is Hengelo straks een eyecatcher rijker want het is beslist een toonaangevend binnenstedelijk project waarmee alle betrokken partijen een mooie opdracht in handen hebben gekregen.” Regionale bouwpartners Ten tijde van het interview (medio december), werd Nederland wederom geconfronteerd met een lockdown. Ondanks het stijgend aantal coronagevallen zegt projectleider Bart Oude Rikmanspoel tevreden te zijn over de planning: “Het sloopwerk van het bestaande Badhuis is gereed, evenals de paalfundering, de fundatie en de begane grond vloer. Eind januari hebben we de eerste verdiepingsvloer gestort. Door de ruime opzet van het ketenpark en de hygiënemaatregelen die we strikt volgens het RIVM navolgen, heeft COVID19 tot nu toe nog geen stagnatie opgeleverd. Momenteel zijn we dagelijks met gemiddeld 10 vaklieden werkzaam op de bouw. Dit aantal zal de komende (piek)periode opgeschaald worden naar 25 man, inclusief onderaannemers. De oplevering staat begin volgend jaar gepland. We vliegen deze klus aan met een aantal vaste regionale bouwpartners en leveranciers om het project tot een succes te maken. Het samenwerken met partijen uit de buurt geniet sterk onze voorkeur. De nuchtere Twentse en Achterhoekse mentaliteit maakt dat er geen overbodige woorden nodig zijn om elkaar te verstaan. Dat is praktisch en werkt wel zo efficiënt.” Moderne interpretatie Aan de huidige vorm van het historische pand zal niet Clemens Bokkers: “Hoewel wij met regelmaat appartementen en wooncomplexen bouwen, is de omvang van dit project -mede door de hoogbouw- vrij uniek.” Bouwen in het Oosten 09

Badhuis Hengelo getornd worden. Door de transparante tussenlaag van het bestaande Badhuis en de nieuw te bouwen negen bouwlagen zullen de oorspronkelijke contouren goed zichtbaar blijven. Boven het gebouw komt een zwevende woontoren. De transparante, in glas uitgevoerde tussenverdieping, zal een duidelijke weerspiegeling aangeven tussen oud en nieuw. De architectuur erboven verwijst in materiaalgebruik en gevelritme naar het Badhuis, terwijl de uitvoering van het metselwerk, de raampartijen en de transparante hoeken en balkons een duidelijk moderne interpretatie krijgen. Clemens Bokkers: “Hoewel Kormelink met regelmaat appartementen- en wooncomplexen bouwt, is de omvang van dit project -mede door de hoogbouw- vrij uniek.” Verschillende groottes De transparante tussenlaag zal met 3 appartementen uitgevoerd worden in groottes variërend van 65 tot 100 vierkante meter. Deze etage kenmerkt zich door de grote glasoppervlakken, fraaie buitenruimtes en eigenzinnige indelingen. De daarop boven gelegen etages worden ingedeeld met 4 appartementen per bouwlaag. De kleinste woning krijgt een oppervlakte van 80 vierkante meter plus een geheel afsluitbare loggia van 7 vierkante meter. De overige appartementen op deze etages worden, exclusief balkon, circa 100 vierkante meter groot. De hoogstgelegen etages zijn met 3 appartementen per laag ingedeeld. Hier variëren de groottes van 100 tot 150 vierkante meter. Bovendien worden alle appartementen uitgevoerd met een zeer royaal en deels overdekt terras van circa 18 vierkante meter. Aan de indeling van alle woningen is veel aandacht besteed bij het ontwerp. Ze worden voorzien van een praktische en fraaie indeling met mooie raampartijen waardoor de toekomstige bewoners zich mogen verheugen op veel daglicht en een fraai uitzicht over hun stad. Intact houden Om blijvend herinnerd te worden aan de geschiedenis van het monumentale pand zullen bepaalde elementen intact gehouden worden. Bart Oude Rikmanspoel: “De bestaande entree van het Badhuis met zijn gescheiden mannen- en vrouweningang zal straks dienst doen als Bart Oude Rikmanspoel: “We vliegen deze klus aan met een aantal vaste regionale bouwpartners en leveranciers om het project tot een succes te maken.” prominente entree voor de bovengelegen appartementen. Achter deze voordeuren gaan we een stijlvolle hal realiseren met lift en trappenhuizen naar de verdiepingen. De oude, nog in authentieke staat verkerende wachtruimtes, zullen tevens worden hergebruikt. De achterzijde van het Badhuis kent een eenvoudiger entree. Deze krijgt dubbele deuren naar de voormalige gescheiden jongens- en meisjesdouchegelegenheden. Deze entree zal straks worden gebruikt als doorgang naar de bergingen.” Bouwen in het Oosten 11

Badhuis Hengelo Rustig binnenklimaat Alle 29 appartementen hebben na oplevering een energielabel A++. Op het dak zullen zonnepanelen worden geplaatst. Clemens Bokkers: “Het is een combinatie van zware isolatie, HR ketels met het hoogste rendement, vloerverwarming en meer energiebesparende maatregelen. Tevens wordt voldaan aan de laatste geluidsnormen waardoor zelfs bij de appartementen, gelegen aan de drukke Oldenzaalsestraat, een prettig en rustig binnenklimaat heerst. Alle facetten van dit omvangrijke project bij elkaar opgeteld, maken dat de toekomstige bewoners mogen rekenen op fantastisch en warm woongenot. We zijn er trots op dit project aan ons referentiekader te mogen toevoegen.” Beleef bouwen bij Kormelink Bouwen is volgens de visie van Aannemersbedrijf Kormelink meer dan stenen stapelen. Binnen deze onderneming draait bouwen vooral om mensen. Het familiebedrijf bestaat al ruim een eeuw en telt intussen meer dan 75 vakspecialisten. Bart Oude Rikmanspoel: “We dragen iedere dag bij aan het succes van de onderneming, door invulling te geven aan de waarden die we belangrijk vinden; inspiratie, ambitie, partnerschap en duurzaamheid. Vanuit die waarden delen we onze kennis en ervaring graag met alle andere partijen binnen het bouwproces. Samen willen we de dromen en ambities van mensen verwezenlijken. Op die manier maken we van bouwen een belevenis. Onze timmerlieden en bouwvakkers beheersen het ambachtelijke vakwerk van huis uit. Maar als bouwers staan wij ook bekend om vooruitstrevendheid in bouwtechnische oplossingen en moderne technieken. Ons streven is om volledig volgens de wens van onze klanten een kwalitatief hoogwaardig eindproduct te realiseren; vanaf de initiatiefase tot en met de beheeren onderhoudsfase. Deze ambitie is terug te vinden in onze manier van werken, in het gedrag van onze medewerkers en in de weloverwogen keuzes die we telkens maken tijdens het realiseren van onze projecten. Dit bewerkstelligen we met minimalisering van kosten, optimalisering van kwaliteit, duurzaamheid, planning en een kritische blik op het creëren van waarde.” Blijven focussen Clemens Bokkers vult zijn collega aan: “Ook in de toekomst willen we ons blijvend profileren als familiebedrijf in diverse marktsegmenten. Dit houdt in dat we, naast de grotere projecten voor woningcorporaties, marktpartijen, investeerders en eigen ontwikkeling, ons tevens blijven focussen op de particuliere markt. Klanttevredenheid, kwaliteit, veiligheid en een strakke planning zijn speerpunten die bij ons hoog in het vaandel staan. Evenals onze collega’s worden ook wij geconfronteerd met het feit dat de uitstroom in de bouw groter is dan de aanwas. We mogen ons rijk prijzen met een hardwerkend en vakkundig team. Daarnaast beschikken we over een eigen metselploeg. Om de jeugd te motiveren zijn wij als Erkend leerbedrijf actief in het opleiden van leerlingen en stagiaires. De jeugd heeft immers de toekomst, daar voelen we ons nauw betrokken bij.” Bouwen in het Oosten 13

Bouwen in het Oosten voor alle professionals in de bouw Is Overijssel zakelijk interessant voor uw bedrijf? Bouwen in het Oosten werd in 1992 als titel Wilt u Bouwen in het Oosten kosteloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweninhetoosten.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweninhetoosten.nl geïntroduceerd en heeft inmiddels een toonaangevende positie in de Overijsselse bouwen installatiewereld veroverd. www.bouweninhetoosten.nl redactie@bouweninhetoosten.nl

Dr. Ariënsschool Door: Jolanda Groothuis Prestigieuze boost voor Kip Bouw Deurningen Dr. Ariënsschool; van bouwval tot inspirerende woonomgeving voor starters Projectontwikkelaar Aard van Alsté van Domain Vastgoed zag, naast de transformatie van het oude Badhuis, tevens fiducie in een herbestemming van de voormalige Dr. Ariënsschool. Hiermee creëerde hij voor Maikel Kip, eigenaar van Kip Bouw uit Deurningen, een mooie kans om zijn jonge onderneming met een boost op de kaart te zetten. Op basis van prijs en wederzijds vertrouwen kreeg Kip de opdracht in handen. Momenteel zet hij alle zeilen bij om het historische gebouw om te turnen naar een waardevolle plek voor starters. Bouwen in het Oosten 15

STUKERS VOOR AL UW STUKWERK IN ENSCHEDE EN OMGEVING SPACHTELPUTZ STUKWERK SCHOUW ONZE SPECIALITEITEN: METSELEN, STEIGERBOUW, VERHUUR, VERREIKERMACHINIST, MUREN EN PLAFONDS STUKWERK SCHOUW SPECIALITEITEN het stuken van plafonds gipsspuiten traditioneel stukwerk aanbrengen van sierpleisters & spackspuiten Jarenlange ervaring I Kwaliteit en klantgerichtheid Maatwerk en expertise BOUWGERELATEERDE WERKZAAMHEDEN. TER BESCHIKKING STELLEN VAN ARBEIDSKRACHTEN. ADRES: DE MARKE 11, 7678 CD GEESTEREN TELEFOON: TEL: 0546 - 60 10 29 Patrick Fransen I +31 (0)6 53 81 45 54 I patrick@stukers.nl Snelliusstraat 28 I 7533 XW Enschede I info@stukers.nl I www.stukers.nl

Dr. Ariënsschool Reeds van jongs af aan was het voor Maikel Kip (26) duidelijk dat zijn toekomst de bouwwereld zou beslaan. Geïnspireerd door zijn vader, een ervaren timmerman, volgde hij verschillende bouwkundige opleidingen en startte hij zijn loopbaan bij diverse aannemers. Eerst als timmerman, later als werkvoorbereider en calculator. Door de ervaring die hij op deed, in alle facetten van het vak, en het vertrouwen in de bouw besloot Maikel drie jaar geleden om zelfstandig te gaan opereren. Het erf van zijn ouderlijke woning in Deurningen bood voldoende ruimte om een Maikel Kip: “Het erf van mijn ouderlijke woning bood voldoende ruimte om een opslag, werkplaats en kantoor te realiseren.” opslag, werkplaats en kantoor te realiseren. Vandaaruit legde Maikel begin 2017 de basis voor menig mooi project. Het eerste personeelslid die hij in dienst nam was zijn vader, later volgden twee leerlingen. Met het oog op de toekomst was Kip er al gauw van overtuigd het predicaat ‘Erkend leerbedrijf’ aan zijn onderneming te willen koppelen. Oorspronkelijke waarde Niet zonder trots vertelt Maikel Kip over de restauratie en herbestemming van de Dr. Ariënsschool waar hij dagelijks met tien vaklieden, inclusief onderaannemers, werkzaam is. Zelf schroomt hij niet om eveneens volop de handen uit de mouwen te steken. Want, hoewel hij zeker Bouwen in het Oosten 17

PAUL KROEZE SCHILDER- EN AFWERKINGSBEDRIJF, AL 20 JAAR EEN BEGRIP IN TWENTE OP HET GEBIED VAN SCHILDERWERK We schilderen de mooiste huizen in de mooiste kleuren en geven kleuradvies op maat. Daarnaast zijn we gespecialiseerd in wandafwerking, alle soorten behangwerk, effectlak, laminaat, decorlijsten en plinten. Je kunt bij ons terecht voor een totale afwerking van jouw huis binnen en buiten. GOED VAKWERK VOOR EEN GOEDE PRIJS Voor vragen of een vrijblijvend kleuradvies: Montferlandstraat 9 7559 LR Hengelo Tel. 074 - 277 13 51 06 - 270 52 598 n n www. paulkroeze.nl Olde Kalter B.V. Transport- en Grondwerken n info@paulkroeze.nl CALAMITEITEN SERVICE GRONDWERKEN TRANSPORT VERKEER & MOBILITEIT U kunt bij ons ook terecht voor Container Verhuur Beitelstraat 28 7556 NC Hengelo OV Tel. 074 - 2435548 info@oldekalter-hgl.nl www.oldekalter-hgl.nl

Dr. Ariënsschool de intentie heeft op termijn zijn bedrijf uit te bouwen, heeft het volgens hem vooralsnog zeker voordelen om eigenhandig bovenop een project van deze omvang te zitten. Maikel: “De Dr. Ariënsschool heeft een rijke geschiedenis en is daarmee een gemeentelijk monument geworden. Het pand blijft voor het grootste gedeelte behouden en dient te worden gerestaureerd waarbij de oorspronkelijke waarde deels intact blijft. Dat vergt specialisme en vakmanschap. Deze specialisten huur ik in. Door de jaren heb ik een duurzame relatie opgebouwd met vaste ZZP-ers waar ik te allen tijde van op aan kan. Ook als er een tandje extra bijgezet moet worden. De nevenaannemers, waaronder Vennegoor installatie uit Weerselo, Westendorp Scholten uit Nijverdal, MAKO Staal Hengelo en Kamphuis Sloopwerken en Asbestsanering uit Reutum, zijn eveneens bekende partijen waarmee het prettig samenwerken is.” Maikel Kip: “Hoewel ik zeker de intentie heb op termijn te groeien, heeft het vooralsnog zeker voordelen om eigenhandig bovenop een project van deze omvang te zitten.” Sloophamer De Dr. Ariënsschool was al jaren niet meer in gebruik en daardoor in verval geraakt. Het pand dateert uit 1880 en werd destijds gebouwd in Neorenaissancestijl waarmee het onderdeel uitmaakte van het Sint-Anthoniusklooster dat enige tijd geleden werd gesloopt. In de Tweede Wereldoorlog is de school zwaar gebombardeerd, waarna het provisorisch werd opgelapt. Het gedeelte dat gebombardeerd werd, alsmede de aanbouw Bouwen in het Oosten 19

Bouwen in Gelderland voor alle professionals in de bouw Is Gelderland zakelijk interessant voor uw bedrijf? Wilt u Bouwen in Gelderland kosteloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweningelderland.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweningelderland.nl Bouwen in Gelderland is zeer recent als nieuwe titel geïntroduceerd. De verwachting is, dat het magazine een vergelijkbare toonaangevende positie in de Gelderse bouw- en installatiewereld gaat veroveren als Bouwen in het Oosten in deze regio. Het blad richt zich op de professionals in de bouw, zowel opdrachtgevers als uitvoerende, adviserende en controlerende bedrijven. www.bouweningelderland.nl redactie@bouweningelderland.nl

Dr. Ariënsschool aan de oostgevel verkeerden in dusdanig slechte conditie dat de sloophamer er aan te pas moest komen. Dit maakte ruimte vrij voor een royale entree vanuit de binnenstad naar het Wemenpark, waarbij vanaf deze zijde het oude Badhuis, voor het eerst in de geschiedenis, tevens zichtbaar werd. Studio’s en penthouses Maikel Kip: “In de voormalige Dr. Ariënsschool worden tien studio’s c.q. loftachtige appartementen gerealiseerd die de grootte krijgen van de oorspronkelijke klaslokalen. In deze studio’s komen een woonkamer, open keuken, badkamer en berging. Enkele daarvan krijgen een aparte slaapkamer en een aantal een entresol; dat is een vloer tussen twee verdiepingen. Op de zolder komen twee penthouses. De woonstudio’s zullen worden verhuurd en zijn, vanwege de vloeroppervlakte (tussen de 61 en 77 vierkante meter), geschikt voor bewoning door één- of tweepersoons huishoudens. De twee penthouses zullen worden verkocht.” Fraaie betimmeringen De nieuwe kopse gevel van de Dr. Ariënsschool is een moderne gevel die laat zien dat de school als het ware doormidden is gezaagd. De aanwezige glazen pui, die de brede gang in de oude school laat baden in het licht, wordt eveneens eigentijds uitgevoerd. De bestaande structuur met monumentale trappartij, gangen en klaslokalen blijft intact. Ook de fraaie betimmeringen rond de deuren en ramen blijven zoveel mogelijk origineel. Door de hoge ruimtes, met hun eveneens hoge ramen zal straks een inspirerende woonomgeving ontstaan. Op het terrein is er voor de toekomstige bewoners ruimte voor het parkeren van één auto. Daarnaast zal er een fietsenberging gerealiseerd worden op de begane grond van het naastgelegen Badhuis. Maikel Kip: “Ik ben Aard van Alsté zeer erkentelijk dat hij me dit prachtige project heeft gegund.” Oplevering Maikel Kip verwacht vanaf april te kunnen starten met de afrondende werkzaamheden en voor de bouwvak het project op te leveren: “Het is natuurlijk de vraag wat de winter ons nog brengt, en uiteraard is COVID19 een onzekere factor. Maar, tot nu toe mogen we, op een enkele stagnatie in de levering van het staal na, tevreden zijn over de voortgang van de bouw. Ik ben Aard van Alsté zeer erkentelijk dat hij me dit prachtige project heeft gegund en hoop van harte op termijn nog meer mooie ontwikkelingen voor hem te mogen realiseren.” Maikel Kip Over Kip Bouw Begin 2017 besloot Maikel Kip, na enige jaren ervaring te hebben opgedaan in de bouw, om als zelfstandig aannemer te gaan opereren en daar zijn eigen invulling aan te geven: “Ik werk voornamelijk regionaal en sta open voor de meest uiteenlopende aanvragen. Dat kan variëren van een eenvoudig kozijn tot de nieuwbouw van een woning of bedrijfspand. Maar ook voor grondige renovatieklussen of gedetailleerd restauratiewerk kunnen klanten op Kip Bouw rekenen. Ik sta absoluut garant voor het nauwkeurig nakomen van gemaakte afspraken, hoogwaardige kwaliteit en een eerlijke prijs. Bovendien mogen mijn opdrachtgevers rekenen op korte (contact)lijnen. Is er sprake van problemen dan draag ik er zorg voor dat deze snel en efficiënt worden opgelost. Daarnaast denk ik actief mee in duurzame oplossingen en is het Kip Bouw eigen om klanten stap-voor-stap te begeleiden in het bouwproces. Op termijn hoop ik mijn bedrijf uit te breiden met tien tot vijftien medewerkers, zonder daarbij het persoonlijke contact met de opdrachtgevers uit het oog te verliezen. Want dat is de kracht van Kip Bouw; in goed overleg alles mogelijk maken! Meer is er eigenlijk niet van.” Bouwen in het Oosten 21

Door: Jolanda Groothuis Rob Mees ten Oever ontwierp herbestemming Badhuis en Dr. Ariënsschool “Fantastisch om een papieren plan werkelijkheid te zien worden.” 22 Bouwen in het Oosten Artist impression: Archi Vision

Badhuis en Dr. Ariënsschool Architect Rob Mees ten Oever sloot zich in 2013 aan bij de “Vrienden van het Badhuis”; een groep burgers en enkele professionals die het oude Badhuis en de Dr. Ariënsschool wilde behoeden voor sloop. Hiermee trokken zij de aandacht van de media, onder meer door de ontwikkeling van eigen plannen, bij wijze van proefballonnetjes. Aard van Alsté, directeur van Domain Vastgoed, was het enthousiasme van de groep niet onopgemerkt gebleven. Toen hij twee jaar later zelf het idee had om beide panden te gaan herbestemmen, richtte hij zich tot Rob Mees ten Oever, eigenaar van architectenbureau Archimees. Rob Mees ten Oever: “Aard van Alsté en ik sloegen weldra de handen ineen om zijn eerste ideeën vorm te geven en voor te leggen aan de gemeente Hengelo en Woningbouwcorporatie Welbions, destijds de eigenaar. Na de nodige schetsen en brainstormsessies kregen we een principeakkoord van de gemeente, met dien verstande dat beide panden gered moesten worden. Dat maakte het ingewikkeld en uitdagend, maar weerhield Aard van Alsté er niet van om tot koop over te gaan. Dat ik een echte bijdrage kon leveren aan het behoud van beide monumentale panden betekende veel voor mij. Het was een grote en verantwoordelijke opdracht om deze fantastische zichtlocaties weer vorm te geven.” Hele zoektocht Volgens Rob Mees ten Oever zijn er diverse projecten in Nederland en in het buitenland waarbij de combinatie van een oud gebouw met een nieuwe optopping bijzonder geslaagd uitgepakt heeft. Niettemin bleek het voor hem nog een hele zoektocht om de juiste uitstraling van het appartementengebouw boven het oude Badhuis te vinden. Rob: “Uiteindelijk bood het pand zelf de juiste inspiratie met zijn belijning en materiaalgebruik; baksteen. In contrast met het gesloten monument hebben we veel glas toegepast in de nieuwbouw. Daarnaast heb ik tevens een variant met een volledig glazen toren onderzocht. Dit was echter niet haalbaar in combinatie met een prettig leefklimaat binnen, de toepassing van balkons en de gewenste, transparante uitstraling.” De ontwerpen De architect kreeg van Domain Vastgoed de vrije hand om diverse voorstellen te maken. Uiteindelijk, na een traject van enkele jaren, mede vanwege de benodigde bestemmingsplanwijzigingen, resulteerde het in de volgende ontwerpen: Het oude Badhuis Rob Mees ten Oever: “Dit ontwerp is gericht op een zwevende woontoren boven het oude Badhuis, waarbij het Badhuis zelf in oude glorie hersteld wordt. Tussen het monument en het appartementengebouw komt een glazen laag. De toren krijgt een belijning die voortkomt uit de raamverdeling in het oude Badhuis waardoor het exact de plattegrond volgt. Rob Mees ten Oever Bouwen in het Oosten 23

Badhuis en Dr. Ariënsschool Van veraf horen de beide delen, -oud en nieuw- zichtbaar bij elkaar. Van dichtbij echter zijn de verschillen in uitwerking goed te zien. Het torentje met schoorsteen in het Badhuis komt uitstekend tot zijn recht door de hoge glazen gevel van de nieuwbouw erachter. Deze toren is voor Hengelose begrippen vrij hoog. Het betekent dat het een landmark wordt naast de entree naar de binnenstad. Bovendien komt het Badhuis in een parkachtige omgeving te staan. Het wordt straks veel beter zichtbaar dan voorheen. De bewoners krijgen, dankzij de hoogte, een spectaculair uitzicht vanuit alle kamers, mede vanwege de vele verdiepingshoge ramen.” Dr. Ariënsschool Rob Mees ten Oever: “De Dr. Ariënsschool had al een eigen unieke uitstraling, daar wilde ik zo weinig mogelijk aan veranderen. Het gedeelte dat in de Tweede Wereldoorlog werd gebombardeerd is gesloopt, het gedeelte dat bespaard bleef wordt nu gerestaureerd. Door de sloop ontstond een zuidgevel die opnieuw ontworpen diende te worden omdat daar de binnenwanden van de klaslokalen tevoorschijn kwamen. Hier wordt nu een moderne gevel gerealiseerd met cortenstalen lamellen, waaruit blijkt dat de school als het ware doormidden is gehakt. Dit is tevens het gedeelte waar passanten langskomen om vanuit de binnenstad naar het park en het Badhuis te gaan. Het gesloopte gedeelte van de Dr. Ariënsschool was verzakt omdat het pal naast de Drienerbeek stond. Nu de beek zichtbaar is, wordt deze ook onder handen genomen en zal het een onderdeel worden van het nieuwe, aan te leggen park. De bewoners krijgen de beschikking over een hoog klaslokaal met eveneens hoge ramen aan de gevel. Aan de gangzijde worden entresols gerealiseerd om te slapen. Onder de entresols komen de entree, het toilet, de berging en keuken. Buiten de entresol is er één grote, open en hoge Rob Mees ten Oever: “Ik heb gelukkig nauwelijks concessies hoeven doen in de uitstraling die ik voor ogen had.” Bouwen in het Oosten 25 Artist impression: Archi Vision

Rob Mees ten Oever: “Aard van Alsté is, net als ik, een betrokken inwoner van Hengelo. We waren beiden honderd procent gemotiveerd om de stad weer iets moois te bieden.” woonkamer. Onder het schuine dak worden twee dakappartementen gerealiseerd inclusief dakterras. Evenals bij het Badhuis mogen ook hier de toekomstige bewoners rekenen op een fantastisch uitzicht over de binnenstad.” Wederzijds vertrouwen Op de vraag hoe de onderlinge samenwerking tijdens het ontwerptraject met Aard van Alsté verliep is de architect heel billijk: “We hebben in het begin veel fijne, inhoudelijke discussies gevoerd over met name de uitstraling van de nieuwbouw boven het Badhuis. Aard van Alsté is, net als ik, een betrokken inwoner van Hengelo. 26 Bouwen in het Oosten We waren beiden honderd procent gemotiveerd om de stad weer iets moois te bieden. En hoewel we het niet altijd met elkaar eens waren, maakt dat mijn vak juist interessant. Het vertrouwen groeide wederzijds en uiteindelijk zijn we beiden meer dan tevreden over de resultaten. Het ontwerp voor het Badhuis viel enigszins duurder uit dan verwacht, desondanks heb ik gelukkig nauwelijks concessies hoeven te doen in de uitstraling die ik voor ogen had.” Andere oplossingen Nadat de sloopwerkzaamheden aan de Dr. Ariënsschool afgerond waren en gestart werd met de Voormalig Hotel De Kroon Op loopafstand van het oude Badhuis en de Dr. Ariënsschool staat voormalig Hotel De Kroon. De staat van dit pand, daterend uit eind negentiende eeuw, was eveneens jarenlang erbarmelijk. Ook hier gaf Rob Mees ten Oever een nieuwe invulling aan: “Ik realiseerde een ontwerp voor veertien appartementen, met een gedeelte dat gerestaureerd is en een volledig nieuwe achterkant. Het is gaaf om te zien dat na zo’n lange tijd ook dit pand weer bewoond wordt. Het onderscheidt zich door comfort en optimale isolatie met zélfs driebladige beglazing. Ik kom er dagelijks langs en geniet van mijn bijdrage aan het woongenot van de stad.”

Badhuis en Dr. Ariënsschool wederopbouw was Rob Mees ten Oever geregeld op locatie aanwezig: “Dat had een reden. Het pand bleek namelijk niet zo nauwkeurig gebouwd als verwacht. Ook maakten alle ingebouwde extra kamers en voorzetwanden het lastig om goede tekeningen van de bestaande situatie te realiseren. Het kwam voor dat ik op zoek moest gaan naar andere oplossingen. Bovendien moesten de tekeningen van onderaannemers en leveranciers van Kip Bouw gecontroleerd worden. Maar, los daarvan, kwam ik graag uit interesse naar de bouw om de vorderingen te zien, er is immers niets leuker dan een papieren plan werkelijkheid te zien worden.” Meerdere partijen Over het Badhuis: “De bouw hiervan is juist begonnen. Wanneer de ruwbouw straks boven de bomen uitkomt, kan ik het volgen vanuit mijn kantoor, eveneens een monumentaal pand, op slechts enkele honderden meters afstand. Hoe gaaf is dat! Momenteel kom ik om de paar weken op de bouw, nu om de stenen en voegen te bepalen. Dat gaat in samenwerking met meerdere partijen, waaronder de stadsbouwmeester en de erfgoedcommissie. Zij wensen daarover mee te praten, dat kan ik alleen maar waarderen.” Geen slapeloze nachten Samenvattend heeft het ruim vijf jaar geduurd voordat de bouwwerkzaamheden, vanaf de eerste schetsen, daadwerkelijk konden aanvangen. Rob Mees ten Oever: “Dat lijkt lang, maar voor een dergelijk, uniek project is dat nog vrij snel. Voor zowel Aard van Alsté als mij is het Badhuis een groot, ingewikkeld gebeuren, hoewel ik er -afgezien van de nachten die ik doorwerkte- goed om geslapen heb. Ik hield het motto van Pippi Langkous er maar op na: “Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.” Deze projecten betekenen veel voor mij. Eerst maakte ik deel uit van de groep verontruste burgers, -De Vrienden van het Badhuisen vervolgens mocht ik er als architect concreet aan gaan werken. Dat voelt fantastisch!” Rob Mees ten Oever: “Ik hield het motto van Pippi Langkous er maar op na: “Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.”” Bouwen in het Oosten 27

Westendorp Scholten volop in transitie Ruim twee jaar na de overname van Westendorp Voegwerken door Westendorp Scholten tekenen de nieuwe contouren van het Nijverdalse bedrijf zich steeds duidelijker af. Voegwerken blijft nadrukkelijk een onderdeel van het bedrijf, maar stapsgewijs wordt het belang langzaam maar zeker afgeschaald. Theo Westendorp, Emiel Westendorp en Jasper Imhof lichten een en ander toe. “Bij de overname van Westendorp Voegwerken bleek al heel snel dat we vrijwel een identieke bedrijfscultuur hadden”, vertellen Emiel en Jasper. “Dat heeft enorm geholpen bij het samensmelten van beide bedrijven. Mede daardoor konden we al vrij snel medewerkers van voegwerken intern overhevelen en inzetten bij onder andere het aanbrengen van de kunststof vloeren. Voor de jongens was het overigens ook een vooruitgang.Het werk is beduidend lichter.” Theo Westendorp: “We kunnen nu veel beter anticiperen op de veranderende marktvraag. Voegwerk zal er altijd blijven. Theo Westendorp: “De overname betekende meer dan één plus één is twee. We hebben zelfs een topjaar gedraaid vorig jaar, ondanks de corona crisis.” 28 Bouwen in het Oosten

Badhuis Hengelo Denk alleen maar aan restauratie, traditionele renovatie of bijvoorbeeld het onderhoud voor waterschappen. Ons probleem zat hem vooral in het vinden van geschikte vakmensen voor onze vloerentak. Die hebben we nu tot onze beschikking. We konden het ook goed terugzien in de omzetcijfers”, zegt Jasper. “De overname betekende meer dan één plus één is twee. We hebben zelfs een topjaar gedraaid vorig jaar, ondanks de coronacrisis. Je moet uiteraard te allen tijde alert zijn in deze onvoorspelbare tijden. Toen de crisis uitbrak in maart vorig jaar waren we onder meer druk bezig in het ZGT in Almelo. Dat grote werk kwam logischerwijs onmiddellijk stil te liggen. Wij hebben de stilliggende werken goed kunnen opvangen door klanten te benaderen voor opdrachten waarbij het een voordeel is dat de locatie gesloten was. Je moet hierbij denken aan zwembaden en scholen.” Emiel Westendorp, overigens een neef van Theo, vertelt dat de orderportefeuille meer dan goed gevuld is. “Eigenlijk zitten we tot de bouwvak wel vol. We houden altijd een kleine marge aan om onze vaste opdrachtgevers van dienst te kunnen zijn. We zijn bij enkele uitdagende en mooie projecten betrokken. Zowel rechtstreeks via de eindgebruikers als deels via aannemers. We verwachten de komende maanden het nodige werk via woningcorporaties en in Enschede loopt het Melkhal project.” Theo Westendorp: “In het Amsterdam UMC werken we aan een nieuwe cleanroom via Interflow, een dochteronderneming van de BAM. Met hen hadden we ook een cleanroom voor Norma Hengelo naar volle tevredenheid uitgevoerd. blijven houden bij de verdere voortgang van de bouw.” Het Oude Badhuis Westendorp Scholten rondde onlangs het werk af aan het Emiel Westendorp: “We zijn bij enkele uitdagende en mooie projecten betrokken. Zowel rechtstreeks via de eindgebruikers als deels via aannemers.” Oude Badhuis in Hengelo. Emiel Westendorp: “We hebben hier het zichtwerk gedaan in de gevel (die stijlkenmerken heeft van de Haagse school, red.). Opdrachtgever Domain Vastgoed had in eerste instantie de bovenste en de middelste rand aan ons uitbesteed, maar gaandeweg zijn er nog extra opdrachten bijgekomen. Het project kende voor ons een soepel verloop en dat is grotendeels te danken aan onze medewerker René, die echt gespecialiseerd is in dit soort werk. Een op en top vakman.” Bouwen in het Oosten 29

Bruningmeyer Enschede Door: Jolanda Groothuis Eerste samenwerking tussen Lowik Bouw en Carbo Property 43 appartementen Bruningmeyer; bouw met behoorlijke moeilijkheidsgraad Machinefabriek B. Bruningmeyer in Enschede was tientallen jaren leverancier van bakkerijmachines en koelinstallaties. De voormalige machinefabriek lag in het gebied van de huidige Spoorzone dat enkele jaren geleden voor herontwikkeling in aanmerking kwam. Vastgoedontwikkelaar Carbo Property uit Harderwijk zag mogelijkheden en bood Lowik Bouw de kans om een voorstel te maken voor een modern appartementencomplex met zeven woonverdiepingen. Bouwen in het Oosten 31

Bruningmeyer Enschede De vervallen panden van machinefabriek Bruningmeyer stonden al jaren leeg, met als gevolg dat omwonenden veel (drugs)overlast ondervonden. Bovendien moest de zaak tot twee keer toe dichtgetimmerd worden voor ongenode slapers. Bewoners van het nabijgelegen ’t Hardick waren er klaar mee en reageerden verheugd toen Carbo Property, in overleg met de gemeente Enschede tot een grondexploitatieovereenkomst kwam. Gedachtegang en visie Begin vorig jaar werd Lowik Bouw, op advies van Kienhuis Bouwmanagement, door de projectontwikkelaar benaderd voor prijs en Plan van Aanpak. Hiertoe was de bouwer uit Almelo graag bereid en dat had volgens projectleider Peter Wesselink een aantal redenen: “Carbo Property was tot dan toe een onbekende partij voor ons, niettemin bleek al snel dat we qua gedachtegang en visie op één lijn zaten. Bovendien staan wij altijd open voor nieuwe samenwerkingsverbanden om hiermee een duurzame relatie voor de toekomst te creëren. Tevens sprak ons de locatie in Enschede aan, voor onze vaklieden betekent dat een thuisArjan Harink: “We bouwen feitelijk op een stempel, dat vereist de nodige veiligheidsmaatregelen en een zorgvuldige bouwcoördinatie.” wedstrijd. Wij werken landelijk en ook geregeld over de grens van België en Duitsland. Het betekent dat er dikwijls lange dagen worden gemaakt. Onze berekeningen en Plan van Aanpak werden goedgekeurd en daarmee stonden we aan de vooravond van een project met een behoorlijke moeilijkheidsgraad.” Bijzondere plek Het project Bruningmeyer wordt een modern woongebouw van zeven verdiepingen met lichte, comfortabele appartementen, één stadswoning en twee penthouses die allen beschikken over royale buitenruimtes. Het complex bevindt zich op een bijzondere plek, op loopafstand van het centrum en wordt strak tussen de gevels van twee bestaande panden gebouwd. BLCV-overleg Volgens uitvoerder Arjan Harink brengt de locatie het nodige denk- en voorbereidingswerk met zich mee: “We bouwen feitelijk op een stempel, dat vereist de nodige veiligheidsmaatregelen en een zorgvuldige bouwcoördinatie. Om één en ander in goede banen te leiden voeren we tweewekelijks een zogenoemd BLCV-overleg (Bereikbaarheid, Leefbaarheid, Veiligheid en Communicatie). Dit overleg wordt vanuit de gemeente Enschede georganiseerd. Wij worden geacht daar als aannemer bij aanwezig te zijn, evenals een afgevaardigde van de politie, Bouwen in het Oosten 33

Vakpioniers op het gebied van beton en mortels Met 9 betoncentrales in Noord en Oost Nederland lopen wij als vakpioniers voortdurend voorop bij ontwikkelingen, of het nu gaat om producten, toepassingen of maatschappelijke thema’s. Al onze locaties zijn CSC goud gecertificeerd! Kanaalstraat 20, 7550 AM Hengelo (O) Tel.: 074 - 249 33 33 e-mail: info@betoncentrale.nl www.betoncentrale.nl

Bruningmeyer Enschede brandweer, openbare werken en vergunningen. Aan de hand van de BLVC-systematiek worden door genoemde partijen duidelijke afspraken gemaakt, zodat gevaar wordt vermeden en hinder zoveel mogelijk beperkt blijft, met als doel het project zo soepel mogelijk af te ronden. Door aandacht te schenken aan deze speerpunten zetten we specifieke maatregelen in. Deze maatregelen kunnen preventief of correctief zijn. Bij preventieve maatregelen kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het schroeven van funderingspalen in plaats van heien. Een voorbeeld van een correctieve maatregel is het plaatsen van geluidsschermen om overlast te verminderen. Met het oog op transport is het voor ons een kwestie van strak en gestructureerd inplannen. We hebben de bouwplaats zodanig ingericht dat het terrein altijd vooruit op- en afgereden kan worden. Hierdoor houden de chauffeurs zicht op de openbare weg en blijft de veiligheid zoveel mogelijk gewaarborgd.” Gestelde termijnen Nu, tijdens de ruwbouw, zijn er gemiddeld tien vaklieden van Lowik Bouw werkzaam op het project. Naar verwachting zal dit aantal tijdens de afbouwfase opgeschaald worden naar ruim veertig mensen. De oplevering staat in november van dit jaar gepland. Arjan Harink heeft als uitvoerder de dagelijkse leiding in handen en draagt er zorg voor dat de gestelde termijnen zo strak mogelijk worden nageleefd. Projectleider Peter Wesselink en werkvoorbereider Marcel Bruggink houden zich voornamelijk aan de voorkant bezig met de cijfers. Het project werd aangenomen voor circa zes miljoen euro, exclusief Vergelijkbare referentieprojecten door Lowik Bouw gerealiseerd: • 38 appartementen Berkelstraat Almelo - Woningstichting Beter Wonen (2014/2015) • 19 appartementen met daaronder winkelruimtes De Laren Almere (2014). • 3 flats upgrading Rembrandtlaan Almelo – Woningstichting Beter Wonen (2007) • 7 appartementen Wageningen - particulier (2006) • 7 appartementen verbouw Keizersgracht Amsterdam – Veenstra (2008) Bouwen in het Oosten 35

0572 35 22 50 info@hoogeboom.nl www.hoogeboom.nl Sterk in uitvoering

Bruningmeyer Enschede ontwerp en daarom beschikt elk appartement over een ruim balkon of loggia. Door de dakrand laagsgewijs te laten verspringen krijgen de penthouses bijzondere buitenruimtes van ruim twintig vierkante meter. de installatie- en grondwerkzaamheden. De ligging Bruningmeyer is gevestigd in het binnensingelgebied van Enschede en valt daarmee onder de Spoorzone in het bruisende stadscentrum op loopafstand van alle voorzieningen. Er zullen 12 koopappartementen en 31 huurappartementen gerealiseerd worden. De plattegronden variëren in grootte waarbij de kleinere appartementen gesitueerd zijn aan de parkzijde, terwijl de grotere appartementen zich hieromheen bevinden. De buitenruimtes stonden centraal bij het “Ons Twentenaren” Hoewel Lowik een ervaren bouwer is op het gebied van wooncomplexen, valt dit project volgens Peter Wesselink en Arjan Harink niet onder de standaardnoemer: “De moeilijkheidsgraad zit hem vooral in de afwerkingen; deze zijn speciaal en daardoor ingewikkeld. De architect, Paul Wolters van DAD Architectuur, koos voor vier soorten gevelstenen en een gedeelte stucwerk aan de buitenzijde. Bovendien verdienen de balkons en zinkafwerking speciale aandacht. Bij een ‘standaard’ woontoren werken we veelal met dezelfde materialen. Bij dit project zijn ze zeer divers. Bovendien werken we, zoals eerder aangegeven, op een eiland. Hierdoor komt er redelijk wat meer bij kijken dan alleen stenen stapelen. Maar, dit kunnen we aan. De timmerlieden hebben we zelf in huis. Het metselwerk en de afbouwfase besteden we uit, voornamelijk aan vaste relaties. We werken over het algemeen met regionale partners, ook als we in de Randstad of in het zuiden bouwen. Voor ons staat buiten kijf dat opdrachtgevers mogen rekenen op gegarandeerde kwaliteit en afgesproken levertijden. Daar zit de kracht van ‘ons Twentenaren’ in. Dat laten we niet zomaar lopen.” Lowik Bouw Lowik Bouw is een middelgroot bouwbedrijf dat vanuit Almelo bouwprojecten realiseert in heel Nederland, België en Duitsland. De organisatie heeft 75 vaklieden in dienst en is sterk in de utiliteitsbouw, retail en betonbouw. Maar ook tankstations, woningbouw, onderhoud, renovatie, winkelombouw en restauratie behoren tot de specialiteiten. Volgens Peter Wesselink zit de kracht van Lowik Bouw in de typische mentaliteit van het bedrijf: “Onze filosofie zit hem in hard werken, kwaliteit leveren en doen wat je belooft. Dat is alles!” Peter Wesselink: “Door de dakrand laagsgewijs te laten verspringen krijgen de penthouses bijzondere buitenruimtes van ruim twintig vierkante meter.” Arjan Harink Peter Wesselink Bouwen in het Oosten 37

Door: Jolanda Groothuis DAD Architectuur ontwierp project Bruningmeyer Enschede Parcellering en hoogte sluiten naadloos aan op de omliggende bebouwing Paul Wolters, eigenaar van DAD Architectuur uit Geesteren (Gld) werd ruim vier jaar geleden benaderd door projectontwikkelaar Carbo Property voor het ontwerp van project Bruningmeyer in Enschede. Hij kreeg volledig de vrije hand, waarbij hij zich liet inspireren door de zogenaamde ‘Townhouses’ in steden als Londen en New York. Naast DAD Architectuur werd nog een architect geselecteerd. Paul Wolters mocht zich echter, op basis van zijn schetsontwerp, verder buigen over deze mooie, maar intensieve klus. 38 Bouwen in het Oosten

Bruningmeyer Enschede In het verleden ontwierp Paul Wolters meerdere projecten voor de bruisende stad, waaronder de voormalige Ambachtsschool en het gebouw waar voorheen de ABNAMRO bank was gevestigd. Voor deze markante gebouwen ontwierp hij respectievelijk in 2017 en 2018 eveneens luxe appartementencomplexen. Door de vele voetstappen die hij achterliet in Enschede kent hij de omgeving blindelings. Ook met de locatie waar voorheen machinefabriek B. Bruningmeyer gevestigd was, bleek hij niet onbekend: “Ik wist dat deze locatie al jarenlang braak lag. De vorige eigenaar had de intentie om er twee hoge woontorens met 104 appartementen te bouwen. Dit kreeg hij niet voor elkaar, mede door de weerstand van buurtbewoners. Het plan van de huidige projectontwikkelaar werd wel omarmd en mede daardoor goedgekeurd.” Nauw betrokken Wolters kreeg de opdracht in handen door een plan te realiseren dat qua Parcellering en hoogte naadloos aansloot op de omliggende bebouwing en daarmee ook gelijk de weerstand weg nam bij de buurtbewoners. En, hoewel hij volledig de vrije hand kreeg, werkte hij nauw samen met de stedenbouwkundige en stadsbouwmeester van de gemeente Enschede. Paul Wolters: “Bovendien hebben we de Bouwen in het Oosten 39

Bruningmeyer Enschede buurtbewoners vanaf het begin nauw betrokken bij het ontwerpproces, temeer omdat de ideeën van de vorige eigenaar hen flink tegen de borst stuitten. Dat werd enorm gewaardeerd. Het was een intensief traject, mede omdat deze locatie een belangrijk onderdeel is van de stad en ik hierdoor met veel factoren rekening diende te houden.” Grote variëteit De opdrachtgever, Carbo Property, had net als de architect, sterk de wil om een opvallend en bijzonder gebouw te realiseren van een hoog architectonisch niveau waarbij woonkwaliteit een belangrijke rol speelde. Paul Wolters: “De gevels hebben een hoge diversiteit dat qua beeld een aaneenschakeling van herenhuizen vormt. Dit beeld wordt nog eens versterkt door de verschillen in hoogte. Op de bovenste verdieping bevinden zich unieke penthouses die voorzien worden van ruime dakterrassen. Ook de plattegronden onderscheiden zich door een grote variëteit en hoog afwerkingsniveau. Wij zijn ervan overtuigd dat deze factoren binnen één appartementencomplex een ware aanvulling zullen vormen op het stedelijk wonen in de kern van Enschede. Het project is een landmark langs de Molenstraat en vormt hiermee de inleiding naar de achterliggende woningen in de Niermansgang.” Paul Wolters Esthetische controle Over de onderlinge samenwerking met zowel de opdrachtgever, als de gemeente Enschede en de omgeving is Paul Wolters louter positief: “Deze was uitermate plezierig en inspirerend, Paul Wolters: “We hebben de buurtbewoners vanaf het begin nauw betrokken bij het ontwerpproces, temeer omdat de ideeën van de vorige eigenaar hen flink tegen de borst stuitten.” temeer omdat we qua ideeën en uitgangspunten op één lijn zaten. Het was voor mij een intrigerende opdracht en telkens wanneer ik voor afspraken Enschede bezoek, kan ik het niet nalaten om even een kijkje te nemen op de bouw. Ik vind het prachtig om het proces, dat begon met enkele schetsen, uiteindelijk uit te zien groeien naar een volwaardig, luxe appartementengebouw. Maar alleen bij het ontwerp laten we het niet. Uiteraard verzorgt DAD Architectuur tevens de esthetische controle en zullen we hoe dan ook een vinger aan de pols blijven houden bij de verdere voortgang van de bouw.” Bouwen in het Oosten 41

2021: een jaar voor sterke schouders! 2020 is voorbij. Maar corona is dat nog niet. Sterker nog: in mijn ogen krijgen we er in 2021 meer mee te maken dan ooit. De verlengde lockdown in januari/februari is hiervoor als kick-off van het nieuwe jaar een behoorlijk veeg teken. De Britse variant ligt nu op ieders lippen. Ondanks corona hebben veel van onze opdrachtgevers redelijk tot goed gevulde orderportefeuilles. Om dit werk te kunnen realiseren schakelen zij de vakkrachten van Haldu Groep in voor hun flexibele schil. Eén van onze opdrachtgevers verwacht zelfs een verdubbeling van het aantal vakmensen van Haldu. Het effect hiervan? Eind januari waren we weer terug op het niveau van het aantal vaklieden in december. Vooral in maart, april en mei hebben we veel werk gepland. Als deze trend doorzet gaat Haldu Groep een erg goed jaar beleven. Ik hoop van harte dat deze vooruitzichten ook voor u gelden. Hoge mate van trouw buitenlandse vakmensen Wat enorm in ons voordeel speelt, is dat nagenoeg al onze buitenlandse vaklieden weer veilig naar Nederland en dus Haldu Groep zijn teruggekeerd. Op die ‘beweging terug’ ben ik trots! Een positieve blijk van het vertrouwen dat wij bij deze mensen jaar na jaar hebben opgebouwd. Hoe? Door hen jarenlang mooi en veilig werk te bieden, stipt te betalen en te huisvesten in volwaardige woningen en appartementen. Lange termijn investeringen die zich nu terugbetalen in hun trouw aan Haldu en feitelijk ook aan úw projecten. Streng op testen Maar we blijven alert! We testen nagenoeg al onze uit het buitenland terugkerende vakmensen op corona. Onze medewerkers van Haldu begeleiden dit proces als vrijwilliger in hun vrije tijd, waarvoor mijn complimenten. Met sneltesten en, als opdrachtgevers dit verlangen, met een PCR test. We zien slechts zeer sporadisch een buitenlandse werknemer die besmet blijkt. Als dit het geval is, doen we deze persoon netjes in quarantaine in aparte huisvesting. Die woningen hebben we hiervoor speciaal geregeld. En ook zorgen we voor hun boodschappen. U ziet het: onze betrokkenheid bij onze buitenlandse vakmensen gaat ver, en zo hoort dat ook in de lange traditie van Haldu Groep. Negatief effect thuiswerken Overigens, thuiswerken hoort bij de RIVM-maatregelen en die onderschrijf ik. Helaas zie ik hiervan wel een lastig bijeffect. Veel beslissers bij diverse overheden werken nu vanuit huis. Denk aan gemeentelijke ambtenaren en gebiedsmanagers. Dit heeft een extra vertragend effect op de 42 Bouwen in het Oosten

Column vergunningverlening voor bouwwerken en andere projecten. Een cruciale stap in het beslissingsproces waar onze opdrachtgevers en ook Haldu Groep zo op gebrand zijn. Door al dat thuiswerken binnen overheden merk ik helaas nóg meer vertraging in deze beslistrajecten. Het zou fijn zijn als deze beroepsgroep hiervan notie neemt en een manier vindt om in deze trajecten, ondanks het thuiswerken, pakweg tien tandjes bij te zetten. Kijk, wij als ondernemers moeten er nu maximaal de schouders onder zetten, dus mogen wij van de overheid minimaal verwachten dat zij dit ook doet. Contacten continueren Ik hoop van harte dat 2021 u gezondheid en voorspoed brengt. Ondanks het feit dat ikzelf momenteel nagenoeg geen opdrachtgevers persoonlijk bezoek, probeer ik via Zoom en Teams de contacten te continueren en te verdiepen. Het is niet ideaal, maar het volstaat voor dit moment. Graag gun ik iedereen een snelle vaccinatie zodat we ons mooie vak weer veilig kunnen uitoefenen. Danny van Hal Bouwen in het Oosten 43

Door: Jolanda Groothuis Dankzij openbare aanbesteding werd Rots Bouw de opdracht gegund Vlijmscherp ingezet op nieuwbouw Nutsschool Oldenzaal De voormalige Nutsschool in Oldenzaal is geschiedenis. Zonder er een traan om te laten zagen directie en medewerkers medio 2020, het gebouw dat zijn beste tijd had gehad, tegen de vlakte gaan. Na zeven jaar overleg met de gemeente dat bestond uit de nodige ‘mitsen en maren’, is er nu eindelijk licht aan het einde van de tunnel. Na de zomervakantie mogen leerlingen en leerkrachten zich verheugen op een duurzaam en eigentijds onderkomen. Een project waar de vaklieden van Rots Bouw uit Aalten zich graag in vastbijten. Temeer omdat het bouwkundig gezien afwijkt van de standaard en het daarmee een uitdaging op zich is. 44 Bouwen in het Oosten

Nutsschool Oldenzaal Eurol Eén van de discussiepunten tussen de gemeente Oldenzaal en de opdrachtgever was de manier van aanbesteden. De voorkeur van laatstgenoemde ging uit naar een onderhandse vorm, met aannemers uit de regio. De gemeente vond, vanuit budgetoogpunt, dat de aanbesteding openbaar moest plaatsvinden. Hiermee creëerde zij een kans voor Rots Bouw uit Aalten. De Achterhoekse aannemer haalde het onderste uit de kan en schreef vlijmscherp in. Projectleider Gerben Jan van Harten: “Het ontwerp en materiaalkeuze van de architect is dusdanig uniek dat we onze naam hoe dan ook aan dit project wilden verbinden. Dat is gelukt.” Gelijmde houtconstructie Ten tijde van het interview (medio januari) viel er nog niet veel te zien op de bouwplaats aan de Hengelosestraat in Oldenzaal. De fundering was gestort en de begane grondvloer gelegd. “Maar dat gaat gauw veranderen”, aldus Gerben Jan van Harten. “Eind januari verwachten we het houtskelet dat geheel geprefabriceerd door Laminated Timber Solutions uit België geleverd wordt. Deze fabrikant is een ervaren partner voor dragende structuren, opgetrokken in gelijmde houtconstructies. Zij zullen het skelet gaan plaatsen, onze vaklieden realiseren de schil eromheen. We kozen er expliciet voor om deze werkzaamheden zelf uit te voeren. Het ontwerp van de school bestaat uit veel gecompliceerde hoeken en details, dat vereist super strak timmerwerk. Onze mensen hebben dat in hun mars. Ik sta er honderd procent voor in dat men hier geen omkijken meer naar heeft. Bovendien; elke timmerman krijgt van zo’n project een bak energie.” Gemeenschappelijke functie De grootste verandering ten opzichte van de oude school zijn de twee bouwlagen. De lessen zullen beneden gegeven worden. Boven komen de technische ruimtes en enkele kantoren. Door de twee bouwlagen wordt de school straks een stuk compacter en dat brengt voordelen met zich mee. Het voormalige gebouw was lang en smal met weinig plekken waar kinderen zelfstandig konden werken. Deze plekken lagen ver buiten het zicht van de leerkrachten. Dat probleem is straks opgelost. Een tweede belangrijke verandering is de realisering van een gemeenschappelijke ruimte waar een groot speellokaal aan vast gekoppeld wordt. De nieuwe Nutsschool krijgt daarmee tevens een buurtfunctie. Het speellokaal en de aula zullen verbonden worden met een schuifwand, Gerben Jan van Harten: “Werken in de bouw moet weer sexy gemaakt worden, dat vraagt onder andere om een stukje beloning en waardering uit de hele markt.” Bouwen in het Oosten 45

Nutsschool Oldenzaal Eurol zodat er een mooie plek ontstaat waar volop avondactiviteiten kunnen plaatsvinden. Geen seriematige bouw Rots Bouw kreeg de opdracht in handen voor een aanneemsom van circa twee miljoen euro. Het schoolgebouw is volledig houtskelet en wordt opgetrokken met vuren gelamineerde liggers. “Een prachtig project dat straks bijdraagt aan de uitstraling van de omgeving”, aldus Gerben Jan van Harten (26). Hij is sinds acht maanden werkzaam als projectleider bij Rots Bouw en dat bevalt hem goed. Eerder was hij in dienst van een grote bouwonderneming waar het voornamelijk om seriematige bouw draaide. Optimalisatie Gerben Jan van Harten: “Daar is niets mis mee, maar ik miste uitdagingen in mijn werk. Ik wil graag het onderste uit de kan halen op zowel bouwkundig gebied als op basis van ondernemerschap. Een mooi voorbeeld waarbij dat kan is de nieuwbouw van deze school. En hoewel ik mij als projectleider in feite alleen bezig hoef te houden met het bouwproces en de cijfermatige voorkant van een werk, doe ik dat in de praktijk niet. Het komt daarom zeker voor dat ik mijn agenda leeg maak en zelf mijn handen uit de mouwen steek om de mannen op de bouw te helpen. Ik ben rechtstreeks vanuit de schoolbanken op de bureaustoel terecht gekomen, zonder praktijkervaring. Terwijl ik dat laatste juist ook gaaf vind. En, hoewel ik met mijn kantoorlichaam, natuurlijk nooit tegen onze vakmensen op kan boksen, wordt het door mijn collega’s wel gewaardeerd. Ik hou van de afwisseling en vrijheid die Rots Bouw me biedt. Ook de platte organisatiestructuur spreekt me aan. Ons team bestaat uit circa vijftig nauw betrokken medewerkers die altijd kijken of het misschien nog nét iets beter kan. Optimalisatie, en Gerben Jan van Harten: “Ons team bestaat uit circa vijftig nauw betrokken medewerkers die altijd kijken of het misschien nog nét iets beter kan. Optimalisatie, en dan in alle facetten van het vak, is een groot goed binnen ons bedrijf.” Bouwen in het Oosten 47

Nutsschool Oldenzaal Eurol dan in alle facetten van het vak, is een groot goed binnen ons bedrijf.” Een echt pluspunt Rots Bouw realiseert voornamelijk projecten in een cirkel van een uur reistijd om haar vestiging in Aalten. Als het aan Gerben Jan van Harten ligt, maar ook aan het uitvoerend personeel, zouden ze graag meer in Twente werkzaam zijn: “De betrokkenheid en mentaliteit van de Twentse opdrachtgevers en onderaannemers is het prijzen waard. Overleg is altijd mogelijk en mijn ervaring heeft geleerd dat je de mensen op de bouw bijna nooit achter de broek aan hoeft te zitten. Bovendien dragen ze hun verantwoordelijkheid wanneer het gaat om gestelde termijnen en het leveren van kwaliteit. Dat is echt een pluspunt. Wanneer wij de gelegenheid krijgen in te schrijven op een project in deze regio, laten we dat zeker niet na. Onlangs hebben we de opdracht in handen gekregen voor de bouw van een nieuwe school Attendiz. Deze komt op de oude locatie van het Gilde College aan de Bandoengstraat in Hengelo. De school gaat leerlingen opleiden tot vakmanschap in een specifieke branche binnen de Arbeidsmarkt Gerichte Leerweg (AGL).” Meer waardering Hiermee maakt Gerben Jan graag een bruggetje naar de beperkte aanwas van vaklieden in de bouw. “Deze ontwikkeling is echt niet goed. Als het zo doorgaat hebben we op termijn honderdduizend communicatiewetenschappers en moeten we goede timmerlieden met een lichtje gaan zoeken. In mijn optiek moet er veel meer waardering voor het vak komen. Werken in de bouw moet weer sexy gemaakt worden, dat vraagt onder andere om een stukje beloning en waardering uit BENG-richtlijnen Omdat nieuwe scholen pas vanaf 2050 aan de ENG-eisen (energieneutraal) moeten voldoen is ervoor gekozen nu te bouwen volgens de BENG-richtlijnen, die vanaf januari dit jaar van kracht zijn. De installatie van een eigen warmtepomp en het plaatsen van 350 zonnepanelen zijn daar onderdelen van. Gerben Jan van Harten zegt zin te hebben in de verdere voortgang van de bouw. “We hebben in het verleden vergelijkbare projecten gerealiseerd, dat zijn echt kersen op de taart.” de hele markt. We moeten voorkomen dat echt vakmanschap verloren gaat om de kwaliteit in de bouw te waarborgen.” Corona-perikelen De oplevering van de Nutsschool staat vooralsnog op 23 augustus gepland, direct na de grote vakantie. Gerben Jan houdt, met het oog op deze datum, nog even een slag om de arm. “Door de corona-perikelen ontstond er stagnatie in de leverring van het houtskelet uit België. Hierdoor ligt de bouw nu enkele weken stil. Dit neemt niet weg dat we onze uiterste best doen om de gewenste oplevertijd na te streven.” Gerben Jan van Harten: “Wanneer wij de gelegenheid krijgen in te schrijven op een project in Twente, laten we dat, mede vanwege de juiste mentaliteit, zeker niet na.” Bouwen in het Oosten 49

Snelle en professionele evering en verwerken van wapeningstaal Verwerking: vlechten, buigen en meer. Vraag naar de mogelijkheden. Wij Wij kunnen voor u het gehele traject verzorgen. Van ontwerp tot en met transport. Van het implementeren tot het opleveren. informeren u graag! Hekkehorst 20 • 7207 BN Zutphen • I M 0031 (06) 51 27 46 59 www.vanhilstenzoon.nl

Nutsschool Oldenzaal Eurol Te Kiefte Architecten Borne verantwoordelijk voor ontwerp Nutsschool Door: Jolanda Groothuis “Geen overbodige luxe, de school was gewoon op” In 2018 werd Henk te Kiefte door BouwMeester Huisvestigingsadviseurs benaderd voor advies over het Programma van Eisen voor de nieuwbouw van de Nutsschool: “Uit de schetsen die voorbijkwamen concludeerde ik dat Bouwmeester zoekende was naar een goed startpunt. Ik stelde voor om alternatieve schetsen aan te reiken die Bouwmeester verder bracht in de massastudies die destijds stokten. Dit creëerde vertrouwen waardoor me werd gevraagd om het plan meer handen en voeten te geven. Wij zijn als enige partij benaderd.” Henk te Kiefte: “Naast het bouwkundig ontwerp spendeerden we veel tijd aan de integratie van de constructies en de technische installaties.” Bouwen in het Oosten 51

De plannen voor nieuwbouw van de Nutsschool waren voor Henk te Kiefte geen verrassing: “Ondanks de redelijk goede staat van onderhoud verkeerde het bestaande gebouw wel in de herfst van haar carrière. Het pand was slecht geïsoleerd, had een onhandelbaar binnenklimaat, hoge CO2-gehaltes en sterk verouderde installaties. Het was gewoon op.” Circulair bouwen Aan de hand van de onderwijsvisie van de school werd voor Henk te Kiefte al vrij snel duidelijk hoe het gebouw ontworpen diende te worden. Te Kiefte Architecten is een ervaren partij in het ontwerpen van onderwijshuisvesting. Daarnaast heeft het bureau zich de afgelopen jaren flink ontwikkeld op het gebied van duurzaamheid, energiezuinigheid, circulair bouwen en hergebruik van materialen. Henk te Kiefte: “Bovendien beschikken wij, naast de architectuur, over een afdeling Tuin- & Landschap, Interieur en Bouwbegeleiding. Dat was voor het schoolbestuur, in aanloop naar het uitzetten van de opdracht, tevens een belangrijk aspect. Men wilde de ontwerpdisciplines het liefst over zo min mogelijk schijven laten lopen.” Wintersport-chalet-gevoel Na de oriënterende massastudies begon Henk te Kiefte aan het uiteindelijke ontwerp van de Nutsschool. “Hierbij heb ik me laten inspireren op het ontwerp dat wij eerder realiseerden voor de Goede Herderschool in Ermelo. Ik heb de opdrachtgever een aantal referenties laten zien waarbij deze school aansprak; eenvoudige en doelmatige plattegronden met veel ruimte voor buitenactiviteiten en een aangename sfeer door het gebruik van hout, het ‘wintersport-chalet-gevoel’. Het gebruik van vriendelijke materialen en kleuren, het groendak, veilige maatvoeringen, transparantie en overzicht; het viel allemaal op zijn plek.” 3D BIM modellering Om een ontwerp te realiseren voor een school van deze omvang, met de daarbij behorende overige disciplines, waren er volgens Te Kiefte zeven gekwalificeerde mensen nodig om het uitvoeringsgereed te maken: “Het is onmogelijk om dit alleen tot stand te brengen. Binnen ons bureau werken we altijd in teams. De één slijpt het ontwerp bij, de ander zorgt voor mooie 3D plaatjes. Een derde draagt zorg voor de verwerking van gemaakte afspraken en weer een ander beheert de kosten en het budget. Dit laatste is een belangrijk aspect, immers het budget is bepalend en taakstellend. Op fantastische luchtkastelen zit niemand te wachten. We hebben de school, samen met de nevenadviseurs, geheel in een 3D BIM modellering uitgewerkt. Daarnaast waren we verantwoordelijk voor de uitwerking van een groen speelplein in combinatie met een buurtspeelplek en het interieur.” Henk te Kiefte: “Het budget is bepalend en taakstellend. Op fantastische luchtkastelen zit niemand te wachten.” 52 Bouwen in het Oosten

Nutsschool Oldenzaal Eurol Prettige partner Naast het PvE had ook de gemeente Oldenzaal, als financier, haar voorschriften en eisen met duidelijke uitgangspunten; energieneutraal, duurzaam, onderhoudsvrij en een binnenklimaat conform ‘Frisse Scholen Klasse B’. Henk te Kiefte: “De gemeente wilde een kwalitatief hoogwaardige school bouwen en heeft haar nek daar ook duidelijk voor uitgestoken. Men dacht mee en corrigeerde waar het moest. Maar ook werd er op de rem getrapt wanneer de ambities uit de bocht dreigden te vliegen. Persoonlijk kan ik niet anders stellen dan dat wij aan deze gemeente een uitermate prettige en constructieve partner hadden. Dat komen we helaas ook weleens anders tegen.” Standvastig Hoewel het ontwerptraject redelijk soepel verliep, waren er volgens Te Kiefte toch twee punten waar de school bijzonder veel moeite mee had: “De afdeling Stedenbouw en de stadsbouwmeester wilden beslist dat de voorgevel van de school in de rooilijn van de Hengelosestraat werd geplaatst én dat dit gedeelte twee verdiepingen zou krijgen. Dit stuitte het schoolbestuur tegen de borst. Zij prefereerde een schoolgebouw met een enkele bouwlaag, bij voorkeur achter op het terrein. Het genoot hun voorkeur om een aansluiting te maken met de destijds nog bestaande gymzaal. De stadsbouwmeester hield zich echter vast aan het stedenbouwkundige uitgangspunt; de school moest zich presenteren aan de Hengelosestraat. Dit was eigenlijk het enige struikelblok waar ik al mijn overredingskracht bij het schoolbestuur moest inzetten. Uiteindelijk hebben we een klein deel van de school in twee bouwlagen ontworpen, maar wel zodanig dat er geen leslokalen op de verdieping zouden komen. Hier hebben we ruimtes gesitueerd voor andere doeleinden. Door de plaatsing van de school in de rooilijn ontstaat er wel prachtige speelplek achter de school, grenzend aan de buurtspeelplek; een mooie kans om de buitenruimte op te waarderen.” Geavanceerde technieken Naast het bouwkundig ontwerp spendeerde Te Kiefte veel tijd aan de integratie van de constructies en de technische installaties: “We hebben goede adviseurs (Brons Ingenieurs voor het constructieadvies en Dijkoraad als E- en W adviseur) bij het plan kunnen betrekken. Bouwen in het Oosten 53

Nutsschool Oldenzaal Eurol Hiermee ontstond een goed constructief plan met uitermate geavanceerde technieken voor een fris schoolgebouw met duurzame opwekking voor warmte en koude door het gebruik van aardwarmte.” Win-win situatie De nieuwe Nutsschool is opgebouwd vanuit een houten hoofddraagconstructie. Alle constructieve elementen, met uitzondering van de fundering en de begane grondvloer, zijn van hout. Dit zal overal in het gebouw zichtbaar blijven, waarmee meteen de sfeer wordt bepaald; aangenaam en warm. Bovendien is de inrichting overzichtelijk en ook voor de jongste leerlingen goed te ‘lezen’. Henk te Kiefte: “Al bij binnenkomst blijkt duidelijk waar men moet zijn. De inrichting is niet gebaseerd op kruip-door-sluipdoor maar helder, compact, vriendelijk en vrolijk. De gangen zijn niet alleen transportwegen maar ook verblijfsruimten voor leren, spelen en ontmoeten. We hebben er een win-win situatie van weten te maken.” Straatbeeld De school wordt gesitueerd in een omgeving waar nagenoeg alleen woningen staan en zal zich onderscheiden in het straatbeeld. De vormgeving is dermate afwijkend dat willekeurige voorbijgangers direct kunnen zien dat het een schoolgebouw betreft. Het opvallende, gekromde dak met de mos-sedum dakbedekking doet daar nog een extra schepje bovenop. Via de webcam Henk te Kiefte spreekt uitermate positief over de onderlinge samenwerking met de opdrachtgever: “De sfeer was en is erg goed. We hebben het plan ook breeduit besproken met de overige teamleden, de omwonenden en alle andere betrokken partijen. De school heeft, naast de bouwcommissie, tevens teams in het leven geroepen voor de inrichting van het terrein en het interieur. Nu de bouwwerkzaamheden in volle gang zijn voeren we dagelijks overleg met de uitvoerende partijen en maandelijks is er een bouwvergadering, nu uiteraard op afstand, via Teams. Ik bezoek elke week het bouwterrein omdat we ook de bouwbegeleiding voeren en het toezicht houden. Tevens zijn we in staat om via de webcam, op elk moment de werkzaamheden te kunnen aanschouwen.” Recuperatieperiode Te Kiefte zegt dat deze opdracht veel voor hem betekent. “We waren juist aan het opkrabbelen na de bankencrisis van 20152016 dat ook ons bureau stevig heeft geraakt. Dit was een zeer vervelende periode waarin we afscheid hebben moeten nemen van vijftien uitermate bekwame en loyale medewerkers. Ik denk er niet graag aan terug, het is een zwarte bladzijde in onze geschiedenis. Wanneer je dan in zo’n recuperatieperiode de opdracht krijgt voor het ontwerp van een nieuwe school, is dat natuurlijk geweldig. Zeker omdat het ook nog een opdracht werd voor al onze ontwerpdisciplines.” Vergelijkbare projecten In het verleden ontwierp Te Kiefte Architecten vergelijkbare projecten waaronder scholen in Enschede, Rijssen, Steenwijk, Harlingen, Borne en Ermelo. Henk te Kiefte: “Dit waren allemaal gebouwen die met een duurzaam en herbruikbaar houtconcept zijn gebouwd. Tevens ontwierpen wij bedrijfspanden vanuit dit principe. Een aantal voorbeelden daarvan zijn het nieuwe hoofdkantoor van Renolit Enkhuizen, Ténax Ommen en de bedrijfshuisvesting van SABA Dinxperlo. Maar het meest opvallend is en blijft het icoon van Uzin Utz (voorheen Unipro) in Haaksbergen.” Bouwen in het Oosten 55

Installaties in het zicht vereisen goede communicatie en afstemming Brons Constructeurs & ingenieurs BV is opgericht in 2006 en gevestigd aan de Willem Vleertmanstraat 27 te Oldenzaal. De werkzaamheden aan de Nutsschool betroffen dus een echte “thuiswedstrijd”. Bouwen in het Oosten vroeg constructeur ing. Matthijs Leferink zijn licht te laten schijnen over dit project dat als een echte aanwinst voor het beeld van oldenzaal mag worden gezien. Het project is gestart als ontwerpteam met de architect en installatieadviseur. Matthijs Leferink: “Nadat de bouwaanvraag is verleend is het project middels een aanbesteding vergund aan Rotsbouw uit Aalten Onze werkzaamheden omvatten het ontwerp van de constructie. Dit betekent het berekenen en tekenen van de constructie. Hierbij zijn in meerdere fasen van het project de bouwkundige en constructieve modellen uitgewisseld om een en ander goed op elkaar af te stemmen. De installaties zijn ook in 3D uitgetekend en zijn vervolgens ook vervlochten in het ontwerp. Doordat grote delen van de constructie alsmede de installaties in het zicht zitten was een goede afstemming van belang. 56 Bouwen in het Oosten

Nutsschool Oldenzaal Eurol Gebogen gelamineerde houten spanten De constructie bestaat uit gebogen gelamineerde houten spanten. De spanten zijn stabiel door wind-verbanden in de vorm van stalen ronde windverbanden. Groot deel van de verdiepingvloeren bestaat uit een houten balklaag. De begane grond bestaat uit een kanaalplaatvloer. De constructie is gefundeerd op staal middels een strokenfundering. Er zijn stiepen aangebracht waarop de houten spanten zijn gemonteerd. De piekbelasting van onze werkzaamheden was in het ontwerp voordat deze aanbesteed is. In dit traject zijn veelvuldig sessies geweest om het ontwerp optimaal te ontwerpen. Door deze intensieve voorbereiding is in de werkfase minder afstemming benodigd. De constructieve elementen bestaan voornamelijk uit hout. Dit is uit zichzelf al een duurzaam materiaal. Tevens is altijd het doel om zo optimaal te ontwerpen. Hierdoor wordt altijd getracht het materiaalgebruik te beperken een daarmee een zo duurzaam mogelijk gebouw te creëeren. De dakconstructie is geschikt voor het plaatsen van zonnepanelen en een mossedum dakbedekking. Het is door de gebogen houten liggers een mooi ontwerp met een duurzame uitstraling. Het is hierdoor ook mooi dat de constructieve onderdelen voor een deel in het eindproduct zichtbaar zijn. De complexiteit van het project zit vooral in de afstemming tussen de verschillende disciplines. Eigen inbreng Doordat wij als constructeur vanaf het begin betrokken zijn bij het ontwerpproces hebben we zeker eigen inbreng qua advies. Het materiaalgebruik wordt samen vastgesteld maar de afmetingen van de kolommen en liggers hebben direct invloed op het ontwerp aangezien deze grotendeels in het zicht zitten. Doordat de houten spanten geprefabriceerd worden is vooraf goede communicatie benodigd tussen de installatie, bouwkundige details en de constructie. Vooraf moeten namelijk sparingen in de spanten worden opgenomen worden voor installaties. Dit gaat om sparingen van Ø400 voor een luchtbehandelingsbuis tot aan kleine sparingen voor schakelmateriaal. Dit om bijvoorbeeld opbouwmateriaal te voorkomen. Brons Constructeurs & Ingenieurs Brons Constructeurs & Ingenieurs biedt adviesdiensten aan op het gebied van bouwconstructies in de meest algemene zin van het woord. De werkgebieden bestaan uit utiliteitsbouw, woningbouw, gebouwrenovaties, industriegebouwen alsmede RWZI’s en waterbouwkundige werken. Het bedrijf werkt voor aannemers, projectontwikkelaars, architecten, woningbouwverenigingen en bedrijven. Er zijn momenteel zes mensen werkzaam binnen het bureau. Bouwen in het Oosten 57

Nutsschool aanwinst binnenstad Oldenzaal Naar aanleiding van de uitvraag in concurrentie heeft Dijkoraad in 2019 de opdracht voor het installatieadvies gescoord. In het tweede kwartaal van 2020 was het bouwkundig en installatietechnisch ontwerp gereed voor aanbesteding. Middels aanbestedingen van diverse percelen hebben Rotsbouw, Vehof installatietechniek Dicht Bij Duurzaam de opdrachten voor de uitvoering van de nieuwbouw weten te scoren. Jurgen Wissink, DGA van het achttien medewerkers tellende bedrijf, licht toe. “Voor Dijkoraad was Rotsbouw een onbekende speler. De samenwerking met Rotsbouw en de installatie partners verloopt bijzonder professioneel en voorspoedig. De nieuwe Nutsschool heeft een omvang van 1.552m2. Het gebouw krijgt geen aansluiting op het aardgasnet en is energieneutraal. De school wordt middels een bodem-gebonden warmtepomp voorzien van verwarming en koeling. De lokalen worden behoefteafhankelijk geventileerd en de verlichting wordt energiearm middels LED armaturen uitgevoerd. Het ontwerp is, voor aanbesteding volledig 3D Bim uitgewerkt waardoor de faalkosten tijdens de uitvoering tot een minimum beperkt zijn. Medio februari zal de hoofddraagconstructie gerealiseerd worden. Vervolgens zal de bouw gestaag vorderen. De verwachting is dat vanaf mei tot aan de oplevering de productie op de bouwplaats zijn piek bereikt. Het ontwerp en de uitstraling van het gebouw is een aanwinst voor de binnenstad van Oldenzaal. Op het dak zijn, op de PVpanelen na, geen installaties zichtbaar. De techniek is volledig geïntegreerd in de ontwerpfase. Tijdens de ontwerpfase is het gebouw en haar installaties optimaal op elkaar afgestemd en uitgewerkt. Er zijn uitgebreide sessies georganiseerd om de constructies, de bouwkundige aspecten en de installaties optimaal op elkaar af te stemmen. Dijkoraad heeft alle benodigde berekeningen op 58 Bouwen in het Oosten

Nutsschool Oldenzaal Eurol het gebied van energie, ventilatie, koude en warmtebehoefte in het voortraject gemaakt. Op basis van de rekenkundige waarden is het installatie ontwerp bestek gereed uitgewerkt. Het project is binnen budget aanbesteed. Tot nu toe vordert de uitvoering gestaag. Door op een nuchtere en praktische wijze invulling te geven aan de techniek en de bouwkundige aspecten is er een toekomst bestendig gebouw ontworpen. Er is tijdens de ontwerpfase veel aandacht besteed aan energiebeperkende maatregelen. Het ontwerp van de hemelwater buffer heeft veel aandacht opgeëist.” Duurzaamheid Er zijn meerdere duurzaamheidsaspecten voor het project van toepassing. Jurgen Wissink: “Het is inderdaad een breed palet. Circa een derde van het dakvlak wordt voorzien van PV panelen; de ventilatie wordt behoefte afhankelijk gestuurd en er wordt optimaal gebruik gemaakt van bodemopslag, door toepassing van een bodem-gebonden warmtepomp; Opvallend is eveneens dat het gebouw een mos/ sedum dak heeft en het hoge isolatiewaarden kent. De zonbelaste gevels worden voorzien van zonwering en de verlichting wordt aangestuurd op basis van aanwezigheid sensoren. Buiten het zicht In het terrein wordt een ondergrondse opslag voor buffering en infiltratie van hemelwater opgenomen. Al met al voldoet de school aan criteria zoals gesteld in Frisse Scholen klasse A & B. Bijzondere periode “We leven in een bijzondere periode” , vervolgt Jurgen Wissink desgevraagd. “Door omstandigheden wordt er bij veel bedrijven zand in de raderen gestrooid. Dit is merkbaar door het feit dat er regelmatig vertraging ontstaat door gebrek aan arbeidskracht en of doordat de levering van bouwmaterialen vertraging oploopt. Toch ben ik van mening dat de bebouwde omgeving fors in beweging is en dit nog steeds voldoende kansen biedt. Vooralsnog heeft Dijkoraad een goed gevulde orderportefeuille en wij zien de toekomst vol vertrouwen tegemoet.” Dijkoraad Dijkoraad bedient de markt vanuit twee vestigingen: Oldenzaal en Zwolle. Jurgen Wissink: “We blijven in beweging, verdiepen onze kennis en houden opdrachtgevers scherp. Met een idee of een nieuwe invalshoek. En zo beginnen we elk project met een goed ontwerp. Wat een architect doet voor het uiterlijk van een pand, doen wij voor de benodigde installaties. Ingenieursbureau Dijkoraad neemt de wensen en de randvoorwaarden als uitgangspunt. En ontwerpen vervolgens een optimaal presterend gebouw. Dat wil zeggen: een gebouw met een gezond klimaat en een comfortabele temperatuur. Toekomstbestendig, energiezuinig en gebruiksvriendelijk. Een bijzondere specialisatie van Dijkoraad is onze bouwkundige kennis als het gaat om monumenten. De combinatie van installatietechniek en bouwkundig inzicht is uniek op de Nederlandse markt. Wij houden van praktisch. Dus paaien wij opdrachtgevers niet met mooie plannen, maar bieden we oplossingen die realistisch zijn. Dat begint met goed persoonlijk contact. Weten waar uw uitdaging ligt, maakt de weg vrij naar de juiste oplossing. Wij denken met u mee en stellen uw belang altijd voorop. Het is tenslotte úw vastgoed. Daarom zijn wij flexibel in onze rol en draaien wij moeiteloos mee in allerlei soorten teams. Ons werkveld is breed. Overheid, zorg en welzijn, onderwijs, cultureel erfgoed, utiliteit, industrie en grootschalige woningbouw Bouwen in het Oosten 59

KienhuisHoving informeert Op zoek naar een nieuwe balans in de woningmarkt In de column van december werd de werking van de gedifferentieerde tarifering van de overdrachtsbelasting helder uiteengezet. Ondanks bezwaren uit de praktijk en van de Raad van State werd de regeling per 1 januari van kracht. En dat hebben we geweten! Er zijn nog nooit zoveel vastgoedakten ter inschrijving aan het kadaster aangeboden als in de dagen rond kerst. Anderzijds werden overdrachten van woningen (voor eigen gebruik) veelal uitgesteld tot januari, omdat het tarief van 2 naar 0% zou gaan zakken. In de tussentijd is het verlaagde tarief van 0% vanaf 1 april beperkt tot woningen met een waarde tot E 400.000. Dit heeft tot gevolg dat er in maart een nieuwe golf van overdrachten valt te verwachten, namelijk van woningen met een waarde van boven de E 400.000. Wellicht kan daarna een nieuwe balans worden gevonden. Onderdeel van de notariële advisering zou kunnen zijn om als de omstandigheden juist zijn, in geval van aankoop door gehuwden of geregistreerd partners, de woning op één naam te zetten, als (i) een van de verkrijgers niet kwalificeert voor de startersvrijstelling; of (ii) het gewenst is om de mogelijkheid te behouden om de andere partner bij de volgende aankoop gebruik te laten maken van de startersvrijstelling. De parlementaire geschiedenis van de regeling biedt hier ruimte voor. In de praktijk zal die ruimte vaak worden beperkt door de eisen die worden gesteld bij de financiering. Het is de vraag of gedifferentieerde tarifering van de overdrachtsbelasting de juiste balans kan terugbrengen. De verwachting is dat bij huur de verhuurders de hogere overdrachtsbelasting zullen verdisconteren in hogere huurprijzen. Bij koop zal het leiden tot hogere koopprijzen: een starter is er helaas niet mee geholpen. Het echte probleem is een laag aanbod van woningen in combinatie met lage rente. De enige echte oplossing: bouwen! Deze column is geschreven door: Richard Schaefers, notaris commercieel vastgoed in Utrecht, e-mail r.schaefers@holtmannotarissen.nl 21 61 De Nederlandse Bank (DNB) heeft ook geconstateerd dat de balans kwijt is. De woonlasten van huurders in de vrije sector worden steeds hoger dan die van woningeigenaren, met name door de lage rente. De DNB stelt dat macro-economisch gezien verkleining van het kostenverschil tussen koop en huur welvaart verhogend werkt. Hun voorstel is daarom een verhoging van de belastingen voor huiseigenaren (cq. verminderen van belastingvoordelen) om zo de balans op die huurmarkt terug te brengen. Dat lijkt een erg zware maatregel, terwijl de vrije sector huur slechts een klein gedeelte van de woningen in Nederland betreft. Het is ook de vraag of dat die huurmarkt daadwerkelijk zou helpen. Ook hier geldt: er moet gebouwd worden om de balans te herstellen. Met de verkiezingen in maart voor de deur zullen de meeste politieke partijen voormeld standpunt van de DNB waarschijnlijk ook niet in hun politieke agenda opnemen.

Hazemeijercomplex Hengelo Kunst, muziek en techniek onder één dak in het voormalig Hazemeijercomplex De gerenoveerde gebouwen C03 + C04 alsmede een gedeelte van B05 krijgen een hele nieuwe invulling: zij herbergen straks alle onderdelen van Oyfo het grootste kunsten techniekinstituut van Hengelo. Voormalig Kunsteducatie Crea, de Muziekschool en techniekmuseum ’t Heim zijn gefuseerd en gaan verder onder de naam Oyfo en krijgen hier onderdak. Dura Vermeer Bouw Hengelo zet voor dit soort verbouwingen de afdeling Kleinbouw in. De afdeling Kleinbouw biedt de snelheid en het gemak van een klein bedrijf, met de kennis en de kunde van een landelijk opererend familiebedrijf. Bouwen in het Oosten 63

Hazemeijercomplex Hengelo Projectleider Thijs Lansink van de afdeling Kleinbouw, coördinerend bouwkundig hoofdaannemer van de transitie van de Hazemeijer fabrieken, was vanaf de tenderfase nauw betrokken bij het project. Op verzoek van Bouwen in het Oosten blikt hij terug op een “interessant en uitdagend werk.” Voor Thijs Lansink kwam “Hazemeijer” medio juni 2019 in beeld. “Toen het wensenpakket duidelijk was zijn we met alle direct betrokkenen aan het werk gegaan met als centrale vraagstelling “hoe kunnen we alle wensen in een haalbaar plan samenvatten”. In de voorbereidingsfase hebben we de opgave, samen met het ontwerpteam, verder uitgewerkt en geoptimaliseerd, waarbij we maximaal gebruik gemaakt hebben van ieders kennis en kunde. Dat leverde een intensieve en prettige samenwerking op. Thijs Lansink: “Met name de machines die verhuisd worden vanuit het huidige Techniekmuseum en de inrichting van de nieuwe museale verhaallijn heeft nogal wat voeten in aarde.” De samenwerking was gedurende de gehele ontwerpen realisatieperiode goed. Er was ruimte voor iedereen om specifieke kennis in te brengen zodat we verbeterpunten en optimalisaties snel konden realiseren. Zowel met de opdrachtgever Hazemeijer Hengelo B.V. (Stichting Oyfo, BOEi, Stichting Vrienden van BOEi en de gemeente Hengelo) die vertegenwoordigd werden door Hardick Bouwmanagement & Vastgoedontwikkeling alsook de overige partners. Door het relatief grote aantal tussentijdse aanpassingen zou een vertraging tijdens het bouwproces voor de hand liggen, maar juist door deze goede afstemming binnen het bouwteam hebben we dat gezamenlijk kunnen voorkomen. We hebben Bouwen in het Oosten 65

Hazemeijercomplex Hengelo Hazemeijer net voor Kerst 2020 zowel bouwkundig als ook instalaltie technisch opgeleverd en dat is exact conform de planning. Begin februari zijn ook de laatste aanvullende werkzaamheden afgerond en kan de focus worden gelegd op de museale inrichting. Met name de machines die verhuisd worden vanuit het huidige Techniekmuseum en de inrichting van de nieuwe museale verhaallijn heeft nogal wat voeten in aarde. Als alle machines geplaatst zijn kunnen we pas de laatste pui sluiten. De soft opening staat gepland voor juni en de officiële opening zal 1 september plaatsvinden. Wellicht kunnen we deze opening met z’n allen een feestelijk tintje geven tegen die tijd, als de coronamaatregelen dit toelaten. Dat verdient deze opdracht, want we zijn er reuze trots op!” Thijs Lansink: “Je begrijpt dat een fabriekspand stammend uit de eerste helft van de negentiende eeuw de nodige uitdagingen met zich meebrengt.” Duurzaamheid Een van de belangrijke aspecten in de transitie was het verbeteren van de duurzaamheid. Thijs Lansink: “Je begrijpt dat een fabriekspand stammend uit de eerste helft van de negentiende eeuw de nodige uitdagingen met zich meebrengt. Denk alleen maar aan het feit dat er in het bestaande pand op geen enkele wijze iets aan isolerende maatregelen is gedaan. Bovendien stond het pand al geruime tijd leeg. Een ander aspect is dat Hazemeijer op de lijst van industrieel erfgoed staat. Dat impliceert in onze optiek automatisch dat je de keuzes uit het verleden met respect tegemoet treedt, met oog voor details. Ik vind dat we daar gezamenlijk uitstekend in geslaagd zijn. Qua isolatie is onder andere gekozen voor een kwalitatief hoogwaardige dakisolatie waarbij we een nieuw dakpakket bovenop de bestaande dakbedekking hebben aangebracht. Daarop zijn PV panelen geplaatst met een aparte constructie om de extra dakbelasting te kunnen afdragen. In de gevel hebben we nieuwe aluminium puien en isolatieglas aangebracht. Al met al een forse duurzaamheidsslag. We mogen terugzien op een zeer geslaagde transitie. Persoonlijk vind ik de nieuwe invulling, met een cultureel en museaal karakter, erg passend op deze historische locatie in het centrum van Hengelo.” Bouwen in het Oosten 67

Maatwerk past bij Staalbouw Twente De transformatie van de monumentale Hazemeijer fabrieken in het centrum van Hengelo tot een multifunctioneel museaal centrum voor kunst en techniek is inmiddels in de afrondende fase beland. Als alles volgens planning verloopt zal, na de inrichting, de officiële opening in juni plaatsvinden. Voor Staalbouw Twente lag de piekbelasting eind vorig jaar, maar er lopen nog steeds monteurs van het Deldense bedrijf rond op de bouwplaats voor de finishing touch. Directeur- eigenaar Mathijs Ottenschot spreekt van een interessante opdracht. 68 Bouwen in het Oosten

Staalbouw Twente Hazemeijercomplex Hengelo Staalbouw Twente leverde onder andere de constructie tussen de twee fabrieken. Mathijs Ottenschot: “Dat was inderdaad het omvangrijkste deel. Daarnaast hebben we de spiltrap, de inpandige trappen en de stalen frames voor de luchtbehandelingskasten en de zonnepanelen op het dak geleverd. Op dit moment (begin januari, red.) resteert alleen nog de levering en montage van een trap. Het is echt een project van “gaandeweg nog wat kleine aanpassingen en verbeteringen”. Voor ons is dat geen probleem. Als relatief kleine speler (met vijftien medewerkers, red.) kunnen we die flexibiliteit ook bieden. En dat mag ook gezegd worden van Dura Vermeer Kleinbouw. Er zijn korte lijnen, waardoor beslissingen snel genomen kunnen worden. Een grote opdrachtgever die zo snel kan schakelen komt niet vaak voor.” De complexiteit van het Hazemeijer project zat hem vooral in het maatwerk. Mathijs Ottenschot: “Het inmeten van de uitbreiding, tussen de beide bestaande panden, was een nauwkeurige klus. Beide panden staan niet evenwijdig, maar onder een hoek ten opzichte van elkaar. Dat dit goed gelukt was bleek uit de nagenoeg vlekkeloze montage.” Mathijs Ottenschot is voorzichtig positief gestemd voor het komende jaar. “Tot de bouwvak kunnen we aardig goed vooruit en als we “het virus” onder controle krijgen verwacht ik dat de investeringen weer zullen Bouwen in het Oosten 69 toenemen. De kleine en middelgrote opdrachten lopen nog steeds goed door. We merken nu wel dat de grotere projecten hier en daar wat stagneren, wat ook beaamt wordt door onze vaste opdrachtgevers. Veel investeerders maken een pas op de plaats, maar ook het proces van vergunningaanvragen wordt steeds stroperiger en kostbaarder. Gelukkig is de orderportefeuille nog redelijk goed gevuld. We zijn al jaren actief op Bonaire en die opdrachten lopen nog steeds door. Daarnaast zijn we recent gestart met de staalconstructie voor een nieuw bedrijfspand voor bouwbedrijf Lammersen hier in Delden en werken we ook met Lammersen samen aan het renovatieproject “De Melkhal” in Enschede. Voorlopig dus voldoende perspectief met betrekking tot het komende jaar.” Mathijs Ottenschot: “Beide panden staan niet evenwijdig, maar onder een hoek ten opzichte van elkaar. Dat dit goed gelukt was bleek uit de nagenoeg vlekkeloze montage.”

Specialismen Pongers Precisie Sloop komen van pas bij Hazemeijer Pongers Precisie Sloop is al vanaf 2017 betrokken bij de werkzaamheden aan het Hazemeijer complex in Hengelo, met name gebouw C03. Directeur Jan Hendrik Pongers: “Destijds was er onder andere een fitness studio op de eerste verdieping gevestigd waar een asbestbesmetting werd geconstateerd. Samen met Greenhouse Advies hebben wij een plan gemaakt voor opdrachtgever Hazemeijer Hengelo bv (BOEi), om te zorgen dat de fitnessonderdelen veilig uit het besmette gebied konden worden gehaald en worden gereinigd en zo de kosten beperkt te houden. Vervolgens bracht aanvullend onderzoek aan het licht dat de hele bovenverdieping verontreinigd was met asbest, waaronder een skateruimte. Van groot belang voor die huurder was dat een handgemaakte ramp (skate-onderdeel) veilig werd gesteld en asbestvrij kon worden gemaakt, omdat die ingezet werd bij internationale wedstrijden. Onze medewerkers hebben dit met groot geduld en precisie gedaan, waarna er door het laboratorium ACMAA een onderzoek werd gepleegd en vervolgens een vrijgave werd afgegeven. De hele bovenverdieping van gebouw C03 is door Pongers Precisie Sloop gereinigd, waarbij de aanwezige asbestbronnen zijn verwijderd en door laboratorium ACMAA is vrijgegeven.” In 2018 is gebouw B05 op hetzelfde terrein ook door Pongers Precisie Sloop gereinigd (1.500m2 ) en asbestvrij gemaakt. Jan Hendrik Pongers: “Uitdaging hier was dat het gebouw binnen zes weken opgeleverd moest worden, met een hoge boeteclausule bij een te late oplevering. Je kunt je voorstellen dat het reinigen van een oud gebouw met asbestbesmettingen op spanten, een vette en afbladderende loopkraan, ruwe stalen vakwerkspanten een behoorlijke uitdaging is die snel kan leiden tot uitloop in de planning. We hebben het gebouw opgedeeld in vakken en daarbij nauwlettend de voortgang gevolgd, wat resulteerde in een tijdige oplevering. In 2020 hebben wij, in samenwerking met Dura Vermeer, in gebouw C03 verschillende sloopwerkzaamheden uitgevoerd in opdracht van Hazemeijer Hengelo en Oyfo. Hardickx Bouwmanagement & Vastgoedontwikkeling was directievoerder namens Hazemeijer Hengelo en OYFO. Ook de grote stalen industriële kozijnen bleken asbesthoudend te zijn, die zijn eveneens door ons verwijderd. Afgelopen december hebben wij het project afgerond. Voor ons was het al met al een project waar we onze specialismen konden inbrengen met een prachtig eindresultaat. Trouwens het antieke houten trapje dat toegang verschafte naar de lift staat bij ons thuis als decoratie, een mooi aandenken aan dit project!” 70 Bouwen in het Oosten

Foto’s door: Young Motion I Impressie door: Bessels architekten & ingenieurs Bessels: “DGS kan ambities waarmaken in deze toekomstbestendige nieuwbouw.” Bessels architekten en ingenieurs uit Twello ontwierp de nieuwbouw voor het snelgroeiende DGS in Haaksbergen, dat binnen vijf jaar uit haar vorige pand groeide. Mandy Doeve, architect en partner bij Bessels: “We hebben de wensen van de opdrachtgever en de eisen van de gemeente voor deze zichtlocatie samengebracht in een toekomstbestendig ontwerp.” 72 Bouwen in het Oosten

Algemeen Planontwikkelfase Voor DGS in Haaksbergen is Bessels vanaf de planontwikkeling betrokken geweest. Een optimaal vertrekpunt, aldus Doeve. “Wij kijken in de planontwikkelingsfase goed naar de wensen en eisen van de opdrachtgever. Hoe zit het proces in elkaar, hoe houden we processen logisch en looplijnen kort, waar komen er producten bij en waar komt er afval vrij? Samen met de opdrachtgever komen we zo tot de meest ideale lay-out voor het bedrijf.” Op de duim “DGS had al een kavel in optie, aan de overkant van de – nu - oude locatie. Wij hebben onderzocht wat er maximaal gebouwd kon worden. Daarbij hielden we rekening met een minimaal gewenst bedrijfs- en kantooroppervlak, bijbehorende parkeerbehoefte en de verkeersbewegingen van de vrachtwagens. Deze maximale bebouwing hebben we schematisch berekend. Vanuit deze stap is er gekeken wat de werkelijk behoefte was, het werkelijk benodigde oppervlak, en hebben we de daarbij behorende investeringskosten berekend.” Passion for efficiency DGS in Haaksbergen ontwikkelt en levert concepten voor het optimaal beheersen van processen in de vlees- en voedingsmiddelenindustrie. Hun slogan: Passion for efficiency. En precies dáár vinden de architecten van Bessels en DGS elkaar. Maar ook de enorme ervaring in de industriebouw van de architecten uit Twello maakt de samenwerking vruchtbaar. Doeve: “Wij zijn op de hoogte van de eisen op het gebied van bijvoorbeeld hygiëne, wat in deze sector extreem belangrijk is. Vanuit die kennis en ervaring kunnen we snel schakelen met onze opdrachtgevers.” Gemeente Bij het ontwikkelproces moesten de eisen vanuit de gemeente en de wensen van de opdrachtgever bij elkaar gebracht worden. Dat is altijd een grote uitdaging. “De gemeente had een aantal eisen voor deze kavel omdat het een zichtlocatie in Haaksbergen is. Ook directeur Dennis Grolleman had een duidelijk beeld voor ogen van de gebouwen die hij qua uitstraling mooi vond.” Vanuit deze twee invalshoeken hebben we een ontwerp gemaakt dat zowel door de opdrachtgever als de gemeente goed ontvangen is,” zegt Doeve. “Tijdens het proces is het kantooroppervlak nog eens opgeschaald, omdat er toch meer groei werd verwacht dan eerder verondersteld. Die flexibiliteit is voor ons vanzelfsprekend: in deze fase kan het ook nog. Het geeft onze opdrachtgevers het vertrouwen dat we meedenken en ook meebewegen in het proces.” “Bessels architekten ontwikkelt gebouwen vanuit de mensen, het gebruik en de identiteit van de onderneming.” Bouwen in het Oosten 73

Interieurontwerp Van begin tot eind, van buiten en van binnen: Bessels is allround. Doeve: “Voor het kantoor hebben we ook het interieurontwerp mogen maken. Een mooie toevoeging op de opdracht. Dennis Grolleman was ook hier heel duidelijk in wat hij wel en niet mooi vond. Zijn wensen en ideeën hebben we vertaald naar een prachtig en passend ontwerp.” Naast het kantoor voorziet het nieuwe gebouw in een centrale ontvangstruimte, separate ruimtes voor de zagerij, lasserij en elektro. De sub-assemblees komen samen in de centrale assemblageruimte. Het geheel kent een goede flow en is daardoor uiterst efficiënt. Uiteindelijk is hiermee 4.200 m² productieruimte en 1.000 m² kantoorruimte beschikbaar gekomen. Toekomstbestendig Bessels architecten en ingenieurs is een bureau dat vanaf de initiatieffase meedenkt met de opdrachtgever. “Een bedrijf heeft niet altijd duidelijk wat er nu werkelijk gebouwd moet gaan worden. We zien in de praktijk dat processen meegroeien op de bestaande locatie. Daardoor zijn ze vaak niet meer efficiënt”, aldus Doeve. “Grolleman wist echter heel goed wat hij wilde en wat hij nodig had om zijn bedrijf toekomstbestendig te laten zijn.” Dennis Grolleman heeft dan ook proefondervindelijk vastgesteld hoe snel de ontwikkelingen kunnen gaan: DGS groeide binnen vijf jaar uit haar gebouw. Het nu uitgevoerde ontwerp voldoet aan de wensen en eisen van DGS én er is nog mogelijkheid om in de toekomst uit te breiden. Groei is geen doel op zich, aldus Grolleman: “We willen de beste worden, niet per se de grootste. Dit gebouw zal ons faciliteren: op deze locatie kunnen we onze ambitie waarmaken!” In augustus 2020 is het gebouw in gebruik genomen. Het gebouw voldoet aan alle verwachtingen en de reacties op het ontwerp op deze zichtlocatie in Haaksbergen zijn lovend. “Een gebouw moet haalbaar zijn en toekomstbestendig.” 74 Bouwen in het Oosten

Algemeen Sociale onderneming koopt plaats delict bekende bankroof Een vastgoedontwikkelaar uit Voorburg die de sociale cohesie in lokale gemeenschappen probeert te bevorderen heeft een pand aangeschaft waar in 1971 één van de meest professionele bankroven uit de Nederlandse geschiedenis heeft plaatsgevonden. Het gaat om het oude postkantoor in het centrum van Apeldoorn. Morgen Woensdag 20 januari 2021 verwisselt het pand na ruim een eeuw officieel van eigenaar. Anton B. wist in de nacht van 30 op 31 januari 1971 samen met zijn maten Rein R. en Mattie A. binnen te komen in het PTT-postkantoor aan de Deventerstraat in het centrum van Apeldoorn. Anton, afkomstig uit Sneek, wist waar hij mee bezig was. Al vaker was hij ’s nachts bankgebouwen binnengedrongen en had hij kluizen gekraakt. Maar deze inbraak was opvallend. “Alle inkomensgroepen komen met opzet kriskras door elkaar te wonen.” En wel omdat ze slechts een schroevendraaier en een klein mokertje achterlieten. Verder niets, zelfs geen vingerafdrukken op de openstaande brandkastdeur. Gedurfd was het ook; honderd meter verderop zat het politiebureau. Er werd ruim 900.000 gulden geroofd. Uiteindelijk liep het niet goed af voor Anton en zijn vrienden. Zijn uitgavenpatroon werd ineens zo exorbitant dat hij tegen de lamp liep. De projectontwikkelaar Steenvlinder uit Voorburg koopt het van de gemeente Apeldoorn. De firma, opgericht door een oud-wethouder uit Den Haag, stelt zich tot doel via vastgoedprojecten meer betrokkenheid van woningeigenaren te creëren met elkaar en met de lokale gemeenschap. Concreet door woningen voor starters en middenmoters aan te leveren, naast woningen voor mensen met een hoog inkomen. Die eerste twee groepen komen momenteel in de overspannen woningmarkt nauwelijks meer aan een eigen huis. Het gaat om zogenoemde ‘kluswoningen’, die door de kopers zelf worden afgebouwd. Alle inkomensgroepen komen met opzet kriskras door elkaar te wonen, wat het contact bevordert. In de door Steenvlinder aangeschafte bovenverdieping van het postkantoor komen circa zeventien van deze kluswoningen. “We zijn blij dat we dit pand hebben kunnen kopen van de gemeente”, aldus Norder. “Pas later hoorden het verhaal van die kraak. Wat een contrast: eerst wordt onder dat dak geld van de Apeldoornse gemeenschap gestolen. Nu gaan we proberen een bijdrage te leveren aan de sociale cohesie van datzelfde Apeldoorn. Concreet door mensen uit verschillende inkomensgroepen naast elkaar te laten wonen en zo met elkaar kennis te laten maken.” Norder, lachend. “Kortom: de zaak is weer in balans!” Bouwen in het Oosten 75

Verkenning strategische samenwerking van De Woonplaats en Domijn Woningcorporaties De Woonplaats en Domijn werken in hetzelfde gebied. Ze vervullen een belangrijke maatschappelijke taak en willen allebei het beste voor huurders, hun organisaties en medewerkers. Ze staan voor een aantal grote uitdagingen in de toekomst. Zoals het betaalbaar en beschikbaar houden van woningen voor huurders in wijken waar het fijn wonen is en het CO2-neutraal maken van alle woningen in 2050. De corporaties denken dat er meer uit te halen is als ze samenwerken. Daarom gaan ze een aantal projecten gezamenlijk oppakken om te kijken of dat inderdaad meerwaarde oplevert. Afgelopen dinsdag tekenden de bestuurders van beide corporaties een overeenkomst waarmee de verkenning van de samenwerking èn de projecten officieel van start gaan. 76 Bouwen in het Oosten

Algemeen Wat levert dit de huurders op? Door de krachten via samenwerking te bundelen denken de corporaties huurders en woningzoekenden nog beter van dienst te kunnen zijn. Marion Wolters, directeurbestuurder van De Woonplaats vertelt: “Samen kunnen we nog slimmer investeren in een fijn wonen voor onze huurders. Om een paar voorbeelden te noemen: • Woningen bouwen wordt steeds duurder. Door samen op trekken, ook richting de markt, kunnen we de kosten omlaag brengen en wonen betaalbaar laten blijven. • Samen zijn we een grote club en kunnen we meer invloed uitoefenen op bijvoorbeeld beleid, niet alleen landelijk maar ook regionaal in OostNederland. links: Wilma van Ingen, directeur-bestuurder Domijn, rechts: Marion Wolters, directeur-bestuurder De Woonplaats • Er is nu versnippering in onze wijken. Door samen op te trekken, kunnen we grotere slagen maken in onze wijken, wat de kwaliteit van de wijk en het woonplezier van onze huurders ten goede komt. Woningcorporaties De Woonplaats en Domijn zijn beiden actief in Oost-Nederland en komen elkaar in het werkveld vaak tegen. Ze weten elkaar goed te vinden en werken al veel samen. Voor de lange(re) termijn staan de corporaties voor vergelijkbare opgaven. Dat maakt dat ze kansen zien voor een strategische samenwerking. • Er ligt een grote uitdaging om onze woningen van het gas af te krijgen. Samen kunnen we kosten delen en sneller innoveren om zo de doelstellingen te halen. We willen dus inzetten op verduurzaming, innovatie en samen optrekken in wijken. Dit vanuit de gedachte dat één plus één drie kan zijn.” Marion Wolters: “Samen kunnen we nog slimmer investeren in een fijn wonen voor onze huurders.” Samenwerkingsprojecten Om te verkennen of samenwerking écht meerwaarde biedt, selecteerden de corporaties zes projecten. Zo wordt er bijvoorbeeld gekeken naar een gezamenlijk woonvindsysteem, worden krachten gebundeld op het gebied van inkoop én liggen er plannen voor de robotisering van werkprocessen, zodat er meer tijd over blijft voor maatwerk aan de klant. Aan de slag De corporaties gaan vanaf nu samen met de projecten aan de slag. Wilma van Ingen, directeur-bestuurder van Domijn licht toe: “We weten nog niet waar we uit gaan komen. De toekomst ligt open en dat is het leuke aan deze aanpak. We gaan met elkaar het avontuur aan en kijken of het samenwerken in projecten meerwaarde oplevert, voor onze huurders, onze organisaties en medewerkers. Als de meerwaarde er is, dan is dat geweldig, want daar doen we het voor. En dan gaan we ook kijken hoe we in de toekomst verder gaan samenwerken met elkaar.” Bouwen in het Oosten 77

Remeha verstevigt strategische positie in Klimaat@home Remeha uit Apeldoorn heeft op 1 januari het personeel en een deel van de werkzaamheden van ENTRAS overgenomen. ENTRAS initieert, begeleidt en realiseert verduurzamingstrajecten in de vastgoedsector. In die rol was het bedrijf partner van Remeha binnen het verduurzaminginitiatief Klimaat@home. Door de overname van de werkzaamheden van ENTRAS binnen Klimaat@home kan Remeha de werkzaamheden en inspanningen binnen het samenwerkingslabel beter coördineren en waarborgen. De samenvoeging met ENTRAS zorgt voor een intensievere klantondersteuning aan de opdrachtgevers die voor het verduurzamingsconcept Klimaat@home kiezen. Binnen dat concept focussen de partijen zich vooral op het aanbieden en integreren van klimaatsystemen die voor verduurzaming van woningen en utiliteitsgebouwen zorgen. Samenvoeging sterktes ENTRAS-eigenaar Jos Bakker vervult na de samenvoeging de functie van commercieel directeur binnen het samenwerkingslabel Klimaat@home. Arthur van Schayk, algemeen directeur van Remeha, blijft actief als algemeen directeur van Klimaat@home. “We zochten naar kansen om onze positie te verstevigen in de markt”, vertelt Van Schayk. “Vanwege de strategische positie van ENTRAS en de kennis die zij hebben over verduurzaming kozen we voor een overname van deze specifieke activiteiten.” Bakker 78 De betrokken medewerkers tijdens het tekenmoment: van links naar rechts Niels Bonhof, Jos Bakker, Arthur van Schayk en Eloi Burdorf. vult aan: “Zelf liepen we tegen ons plafond aan. Met de overdracht naar Remeha hebben wij weer alle mogelijkheden om onze strategische positie uit te bouwen en duurzame groei te realiseren. Samen met het team van Klimaat@home kijk ik met de kennis die we in huis hebben uit naar het realiseren van uiteenlopende projecten.” Klimaat@home Klimaat@home is een samenwerkingslabel voor de nieuwbouw- en renovatiemarkt waarbij de participanten complete, duurzame installatieconcepten adviseren, ontwerpen, realiseren, financieren en beheren. Behalve Remeha (klimaatinstallaties) en ENTRAS (projectontwikkeling en financiering) zijn ook Brink (ventilatie) en Geotherm (zonnepanelen) actief binnen dit verduurzamingsconcept. De doelstelling van Klimaat@home is om via de gerealiseerde klimaatsystemen een actieve bijdrage te leveren aan de beste duurzame m2 -prijs van gebouwen met maximale duurzame comfort voor de bewoners. Bouwen in het Oosten

Vraag en aanbod Informatie over het plaatsen van een vacature: Neem contact op met Digna Schoonen: Telefoon: 06-442 099 10 Mail: digna@bouweninhetoosten.nl Bouwen in het Oosten 79

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72
73. 73
74. 74
75. 75
76. 76
77. 77
78. 78
79. 79
80. 80

Home