0

ExPress Magazine voor gepensioneerden van VVG-PGB 3e jaargang nr. 2 November 2018 Dit is een uitgave van De farmacie heeft zich aangesloten bij pensioenfonds PGB. Razendsnel gaan de veranderingen bij apothekers, pillendraaiers en kiezentrekkers. Foto Theo Leoné

In dit nummer 2 Gedreven bouwpastoor Victor Doorn overleden 3 Veranderingen op komst of toch niet? 4 Gepensioneerde krijgt er miniem bij 5 Koopkracht omhoog, maar leven wordt duurder 6-7 Van gaper en pillendraaier tot houten couveuse met gordijntje 8-9 Risico hoort erbij, maar je moet het wel beheersen 10 Lancering website en nieuwsbrief 11 Fusie KNVG - NVOG vordert gestaag 12-13 Opperdopper Andries Beijer fietst zich een nieuw leven 14 Criteria voor hypotheek senioren verruimd 15 Dekkingsgraad kan omhoog 16-17 Een pensioenfonds is geen bedrijf 18-19 De zwarte tulp staat bol van verhalen 20 Koolmees: hoge bonussen adviseurs geen probleem 21 Zwitserlevengevoel. Column Nicoline Maarschalk-Meijer 22-23 Dorp zonder zwaluwengewelf 24 Knot wil niet rommelen met rekenrente 25 Huishouden is 700 euro meer kwijt aan vaste lasten 25 Kans op hoger pensioen blijft klein bij PGB 26-27 Actie VVG-PGB met Seniorweb Gedreven bouwpastoor van onze vereniging Victor Doorn * 7 mei 1945 † 26 september 2018 Victor Doorn, van 2010 tot 2016 voorzitter van onze vereniging, is woensdag 26 september op 73-jarige leeftijd in Lieren (gemeente Apeldoorn) overleden. Een aanvankelijk succesvolle strijd tegen een gezwel in zijn hoofd, bleek uiteindelijk toch niet te winnen. cOLOFON ExPress is een uitgave van VVGPGB en verschijnt twee maal per jaar. 3e jaargang nummer 2 Redactie: Theo Leoné, Ruud Peys, Tonnie Klein Hemmink en Jos van Rijsingen Eindredactie: Geer Meershoek Vormgeving en layout: Hans Brand Druk: Drukkerij Tesink B.V. Oplage: 17.500 stuks Reacties kunt u sturen naar: redactie@vvgpgb.nl 2 Hoewel Victor Doorn al op - voor hedendaagse begrippen - jonge leeftijd (60 jaar) met de VUT mocht, ging hij niet op zijn lauweren rusten, zoals hij tijdens zijn veertig jaar voor Wegener in diverse leidinggevende functies ook niet had gedaan. Heemraad bij het Waterschap Veluwe-Vallei, actief lid van de Lions Club, drijvende kracht achter het Harley & European Bike Festival, betrokken bij de VVD. Een kleine greep uit de bezigheden die hem bleven boeien. En natuurlijk de Vereniging van Gepensioneerden van Pensioenfonds PGB. Hij meldde zich in 2009 als bestuurslid en in april 2010 werd hij op het schild geheven als voorzitter. Als voorzetting van de gepensioneerdenclub van Wegener, die zich had aangesloten bij PGB, telde de club toen amper 700 leden. Als een ware bouwpastoor zette hij er zijn schouders onder. Met de komst van een op nieuwe leest geschoeide governance (aansturing), kregen de gepensioneerden een steviger vinger in de pap. In het Verantwoordingsorgaan, maar ook in het bestuur van het pensioenfonds. Victor Doorn rook de mogelijkheden. Hij zorgde voor grote wervingscampagnes en in 2014 werd de grens van 4000 leden al geslecht. In 2015 en latere jaren kwamen er nog eens ruim 8.000 bij, mede dankzij de aansluiting van de vvg’s van CSM, Glas, Elsevier en GITP. Zowel als directeur-uitgever als in de functie van voorzitter van de VVG was Victor heel strijdbaar en gedreven, als het nodig was op het drammerige af. Hij bleef in elke nieuwsbrief en tijdens alle ledenvergaderingen Foto: Fotostudio 7 aandacht vragen voor de belangen van de gepensioneerden. Vooral de politiek en De Nederlandsche Bank moesten het ontgelden. “We hebben het beste pensioensysteem van de hele wereld, maar volgens Hollandse gewoonte moeten we weer zo nodig nieuwe regeltjes bedenken,” luidde zijn kritiek die nog niets aan kracht heeft ingeboet. Hij onderkende het belang om de stem van gepensioneerden ook in Den Haag te laten horen. Vandaar de aansluiting van de VVG bij de KNVG, de Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden. Hij was enthousiast over aanvoerder Martin van Rooijen die inmiddels in de Tweede Kamer strijdt voor de belangen van pensioneerden. Dat hij nooit opgaf, werd ook afgelopen twee jaar duidelijk. Hij had er alles voor over om te kunnen doorgaan met zijn leven. Een operatie, chemokuren, bestralingen. Aanvankelijk had hij succes, tot de ziekte terugkwam en er geen houden meer aan was. De grote, markante en strijdbare man moest het uiteindelijk opgeven. Jos van Rijsingen, Voorzitter VVG-PGB

Verandering op komst, of toch niet? Bij alle drukke en belangrijke activiteiten die een mens bezig houden, kun je plotseling geconfronteerd worden met de betrekkelijkheid van al dat druk geren. Onze gedreven roerganger Victor Doorn moest zich 26 september overgeven aan een andere realiteit. De oud-voorzitter zal door ons nog lang herinnerd worden door de tomeloze energie die hij in zijn goede dagen bezat. Foto: Cheeseworks Discussie over het wel en wee van onze pensioenen lijkt in dit perspectief een enigszins marginale kwestie. Toch zou Victor niet anders gewild hebben dan dat wij de trom blijven roeren in het belang van onze leden, de gepensioneerden. Volgens theoretische berekeningen van het kabinet zou onze achterban er komend jaar flink (!) op vooruit gaan, met zo’n 1,4 procent. Opmerkelijk dat bijna niemand hier geloof aan hecht? Ik denk het niet, als zelfs het Centraal Plan Bureau, dat deze berekeningen bijna tegen zijn zin moet maken, er kanttekeningen bij plaatst. Pensioenakkoord Ik was voorzichtig optimistisch voor de iets langere termijn, zeg vanaf 2020. Op de een of andere manier hing er iets in de lucht dat op een pensioenakkoord lijkt. Het had publiek kunnen gaan voordat ik deze bijdrage moest afsluiten. Uit wat er tot nu toe naar buiten kwam, leek het erop dat de verbouwing van het stelsel niet zo ingrijpend wordt als we lange tijd hebben moeten vrezen. Het solidariteitsbeginsel blijft intact, geen superindividuele potjes, waarschijnlijk een gematigder verhoging van de AOW-leeftijd. Alleen de in te leggen premie zou nog een probleem kunnen zijn. Het was de bedoeling een vaste (doorsnee)premie voor iedereen te handhaven. Jongere deelnemers zouden hierop echter een hogere toezegging ontvangen (want langere looptijd) dan 45-plussers. Die laatste groep bouwt dan minder op en moet voor dat nadeel gecompenseerd worden. Dat gaat goudgeld kosten. Hoe dat zou moeten worden opgelost, was nog niet duidelijk. Politieke noodzaak Waarom ik zo optimistisch was dat er iets zit aan te komen? Dat is de puur politieke noodzaak. Het is niet te verkopen dat enkele van de grootste pensioenfondsen met miljoenen deelnemers in deze tijd van economische welvaart gedwongen zouden worden de uitkeringen en toezeggingen te korten. En dat terwijl er nog nooit zoveel vermogen in de pensioenpotten heeft gezeten. Er moet daarvoor dus een oplossing komen. Waarschijnlijk wordt de toch al niet keiharde toezegging voor een uitkering nog iets minder hard. Dan kan de rekenrente omhoog en stijgt de dekkingsgraad. Jammer genoeg dreigen Klaas Knot van De Nederlandsche Bank en minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken op dit gebied toch weer roet in het eten te gooien. Zolang er enige vorm van toezegging blijft, zou de rekenrente niet extra omhoog kunnen. En dat terwijl diverse bestuurders van pensioenfondsen en andere serieuze betrokkenen er vanuit gingen dat dat wel zou kunnen. Ik denk dat de gemiddelde burger hier geen chocola van kan maken. Minder grote reserves aanhouden Er is nog een kleine opening. Bij een minder harde toezegging is het wel toegestaan minder grote reserves aan te houden. Nu kan PGB pas indexeren bij een dekkingsgraad boven de 110 procent. Dan zou dat al bij een lagere dekkingsgraad kunnen. Voor de grootste fondsen betekent dit dat de kans op korten toch iets kleiner wordt. Fondsen als het onze, die op de grens van wel/niet indexeren verkeren, krijgen dan eerder ruimte om de uitkeringen voor gepensioneerden en de toezeggingen voor de werkenden te verhogen. Het is goed als er een systeem ontstaat dat meer aansluit bij de economische conjunctuurgolf. Indexeren als het goed gaat en eens een keer korten bij economische tegenwind. Dat is ook voor gewone mensen te snappen. Het zou goed zijn als zo’n systeem er komt. Of dat er snel gebeurt, blijft dus helaas nog onzeker. Het wordt tijd dat maatschappelijke organisaties en de vakbonden de krachten bundelen om de politiek verder onder druk te zetten. Jos van Rijsingen, voorzitter VVG-PGB 3

Twee schijven in inkomstenFoto: Nancy Beijersbergen / Shutterstock.com belasting Vanaf volgend jaar wordt in de inkomstenbelasting geleidelijk een tweeschijvenstelsel ingevoerd. Dat betekent dat alle personen met een inkomen vanaf € 20.000 per jaar meer over gaan houden. Ook wordt het hierdoor minder van belang of een inkomen in een huishouden met één of twee personen wordt verdiend. Het basistarief wordt in 2021 37,05% en het toptarief 49,50%. In 2019 wordt het tarief van de huidige eerste schijf 36,65% en de tweede en derde schijf 38,10%. Hoewel er één systeem van twee schijven komt, is er één groep die te maken krijgt met drie schijven. Dat zijn de senioren. Omdat zij geen AOW betalen hebben ze een een extra lagere schijf. ‘Gepensioneerde krijgt er miniem bedrag bij’ Enkele minnetjes, veel verschillende, kleine plusjes. Het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) concludeert dat de koopkrachtveranderingen volgend jaar uiteen lopen van -0,9 tot +2,8 procent. Gepensioneerden gaan er voor het eerst sinds jaren niet op achteruit, maar hun koopkracht stijgt veelal met minder dan één procent. Ondanks de stijging van de zorgpremie, de btw-verhoging en de algemene prijsstijgingen hebben de meeste huishoudens volgend jaar meer te besteden, gemiddeld 35 euro meer per maand, berekent het Nibud. Huishoudens die relatief veel uitgeven omdat zij een dieet, medicijnen en/ of zorghulpmiddelen nodig hebben, gaan er waarschijnlijk iets minder in koopkracht op vooruit. De ouderen merken volgens het Nibud ook iets van de lastenverlichting omdat de ouderenkorting stijgt. De aanvullende pensioenen 4 worden echter gemiddeld maar licht geïndexeerd (0,2 procent) en daarom stijgt de koopkracht van gepensioneerden minder hard dan die van andere groepen: van 0,2 procent (voor een echtpaar met een aanvullend pensioen van 25.000 euro) tot 2,3 procent (voor een echtpaar met een aanvullend pensioen van 40.000 euro). Voor het eerst sinds jaren gaan gepensioneerden er echter niet op achteruit. Om hier optimaal van te kunnen profiteren, is het wel belangrijk dat ouderen alle toeslagen aanvragen waar zij voor in aanmerking komen, adviseert het instituut. De nieuwste cijfers zijn verwerkt in de Koopkrachtberekenaar, die het Nibud heeft ontwikkeld. Met deze gratis tool kunnen huishoudens eenvoudig nagaan hoe hun koopkracht in 2019 verandert. Zie verder nibud.nl Ruud Peys Koopkrachtberekenaar 2019 Wat gebeurt er komend jaar met uw koopkracht? Met onze Koopkracht- berekenaar gaat u dat snel en eenvoudig na voor uw huishouden. www.nibud.nl/ consumenten/ koopkrachtberekenaar

Koopkracht omhoog maar leven wordt duurder De koopkracht van veel gepensioneerden moet volgend jaar iets omhoog gaan. Maar wel wordt het leven opnieuw duurder. Het lage Btw-tarief gaat van zes naar negen procent, de kosten voor de kapper en schoen- en fietsenmaker gaan omhoog en de ziektekostenverzekering gaat zeker meer kosten. De energiebelasting gaat omhoog, de hypotheekaftrek wordt versneld afgebouwd. Bovendien blijkt de inflatie steeds verder aan te trekken waardoor de boodschappen opnieuw duurder worden. Dat is het beeld dat oprijst uit de plannen die de regering afgelopen september heeft gepresenteerd in de Miljoenennota en uit daar later nog op gevolgde berichten. Het goede nieuws: de koopkracht gaat volgens het kabinet Rutte III voor gepensioneerden in 2019 met 1,5 procent omhoog. Dat is iets minder dan voor werkenden die gemiddeld 1,6 procent ‘winnen’ maar meer dan arbeidsgehandicapten die slechts 0,9 procent groei incasseren. Het Nibud stelt echter dat de uiteindelijke koopkracht voor veel ouderen met nog niet eens één procent stijgt (zie apart artikel op deze pagina). De inkomensverbetering is voor een groot deel te danken aan het verhogen van de algemene heffingskorting in de inkomstenbelasting. Daardoor neemt het besteedbaar inkomen van mensen met een inkomen tot 50.000 euro met maximaal 184 euro toe. De ouderenkorting wordt eveneens meer, namelijk 1.596 euro vergeleken met 1.418 euro dit jaar. Voor gepensioneerden met een hoger inkomen blijft de ouderenkorting echter onverminderd op het lage bedrag van 72 euro staan. Die beide lastenverlichtingen worden betaald door een verhoging van het lage Btw-tarief van zes naar negen procent, geeft het kabinet zelf aan. Dat tarief geldt voor onder meer voeding en boeken of uitgaan. De hogere btw leidt ertoe dat elke 100 euro aan boodschappen volgend jaar 2,38 euro meer gaan kosten. ‘’Toch is deze schuif verstandig. Een belasting op consumptie, zoals de omzetbelasting, verstoort keuzes van Nederlanders minder dan een belasting op arbeid. Ook met die duurdere boodschappen gaan de meeste mensen erop vooruit in 2019,’’ zegt Rutte III. Naast die Btw-verhoging zijn er andere lastenverzwaringen. Voor woningeigenaren die nog een hypotheek hebben gaat Ruud Peys Foto ANP: Bart Maat de aftrek van de hypotheekrente versneld omlaag. Aan de andere kant wordt het eigen woningforfait stapsgewijs verlaagd. Verder wordt de energiebelasting bij het gebruik van aardgas hoger. Wat de zorgverzekering betreft waren de premies bij het samenstellen van dit artikel nog niet bekend. In september schatte Den Haag in dat die met een tientje per maand omhoog zouden gaan. Daarbij blijft het eigen risico ook volgend jaar maximaal 385 euro per persoon. Nieuws is dat de eigen bijdrage op maximaal 250 euro per persoon wordt afgetopt. Verder wordt de basisverzekering uitgebreid met onder andere enkele specifieke nieuwe medicijnen en een verruiming van de vergoeding voor zittend vervoer naar consulten, controles en onderzoek. Het gebruik van paracetamol, vitaminen en dergelijke die ook vrij verkrijgbaar zijn bij apotheek of drogist wordt echter niet meer vergoed. 5

Van gaper en pillendraaier tot houten couveuse met gordijntje Op het netvlies staat nog wel een bijzonder lustrumfeest. Vindicat had een trein afgehuurd, de reis met duizend studenten ging van Groningen naar Stavoren. “Niet de allermooiste trein natuurlijk. Onderweg trok Houten couveuse Spannend! Breng twee stoffen bij elkaar en plots ontstaat iets geheel anders. Scheikunde is een leuk vak. Al vroeg raakte Wim Rakhorst (Oldenzaal, 1949) in de ban van de chemie. “Die proefjes hè. Vrij snel kreeg ik een scheikundedoos. Daarmee kon je kunstzijde maken.” Rakhorst leidt me op Urk door de loodsen van Trefpunt Medische Geschiedenis. Aan het Foksdiep hebben dokters, verpleegkundigen en fysiotherapeuten elkaar gevonden. Plus niet te vergeten de apothekers, van welk slag Rakhorst d’r eentje is. De loods van de farmaceuten heet De Eenhoorn. De complete inventaris van de oude Kralinger apotheek is te zien. Potjes, doosjes, instrumenten om pillen te draaien. Ah, de gapers. En daar? Een houten couveuse met gordijntje. Onderin passen drie kruiken. “Ken je dat nog? Het feilloze slaapmiddel Softenon? Later wisten we beter. Verkocht werden ook sigaretten tegen de astma, tabaksvrij. Haast niet te geloven.” Vijf jaar lang had de stichting Farmaceutisch Erfgoed haar eigen museum. Onderdak was gevonden in Gouda, in het zestiende-eeuwse koopmanshuis De Moriaan. Eind 2007 openden de deuren. Om in crisisjaar 2012 met een klap weer dicht te gaan. Gouda bezuinigde. Spijtig natuurlijk. Maar de 6 erfgoedbewakers zaten niet bij de pakken neer. Dan maar een virtueel museum gebouwd, te bezoeken via ingang: www. nationaalfarmaceutischmuseum.nl. De regelmatig te bewonderen collectie verhuisde naar De Eenhoorn te Urk. Wim Rakhorst koos na zijn middelbareschooltijd in Oldenzaal voor de studie farmacie in Groningen, de opleiding tot apotheker. De studie betekende een diepe duik in scheikunde, biochemie en biologie. “Het vak van openbaar apotheker trok me niet zo. Je zag toen al dat de eigen bereiding steeds minder werd. Liever was ik met de echte scheikunde bezig.” Met plezier denkt Rakhorst terug aan zijn jaren in Groningen. Jawel, hij was lid van de studentenvereniging Vindicat. “De ontgroening was niet prettig. Maar van excessen heb ik nooit iets gemerkt.” iemand aan de noodrem. Heel het treinverkeer in Friesland liep in de soep. Een ongelooflijke puinhoop. Mensen kwamen daardoor niet op tijd in het ziekenhuis. Thuis had ik wat uit te leggen. Zelf had ik niets gedaan maar was er wel bij.” Met zijn apothekersbul op zak werd Rakhorst onderzoeker bij Philips Duphar, in Weesp. Het bedrijf was ooit begonnen met vitamine D in chocola – hoe een gloeilampenfabriek en cacaoverwerker Van Houten elkaar konden vinden. Voor de jonge Rakhorst begon een werkzaam leven dat hem zou voeren naar Olst, Neustadt bij Hannover en andermaal Weesp. Philips Duphar werd overgenomen door de Belgische chemiereus Solvay (1980) om later te landen bij het Amerikaanse Abbott (2009). Zes jaar zou Rakhorst in de Ondernemingsraad zitten, waarvan de helft als voorzitter. “Philips Duphar, later Solvay Duphar, had diverse vestigingen. In Weesp was de afdeling onderzoek & ontwikkeling. Daar werden de actieve stoffen gemaakt. In Olst was Trefpunt voor de Medische Geschiedenis in Nederland Foksdiep 6 te Urk De collecties zijn regelmatig te bezoeken, onder andere op de vrijwilligersdagen. Internetsites voor nadere informatie: • www.Tmgn.nl • www.stichtingfarmaceutischerfgoed.nl • www.nationaalfarmaceutischmuseum.nl

het productiebedrijf. Mijn rol daar: hoofd kwaliteitsbeheer, een taak voor een apotheker. In Olst werden voor de militairen miljoenen auto-injectoren gemaakt, spuiten met een stof tegen zenuwgas. Soldaten hadden ze bij zich. Een enorme veer zorgde dat de naald zo door de militaire kleding schoot.” In Weesp zag Rakhorst hoe miljoenen bebroede eieren nodig zijn voor de vervaardiging van griepvaccins. Het virus groeit op levende cellen, wordt geoogst en dan gezuiverd. De pogingen om kweekcellen te gebruiken zijn nooit van de grond gekomen. Na vijf jaren Olst keerde Rakhorst terug in Weesp als interne onafhankelijke kwaliteitsbewaker voor alle Nederlandse vestigingen van Solvay Duphar. Niet alleen Olst rapporteerde aan hem, ook de vestigingen in Veenendaal (wolvet/ lanoline) en Amsterdam-Ankerweg (gewasbescherming). Na grote wijzigingen in de organisatie nam Rakhorst de rol op zich van KAM-coördinator, bewaker van Kwaliteit, Arbo en Milieu. “In die tijd kon je de oude naam Philips Duphar beter niet noemen. Het bedrijf was een van de vervuilers van de Volgermeerpolder. Gelukkig had de sluiswachter bijgehouden welke schepen allemaal voorbij gekomen waren. Niet alleen Duphar had gedumpt. In de jaren vijftig en zestig werden op de Diemerzeedijk de vaten afval nog gewoon verbrand. De bedrijven wisten niet waar ze met het spul naar toe moesten.” De opkomst van het controlesysteem SAP bracht kwaliteitsspecialist Rakhorst in de jaren 1996 – 1998 vier dagen per week naar Neustadt, niet ver van Hannover. Overal in Europa wilde Solvay SAP uitrollen. Het systeem koppelt financiën aan inkoop, voorraden en productie. En een mooie taak voor Rakhorst aan kwaliteit. Rampslaapmiddel Softenon, oorzaak van verminkingen. In 2008 trad Rakhorst (inmiddels verantwoordelijk voor het griepvaccin) met een goede regeling uit vaste dienst. Stilzitten? Beslist niet. Een periode (tot 2017) brak aan waarin ondernemingen als Pfizer, Boehringer en bloedbank Sanquin graag van zijn diensten gebruik maakten. Tegen een decor van een groeiende interesse voor het behoud van farmaceutisch erfgoed. Theo Leoné Foto’s Theo Leoné Wim Rakhorst in de Kralinger apotheek. 7

‘’Risico hoort erbij maar je moet het wel beheersen’’ ‘’Nul risico, dat bestaat niet. Er is altijd een risico. In je eigen leven, in het verkeer, waar dan ook. Dat geldt ook voor pensioenfondsen. wij zijn heel druk met beleggingen, daar zit per definitie risico aan. Maar ook bij andere aspecten komt risico voor, bij de pensioenen, de computersystemen, de mensen die hier werken, overal. Onze taak is om die risico’s in kaart te brengen, te beheren en te beheersen. Zoals alles wat we bij Pensioenfonds PGB doen is dat altijd in het belang van de deelnemers. Alle deelnemers, zeker ook de gepensioneerden.’’ Drs. Henny Kapteijn RA is één van de tien bestuursleden van PGB en daar belast met integraal risicomanagement. ‘’Ik zeg weleens: risicomanagement is de paraplu erboven. We zorgen er voor dat de risico’s die onvermijdelijk gepaard gaan met ons werk beheerst worden. Maar we moeten er ook voor zorgen dat dat op een evenwichtige en afgewogen manier gebeurt. Dat het éne risico niet onevenredig veel gewicht krijgt en daardoor een negatief effect heeft op een ander aspect van ons werk. Er moet een systeem van checks and balances bestaan. Dat is eigenlijk waar het bij mijn portefeuille om gaat. Het is een complex onderwerp, soms is het wel eens moeilijk uit te leggen.’’ Foto Geert de Jong Lange loopbaan Kapteijn kijkt terug op een lange loopbaan in de financiële wereld. Ze werkte na een studie economie aan de Universiteit van Groningen Minder CO2-uitstoot in beleggingen PGB Pensioenfonds PGB bouwt stapsgewijs zijn beleggingen in kolen af. Daarmee zet het fonds een eerste concrete stap in het beleggingsbeleid om klimaatverandering tegen te gaan. Op deze manier wordt invulling gegeven aan de wens van de deelnemers om waar mogelijk niet in fossiele brandstoffen te beleggen. Duurzame energievoorziening Om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen, moeten we overstappen op een duurzame energievoorziening. Kolen als grondstof voor energieopwekking horen hier niet in thuis, vanwege hun schadelijke uitstoot van broeikasgassen. De transitie naar een klimaatneutrale economie vraagt om een sterke vermindering van de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen. Pensioenfonds PGB wil graag bijdragen aan deze energietransitie door als eerste stap de beleggingen in zogenaamde thermische kolen af te bouwen. Thermische kolen zijn de kolen die gebruikt worden voor de productie van elektriciteit. Uitsluiting van vervuilende bedrijven Sinds 1 oktober 2018 investeert Pensioenfonds PGB niet meer in bedrijven die meer dan 50% van hun omzet uit de winning van thermische kolen halen. Ook bedrijven die meer dan 50% van de energie die ze opwekken uit deze kolen halen 8 zijn uitgesloten. Er bestaat overigens een uitzondering voor bedrijven die de norm niet halen, maar wel aantoonbaar op de goede weg zijn. Dit moet dan blijken uit hun transitiestrategie. wat willen onze deelnemers? Pensioenfonds PGB vroeg zijn deelnemers in 2016 hoe zij aankijken tegen bepaalde beleggingen. Hieruit bleek dat het merendeel van de deelnemers liever niet wil dat het pensioenfonds in fossiele brandstoffen belegt, tenzij er geen goede alternatieven zijn. Bovendien mogen deze alternatieven niet ten koste gaan van het rendement. Het is niet de verwachting dat het afbouwen van de beleggingen in kolen een negatieve invloed heeft op het verwachte rendement. Met het besluit om de beleggingen in kolen af te bouwen, wil het bestuur invulling geven aan de wens van de deelnemers. Maatschappelijk verantwoord beleggen Het besluit om de beleggingen in kolen af te bouwen, maakt onderdeel uit van het beleid voor maatschappelijk verantwoord beleggen (MVB). Pensioenfonds PGB heeft dit beleid in 2017 uitgebreid. Zo belegt het fonds al enige tijd niet meer in tabak en heeft het de lijst met uitgesloten controversiële wapens uitgebreid. Eerder dit jaar besloot het bestuur ook bedrijven uit te sluiten die vuurwapens maken bestemd voor de verkoop aan burgers. Verder gaat het pensioenfonds actief in gesprek met bedrijven waarin het belegt. Dit om maatschappelijke thema’s te bespreken en op een positieve manier invloed uit te oefenen (engagement). Zo dragen de beleggingen van Pensioenfonds PGB niet alleen bij aan een goed pensioen, maar ook stap voor stap aan een duurzame, rechtvaardige en veilige wereld. IN TERVIEw

pensioenfonds worden tegenwoordig hoge eisen gesteld, ook qua beschikbaarheid. Zelf kan ik het leeswerk gelukkig meestal thuis doen, ook ’s avonds of in het weekend. Het werk is overigens echt niet voor al mijn pensioenrollen hetzelfde, elk eerst bij de Nederlandsche Bank om vervolgens te verhuizen naar de Europese Centrale Bank in Frankfurt. Ook was ze enkele jaren adviseur van de Europese Commissie in Brussel. Terug in Nederland ging ze aan de slag bij het beleggingsbedrijf van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds, het grootste pensioenfonds van Nederland. ‘’Dat was nog in de tijd van de gulden. ABP regelt de pensioenen voor alle ambtenaren, verpleegsters, onderwijzers, politiemensen, gemeentewerkers. Dat zorgt ook voor veelzijdigheid in het bestuur, iets wat je nu bij PGB ook terugziet. Ik ben bij PGB oorspronkelijk voorgedragen door het verbond van grafische ondernemers KVGO. Mijn herbenoeming in 2016 verliep echter via de Werkgeversraad, waar alle sectoren waarvoor PGB tegenwoordig de pensioenen regelt, in vertegenwoordigd zijn.’’ Kapteijn is verder in verschillende rollen actief bij nog vijf andere pensioenfondsen en een beleggingsbedrijf in ons land. ‘’Ik ben een ZZP-er onder de pensioenbestuurders.’’ Ze is in 2012 vanwege haar deskundigheid op financieel gebied en op dat van risicomanagement binnengehaald bij het PGB. ‘’Vroeger werd een pensioeninstelling als PGB vooral gerund door de uitvoerende dienst, de bestuurders kwamen eens per maand op een middag bij elkaar. Maar mede door de financiële crisis in 2008 is de taak van het bestuur verzwaard en een deskundigheidsslag ingezet. Er moest meer expertise komen, met name wat betreft vermogensbeheer en risicomanagement. Aan bestuurders van een fonds heeft zijn eigen karakteristieke kenmerken, dat verschilt van fonds tot fonds.’’ Risico-tolerantie Binnen PGB was bij haar komst de basis al gelegd op het gebied van risicomanagement. Onder invloed van Kapteijn is dat verder uitgebouwd en is er meer structuur in aangebracht. Zo is er in nauw overleg met alle betrokkenen een risicomanagementbeleid opgesteld waarin de risico-tolerantie voor alle denkbare activiteiten in kaart is gebracht. Jaarlijks wordt gecheckt of aan alle omschreven eisen is voldaan en of dat ook op de juiste manier is gebeurd. ‘’Het gaat er om vast te stellen of we wat risico’s betreft binnen de door onszelf gestelde kaders zijn gebleven. Risico’s helemaal uitbannen, dat kan niet. De deelnemers van ons pensioenfonds vragen dat ook niet, dat is weer gebleken uit ons onderzoek naar de risicobereidheid. Ook de gepensioneerden willen best dat er risico’s worden genomen bij de beleggingen, ik denk dat dat komt omdat ze hopen dat er dan sneller geïndexeerd kan worden. Je moet risico nemen om rendement te kunnen maken. Het gaat er echter om te bepalen hoe ver je met die risico’s wilt gaan en vervolgens te monitoren dat je ook binnen die gestelde kaders blijft. Risico is onzekerheid, hoe ver wil je gaan met die onzekerheid? Het moet uiteindelijk niet zo zijn dat we te veel risico nemen waardoor de pensioenen in gevaar komen. Het gaat wel om geld van anderen dat we als pensioenfonds in beheer hebben. En vergeet ook niet dat we als bestuurder uiteindelijk aansprakelijk zijn als er iets mis gaat.’’ Een spiegel voorhouden Het risicobeheer ligt in eerste instantie bij wat Kapteijn noemt ‘de eerste lijn’. ‘’Dat zijn de mensen in de uitvoerende organisatie voor het pensioenbeheer en het vermogensbeheer. We hebben in “de tweede lijn” een paar risicomanagers kunnen vinden die heel goed zijn, daar ben ik erg blij mee. Zij houden de mensen een spiegel voor, wat zijn nu precies de risico’s, hoe ga je daar mee om. Het reflecterend vermogen bevorderen, de discussie aangaan, mensen aanspreken op hun eigen analyses en denkvermogen. Dan verdiep je de discussie en krijg je glans. Het is onze taak als bestuur en specifiek mijn taak binnen dat bestuur om er voor te zorgen dat deze processen in orde zijn en dat alles op het gebied van risicomanagement op de juiste manier verloopt.’’ ‘’In het bestuur moet ik echt weleens ‘‘straks is er voor mij niets meer over, de gepensioneerden maken alles op” zeggen: ho, ho, zullen we daar niet nog eens goed naar kijken. Uiteindelijk wordt van mij een objectieve mening verwacht. Dat is ook wat voor deze functie vereist is, je moet over onafhankelijkheid van geest beschikken. Het is daarbij wel zo dat het bestuur bij PGB collegiaal functioneert. Er zijn wel fondsen waar bijvoorbeeld de bonden en werkgevers toch meer tegenover elkaar staan. Het feit dat het bestuur van PGB paritair is samengesteld werkt nog altijd goed. Het bevordert de solidariteit bij de pensioenen. Dat is zeker bij de discussies over het pensioenstelsel van belang. Je hoort nog vaak dat jongeren roepen: straks is er voor mij niets meer over, de gepensioneerden maken alles op. Dat is onjuist. Dit misverstand moeten we uit de wereld helpen. Ieder bouwt zijn eigen pensioen op. En het bestuur beheert het fonds voor alle generaties.” Ruud Peys 9

Lancering website en nieuwsbrief Sinds begin november heeft VVG-PGB een vernieuwde, sterk uitgebreide website. Ook de nieuwbrief is een nieuw, moderner jasje gestoken. De website is een middel om onze AANKONDIGING ALV 2019 De Algemene Ledenvergadering van de VVGPGB wordt in 2019 wederom gehouden in Amersfoort in congrescentrum de Eenhoorn (tegenover het station) en wel op 17 april Wij nodigen u van harte uit voor deze vergadering en adviseren u deze datum vast te noteren in uw agenda. T.z.t. krijgt u van ons een uitnodiging en hoort u van ons welke sprekers wij voor de vergadering hebben uitgenodigd. Voor een broodje en hapje en drankje wordt gezorgd. U bent van harte welkom 10 leden beter en sneller te informeren over de zaken die voor ons als gepensioneerden van belang zijn. Op de website staan de actualiteiten en een opinierubriek waarin iedereen via een enquête zijn mening kan geven. Tevens: de elektronische versies van magazine Express, de nieuwsbrieven en informatie, zoals statuten en contactgegevens. Via de website zijn eenvoudig vragen stellen over verschillende onderwerpen. De mogelijkheid wordt geboden om deel te nemen aan allerlei voordeelacties, zoals ziektekostenverzekering VGZ, beurzen en concerten die u voordeling kunt bezoeken. De nieuwe website voorziet in een koppeling met sociale media en de mogelijkheid om speciaal voor leden (via een inlogcode) onderling op specifieke terreinen contact te houden. Deze mogelijkheid zal na onderzoek en inventarisatie onder de leden in een later stadium worden ingevoerd. Te denken valt hierbij aan het onderlinge contact tussen leden en b.v. oudcollega’s, het gebruik van Twitter, enz. Naast het magazine Express, dat nu twee keer per jaar uitkomt, zullen we regelmatig een in een nieuw format gegoten nieuwsbrief via de mail verzenden. Deze nieuwsbrief voorziet u kernachtig van actualiteiten die er op dat moment spelen met de mogelijkheid meer detailinformatie over het onderwerp op te halen. Leden die niet over een emailadres beschikken ontvangen regelmatig nieuwsbrieven per post. De website voldoet aan de nieuwe eisen omtrent beveiliging en privacy. Indien u geen prijs stelt op het ontvangen van informatie bestaat de mogelijk zich hiervoor af te melden. Degenen die nog geen emailadres hebben opgegeven kunnen dit doen door een mailtje te sturen naar info@vvgpgb.nl onder vermelding van naam en adresgegevens en uiteraard het emailadres. Wij hopen u met onze vernieuwde website nog beter te informeren over de ontwikkelingen op pensioengebied. Tonnie Klein Hemmink, Bestuurslid VVG-PGB

Fusie tussen KNVG en NVOG vordert gestaag In het vorige nummer van ExPress is gemeld dat de gepensioneerden organisaties KNVG en NVOG in hun respectievelijke algemene ledenvergaderingen besloten hadden te gaan fuseren. De voornaamste reden daarvoor is om met een grotere vereniging nog meer invloed uit te oefenen in Den Haag. En dat het een grote vereniging wordt staat wel vast, bij de KNVG heeft zich inmiddels KBO-Brabant aangesloten met zo’n 130.000 leden en bij de NVOG hebben zich een aantal afgesplitste verenigingen van de ANBO aangesloten zodat de nieuwe vereniging meer dan 300.000 senioren vertegenwoordigt. Momenteel wordt er hard gewerkt door een Fusiecommissie en een voorbereidings-werkgroep aan de besluiten die genomen moeten worden om tot deze fusie te komen. Dit is geen makkelijk traject, want hoewel de twee partijen vrijwel identieke doelstellingen hebben, zijn er toch verschillen van inzicht. Wat voor soort bestuur moet DNB kijkt naar risico’s harde Brexit De Nederlandsche Bank wil meer inzicht krijgen in de risico’s die een harde Brexit kan betekenen voor de pensioensector. Bij een harde Brexit verlaat Groot-Brittannië op 29 maart volgend jaar de Europese Unie zonder dat er een akkoord is over de wederzijdse relatie na die tijd en ook zonder overgangsperiode. DNB gaat daarover in gesprek met een geselecteerde groep pensioenfondsen en enkele vermogensbeheerders. Hiermee wil de toezichthouder meer inzicht krijgen in: de mate waarin zij blootstaan aan de risico’s van een harde Brexit, de mate waarin zij zich bewust zijn van deze risico’s en de maatregelen die zij nemen om die risico’s te verkleinen. DNB beziet nog op welke manier de resultaten van deze gesprekken teruggekoppeld zullen worden aan de betreffende pensioenfondsen/ vermogensbeheerders en/ of de sector. Waar nodig zal DNB op basis van de verkregen informatie met pensioenfondsen/ vermogensbeheerders nader contact opnemen. de nieuwe vereniging krijgen? Moet er een heel nieuw bestuur komen of zijn de huidige bestuursleden weer beschikbaar? Een ander belangrijk discussiepunt is de locatie van het kantoor van de nieuwe vereniging. Moet dat in Den Haag komen om daar zo dicht mogelijk bij het centrum Nederlandse Vereniging van Organisaties Van Gepensioneerden van de macht te zitten? Of moet het kantoor in het centrum van het land komen zodat de lidverenigingen makkelijk naar de verschillende platform- of commissievergaderingen kunnen komen. En is dat allemaal wel betaalbaar? Over één ding is iedereen het wel eens, een dergelijk grote seniorenvereniging moet wel op een professionele manier geleid worden. Zoals het laatste jaar bij de KNVG is gebleken, is het vinden van een voorzitter (die niet betaald wordt!) zonder dat er voldoende professionele ondersteuning is zeer moeilijk. Ook de communicatie, zowel extern als intern, krijgt binnen de Fusiecommissie veel aandacht. Het is tenslotte belangrijk om onze boodschap luid en duidelijk over te brengen naar de beleidsmakers in Den Haag, maar even belangrijk om de leden op de hoogte te houden van alles wat de vereniging voor hen doet. Een laatste punt waar veel aandacht aan besteed wordt zijn natuurlijk de financiën. Hoewel het in elkaar schuiven van de twee verenigingen besparingen oplevert is de ambitie van de nieuwe vereniging zodanig dat goed naar dit punt gekeken moet worden. Niet alle lid-verenigingen willen of kunnen een contributieverhoging opbrengen. Maar wat verandert er nu voor leden van VVG-PGB? De KNVG behartigde altijd al onze belangen op pensioengebied en dat zullen zij zeer zeker blijven doen, nu met een krachtiger stem dan hiervoor. Maar door de inbreng van de NVOG zal er ook meer aandacht besteed worden aan de belangenbehartiging op gebied van o.a. Zorg, Welzijn en Wonen, Inkomen en Koopkracht. Henk van der Rijst Bestuurslid VVG-PGB 11

Knop om. Een nieuwe levensfase. Pensioen! En dan? Opperdopper Andries Beijer fietst zich een nieuw leven Andries Beijer (1947) sloeg aan het rekenen. De man uit Nijkerk keek terug op 34 jaar werken bij handelsfirma Schuitema, de moeder van supermarktketens als C1000. Wat als hij in juli 2007 zou stoppen? Je gaat toch het liefste met pensioen als je nog fit bent. Conclusie: ik hoef eigenlijk alleen maar de auto van de zaak en mijn vakantiegeld op te geven. Dag C1000, leve het pensioen. “Achteraf gezien viel mijn vertrek op een gunstig tijdstip. Een jaar later brak de crisis uit en volgde een periode van ontslagen. Ik beschouwde het pensioen echt als het begin van een nieuwe fase van mijn leven. Wat zou ik allemaal gaan doen? Die zomer fietste ik met mijn zwager naar zijn huis in de Morvan, Frankrijk. We hadden goed weer. Legden in twee weken zo’n 900 kilometer af. Een zoon van een vriend vond het wel interessant om me met mijn auto weer op te halen. Met zo’n fietstocht – je kijkt erop vooruit, geniet nog een tijd na – val je na je pensionering niet direct in een zwart gat.” Geboren in Tilburg, verhuisde Andries Beijer al na zes maanden naar Rotterdam – Overschie. Vader werkte bij C&A en werd regelmatig overgeplaatst. In zijn tienerjaren werd Oegstgeest de uitvalsbasis. Dagelijks fietste Andries op en neer naar zijn school in Leiden. Met die tochten legde hij de basis voor zijn latere fietsavonturen. “In Overschie woonden we tegenover kruidenier Bas van der Heijden. Ik was niet zo van de theorie op school. Zou ik wellicht bij Van der Heijden aan de slag kunnen? Ik heb vier jaar bij het bedrijf gewerkt. Maakte de ontwikkeling van kruidenier tot supermarkt mee. Melk erbij, brood, groente. De komst van de slagerij. Van der Heijden zei: als je verder wilt, moet je naar Duitsland. Maar ik ga je niet helpen – anders ben je het vriendje van de baas.” Tot zijn verrassing kon Beijer direct op drie plaatsen in Duitsland beginnen. Hij kwam in Keulen terecht, later in Düsseldorf. En ontwikkelde zich via afdelingschef tot bedrijfsleider. “Na vier jaar begon het te kriebelen en ben ik teruggekeerd naar Nederland. Met zijn vieren de Vecht langs naar Billerbeck. Dan weer terug in het spoor van de Berkel. 12

Ik kwam in 1976 terecht bij Schuitema. Vanwege mijn ervaring om kruideniers tot supermarkten te maken, kwam ik in de omslaggroep. Later werd ik formulemanager van de Mikromarkt, een tegenhanger van de Aldi. De tijd van De Gruyter en Simon de Wit heb ik eigenlijk niet meegemaakt. Voor ons was Albert Heijn de grote concurrent.” Schuitema had het beleid om in eigen kring zelf ondernemers op te leiden. Wie kon het programma beter vormgeven dan de – inmiddels 48-jarige - door de wol geverfde Andries Beijer? Jaarlijks zouden tien tot twintig aspirant-ondernemers na hun hogere beroepsopleiding binnenstromen in wat zou gaan heten Programma Doorgroei Ondernemers Plan, kortweg DOP. Al gauw kreeg Beijer de titel opperdopper. “De opleiding duurde twee jaar. Sommigen gingen snel, anderen deden er een stuk langer over. De groep bestond uit een man of tachtig. Veel van onze bijeenkomsten vonden plaats bij Van der Valk in Vianen. DOP maakte van de mensen echt C1000-ondernemers.” In de garage van Beijer staan vier fietsen. Voor het wielrennen, het toeren en het mountainbiken. Plus eentje voor het De echte wielrenners nemen er drie op een dag. Ik slechts eentje. doen van de dagelijkse boodschappen – bij oude concurrent Albert Heijn. Kunstzinnig vormgegeven rijwielen verfraaien de vensterbank en de zorgvuldig onderhouden tuin. “De fiets heeft me veel gebracht. Ook sociaal. Je ontmoet veel mensen. Op vrijwel al die toppen van de Tour de France, de Ronde van Spanje en minder de Giro ben ik geweest. De echte wielrenners nemen er drie op een dag. Ik slechts eentje. Twee derde van de Jacobsroute naar Santiago heb ik afgelegd. Nee, de rest hoeft niet. Daar ben ik met de bus al geweest.” Afgelopen zomer reed Beijer met drie maten van Nijkerk via Zwolle naar de bron van de rivier de Vecht bij Billerbeck. Omdat daar in het gebied Baumberge ook de bron van de Berkel ligt, voerde de terugtocht via Borculo en Zutphen – waar de Berkel in de IJssel stroomt. Bij het begin van de herfst stond de teller op bijna 5000 kilometer. Veel tochten maakt Beijer als lid van toerfietsclub VOEK, Vooruit Op Eigen Kracht. Het weekritme kent drie ritten. Maandagmiddag een kilometer of vijftig, woensdagavond 40 kilometer training en zaterdag de toertocht van om en nabij de honderd kilometer. Theo Leoné Foto’s Theo Leoné Andries Beijer: “De fiets heeft me veel gebracht. Ook sociaal. Je ontmoet veel mensen.” 13

Criteria voor hypotheek senioren verruimd De Nationale Hypotheek Garantie NHG heeft de acceptatiecriteria voor senioren die willen verhuizen verruimd. Daardoor wordt de leencapaciteit voor ouderen op een verantwoorde manier verhoogd waardoor ze alsnog naar een nieuwe woning kunnen doorstromen. De verruimde criteria worden inmiddels door alle of vrijwel alle hypotheekverstrekkers toegepast. Geldverstrekkers kunnen hypotheekaanvragen van AOW-ers of mensen die over maximaal 10 jaar de AOW-leeftijd bereiken voortaan toetsen op basis van de werkelijke lasten, in plaats van de gangbare financieringsnormen. NHG komt met dit initiatief omdat veel ouderen wel willen verhuizen maar moeilijk een nieuwe hypotheek kunnen krijgen. “We zien geregeld dat ouderen willen verhuizen maar door aangescherpte financieringsnormen geen nieuwe hypotheek krijgen. Opmerkelijk als je je realiseert dat in veel gevallen de nieuwe hypotheeklasten lager uitvallen dan de hypotheeklasten van hun bestaande woonsituatie. Dat heeft te maken met de vastgelegde methode waarop geldverstrekkers de maximale hypotheek berekenen”, verklaart Arjen Gielen, algemeen directeur van NHG. “Door het introduceren van deze nieuwe toetsingsvorm, helpen we senioren hun verhuiswens te realiseren en bevorderen we de doorstroming op de huizenmarkt.” Met de introductie van de nieuwe toetsingsmethodiek maakt NHG het voor geldverstrekkers makkelijker om maatwerk te leveren. Dat levert de volgende voordelen op: - Ouderen kunnen op een verantwoorde manier meer lenen om hun verhuiswens te realiseren - Ouderen krijgen makkelijker toegang tot een levensloopbestendige woning - De doorstroming op de woningmarkt wordt bevorderd - Ouderen krijgen eerder zekerheid of hun verhuiswens realiseerbaar is. De totale besparing van de verhoging van de AOWleeftijd sinds 2013 komt daarmee op bijna 4 miljard euro. Dit jaar is de AOWleeftijd werkgelegenheid, premies, directe en indirecte belastingen en op het aantal mensen dat langer aanspraak zal maken op andere uitkeringen zoals arbeidsongeschiktheids-, werkloosheids- of bijstandsuitkeringen. Het probleem met het berekenen van deze indirecte effecten is volgens het CBS dat ze in sterke mate afhankelijk zijn van het gedrag van mensen. Zo is het bijvoorbeeld moeilijk om te bepalen in hoeverre de verhoging van de AOW-leeftijd meespeelt in iemands keuze om langer door te werken. Vorig jaar is in totaal 37,4 miljard euro aan AOW uitgekeerd. Tien jaar eerder was Hogere AOW-leeftijd levert 1,7 miljard op De verhoging van de AOW-leeftijd heeft de schatkist vorig jaar zo’n 1,7 miljard euro opgeleverd. Dit is het bedrag aan AOW-uitkeringen dat in 2017 direct is bespaard vergeleken met een situatie waarbij de AOW-leeftijd nog steeds 65 jaar zou zijn. In 2017 was de AOW-leeftijd 65 jaar plus 9 maanden. Dat meldt het CBS in het jaaroverzicht Overheidsfinanciën 2017. 14 verder gestegen naar 66 jaar. De komende jaren zal de AOW-leeftijd in stappen verder omhoog gaan. Met elke verdere verhoging van de AOWleeftijd zullen de jaarlijkse besparingen toenemen. De genoemde bedragen betreffen alleen de directe effecten op de AOW-uitkeringen. Verhoging van de AOW-leeftijd heeft echter ook talloze indirecte effecten, bijvoorbeeld op de dat nog ‘maar’ 25,2 miljard euro. De uitgaven aan de AOW stijgen jaarlijks zowel door een toename van het aantal gerechtigden als door een halfjaarlijkse indexering. Het aantal AOW-gerechtigden bedroeg eind vorig jaar 3,4 miljoen terwijl dat tien jaar eerder nog 2,7 miljoen was. Na een jarenlange stijging zijn de uitgaven aan AOW-uitkeringen als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) in 2017 echter gedaald. Vorig jaar ging het om iets minder dan 5,1 procent van het bbp; in 2016 was dit nog ruim 5,2 procent.

Bij fatale woningbranden komen relatief vaak oudere bewoners om het leven. Van de bij branden omgekomen mannelijke slachtoffers is een derde 65 jaar of ouder, bij vrouwen is dat zelfs ruim de helft. Dat blijkt uit cijfers van het Instituut Fysieke Veiligheid in Arnhem. Dit terwijl 17% van de mannelijke bevolking en 20% van de vrouwelijke bevolking 65 jaar of ouder is. Ouderen vaak slachtoffer bij woningbrand Levensverwachting stijgt minder snel Dekkingsgraad kan omhoog De levensverwachting in Nederland blijft stijgen maar minder snel dan eerder geraamd. Dat betekent dat de dekkingsgraden van de pensioenfondsen met 1 procent kunnen stijgen, stelt het Koninklijk Actuarieel Genootschap. Uit berekeningen van het AG blijkt dat Nederlanders gemiddeld nog steeds ouder worden. Op basis van de laatste inzichten kan een in 2019 geboren meisje 92,5 jaar oud worden en een jongen 90 jaar. Die verwachte toename van de levensverwachting is daarmee afgevlakt in vergelijking met de vorige voorspelling van het AG. Pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen kunnen de zogenaamde Prognosetafel AG2018 gebruiken voor het vaststellen en toetsen van hun technische voorzieningen en premies. De effecten hangen daarbij per fonds af van de samenstelling naar leeftijd en geslacht. In zijn algemeenheid zullen bij een rekenrente van 1% bij een portefeuille met relatief veel mannen de technische voorzieningen eind 2018 ongeveer met 1,2% afnemen en bij portefeuilles met relatief veel vrouwen met ongeveer 1,6%. Dat zal een positief effect hebben op de dekkingsgraden van pensioenfondsen. Schommelingen in de toename van de levensverwachting zijn niet ongewoon, aldus een publicatie van het CBS. Verbeterde hygiëne en geneeskunde (bijvoorbeeld antibiotica) en de toegenomen welvaart droegen in de negentiende en twintigste eeuw bij aan een stijging van de levensverwachting; in sommige perioden meer dan andere. Roken zorgde in de twintigste eeuw voor een vertraging in de toename van de levensverwachting; eerst bij mannen en later bij vrouwen. De laatste decennia zorgden medische technologie en preventie (bijvoorbeeld het verbod op roken in openbare ruimten) voor lagere sterfte, onder andere bij hart- en vaatziekten. De afgelopen 10 jaar kwamen in ons land 311 mensen om bij 287 woningbranden. Steeds meer ouderen en steeds meer beperkte of niet zelfredzame personen zijn slachtoffer van een brand. Roken, waardoor een stoel, bank of matras vlam vat, is de belangrijkste brandoorzaak. Lector Brandpreventie René Hagen: ‘’Ouderen zijn dus helaas oververtegenwoordigd in de brandslachtofferstatistieken.’’ Daarnaast is bijna de helft van de slachtoffers beperkt of niet zelfredzaam. Zes op de tien fatale woningbranden zijn veroorzaakt door menselijk handelen: ‘’Naast onvoorzichtigheid bij roken (26%) gaat het met name om onvoorzichtigheid bij koken (15%) en onvoorzichtigheid bij open vuur (10%)’’, licht Hagen toe. Uit het onderzoek van het IFV zijn een aantal lessen te trekken. Hagen: ‘’Voor mensen die beperkt of niet zelfredzaam zijn, zijn rookmelders alleen onvoldoende effectief. Deze mensen kunnen namelijk niet snel genoeg vluchten. Een mobiele sprinkler of een op de waterleiding aangesloten sprinkler is dan een goede aanvulling.’’ Roken is en blijft de belangrijkste brandoorzaak: ‘’Daarom pleiten wij al langer voor het gebruik van minder brandbaar kunststofschuim in meubilair en matrassen’’, geeft Hagen aan. Ten slotte blijft het advies om binnendeuren te sluiten voor het slapen gaan onverminderd van kracht: ‘’Gesloten deuren zorgen ervoor dat de verspreiding van giftige rook – de grootste bedreiging bij brand – wordt beperkt. Mensen hebben hierdoor meer kans en tijd om veilig te vluchten’’, sluit Hagen af. Alle artikelen: Ruud Peys 15

Een pensioenfonds is geen bedrijf Onder mijn vorige column Een schot voor de boeg stonden interessante reacties. Een paar ervan trokken mijn bijzondere aandacht omdat het pensioenfonds erin werd bekeken als een bedrijf. Als de winst gezond is en de jaarcijfers zwart zijn, dan kun je meer uitkeren, zo was het idee. Zo werkt het bij een pensioenfonds echter niet… waarom is dat? Hoe gaat het bij een bedrijf? Er zijn bedrijven die heel sterk sturen op hun kaspositie. Zolang je maar voldoende geld in kas hebt om de binnenkomende rekeningen te betalen, is er niets aan de hand en gaat het bedrijf niet failliet. Maar het is wel riskant. Want stel dat het bedrijf een forse investering moet doen, en het heeft daar geen geld voor opzij gelegd, dan ontstaat er toch een dik probleem. Dus ook al heeft een bedrijf voldoende geld in kas dat het vrijelijk mag uitgeven, is het niet altijd verstandig dat zomaar te doen. Het is beter om alvast rekening te houden met toekomstige, grote investeringen en daarvoor geld opzij te zetten. Dan stuur je als bedrijf op de De balans van de onderneming Ieder bedrijf houdt ook een balans bij. Daarin wordt de vermogenspositie van het bedrijf bepaald door alle verplichtingen van het bedrijf te vergelijken met alle bezittingen. Als het saldo negatief is loopt het bedrijf op termijn een financieel risico. Dat geldt ook als er nog voldoende geld in kas is om de rekeningen te betalen en zelfs als er nog winst gemaakt wordt. Immers, zolang de bezittingen minder zijn dan de verplichtingen, is er sprake van een tekort en loopt het bedrijf het risico dat het op enig moment niet kan voldoen aan zijn verplichtingen. Als het saldo op de balans positief is, heeft het bedrijf wat vet op de ribben. Naarmate dit vetkussen groter is kan het bedrijf beter tegen een stootje. In dat opzicht geeft de balans eigenlijk het beste weer hoe het bedrijf er op de lange duur financieel voor staat. Hoe werkt het bij een pensioenfonds? Het pensioenfonds krijgt premies binnen en belegt dat geld op een zorgvuldige manier. Daarmee wordt vermogen opgebouwd. Tegenover dit vermogen staat een verplichting. Het pensioenfonds heeft immers aan zijn deelnemers pensioenrechten toegekend die uitgekeerd moeten worden bij pensionering. Omdat een pensioenfonds het geld beheert van de deelnemers en daar vaak tientallen jaren voor verantwoordelijk is, kent de wet allerlei waarborgen waaraan verlies- en winstrekening. Als het bedrijf winst maakt, kan het zonder al te veel risico te lopen gaan nadenken over wat het met die winst gaat doen; geheel of gedeeltelijk op de spaarrekening zetten of de winst uitkeren aan de eigenaren, bijvoorbeeld als een dividenduitkering aan de aandeelhouders. Dat mag het bedrijf zelf bepalen. Foto: Theo Leoné 16 het pensioenfonds moet voldoen. Een pensioenfonds is aan veel strengere regels gebonden dan een bedrijf en het is veel minder vrij om te besluiten wat het met dat gaat doen. geld cOLUMN

De belangrijkste regel is dat het pensioenfonds alles in het werk moet stellen om het toekomstige pensioen dat aan de deelnemer is toegezegd, te kunnen betalen. De toekomstige rechten van de deelnemers moeten ook als het economisch tegen zit, zo goed mogelijk worden gewaarborgd. bedrijf, wordt een pensioenfonds vooral beoordeeld op zijn balans. Die geeft immers het beste weer of het pensioenfonds ook op de langere termijn zijn financiële positie zodanig op orde heeft dat het altijd in staat is de toegezegde pensioenen te kunnen betalen. De wetgever schrijft voor dat de bezittingen van het pensioenfonds niet lager mogen zijn dan de verplichtingen. Sterker nog; het vermogen moet aanzienlijk groter zijn dan de verplichtingen, zodat onvermijdelijke tegenvallers kunnen worden opgevangen. Zolang aan die extra bescherming niet wordt voldaan, is het pensioenfonds verplicht maatregelen te nemen om in een aantal jaren orde op zaken te stellen. Het pensioenfonds moet er dan voor zorgen dat er óf meer vermogen binnenkomt, óf dat het de verplichtingen omlaag brengt. In die situatie is indexeren (pensioenen verhogen met een toeslag) niet toegestaan. Anders dan het toegezegde pensioen, heeft de deelnemer immers geen recht op De balans van het pensioenfonds Een pensioenfonds houdt net als een bedrijf zijn kaspositie bij, stelt een verlies en winstrekening op en een balans. Maar anders dan een toeslagen, alleen als de financiële positie dit toelaat. Pas als het vermogen tenminste 10% meer bedraagt dan de verplichtingen, mag het pensioenfonds heel voorzichtig beginnen met het toekennen van toeslagen. Zolang dat percentage niet is gehaald mag het pensioenfonds niets extra’s uitkeren en draagt alle winst die wordt gemaakt bij aan het zo goed mogelijk veilig stellen van de toegezegde pensioenen. Anders Het werkt dus echt anders dan bij een bedrijf. Ook als het pensioenfonds ruim voldoende geld in kas heeft, kan het niet besluiten daar zomaar iets van uit te keren aan de deelnemers. Hetzelfde geldt wanneer er in enig jaar een forse winst wordt gemaakt. Ook dan mag het pensioenfonds niet besluiten om een dividenduitkering te doen aan de deelnemers. Zelfs als er jaar op jaar winst wordt gemaakt en het geld tegen de plinten klotst, dan nog kan er geen extra uitkering aan de deelnemers worden gedaan, zolang het pensioenfonds nog niet over voldoende vermogen beschikt. Het pensioenfonds moet van de wetgever immers voldoende vet op de ribben hebben om economische tegenvallers op te kunnen vangen. Op zich is dat een verstandig beleid. Maar je kunt natuurlijk wel van mening verschillen hoeveel vet een pensioenfonds op de ribben moet hebben. Maar dat is geen eenvoudige discussie. Bij een lagere buffer kan wel eerder worden geïndexeerd, maar daar staat tegenover dat het toegezegde pensioen meer risico loopt. Met recht een dilemma. Freek Busweiler Bestuurslid Pensioenfond PGB Freek Busweiler is bestuurslid van Pensioenfonds PGB vanaf 2018. Hij gaat in zijn columns graag in op thema’s waarmee hij zich in het bestuur bezighoudt: communicatie en dienstverlening. Maar ook op onderwerpen die als gepensioneerde dicht bij hem staan. 17

Museum met 80 vrijwilligers De Zwarte Tulp staat bol van verhalen de administratie van de Koninklijke Van Zanten – een fenomeen in bollenland. Snel deed Rietdijk vakkennis op, was veel te vinden in de schuren. Van Zanten zou 33 jaar zijn werkgever blijven. “Ik kreeg de vraag om bollen te gaan verkopen, in Scandinavië. Ben toen Zweeds gaan leren.” Eerst nog in dienst – lichting 65-2. Op naar Amersfoort, dan naar Seedorf. Als chauffeur op een dikke DAF en een half Frank Rietdijk: “In Zweden werd je ontvangen in de mooie kamer, kreeg taart.” De Zwarte Tulp in Lisse is onderweg van knus ingerichte bollenschuur tot nationaal museum van de bollencultuur. Nederland geldt met een exportwaarde van 1,2 miljard euro als wereldkampioen bloembollen. Waar laten de verhalen zich beter vertellen dan juist in het centrum van de Bollenstreek? Frank Rietdijk (1945) moest wel wennen. Een hele overgang voor een zeventienjarige, van het stadse Schiedam naar dorp Lisse. Met zijn mulo-diploma op zak belandde hij op rups Harvester. “Tien jaar heb ik in Zweden bloembollen verkocht. Ik ging op pad met een orderboek en duizend kronen. Plus de opdracht: ga maar kijken. Je kwam in die tijd met iets bijzonders. Werd door de kwekers in de mooie kamer ontvangen als gast. Kreeg taart.” De handel op Scandinavië veranderde in het begin van de jaren zeventig drastisch door de opkomst van de bloemenrijders – de grenzen gingen voor hen open. Waarom nog bollen kopen als het eindproduct – de snijbloem – zo gemakkelijk te krijgen is? Veel kleine broeiers in Zweden verdwenen. En met hem Frank Rietdijk, die in Hillegom bij Van Zanten aan de slag ging als automatiseerder. “Bollen zijn fantastisch. Ze zijn een verrassingspakket. Je weet van tevoren niet welke geweldige bloem je te zien krijgt. Fascinerend. In 2004 kwam ik bij het in 1985 opgerichte museum, vervulde diverse rollen, tot algemeen coördinator toe. De ontwikkeling van de mechanisatie is indrukwekkend. Vroeger werd alles met de hand gedaan. De mensen mochten niet eens werken met klompen, dat gaf een te groot drukvlak. Je ging op schoenen het veld in. Door de opkomst van de industrie moest de knop om in de jaren zestig. Je kon destijds met een baan van acht tot vijf buiten de sector meer verdienen. Daardoor nam de mechanisatie bij de “Bollen zijn fantastisch” bollenbedrijven een grote vlucht.” Museum De Zwarte Tulp werkt met tachtig vrijwilligers – de meesten 65-plus. Directeur is sinds augustus kunsthistoricus en tekenleraar Werner van den Belt (1965). Zijn eerste kennismaking met de bloembollen? In de Directeur Werner van den Belt: “Bo rapen heeft me r bijgebracht voor producten van de aarde.” 18

er o r r de Verhalen, gereedschap en kunst aan de muur. Museum De Zwarte Tulp. er ollen respect r de de verhalen van zijn ouders. Weet je wel dat Nederland in de Hongerwinter van 1945 bloembollen at? “Fascinerend. Is van bloembollen wel wat lekkers te maken? Topkok Jonnie de Boer van restaurant De Librije is daar nog mee aan de slag gegaan.” Van den Belt ging in zijn jonge jaren op de knieën om bollen te rapen. Vier jaren achtereen, bij familie in Hoorn. Wat een verschil met het oosten van land, waar Werner opgroeide. Rul zand tegen vette klei. “Bij droog weer is de klei keihard en gaan je knieën kapot. Bij regen is alles smerig en glibberig. Door het bollen rapen heb ik veel respect gekregen voor de producten van de aarde. Groot respect ook voor de agrarische sector.” De directeur geniet van de verhalen uit de land- en tuinbouw. Jazeker, ook cultuur-historisch zijn de bewerkers van het land belangrijk. “De sociale Foto: Rob van Dijck Foto: Rob van Dijck cohesie is groot. In de bollen werkten de meisjes in de schuur, de jongens op het land. Het saamhorigheidsgevoel is heel sterk. Na de oogst ga je samen naar de kermis.” Van den Belt, opgegroeid in Salland, herinnert zich nog goed zijn eerste dag dat ook de laatste bollen binnen waren. Eerst het geroezemoes. Toen stormde iedereen op hem af. Armen en benen gingen de lucht in. Hops. Plons. Daar lag Werner in de sloot. “Later ging iedereen de sloot in. Ik begreep dat het traditie was. Als vreemde eend in de bijt ging ik als eerste. In het water besloot ik mijn ogen open te doen. Wilde zien hoe zo’n bollensloot eruit ziet. Het was donker. Overal gingen van die groene slierten omhoog. Voor mij is nu de cirkel rond. Ik ben terug in de bollen.” Theo Leoné Museum De Zwarte Tulp zoekt nieuwe zichtbaarheid. Via pers, sociale media en mondop-mondreclame. Iedere tevreden bezoeker levert immers twee nieuwe bezoekers op. “Het museum gaat een nieuwe fase in”, zegt directeur Van den Belt. “De pioniers vulden de oude bollenschuur met dingen van vroeger. Het museum was gelijk een mooie plek voor bijeenkomsten. In de vijf jaar geleden ingezette tweede fase werden diverse collecties kunst aan de tentoonstelling toegevoegd. Nu staan we op het punt door te groeien naar een museum met nationale allure.” Museum De Zwarte Tulp Adres: Grachtweg 2a, 2161 HN Lisse. Geopend: dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 17.00 uur. Ook open op Tweede Kerstdag, Tweede Paasdag en Tweede Pinksterdag. Internet: www.museumdezwartetulp.nl 19

Koolmees: hoge bonussen adviseurs geen probleem Minister Koolmees van SZW vindt de bonussen die pensioenfondsen uitkeren aan vermogensbeheerders geen probleem. Dat blijkt uit zijn antwoord op vragen van PvdA-kamerlid Gijs van Dijk over de volgens hem onwenselijk hoge bonussen De Nederlandse pensioenfondsen keerden vorig jaar bijna twee miljard euro uit aan prestatie-afhankelijke beloningen aan vermogensbeheerders. Dat bedrag ligt bijna een half miljard euro hoger dan in 2017, berekent adviesbureau LCP. Dat was voor van Dijk aanleiding om schriftelijke vragen te stellen. Hij noemt het daarbij ‘onwenselijk dat het pensioengeld van docenten, verpleegkundigen, agenten en bouwvakkers steeds vaker als bonussen naar vermogensbeheerders gaat?’ Koolmees legt echter uit dat een pensioenfonds wettelijk verplicht is bij het vermogensbeheer een beheerst beloningsbeleid te voeren dat niet aanmoedigt tot het nemen van onnodige risico’s. ‘’Voor zover het vermogensbeheer wordt uitbesteed onderhandelen partijen onder andere over een vaste en/of variabele beheervergoeding. Of en in welke mate de externe vermogensbeheerder bij goede resultaten op zijn beurt weer een prestatieafhankelijke vergoeding betaalt aan zijn werknemers is niet primair een zaak van het pensioenfonds. Het is aan het individuele pensioenfonds - en niet aan mij - om een oordeel over te vellen over de keuzes in het beheer van het pensioenfonds.’’ Koolmees ziet ook niet het door Van Dijk gesuggereerde verband tussen de bonussen en het feit dat pensioenen niet geïndexeerd worden. ‘’Het is de verantwoordelijkheid van het bestuur om op prudente wijze met het pensioengeld van deelnemers om te gaan om uiteindelijk een zo goed mogelijk pensioen te kunnen uitkeren. Het kan daarbij zo zijn dat een vermogensbeheerder in een jaar hoge rendementen behaalt, maar dat indexatie desondanks (nog) niet mogelijk is.’’ 20 Reactie PGB “PGB betaalt voor het beheren van het pensioenvermogen een vergoeding. Dit zijn kosten die sowieso betaald moeten worden voor het beheren van het pensioengeld. In 2017 waren de totale kosten voor het vermogensbeheer dat wij uitvoeren voor elke 100 euro 44 eurocent. Dit is inclusief een stukje bonus die wij betalen voor daadwerkelijk behaalde rendementen. Dit bestaat voornamelijk uit vaste beheervergoedingen die niet afhankelijk zijn van de behaalde rendementen. Soms kan het aantrekkelijk zijn om in de onderhandeling over deze vergoedingen te kiezen voor een lagere vaste vergoeding met een variabel deel (=bonus) in plaats van een hogere vaste vergoeding die je altijd kwijt zult zijn onafhankelijk van het behaalde rendement. Alleen als de Minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (D66) arriveert bij het Ministerie van Algemene Zaken voor aanvang van de eerste begrotingsraad na het zomerreces. Foto ANP/Jerry LampenM De minister stelt tenslotte dat de deelnemers op verschillende manieren invloed uitoefenen op de uitvoering van de pensioenovereenkomst en de keuzes die daarbij gemaakt worden. Zij zijn vertegenwoordigd in het bestuur van een pensioenfonds en in het verantwoordingsorgaan of in het belanghebbendenorgaan. Het belanghebbendenorgaan heeft een adviesrecht op het uitbestedingsbeleid. Het bestuur moet daarnaast het beleid en de uitvoering daarvan verantwoorden aan het verantwoordingsorgaan. ‘’De verplichting voor pensioenfondsen om in hun jaarverslag informatie te geven vermogensbeheerder dan toegevoegde waarde heeft, zullen zij meedelen in de extra vergoeding. Daarnaast zijn er beleggingscategorieën die standaard gebruik maken van een variabele vergoeding. Deze bonus is altijd afhankelijk van een vooraf vastgesteld rendement. Oftewel, pas als er een vooraf vastgesteld rendement (veelal 8%) behaald wordt, zal er een bonus uitgekeerd worden.” over de uitvoeringskosten, inclusief de vermogensbeheerkosten, draagt hieraan bij.’’ Ruud Peys

De PGB nieuwsbrieven worden goed gelezen. Dat bleek toen mijn benoeming in het Verantwoordingsorgaan (VO) in de nieuwsbrief van juli jl. bekend werd gemaakt. Mijn telefoon stond niet stil. Collega’s uit een ver (Elsevier) en recenter (FD) verleden weten mij plotseling te vinden. Na de korte vraag hoe ik het maak, gevolgd door een vriendelijke gelukwens met deze nieuwe uitdaging, barsten de (voornamelijk) heren los. Weet ik wel dat ze de laatste 10 jaar, TIEN JAAR!!, ze herhalen het nadrukkelijk, géén indexering hebben gekregen? Tien jaar van hun leven! Woedend zijn ze. In plaats van te genieten van het beloofde Zwitserleven gevoel cOLUMN Martin van Rooijen in gesprek op de 50PlusBeurs foto Mieke Hoek Zwitserleven Gevoel moeten ze nu, met de hand op de knip, vrezen dat het nóg kariger gaat worden. Dat de uitkering steeds verder af komt te staan van de gulle oude dag waarvoor ze hebben gespaard. Hoe zit dat eigenlijk bij dat PGB waar ik toch, als het goed is, nu hun belangen ga verdedigen? Ze houden de briesende adem in. Na een korte pauze volgt de hamvraag: wat ben ik van plan hieraan te gaan doen? Totaal overvallen houd ik de telefoon op afstand, alsof ik daarmee bedenktijd kan kopen. Sinds ik mij jaren geleden in pensioenen begon te verdiepen, probeer ik wanhopig de ondoorgrondelijke pensioenlogica begrijpelijk te verwoorden, zonder daarbij de feiten geweld aan te doen. Onzeker begin ik mijn relaas. Dat het Pensioenfonds juist heel graag zou willen indexeren. Maar dat dat niet mag van De Nederlandsche Bank. ‘Het kan niet… ’ zeg ik. Nu is het mijn adem die stokt. ‘Dat komt door de rekenrente. De fondsen moeten die reusachtige berg geld waarvan, vaak pas in de verre toekomst, de pensioenen betaald moeten worden, waarderen alsof die in al die jaren minder dan 2% oplevert, terwijl de opbrengst in werkelijkheid al jaren gemiddeld 6 à 8 procent is.’ Ik stotter nog wat verder over ‘vergrijzing en ‘ontgroening’. De hele alfabetische map met de verklaring van moeilijke pensioenwoorden, die ik zorgvuldig heb aangelegd en wekelijks bijwerk, schiet door mijn hoofd. Ik weet het: doe alsof je het aan je oude moeder en je suffe nichtje moet uitleggen. Maar ik kan de woorden niet vinden. Moeder kan het niet snappen zo en aan de andere kant van de lijn is het angstwekkend stil. ‘Als ze eindelijk gaan indexeren ben ik dood,’ zegt de oudere collega die binnenkort 80 wordt. ‘En dan heb ik al die tijd betaald voor iets dat ik nooit heb gekregen.’ Een paar afgemeten woorden van ongeloof maken een eind aan het gesprek. Sprakeloos zak ik neer op de bank. De materie is niet te vangen in gewone taal voor geschrokken mensen en suffe nichtjes. Niet als je echt wilt uitleggen hoe het werkt. Ik moet ineens denken aan de 50 Plus beurs die ik vorige maand bezocht. Hordes gepensioneerden met zichtbaar vakantiegevoel drommen voor uitgestalde lekkernijen, sta-op stoelen, ouderenreizen, stemmige stands waar je sprekers voor een grafrede kunt boeken en vooral financiële adviseurs die azen op vrijgevallen lijfrentes. Bij de stand van de 50PLUS Partij zitten Tweede Kamerleden Martin van Rooijen en Leonie Sazias aan een knusse keukentafel klaar om in tienminutengesprekken vragen van beursbezoekers te beantwoorden. Van het aanbod wordt dankbaar gebruikgemaakt. De wachtenden krijgen thee, koffie en koek aangeboden. Ook hier gaat het over pensioenen, korting en het uitblijven van indexering. Plotseling zegt een man: ‘Ik begrijp die ophef niet over indexering. Ik was eigen baas en kon niet bij een pensioenfonds. Ik heb een verzekering afgesloten. Die indexeren sowieso nooit.’ Hij rekent voor hoe zijn vaste uitkering steeds minder waard wordt. Een gepensioneerde dame haakt in: ‘We zijn bevoorrecht. Dat hoor ik nooit ergens. Mijn kinderen hebben niet eens een vaste baan, laat staan een oudedagsvoorziening. Hun vrienden zitten ook allemaal op flexbanen en payroll contracten. Ze verdienen zo weinig dat ze niets apart kunnen leggen voor later. En wij zitten maar te klagen.’ Boven de koffie valt iedereen stil. En dan te bedenken dat indexering juist weer voorzichtig in beeld komt. Aan deze keukentafel zijn geen moeilijke woorden nodig voor herstel van een Zwitserleven gevoel! Nicoline Maarschalk Meijer Lid Verantwoordingsorgaan (VO) namens VVG-PGB 21

Eindelijk tijd voor het boek Dorp zonder zwaluwengewelf Moddersloot voor varkensstal Heb je ze al gezien? De boerenzwaluwen zijn terug! Geen 1-aprilgrap. Ze vlogen de niendeur binnen. Begin jaren negentig begon Arend Heideman (1948) aantekeningen te maken. “Wat automatisch gebeurt, ga je niet bijhouden. Ik maakte me zorgen over onze zwaluwen. Zouden ze wel terugkomen? Hoe lang nog?” Het ene jaar waren de eerste zwaluwen terug op 23 maart. Eén keer pas op 19 april. Spannend! En afgelopen bijna dertig jaar ook driemaal exact op 1 april, de grappenmakers. Journalist Heideman woont op het oudershuis, in een boerderij anderhalve kilometer buiten Gelselaar. Een dorp van niks, met zijn zevenhonderd inwoners? Helemaal mis. Dan kijk je niet goed. Het Gelderse dorp op de grens van de Achterhoek en Twente bruist van de verhalen. Over ganzen en putten van Bentheimer zandsteen. Over gereformeerden en remonstranten, meester Heuvel en zaadhandelaar Kolkman. De kern van Gelselaar is een beschermd dorpsgezicht. Lees en huiver in het boek Dorp zonder zwaluwengewelf, van de hand van Arend Heideman. Kerstkind Heideman zou eigenlijk boer worden. Ook weer niet. Vier jaar hielp hij zijn vader op het gemengde bedrijf met koeien, varkens en aanvankelijk ook kippen. “Vroeger had je huisslachtingen. Als ik zelf had moeten slachten, was ik vegetariër geworden. Boer zijn was toch niets voor mij. Vanaf Arend Heideman: “Hoe beknopter je schreef, hoe eerder je werd uitgenodigd voor een sollicitatiebezoek.“ “Ik maakte me zorgen over onze boerenzwaluwen. Zouden ze wel terugkomen?” Foto’s: Theo Leoné In een straal van 75 kilometer rondom Bentheim bevinden zich waterputten van Bentheimer zandsteen. Arend Heideman bracht ruim 200 exemplaren in beeld. Zou een van hen ouder zijn dan 1575? Dat jaartal staat gekerfd in de put bij de boerderij waar de Heidemannen wonen. Ook de op een na oudste put van Bentheimer zandsteen (uit 1579) bevindt zich in Gelselaar. Kanttekening van Arend: slechts op een kwart van de putten staat een jaartal. Maar toch. 22 het begin had ik grote belangstelling voor de historie. Als Trouw met de post kwam, was ik met de krant foetsie. De school was net een gevangenis, ik zat liever in het bos.” Gek op witte fietsen, in een wereld die snel beter moest, pakte Arend de cursus Journalistiek van de Leidse Onderwijsinstellingen op. En ook meteen maar lessen Russisch – waarom ook al weer? “In de journalistiek aan het werk komen was lastig. Ik werd programmeur bij Reesink in Zutphen. Daar ontdekte ik dat beknopt schrijven erg handig is. Hoe beknopter je schreef, hoe eerder je werd uitgenodigd voor een sollicitatiebezoek. “ Het vertrek bij Reesink leidde tot een woordenwisseling. Wist Arend veel dat de regionale radio-omroep Rono in Enschede of de Graafschapbode in Doetinchem wel eens contact zouden kunnen opnemen met zijn werkgever? Heideman maakte dat hij weg kwam en werd in 1972 nachtredacteur/ verslaggever in Doetinchem.

Wat volgde waren functies bij Tubantia, het Agrarisch Dagblad en het Deventer Dagblad. Met als intermezzo de rol van voorlichter bij de gemeente Neede in combinatie met freelancewerk voor een blad als Boerderij. Van tal van uitgaven was Arend eindredacteur. Regelmatig schreef hij historisch getinte boeken. Tijd genoeg. Was Heideman niet ook raadslid in de gemeente Borculo en reed hij drie keer de Elfstedentocht? “De journalistiek brengt veel stress met zich mee. In je hoofd kun je dat wel verwerken. Ik heb best redelijk gezond geleefd. Het offer kwam in 2009 toen ik een omleiding kreeg.” Vanaf 2011 is Heideman met pensioen. Stil zitten? Ho maar. Eindelijk vond hij de tijd om zijn rond de eeuwwisseling al begonnen boek over Gelselaar te voltooien. Zoals altijd enthousiast Foto: Arend Heideman en voorzichtig, diepgravend en afgewogen. Je gaat toch niet onnodig mensen kwetsen? Aan de andere kant: voor de waarheid moet je niet wijken. Het vuistdikke werk zou 576 pagina’s gaan tellen. “In de oude kerk van Gelselaar, gebouwd in 1440, zaten nesten van boerenzwaluwen. De huidige waterstaatskerk uit 1841 heeft geen zwaluwengewelf – een woord dat ik zelf uitgevonden heb. Jammer dat de vogels zijn verdwenen.” Op de boerderij waar Arend zijn verhalen schrijft, blijven de zwaluwen elf. Begin vertrekken trouw komen. Soms slechts drie paartjes, ook wel september ze weer naar ergens in Afrika. “Vanwege de zwaluwen hebben we een paar jaar langer de varkens aangehouden. Zouden de vogels zonder varkens en hun insecten wel terugkomen? Toen we de varkens wegdeden, hebben we voor een moddersloot gegraven. Voor de zwaluwen – ze blijven komen. Theo Leoné Put van Bentheimer zandsteen. Jaartal 1575. 23

Knot wil niet rommelen met de rekenrente Directeur Klaas Knot van de Nederlandsche Bank wil niet dat er gerommeld wordt aan de rekenrente waarmee pensioenfondsen hun verplichtingen moeten berekenen. Dat standpunt maakt het er voor de fondsen niet makkelijker op om de pensioenen weer te indexeren, lees te verhogen. Bovendien maakt die harde houding het ook moeilijker om een akkoord te bereiken over een nieuw pensioenstelsel. De sociale partners gaan in hun beraadslagingen over een nieuw pensioenstelsel uit van een minder zeker pensioen. Dat zou betekenen dat de rekenrente omhoog kan waardoor sommige fondsen, waaronder vermoedelijk PGB, eerder dan tot nu toe kunnen overgaan tot indexeren en andere een korting op de pensioenen waarschijnlijk vermijden. Knot blijft gemorrel aan de rekenrente echter afwijzen. In een brief aan de Tweede Kamer stelt hij dat de keuze van de rekenrente een afgeleide is van de manier waarop pensioenverplichtingen worden aangegaan. Knot geeft in de brief een uitgebreide financieel-technische uitleg. Volgens hem is de risicovrije rente de enige juiste rekenrente, zolang pensioenfondsen een bepaalde uitkering uit een collectieve pot beloven. Alleen bij een 'zuiver beschikbare premieregeling', in de volksmond bekend als het persoonlijke pensioenpotje, is dat niet meer het geval. Dan mag een fonds een verwacht rendement melden. Wel is Knot het met sociale partners eens dat de buffers omlaag kunnen, als het pensioen minder zeker wordt. Zijn conclusie is uiteindelijk dat de rekenrente geen overwegende rol speelt bij de vaststelling van de pensioenen. ‘’In de praktijk kan een pensioenaanspraak of -recht elk jaar worden aangepast met een toeslag of in onverhoopte gevallen een korting. Aanpassingen zijn afhankelijk van de dekkingsgraad. De pensioenuitkering is afhankelijk van een veelheid van factoren, zoals het premiebeleid, beleggingsbeleid, toeslagbeleid en de geldende wet- en regelgeving over het doorvoeren van eventuele kortingen en het fiscaal begrensde maximaal uit te keren pensioen.’’ Ruud Peys Weerbaarheidstrainingen voor ouderen Op maandag 8 oktober lanceerde seniorenorganisatie KBO-PCOB een primeur in Nederland, namelijk een virtuele weerbaarheidstraining voor ouderen. Met deze multifunctionele training kunnen ouderen hun weerbaarheid verhogen en beter weerstand bieden tegen de zogenaamde babbeltruc. Dit meldt KBO-PCOB. Met name ouderen zijn het slachtoffer Babbeltrucs zijn smoesjes waarmee oplichters proberen met name ouderen te beroven. De oplichters ogen vaak betrouwbaar. Ze komen aan de deur of spreken mensen aan op straat. Ze zeggen bijvoorbeeld dat ze van de bank zijn of van de thuiszorg, 24 dat ze de meterstand komen opnemen of ze vragen of hun kind naar het toilet mag. Vervolgens stelen zij geld en andere waardevolle bezittingen. Digitaal oefenen in verschillende situaties Er wordt regelmatig gewaarschuwd voor babbeltrucs. De huidige voorlichtingscampagnes richten zich met name op gedragsverandering, waarbij informatie en praktische adviezen worden gegeven om babbeltrucs te voorkomen. Maar waarschuwen alleen helpt onvoldoende, zo leert de praktijk. Daarom ontwikkelde KBO-PCOB met behulp van de Vrije Universiteit van Amsterdam een aanvullende methode om mensen meer bewust te maken van hoe ze moeten handelen bij babbeltrucs. Een virtuele training dus om de weerbaarheid van ouderen tegen babbeltrucs te vergroten. In een zestal situaties wordt de babbeltruc virtueel nagebootst en kan er worden geoefend om de oplichter succesvol te weerstaan. Deze training heeft de vorm van een tabletapplicatie, waardoor deze meteen voor een grote groep ouderen beschikbaar is. Gratis downloaden De virtuele weerbaarheidstraining van KBO-PCOB is vanaf maandag 8 oktober 2018 gratis beschikbaar via Google Play Store en de App Store onder de naam ‘trucs tegen babbeltrucs’.

Huishouden is 700 euro meer kwijt aan vaste lasten De vaste lasten van Nederlandse huishoudens zullen naar verwachting in 2019 gemiddeld zo’n 700 euro duurder worden. Dit is een prijsstijging van ruim 10% ten opzichte van de totale vaste lasten in 2018. De vaste lasten van eenpersoonshuishoudens zullen naar verwachting stijgen met zo’n 450 euro. Dit stelt online consumentenadviseur Pricewise op basis van de aangekondigde veranderingen rond de zorgpremies en energiebelastingen en de trends rondom energietarieven, schadeverzekeringen en kosten voor internet en tv. In de eerste plaats verwacht het kabinet dat de zorgpremies volgend jaar met een tientje per persoon per maand omhoog gaan. Weliswaar komt de premiestijging bij DSW, altijd de eerste met een aankondiging, uit op € 4,50 per maand maar www.poliswijzer.nl gaat ervan uit dat de drie grootste zorgverzekeraars hoger zullen gaan. Hans de Kok, directeur van Pricewise: ’’Het lijkt erop dat de schatting van het kabinet dan ook wel redelijk zal kloppen. Dat betekent een stijging van 9% ten opzichte van de zorgpremies in 2018.’’ De nieuwe ODE-tarieven (Opslag Duurzame Energie) en energiebelastingen betekenen een jaarlijkse verhoging van € 153. De verwachting is dat de energie– en gastarieven zelfs ook hoger worden. De Kok: “We zien dat de tarieven van de energiecontracten met vaste prijzen die nu voor 2019 worden afgesloten met ruim 30% zijn gestegen ten opzichte van de vaste tarieven van dit jaar. Dat komt dus nog bovenop de stijging van de energiebelasting. De energierekening kan in totaal dus wel zo’n 30 euro per maand hoger uit gaan vallen.’’ Schadepremies omhoog Verwacht wordt dat ook de premies voor schadeverzekeringen, zoals autoen woonverzekeringen, verder stijgen. De autoverzekeringssector heeft al tijden te maken met een toenemende schadelast vanwege het stijgend aantal schadeclaims, steeds duurder wordende auto-onderdelen en fors toenemende (buitengerechtelijke) kosten bij letselschades. De Kok: ‘’Gezien de trends van de afgelopen twee jaar verwachten wij dat de stijging in premies voor autoverzekeringen zal doorzetten tot misschien wel 10%. Dat betekent dat de gemiddelde premie voor autoverzekeringen zal stijgen van 582 euro dit jaar naar 640 euro in 2019.’’ Ook de woonverzekeringssector (inboedel-, opstal- en aansprakelijkheidsverzekeringen) heeft te maken met een toenemende schadelast. Dit komt onder andere door het onvoorspelbare weer en de verzekerde “buitenhuisdekking” van duurdere gadgets en smartphones. Veel verzekeraars hebben al te kampen met een te lage winstgevendheid. De Kok: “Het lijkt dus onvermijdelijk dat de premies voor schadeverzekeringen, waaronder de woonverzekering, omhooggaan.” De gemiddelde totaalpremie voor woonverzekeringen (inboedel-, opstal- en aansprakelijkheidsverzekering) die dit jaar via Pricewise werden afgesloten ligt op 423 euro maar daar kan volgend jaar zeker 25 euro bijkomen. Verder wordt ook het abonnement voor internet en tv opnieuw duurder. Voor het jaar tot 1 juli 2019 was al sprake van een stijging met twee á drie euro per maand. Het gaat om tarieven die zijn ingegaan op 1 juli 2018 en voor een jaar gelden. De verwachting is dat de tarieven per 1 juli 2019 nog verder zullen stijgen. Telecomproviders hebben namelijk aangekondigd flink te moeten blijven investeren in hun netwerken (glasvezel, VDSL, 4G en straks ook 5G) om te kunnen voldoen aan de exponentieel toenemende vraag naar datacapaciteit. Hans de Kok, directeur van Pricewise: ‘’Wij schrikken enorm van deze totale stijging van de vaste lasten. Het gaat om substantiële bedragen van honderden euro’s per jaar. Het kabinet zegt rekening te hebben gehouden met alle prijsstijgingen en de verlaging van de inkomstenbelastingen én de koopkrachtstijging. Wij vragen ons af of deze enorme stijging van de vaste lasten wel is meegenomen en gedempt kan worden, naast de andere lastenstijging. Met het oog op de verwachte verhogingen is het dus des te belangrijker voor consumenten om zich goed te oriënteren op de prijzen en kwaliteit. Door slim te kiezen is een deel van de prijsstijgingen te voorkomen, omdat prijzen en prijsstijgingen per aanbieder vaak verschillen.’’ Minister Hugo de Jonge spreekt met het publiek op Prinsjesdag Ruud Peys 25

Kans op hoger pensioen blijft klein bij PGB Hoewel de maandelijkse UFRdekkingsgraad bij PGB in juli voor het eerst in een half jaar tijd weer tot boven de 110 procent is gestegen, blijft de kans op een snelle indexatie van de pensioenen nog altijd gering, onderstreept PGB. ‘’Eén zwaluw maakt immers nog geen zomer.’’ Zoals eerder gesteld, is de beleidsdekkingsgraad - het gemiddelde van laatste twaalf maandelijkse UFR-dekkingsgraden - bepalend voor de vraag of een pensioenfonds de pensioenen mag verhogen of niet. Die beleidsdekkingsgraad staat per 31 juli bij PGB op 108,8%. Pas als die eind dit jaar boven 110 procent zit, kunnen de pensioenen omhoog gaan. Eind januari was de maandelijkse UFR-dg 111,2%, daarna zakte hij weer onder de 110% tot eind juli. De maandelijkse DG zou de komende maanden nog echt flink omhoog moeten om het gemiddelde aan het eind van het jaar hoger te laten uitkomen dan 110%, benadrukt PGB. Bestuursvoorzitter Ruud Degenhardt schreef eerder in het kwartaalbericht: “Onze maandelijkse dekkingsgraad is het afgelopen half jaar redelijk stabiel gebleven en de beleidsdekkingsgraad (gemiddelde over 12 maanden) is licht gestegen. Dat betekent dat de kans op een korting nog altijd heel klein is, omdat we een mooie buffer hebben. Maar we hadden natuurlijk op meer gehoopt. Om de pensioenen volgend jaar te kunnen verhogen, moet de beleidsdekkingsgraad aan het eind van het jaar hoger zijn dan 110%. De sterk opgaande lijn die we zagen in 2017 blijft dit jaar tot nu toe uit.” Senioren lopen jaarlijks mogelijk duizenden euro's mis omdat zij vaak niet weten dat ze huur- en zorgtoeslag kunnen krijgen Dat melden diverse ouderenorganisaties, waaronder de KBO-PcOB en KNVG. Een op de zes huishoudens met 55-plussers die daar op grond van hun inkomen voor in aanmerking komen, maakt geen gebruik van de huurtoeslag. Een op de tien vraagt geen zorgtoeslag aan. Vooral kwetsbare ouderen en oudere migranten dienen geen aanvragen in. Ze weten vaak niet dat ze ervoor in aanmerking komen omdat bijvoorbeeld een overleden partner de financiën altijd regelde. Of ze denken dat een vast inkomen nodig is om een toeslag te kunnen aanvragen. De organisaties willen dat de overheid senioren beter gaat informeren over de toeslagen omdat het mislopen hiervan een negatief effect kan hebben op de koopkracht. Ontwikkeling dekkingsgraden Dekkingsgraden in september gestegen Er zijn 2 dekkingsgraden 1. Actuele UFR-dekkingsgraad Dit is de dekkingsgraad op 1 specifiek moment. De UFR-dekkingsgraad wordt elke maand vastgesteld met de rekenrente die Pensioenfonds PGB van De Nederlandsche Bank moet gebruiken om de verplichtingen te berekenen. De verplichtingen bestaan uit het vermogen dat nodig is om de pensioenen nu en in de toekomst te kunnen uitbetalen. Ontwikkeling van de UFR-dekkingsgraad Maand Maand augustus 2018 sept. 2018 Ontwikkeling van de UFR-dekkingsgraad UFR-dekkingsgraad UFR-dekkingsgraad 109,8% 111,5 % 2. Beleidsdekkingsgraad Dit is de gemiddelde UFRdekkingsgraad over de laatste 12 maanden. Aan de hand van deze dekkingsgraad beslist het bestuur elk jaar of het de pensioenen kan verhogen. Ontwikkeling van de beleidsdekkingsgraad Maand Maand augustus 2018 sept. 2018 Ontwikkeling van de beleidsdekkingsgraad Beleidsdekkingsgraad 109.3 % Beleidsdekkingsgraad 109,1% Vrijwilliger mag meer bijverdienen ‘’Zonder vrijwilligers zouden aardig wat Nederlandse sportvelden er minder netjes bij liggen, zouden veel verpleeghuizen minder gezellig zijn en zou menig museum minder bezoekers trekken. Daar zet het kabinet graag 26 iets extra’s tegenover. De maximale vergoeding die vrijwilligers belastingvrij mogen ontvangen gaat daarom omhoog met € 200 per jaar en wordt wordt maximaal € 1700.--’’

Word nu voordelig lid van SeniorWeb! Exclusief aanbod voor leden van VVG-PGB Speciaal voor leden van VVG - PGB hebben we een exclusief aanbod: word nu lid van SeniorWeb en u bent tot eind 2018 gratis lid betaalt u voor heel 2019 € 27,50 in plaats van € 32,-. * Tevens ontvangt u het praktische computerboek Veilig en vertrouwd online ter waarde van €10,75 cadeau. De voordelen van het SeniorWeb lidmaatschap Wilt u WhatsAppen of Facetimen met uw kleinkind? Foto’s en video’s maken, Facebooken, muziek streamen of op vakantie met e-reader? Of wilt u gewoon uw computer veilig updaten? Het leven wordt een stuk leuker als u Digitaal Fit bent. Wat u ook met uw tablet, computer of smartphone wilt doen. SeniorWeb helpt u daarbij met praktische uitleg, online cursussen en persoonlijke hulp. Word nu lid voor € 27,50 (exclusieve VVG - PGB prijs 2019) en ontvang een praktisch computerboek cadeau. Persoonlijke computerhulp Komt u er even niet uit met uw computer, tablet of smartphone? Ook dan kunt u bij SeniorWeb terecht. Als lid kunt u uw vraag voorleggen aan onze geduldige PCHulpvrijwilligers. Zij staan voor u klaar om samen met u een oplossing te vinden. U kiest de vorm van PCHulp die bij u past: via internet, telefonisch of aan huis. Tijdschrift Enter 4 keer per jaar ontvangen SeniorWebleden tijdschrift Enter. Dit praktische tijdschrift staat vol handige tips en praktische instructies. Bijvoorbeeld hoe u op vakantie veilig kunt internetten, of u nu moet overstappen naar Windows 10 en hoe u uw bestanden veiligstelt. Maar u leest in Enter ook leuke interviews met leden en vrijwilligers. Niet voor niets krijgt Enter een 8,1 van SeniorWeb-leden! Online Cursussen SeniorWeb-leden kunnen via onze website verschillende Online Cursussen volgen. Elke cursus bestaat uit een aantal lessen. U beslist zelf of u met de eerste les begint, of verderop in de cursus start. Het voordeel is dat u bepaalt wanneer u met een les begint en hoe lang u over elke les doet. De stap voor stap uitleg wordt gecombineerd met duidelijke instructievideo’s. Aan de hand van tussentijdse toetsen kunt u zien of u de lesstof beheerst. Ook is het mogelijk tijdens de les een vraag te stellen aan een docent. Als SeniorWeb-lid profiteert u van: • Ongelimiteerde online helpdesk • Telefonische computerhulp én zelfs bij u thuis • 4 x per jaar computertijdschrift Enter • Wekelijks informatieve nieuwsbrieven • Online Cursussen over populaire onderwerpen • Voordelige computerboeken en accessoires • Deskundige controle van verdachte mails Interesse? Meld u direct aan via http://www.seniorweb.nl/vvgpgb of bel ons op 030 - 276 99 65. * Deze korting geldt alleen voor het eerste jaar. U wordt lid tot wederopzegging. VVG-PGB Bestuur Voorzitter: Jos van Rijsingen, tel. 073-6214378 josvanrijsingen@hotmail.com Tweede voorzitter: Henk van der Rijst, tel 030 – 6352441 Henk.van.der.rijst@planet.nl Secretaris: Hans van den Berghe, tel. 053-5728313 hansvandenberghe@kpnmail.nl Postadres secretariaat: Hondelink 25, 7482 KJ Haaksbergen Penningmeester: Piet Rietkerk, tel 06- 23340815, p.rietkerk@kpnmail.nl Bestuurslid/ledenadministratie Tonnie Klein Hemmink, tel 06 – 51605411 kleinhemmnink@home.nl Ledenadministratie: Mailadres: ledenadministratie@vvgpgb.nl Postadres: Hunzestraat 18, 7555 WB Hengelo Telefoon: 06 51605411 website: www.vvgpgb.nl Algemeen mailadres: info@vvgpgb.nl Mailadres redactie: redactie@vvgpgb.nl Mailadres secretariaat: secretariaat@vvgpgb.nl 27 Bestuurslid/communicatie: Geer Meershoek, tel. 06 - 13199587 gmeershoek@planet.nl Bestuurslid/ledenservices: Thijs Reuder, tel. 06 - 52616833 reuder@upcmail.nl

28

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28

Home