0

30e Jaargang • no. 8 • oktober 2022 08 Kindplein West in Ommen biedt sluitend dagarrangement Pagina 07 Verduurzaming Fazantstraat Enschede geslaagde pilot in meerdere opzichten Ontwerp Melkhal gebaseerd op coöperatieve gedachten uit verleden Palazzo Groep Holten viert twintigjarig bestaan

Inhouds opgave 08 43 07 28 55 05 Voorwoord: “Veel signalen op rood” 07 11 14 16 20 22 27 Nieuwbouw Kindplein West in Ommen Kindplein West biedt sluitend dagarrangement BureauNoordeloos legt ruimtelijke puzzel voor Kindplein West Kindplein West; een hightech onderkomen met gouden rand Column Danny van Hal: “Moeilijke tijden? Blijf nuchter, volg je koers en doe je ding.” Kuiper Holland: De Nederlandse fineermeesters uit Tubbergen Column KienhuisHoving: “De makelaar en de waarschuwingsplicht.” 28 Verduurzaming Fazantstraat Enschede Fazantstraat geslaagde pilot in meerdere opzichten De Woonplaats 33 37 41 43 50 53 55 59 63 66 Project Fazantstraat leidt tot succesvol leerproces Circulaire keukens voor Fazantstraat Keratop, de nieuwe norm in tegelwerk Transitie Coberco Melkhal Enschede Ruggengraat van de voormalige Coberco Melkhal krijgt weer vorm Ontwerp Melkhal gebaseerd op coöperatieve gedachte uit het verleden Column BIM4ALL: “Gemak en kwaliteit met Cintoo.” Palazzo staat als een huis! Stichting Pioneering: “Ruimte maken voor toekomstbestendig bouwen” Corporaties Twente bouwen tot 2028 ruim 6000 woningen Nepocon ingenieurs & adviseurs participeert in Akerveld Engineering Bouwen in het Oosten 03

4 Bouwen in het Oosten

Voorwoord Voorwoord Door: Gerard van Leeuwen Veel signalen op rood Koning Johan heeft gesproken. Het hoge woord is eruit. Over de hele linie moeten high profiled uitstoters aanpassingen verrichten of, desnoods verplicht, stoppen. Dat laatste stuit de meer extreme boerenclubs tegen de borst en het angstige schrikbeeld van tractoren op de snelwegen slaat menigeen alweer om het hart. Op het moment dat dit magazine op de drukpers ligt, vergadert het kabinet over de uitvoering van de aanbevelingen van Remkes. Zo komt de spanning van medio augustus weer terug op de coalitietafel. Daar waar het hoort. Want het vooruit schuiven van moeilijke materie kan niet de standaard oplossing zijn. Dat hebben voorbeelden uit het (recente) verleden ons wel geleerd. Gezien de wankele constructie waarop het verstandshuwelijk is gebouwd kan dit nog wel eens spanningen teweeg brengen waarvan de uitkomst nog ongewis is. Feit is wel dat de sector die onduidelijkheid niet kan gebruiken, en dan druk ik mij nog eufemistisch uit. Het consumentenvertrouwen daalt dagelijks en ook de ontwikkeling van de rente baart zorgen. Niemand weet waartoe het conflict in Oekraïne zal leiden en over de gestegen energie- en inkoopkosten. Duidelijk is dat er vele signalen op rood staan en dat een slappe en afwachtende regering nou net niet is wat we nodig hebben. Als ik de geluiden vanuit de markt beluister dan is er voor de komende maanden nog niet veel aan de hand. Orderportefeuilles zijn nog immer goed gevuld en er zit veel in de pijplijn om 2023 toch met enig vertrouwen tegemoet te zien. Het aantal onzekere factoren stijgt wel onrustbarend. Veel daarvan worden ingegeven door mondiale trends en ontwikkelingen en daar heeft iedereen mee te kampen en zijn moeilijk beïnvloedbaar. De dingen die je wel kunt beïnvloeden moeten daarom met spoed ter hand worden genomen. En daar heb ik een hard hoofd in. Helaas. Gerard Op de cover Vlnr op de cover: Kornel Poelsma (De Groot Vroomshoop), Bert Geerligs (Huisman Installatietechniek), Remco ten Have (Huisman Installatietechniek), Einhard ten Hove (De Groot Vroomshoop) en Derk Flikkema (BureauNoordeloos). Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 Uitgever: Bouwen in de regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE, Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 35 i, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen en Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10) Erik Kuipers (06 - 196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in het Oosten 05

Kindplein West 06 Bouwen in het Oosten

Kindplein West /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Jolanda Groothuis / Beeld: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) De Groot Vroomshoop Bouwsystemen tevens ontwerper en adviseur Kindplein West biedt sluitend dagarrangement Het nieuwe Kindplein West in Ommen is een feit. Sinds het nieuwe schooljaar biedt het een energieneutraal en multifunctioneel onderkomen aan drie basisscholen en een kinderopvang. Daarmee is het doel om een breed aanbod van voorzieningen voor kinderen van 0 tot 12 jaar te realiseren succesvol geslaagd. De Groot Vroomshoop Bouwsystemen was na gunning van deze Design & Build opdracht eindverantwoordelijk voor zowel het ontwerp als de uitvoering. Hierbij werd vanaf de voorbereiding tot aan de oplevering intensief samengewerkt met onder andere haar partners BureauNoordeloos en Huisman Installatietechniek. Kornel Poelsma (hoofd projectmanagement) en Einhard ten Hove (projectleider) over duurzaam samenwerken aan een prestigieus project. Einhard ten Hove Kornel Poelsma Bouwen in het Oosten 07

Medio 2019 waren de verschillende schoolbesturen en de gemeente Ommen het erover eens dat vervangende nieuwbouw noodzaak bleek voor de drie bestaande basisscholen. Hiermee ontstond het idee om een kindplein te bouwen waar kinderen onder één dak een passende onderwijsomgeving zou worden aangeboden. Ouders konden daarbij kiezen uit drie verschillende denominaties; gereformeerd, openbaar en protestants-christelijk onderwijs. Naast de drie basisscholen was het tevens de wens om ook een peuterspeelzaal, kinderdagopvang en buitenschoolse opvang te realiseren. Hiermee zou een sluitend dagarrangement geboden worden met mogelijkheden om door te groeien naar integratie van opvang en onderwijs. Sterk kindgericht De Groot Vroomshoop Bouwsystemen, onder andere ervaringsdeskundige op het gebied van onderwijsprojecten, was al in een vroeg stadium op de hoogte van de op handen zijnde plannen. Kornel Poelsma: “Als gespecialiseerde aannemer in de scholenbouw volgen we alle ontwikkelingen op de voet wanneer het gaat over nieuwbouwprojecten in dit segment. Voor ons was het dan ook vanzelfsprekend om deel te nemen aan deze Europese niet-openbare procedure, waarbij van de in totaal negen gegadigden, vijf partijen werden geselecteerd voor de gunningsfase. Tijdens de procedure beoordeelden toekomstige gebruikers en de gemeente Ommen, onder leiding van adviesbureau Abcnova, de ingediende plannen van de diverse aannemers op basis van zorgvuldig vastgestelde criteria. Het ontwerp dat wij met BureauNoordeloos indienden kwam als beste uit de bus; het sloot nauwgezet aan bij de wensen en eisen van het (ruimte)programma. Onze gezamenlijke visie bleek sterk kindgericht en bovendien scoorden we in het meedenken over de bouwmassa in relatie tot de buurt en omgeving. Daarnaast sprak ons terreinontwerp aan. Dit kenmerkte zich door het speelse karakter en sloot met de functionele inrichting aan bij de uitvraag. Tevens werd het installatieconcept positief beoordeeld. In mei 2020 werd ons de opdracht gegund met een aanneemsom van circa zeven miljoen euro.” Ontwerper en adviseur Het nieuwe Kindplein West is gebouwd in de Ommer Wijk Dante, op de locatie waar eerder de basisscholen De Dennenkamp en Het Koloriet gevestigd waren. De (gefaseerde) sloop van deze scholen vormde tevens een onderdeel van de onderhavige opgave. Kornel Poelsma: “Beide scholen bleven gedurende Einhard ten Hove: “Als opdrachtnemer waren we zelf verantwoordelijk voor het ontwerp en bestek en daarmee ook voor de kwaliteit.” 08

Kindplein West de nieuwbouw in gebruik. De totale bruto vloeroppervlakte van het nieuwe Kindplein West bedraagt 3.490 m². We hebben dit project gerealiseerd binnen een door onszelf ontwikkeld en ge-engineerd circulair en remontabel bouwsysteem. Ondanks het stuk standaardisatie is er honderd procent maatwerk geleverd. Scholenbouw is een aparte discipline en vraagt om een heel andere aanpak dan bijvoorbeeld seriematige woningbouw. Daarom wordt er altijd gevraagd om technische bekwaamheid aan te tonen tijdens de voorselectie. Elke school is uniek en aangepast aan de ruimtelijke en functionele eisen van de opdrachtgever en de omgeving. Maar ook het Design & Build karakter vraagt om een integrale benadering en daarmee om een brede kennis op het gebied van bouwkunde, constructies, bouwfysica, brand, energieprestatie en installaties. Elke ontwerpkeuze kan op veel vlakken effect hebben en is daarmee iedere keer een mooie uitdaging om samen met de opdrachtgever de optimale oplossing te creëren. Want, naast de bouwer van de school, zijn we tevens ontwerper en adviseur.” Oplossingsgericht Einhard ten Hove leidde dit project van A tot Z en blikt terug op een plezierig verlopen bouwproces waarbij uiteindelijk twee maanden eerder dan gepland werd opgeleverd. Volgens hem heeft het mede te maken met de uitstekende samenwerking tussen de gemeente Ommen, de opdrachtgever, gebruikers, overige stakeholders en uiteraard de nevenpartners: “De onderlinge houding was pro-actief, open en transparant in de communicatie en informatieverstrekking. Hier droeg de contractvorm (het taakstellend budget in combinatie met de prestatie-eisen) beslist aan bij. Duidelijkheid speelde een grote rol; “Dit is wat we willen, dat mag het kosten en dan moet het gereed zijn”. Als opdrachtnemer waren we zelf verantwoordelijk voor het ontwerp en bestek en daarmee ook voor de kwaliteit. Dit bij elkaar opgeteld maakte dat iedere partij oplossingsgericht te werk ging, wat automatisch leidde tot een fijne samenwerking.” Grote betrokkenheid De inrichting van de bouwlocatie en het ontgraven van de bouwput vond plaats in december 2020. De start van de fundatie was in januari 2021 en de oplevering van de eerste schoollocatie Kindplein West was in december 2021 een feit. Het gehele gebouw werd in één keer opgeleverd op 23 december 2021, het terrein was afgelopen juli gereed. Gemiddeld waren er Kornel Poelsma: “Ondanks het stuk standaardisatie is er honderd procent maatwerk geleverd.” Bouwen in het Oosten 09

40-45 personen werkzaam op de bouw, inclusief onderaannemers. Einhard: “Dit waren veelal vaste partners van De Groot Vroomshoop, maar we hebben bewust ook aansluiting gezocht bij lokale bedrijven. De verantwoordelijkheid hiervoor lag geheel bij ons. Dit heeft zich achteraf vertaald in een succesvol verloop met als extra kanttekening dat het fijn was om te werken aan een project in de woonplaats waar een deel van onze eigen medewerkers woonachtig zijn. De betrokkenheid was hierdoor nog groter dan anders.” ///////////////////////////////////////////////////// Referenties In het verleden realiseerde De Groot Vroomshoop Bouwsystemen vele vergelijkbare projecten, waaronder: • Wellantcollege - Utrecht • Wellantcollege - Boskoop • Brede School Limes - Houten • Brede School - Scheemda • Oosterwoldschool – Almere (in aanbouw) • De Nieuwe Draai – Heerhugowaard (in voorbereiding) Kunst uit school Het Koloriet verwerkt in de nieuwbouw Technische bekwaamheid Hij vervolgt: “Dit project paste uitstekend binnen ons bouwsysteem, temeer omdat we gespecialiseerd zijn in scholenbouw op basis van Design & Build. Jaarlijks worden er circa 124 scholen voor primair onderwijs en voortgezet onderwijs gebouwd, waarvan indicatief tien procent op basis van Design & Build. Projecten zijn dus relatief schaars, zeker in deze regio. Bovendien is het een must om bij dergelijke projecten de technische bekwaamheid aan te tonen op basis van referenties. Om ook in de toekomst actief te kunnen blijven in deze markt is het noodzakelijk deze bekwaamheid op peil te houden. Daar werken we alle dagen hard aan.” Prefab elementen Het bouwsysteem van De Groot Vroomshoop is opgebouwd uit prefab elementen die op termijn, indien gewenst, gedemonteerd en hergebruikt kunnen worden. Er is alleen maar gecertificeerd hout toegepast. Voorts is het nieuwe kindcentrum energieneutraal ten aanzien van de gebouwgebonden installaties. 10 Bouwen in het Oosten

Paviljoenachtige gebouwvorm met binnen- en buitenplekken. //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Jolanda Groothuis / Beeld: Wim van ’t Hoff (Eyemagic) / Artist Impressions: BureauNoordeloos BureauNoordeloos legt ruimtelijke puzzel voor Kindplein West BureauNoordeloos uit Delfzijl werd door De Groot Vroomshoop Bouwsystemen benaderd om de ruimtelijke puzzel met betrekking tot de nieuwbouw van Kindplein West te leggen. Dat was niet voor het eerst. Beide partijen werkten eerder samen aan de nieuwbouw van een vergelijkbare Brede School in Scheemda. Tevens bedachten zij een concept voor een aantal kleine dorpsscholen in het aardbevingsgebied in Groningen. De basisschool in ’t Zandt is daarvan een mooi voorbeeld. Bouwen in het Oosten 11

Tijdens dit Design & Build traject werkte Derk Flikkema, architect en directeur van BureauNoordeloos, wederom samen met De Groot Vroomshoop Bouwsystemen als opdrachtgever: “Van de negen inschrijvingen werden we in april 2019 als team uitgenodigd voor de gunningsfase samen met vier andere combinaties die bestonden uit aannemers, architecten en adviseurs. Tijdens het laatste kwartaal van 2019 werkten we intensief samen aan het schetsontwerp om het vervolgens in december te presenteren aan de aanbestedende dienst. In januari 2020 kregen we de voorlopige gunning op basis van onze visie met betrekking tot de nieuwbouw van de scholen, de omgeving, de planning en het algehele proces; alle aspecten sloten het beste aan bij de uitgangspunten van de opdrachtgever. In het voorjaar van 2020 heeft BureauNoordeloos het conceptplan uitgewerkt tot een goedgekeurd definitief ontwerp.” Veilige manier Binnen de samenwerking was het de taak van BureauNoordeloos om de ruimtelijke puzzel te leggen. Derk Flikkema: “Dit hield in dat wij het functionele programma en de ruimtelijke randvoorwaarden bij elkaar moesten brengen binnen het bouwsysteem van De Groot Vroomshoop. Tijdens dit traject werkten we samen met de constructeur, installatieadviseur en landschapsarchitect. Naast het constructief technische gedeelte was het tevens een uitdaging om de nieuwbouw op een goede en, -tijdens de bouw-, veilige manier tussen de bestaande schoolgebouwen Derk Flikkema: “Kinderen zijn constant op ontdekkingstocht en zoeken voortdurend uitdagingen om zichzelf te ontwikkelen. Wij hebben een schoolgebouw ontworpen die dat stimuleert.” 12 Bouwen in het Oosten

Kindplein West te kunnen realiseren. Voor ons redenen om vanaf het begin tevens de afdeling uitvoering nauw te betrekken bij het ontwerpproces.” Snelkookpan-methode Een schoolgebouw ontwerpen blijkt een complexe taak te zijn; naast de wensen van schoolbesturen zijn er tevens een veelvoud aan eisen op het gebied van Bouwbesluit en Frisse Scholen. Derk Flikkema: “Tijdens de ontwerpfase hebben we ons laten inspireren door het gedrag van kinderen. Zij zijn constant op ontdekkingstocht en zoeken voortdurend uitdagingen om zichzelf te ontwikkelen. We hebben een schoolgebouw ontworpen die dat stimuleert. Hierdoor is een paviljoenachtige gebouwvorm ontstaan met diverse binnenen buitenplekken, allemaal verschillend van karakter en gebruik; van een gezamenlijk atrium tot concentratieplek en van speelplein tot pluktuin. Het gehele ontwerpproces verliep uitstekend. In ons multidisciplinair team hebben alle betrokkenen met respect naar elkaar een goede bijdrage geleverd in de totstandkoming van het integraal ontwerp, waar alle wensen en eisen samenkomen. Dit verliep volgens de zogenaamde ‘snelkookpanmethode’ door wekelijks fysiek of digitaal met elkaar rond de tafel te gaan. Op deze manier hebben we in een relatief korte periode een gedegen plan weten te realiseren.” Inspirerende manier Flikkema benadrukt dat het eigen karakter van ieder schooldomein werd behouden

Kindplein West Loodgieterswerk & Elektra Luchtbehandelingssystemen DUURZAAM IN DE INSTALLATIETECHNIEK Beveiliging Domotica Verwarming & Koeltechnieken Brugstraat 1 - 7687 BD Daarlerveen Postbus 22 - 7680 AA Vroomshoop Jivar Misakian 14 Bouwen in het Oosten T: 0546 - 64 30 00 E: info@huisman-groep.nl huisman-groep.nl

Kindplein West //////////////////////////////////////////////////// Ontwerp en check De ontwerpwerkzaamheden van BureauNoordeloos werden verricht door projectarchitect Derk Flikkema en meewerkend architect Marwin van Duinen. De check op de bouwsystematiek en de technische uitwerking werden verzorgd door Patrick Nieboer van De Groot Vroomshoop Bouwsystemen. door onder andere de toepassing van een eigen kleur, passend bij het onderwijssysteem: “De entree bevindt zich In het hart van het gebouw, hier komt iedereen binnen. Een tribunetrap, -het centrale element-, koppelt de gebouwvleugels horizontaal, maar verbindt tevens de twee bouwlagen. Vanuit dit hart lopen de kinderen en leerkrachten naar hun eigen school; brede gangen en hun eigen leerplein brengen hen naar het klaslokaal. Op deze manier hebben we de route van groot- naar kleinschalig en van open naar geborgen op een inspirerende manier vormgegeven.” Optimale oplossing De school ligt in een woonwijk maar de omgeving is deels parkachtig, voorzien van groen en water. Derk Flikkema: “Hier hebben we tijdens de ontwerpfase op ingespeeld; de vier gebouwvleugels zorgen ervoor dat het groen tot diep doordringt in de scholen. De compacte vorm van iedere vleugel sluit aan bij het karakter van de woonwijk. Dit leek voor ons, zowel van buitenaf als van binnenuit, een optimale oplossing. Deze twee ontwerpuitgangspunten zijn duidelijk terug te zien in de architectuur van het gebouw. Een solide steenachtige onderbouw vormt de basis voor de samenwerking tussen de gebruikers en sluit in materiaal aan bij de naastliggende woonwijk. De lichte opbouw met het verticale lijnenspel geeft een dynamisch beeld, passend bij de gebruikers en is een verwijzing naar het naastgelegen park met de vele grote bomen.” Grote waardering Over de onderlinge samenwerking met alle betrokken partijen is Flikkema louter enthousiast: “De relatie met de gemeente Ommen, de drie schooldirecties en de kinderopvang was uitstekend. Zij omarmden het ontwerp. Tijdens een aantal exterieuren interieursessies werden gezamenlijk de nodige keuzes gemaakt ten aanzien van de parkeer- en pleininrichting, het vaste meubilair en de vloer- en wandafwerking inclusief kleuren. Uiteraard binnen de budgettaire mogelijkheden. Tevens hebben we grote waardering voor het team van De Groot Vroomshoop Bouwsystemen en de betrokken adviseurs voor hun inzet en enthousiasme. Dit kenmerkte zich door hun kritische, maar absoluut respectvolle houding tijdens alle projectfasen. Ik denk dat terechte trots op zijn plaats is, want met elkaar hebben we laten zien dat een goede samenwerking en een integraal ontwerp kunnen leiden tot een fantastisch eindresultaat.” Derk Flikkema: “De vier gebouwvleugels zorgen ervoor dat het groen tot diep doordringt in de scholen.” Bouwen in het Oosten 15

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Jolanda Groothuis / Beeld: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Kindplein West; een hightech onderkomen met gouden rand Bert Geerligs: “Het installatieconcept dat we aanboden bleek overeenkomstig het wensen- en eisenpakket van de opdrachtgever.” 16 Bouwen in het Oosten

Kindplein West Huisman Installatietechniek uit Daarlerveen is reeds zeventig jaar de huisinstallateur en daarmee vaste partner van De Groot Vroomshoop. Het was dan ook vanzelfsprekend dat deze twee partijen de koppen bij elkaar staken met het oog op de nieuwbouw van Kindplein West in Ommen. Volgens bedrijfsleider Bert Geerligs en projectleider Remco ten Have is dit hightech onderkomen er één met een gouden rand. Niet alleen vanwege de duurzaamheidsfactoren, maar ook ten aanzien van de ontspannen en juiste verstandhouding tussen de opdrachtgever en de overige uitvoerende partijen. Remco ten Have: “Er waren zeker factoren aan de orde die voor mij de nodige uitdagingen met zich meebrachten.” Bouwen in het Oosten 17

///////////////////////////////////////////////// Werkzaamheden Huisman Installatietechniek was verantwoordelijk voor de engineering, levering, montage en oplevering van: E-installaties: • Verlichtingsinstallatie • Gebouw beheersysteem • Data-installatie • Inbraakinstallatie • Brandalarminstallatie • Zonnepaneleninstallatie W-installaties: • Luchtbehandeling • Waterinstallatie • Vloerverwarminginstallatie • Warmtepompinstallatie door middel van luchtwarmtepomp in combinatie met een brongebonden warmtepomp Zowel Huisman Installatietechniek als De Groot Vroomshoop Bouwsystemen zijn ervaringsdeskundigen op het gebied van onderwijsprojecten en scholenbouw. Hierdoor werd hun gezamenlijke visie plus het ontwerp van architectenbureau Noordeloos positief ontvangen door de opdrachtgever tijdens de Europese niet-openbare procedure. Bedrijfsleider Bert 18 Geerligs: “De opdrachtgever had hoge duurzaamheidsambities en was genegen om extra te investeren in de realisatie van een nagenoeg energieneutraal gebouw. Daar konden wij met onze expertise aan voldoen. Het installatieconcept dat we aanboden bleek overeenkomstig het wensen- en eisenpakket en daardoor mochten we starten met de engineering en het ontwerp van deze niet-standaard onderwijslocatie. Hiermee zijn we rond april 2020 begonnen. Intern hebben we dit project opgepakt met onze projectleider/engineer Remco ten Have, de werkvoorbereider/engineer Hendry Veneberg en de BIM-modelleur/ tekenaar Harm Jan Otter. Fysiek zijn we op de bouwplaats in februari 2021 gestart met de werkzaamheden. Remco ten Have trad hierbij op als projectleider.” Geen dagelijkse kost Remco, sinds 2014 werkzaam bij Huisman Installatietechniek, richt zich de laatste drie jaar met name op de utiliteitsbouw waarbij hij zijn collega’s aanstuurt en zich Bouwen in het Oosten bezighoudt met het opzetten van de projectplanning, inkoop en het leiden van vergaderingen. Over de nieuwbouw van Kindplein West benadrukt hij dat hier, ondanks zijn jarenlange ervaring, zeker factoren aan de orde waren die voor hem de nodige uitdagingen met zich meebrachten. Dit had onder andere te maken met het niet mogen terug leveren van het overschot aan opwekking in de zonnepanelen en de toepassing van een gebouwbeheersysteem, die niet direct dagelijks kost zijn. Oude rot in het vak Remco: “Tijdens de bouw waren er van Huisman gemiddeld tien mensen actief. Onze werkzaamheden verliepen uitstekend volgens planning en stonden in direct verband met de bouwkundige voortgang van De Groot Vroomshoop. Daarin konden wij goed meebewegen. Dat wijd ik aan de jarenlange samenwerking met De Groot Vroomshoop, we weten met weinig woorden waar we wederzijds aan toe zijn en kunnen

Kindplein West daarop anticiperen. Maar ook onze hoofduitvoerder Hendry Veneberg speelde een essentiële rol. Hij is met zijn 34 dienstjaren een oude rot in het vak die je niet meer wat wijsmaakt. Van zulke ervaringsdeskundigen kunnen veel mensen nog leren, daar moeten we zuinig op zijn.” Voortvarend te werk Samenvattend kan gesteld worden dat Huisman Installatietechniek voortvarend te werk ging tijdens de nieuwbouw van dit project. Vlak voor de bouwvak werd de vloerverwarming aangebracht met, -voor de beeldvorming-, een lengte van maar liefst 23 kilometer. Tegelijkertijd werden de luchtbehandelingskasten geplaatst en aangesloten op de luchtkanalen. Het gehele pand is bijna energieneutraal doordat er 340 stuks PV-panelen werden aangebracht. De opbouw van de verdeler van het klimaatsysteem werd aangesloten op een warmtepomp. Remco: “Dit bleek de beste oplossing; door middel van een luchtwarmtepomp in combinatie met een brongebonden warmtepompinstallatie de warmte en koeling uit de bodem te genereren.” Totaal-mensprincipe Snelheid en efficiënt werken zijn sleutelwoorden die bij dit project van toepassing zijn volgens Bert Geerligs: “Het heeft onder andere te maken met de mogelijkheden die Huisman heeft om veel elementen te prefabriceren. Daarin geven we, -naast onze eigen mensen-, ook jongeren met een achterstand op de arbeidsmarkt alle kansen om zich te ontwikkelen. Zij mogen binnen onze organisatie rekenen op de juiste begeleiding zodat ook voor hen een mooie carrière in de installatietechniek is weggelegd. Binnen ons bedrijf vinden we het totaal-mensprincipe erg belangrijk. Iedereen doet ertoe en verdient een eerlijke kans. Verder onderscheiden wij ons doordat we een open en transparante partner zijn voor zowel de grote als de particuliere opdrachtgevers, waarbij we ons unaniem sociaalmaatschappelijk betrokken voelen. Nu de oplevering van Kindplein West een feit is, is het volgens mij terecht hier met gepaste trots op terug te blikken. Dat heeft te maken met onder andere de perfecte saamhorigheid tussen de onderlinge partijen en de vakkennis; een combinatie die leidde tot een succesvol resultaat.” Negentigjarig bestaan Huisman Installatietechniek vierde in 2019 haar negentigjarig bestaan en daarmee zijn broer en zus Jan Peter Huisman en Marion Drenthen-Huisman de vierde generatie die de organisatie leiden. Volgens Bert Geerligs, inmiddels bijna 25 jaar werkzaam binnen het bedrijf, onderscheidt Huisman zich door de term ‘duurzaam in installatietechniek’: “Duurzaamheid met een sociale Huisman Installatietechniek realiseerde eerder de volgende vergelijkbare projecten: • Internationale School – Utrecht • Aurum College – Lelystad • Wellant College – Boskoop factor die het gehele tachtigkoppen-tellende team uitdraagt naar collega’s, klanten en leveranciers. Duurzaam op het gebied van materiaalgebruik en energiebewust bouwen is tevens een belangrijk aspect in een wereld waarin dit een steeds grotere rol speelt. We werken als team elke dag hard, met hart voor de zaak, in een familiebedrijf dat constant meebeweegt in de tijd. Van scholen tot woningen en van bedrijfspanden tot grote utiliteitsgebouwen. Opdrachtgevers kunnen bij ons terecht voor advies en prijsopgaves voor verduurzaming van verwarming en warmwaterinstallaties, loodgieterswerk, elektra, luchtbehandeling, airco’s en zonnepanelen. Huisman Installatietechniek is, samen met de volgende generatie, klaar voor de toekomst en vol vertrouwen in elkaars kwaliteit, samenwerkend met partners waar we op kunnen bouwen.” Duurzaam op het gebied van materiaalgebruik en energiebewust bouwen ...

Moeilijke tijden? Blijf nuchter, Laatst nam ik op Eindhoven Airport het vliegtuig naar het buitenland. Geheel tegen mijn verwachting in, belandde ik ook hier in Schipholachtige toestanden. Zoals ellenlange wachtrijen tot ver buiten de toegangsdeuren. De oorzaak? Personeelstekort. Door de coronapandemie zijn veel medewerkers die de koffers en de security verzorgen uitgeweken naar andere jobs voor een salaris dat boven het minimum zit. Die krijg je dus niet meer terug voor datzelfde salaris. Daar zal fors meer in geïnvesteerd moeten worden. Voor mij een teken dat we in Nederland aardig de weg kwijt zijn. Overigens, in de wachtrijen zag ik nogal wat Poolse arbeidskrachten staan. Dus binnenkort gaan de mensen van Haldu Groep daar flyeren, op zoek naar nieuwe vakmensen. Tja, in tijden van krapte moet je vindingrijk worden, toch? Je moet superzuinig zijn op je medewerkers Want als medewerkers hun heil elders zoeken, dan komen ze niet zomaar naar je sector terug. Weet u nog? Tijdens de vorige grote economische crisis? 75.000 bouwvakkers verlieten de sector en die zijn volledig opgegaan in andere sectoren. Daarom schonk Haldu Groep haar kantoormedewerkers eerder dit jaar een bonus om te helpen bijdragen aan de onwijs gestegen energiekosten. We leggen onze kantoortijgers die onze vakmensen netjes koppelen aan projecten maar al te graag in de watten. Want we willen de goede mensen die we intensief hebben geworven ook maar al te graag houden! Gasloos door wtw? Ja, maar dan komt de stroomrekening… Over die energiekosten gesproken: Nederland is toch een gek landje. We zijn bedolven onder duurzame druk om over te gaan op wtw-installaties. Ja, lekker gasloos. Dat scheelt op de rekening! Maar nu komen hele volksstammen erachter dat diezelfde wtwinstallaties gigántische hoeveelheden elektriciteit slurpen. Ik ken situaties waarbij de stroomrekening van een netjes duurzame burger van 250 naar 1100 euro schoot. Dan voel je je wel genomen, toch? Luisteren ze wel naar elkaar aan de ministerstafel? Ondertussen beschikte de regering dat gemeenten nóg meer huizen moeten toewijzen aan statushouders. Ik gun het die mensen van harte, echt waar. Maar zomaar nog eens 20.000 extra woningen toevoegen aan de niet ingevulde vraag die al héél lang uitstaat? Ik vind het gewoon niet realistisch. Ja, weet u wanneer ik het realistisch zou vinden? Als datzelfde kabinet alle regels rondom nieuwbouw eens grondig zou versoepelen. Maar op die gedachte komt men niet achter dezelfde ministerstafel waaraan wordt besloten dat er effe

Column volg je koers en doe je ding nog 20.000 woningen extra nodig zijn. Luisteren ze wel naar elkaar aan de ministerstafel, denk ik dan. Oekraïne wordt als drogreden genoemd Overigens, soms moet je heel kritisch zijn op wat je hoort. Helaas ligt ook in het bouwwereldje het nodige fake news op de loer. Een voorbeeld? We horen al geruime tijd over een tekort aan bouwmaterialen. Het begint mij op te vallen dat dan te pas en te onpas als reden de oorlog in Oekraïne wordt opgegeven voor dit tekort. Hoe erg die oorlog ook is: in dat land wordt toch niet álles geproduceerd? Ik heb het gevoel dat meerdere leveranciers van bouwstoffen de oorlog als drogreden gebruiken. Doe gewoon en houd je vast aan je onderscheidend vermogen Ik zei het al: in Nederland zijn we aardig de weg kwijt. Alles wordt duurder en niemand weet waar het heen gaat? Nog nooit was de situatie in Nederland zó onzeker als nu. Mijn advies? Niet al te gekke dingen doen en goed om je heen blijven kijken. Haldu Groep heeft in de meest lastige tijden in het verleden altijd een stabiele koers gevaren, en dat blijven we nu ook doen. Kortom, kansen blijven zien, maar niet al te wild om je heen slaan. Daarom prijs ik ons gelukkig dat we, ondanks de barre tijden, mooie stromen nieuwe buitenlandse vakmensen mogen ontvangen. Blijkbaar doen we toch iets goed! Zoals netjes betalen, afspraken nakomen en buitenlandse vakmensen goed huisvesten. Met deze drie typische Haldu-kenmerken maken we al heel lang het verschil en daar zullen we nooit aan tornen, hoe guur het economisch en sociaal klimaat ook wordt in Nederland. Dat beloof ik! Danny van Hal

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Jolanda Groothuis / Beeld: Kuiper Holland Kuiper Holland; De Nederlandse fineer Kuiper Holland, gevestigd in Tubbergen bestaat volgend jaar zeven decennia. Het bedrijf dat in 1953 startte als triplexfabriek onderging door de jaren heen een drastische verandering in de bedrijfsstrategie. Tegenwoordig richt de organisatie zich hoofdzakelijk op het fineren van hoogwaardig plaatmateriaal voor de interieurbouw, houthandel, keukenindustrie en luxe jachtbouw. En dat doen de mensen binnen de onderneming goed! Kuiper Holland heeft een gevestigde naam weten te creëren in zowel Nederland als ver over de grens. Onderscheiden in de markt ten opzichte van de standaard. 22 Bouwen in het Oosten

Kuiper Holland meesters uit Tubbergen Toen Hans Golbach, de huidige eigenaar van Kuiper Holland, in 1996 het bedrijf van zijn vader overnam volgde daarmee een nieuwe dimensie binnen de organisatie. Golbach zag, naast de toenmalige bedrijfsactiviteiten, volop uitbreidingsmogelijkheden en dan met name op het gebied van de productiefaciliteiten. Hierbij legde hij de focus, naast de standaard interieurbouw, op de luxe- en mega jachtbouw en daarmee werd een nieuwe markt aangeboord. Zijn ideeën omtrent deze sector bleken geen utopie. Nederland staat, naast Italië en Turkije, bekend om haar vooraanstaande naam qua bouwtechniek in dit hogere segment. Hans Golbach nam jacht- en interieurspecialisten in dienst die zich samen met hem bogen over de vraag hoe Kuiper Holland zich kon onderscheiden in de markt ten opzichte van de standaard. Inmiddels kan gesteld worden dat Golbach’s visie destijds een succesvolle missie is geweest. Pure finesse Thijs Haarhuis, Sales & Marketing Manager is sinds 2008 werkzaam voor Kuiper Holland. Tijdens het gesprek doet hij het woord, ook namens Hans Golbach. Laatstgenoemde vliegt op dat moment de wereld over voor de inkoop van diverse fineersoorten. Thijs Haarhuis: “Hans is een man die met zijn ogen wil zien en met zijn Bouwen in het Oosten 23

Kuiper Holland 24 Bouwen in het Oosten

Kuiper Holland het middensegment. Missers kunnen en willen we ons niet veroorloven, daarvoor is ons eindproduct te exclusief.” Thijs Haarhuis: “Onze klanten mogen zelf kiezen omdat hun ontwerp een bedoeling heeft.” handen wil voelen wat hij inkoopt. Geen boom is immers hetzelfde, elke stam fineer is uniek. Daar ligt ook onze kracht; bij Kuiper Holland zijn de mogelijkheden eindeloos. Onze klanten mogen zelf kiezen omdat hun ontwerp een bedoeling heeft. Daarom selecteren wij liever persoonlijk met hen het fineer dat past bij de eigen ideeën en die aansluiten bij de uitstraling van het project. In onze optiek moeten alle aspecten naadloos voldoen aan de verwachtingen. Wij staan voor optimale kwaliteit en pure finesse en willen maximaal achter ons eindproduct staan. Alléén dan vertaalt het zich door en dat geldt zowel voor het hogere als Iedere stam uniek Fineer is een dunne laag gesneden hout. In tegenstelling tot massief hout wordt bij fineer het maximale uit een stam gehaald. Daardoor biedt dit natuurproduct een meerwaarde en is het volgens Thijs Haarhuis de meest verantwoorde manier om met een boom om te gaan: “Zoals reeds aangegeven is iedere stam uniek en daarmee ook iedere stam gesneden fineer. Hierdoor kunnen er per stam structuur- en kleurverschillen voorkomen. Wij selecteren alle fineerstammen zorgvuldig voordat zij door Hans Golbach worden ingekocht en we deze vervolgens gaan bewerken tot een gefineerde plaat. Voor een interieurproject kunnen wij stammen bij elkaar zoeken om een homogeen beeld te creëren. Fineer geeft ieder project een unieke uitstraling. Wij verwerken het fineer van 0,5 – 1,5 millimeter dik en hebben meer dan tachtig soorten op voorraad liggen. Wij stimuleren onze afnemers om het fineer voor projecten zelf te komen uitzoeken. Op aanvraag kunnen we tevens exclusieve fineersoorten leveren die wij niet op voorraad hebben. Wanneer de opdrachtgever zijn of haar keuze heeft gemaakt verwerken we het fineer tot gevoegde vellen om deze vervolgens op de gevraagde soorten en diktes plaatmaterialen te beplakken.” Ontwikkelen en investeren De afgelopen jaren heeft Kuiper Holland zich op zowel de bedrijfsactiviteiten als op de productiefaciliteiten spraakmakend ontwikkeld. Naast de nieuwbouw van een modern kantoorpand herrees een nieuw magazijn waardoor de totale oppervlakte nu ruim 12.000 m² bekleedt. Er werd een nieuwe Hotmelt persstraat voor sandwichpanelen aangeschaft, evenals een nieuwe schuurstraat en kalibreerstraat. Vervolgens werd geïnvesteerd in een geavanceerde voegmachine waardoor de capaciteit op de fineerafdeling nogmaals verhoogd werd. Recent werd de zaagstraat vernieuwd. Deze staat nu in één lijn met de schuurstraat voor een nog betere optimalisatie. Grote saamhorigheid Volgens Thijs Haarhuis kenmerkt Kuiper Holland zich Van 1 t/m 4 november is Kuiper Holland aanwezig op de Houtpro+ beurs in de Brabanthallen in ’s Hertogenbosch. Hans Golbach

Kuiper Holland door haar transparante en innovatieve karakter: “Mede daardoor is ons assortiment door de jaren heen enorm uitgebreid. Wij staan open voor alle vragen; het moet wel heel raar lopen willen we daar -binnen de kaders- niet aan kunnen voldoen. Onze opdrachtgevers zijn zeer divers en variëren van architecten, aannemers, houthandelaren, de keukenindustrie en luxe jachtbouwers. Juist dat maakt ons vak interessant. We werken veelal projectmatig, maar ook één exclusieve plaat verdient onze volledige aandacht. Het succes van ons bedrijf is te danken aan het 23-koppen tellend team dat zich alle dagen fanatiek inzet om aan de verwachtingen van de klanten te voldoen. We zijn een hechte club mensen, dat naast hard werken, ook graag openstaat voor een feestje met elkaar. Ons bedrijf is zeer laagdrempelig. Hans Golbach staat midden tussen zijn mensen en realiseert zich terdege dat we elkaar nodig hebben om onze goede positie in de markt blijvend te handhaven én uit te breiden. Die waardering is wederzijds. Dat noemen ze saamhorigheid.” ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Extra dimensie De keuze in houtsoorten is enorm. Elke houtsoort heeft een eigen karakter. Zélfs iedere strook fineer heeft zijn eigen tekening, ook wel het ‘gezicht’ genoemd. Door die unieke exemplaren op een eigentijdse en ultramoderne manier te verwerken wordt daar nog eens een extra dimensie aan toegevoegd. De Kuiper fineercollectie vormt daarvan het levende bewijs. 26 Bouwen in het Oosten

KienhuisHoving informeert De makelaar en de waarschuwingsplicht De meeste commerciële huurovereenkomsten worden in Nederland opgesteld door bedrijfsmakelaars. Indien in een dergelijke overeenkomst een ongeldige bepaling is opgenomen, moet de makelaar daar dan voor waarschuwen? En hoe moet de makelaar waarschuwen? Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft antwoord gegeven op deze vragen in een arrest van 27 september 2022. Verhuur van winkelruimte en borgstelling In deze zaak (ECLI:NL:GHARL:2022:8353) is verhuurder Landgraaf Beheer B.V. (‘Landgraaf’) voornemens een winkelruimte te verhuren aan huurder Jaasma. Landgraaf heeft makelaar Nienaber Bedrijfsmakelaars B.V. (‘Nienaber’) gevraagd een huurovereenkomst op te stellen. Landgraaf, Jaasma en de ouders van Jaasma hebben vervolgens gediscussieerd over zekerheden. Nadat over diverse opties geen overeenstemming wordt bereikt, neemt Nienaber op verzoek van Landgraaf in de overeenkomst op dat de ouders van Jaasma borg staan voor alle verplichtingen uit de huurovereenkomst. Nienaber vermeldt daarbij niet wat het maximumbedrag van de borgstelling is, terwijl dit op grond van artikel 7:858 lid 1 BW wel vereist is. Het gevolg hiervan is dat de borgstelling ongeldig is. Nadat een huurachterstand ontstaat an € 137.741,57 en Landgraaf een beroep doet op de borgstelling, blijkt dit vanwege de ongeldigheid niet mogelijk. Vervolgens stelt Landgraaf Nienaber aansprakelijk en verwijt hij Nienaber dat een beroepsfout is gemaakt door aan de particuliere borgtocht geen maximum te verbinden, dan wel onvoldoende te waarschuwen voor de gevolgen daarvan. Bewijs van waarschuwen Nienaber heeft bij de rechtbank in eerste aanleg diverse getuigenverklaringen laten afleggen, op grond waarvan de rechtbank tot de conclusie is gekomen dat Nienaber ervoor heeft gewaarschuwd dat de borgtochtbepaling risicovol is. Ook in hoger beroep oordeelt het Gerechtshof dat Nienaber het bewijs van de waarschuwing heeft geleverd. Landgraaf stelt vervolgens dat Nienaber niet mondeling maar schriftelijk had moeten waarschuwen, zeker nu de bestuurder van Landgraaf geen jurist of makelaar is. Het Gerechtshof gaat hierin niet mee en overweegt dat Landgraaf als professionele partij panden beheert, Deze column is geschreven door: Robert de Vries, advocaat vastgoed en bouwrecht. Zijn e-mailadres is robert.devries@kienhuishoving.nl, zijn telefoonnummer is 088 - 480 41 01. Bouwen in het Oosten Bouwen in het Oosten 21 27 zelf de huurder heeft geregeld en over de huurvoorwaarden heeft onderhandeld. Nienaber staat hier buiten en is alleen gevraagd een huurovereenkomst op te stellen. Hier komt bij dat het opstellen van een borgtochtbepaling geen typisch aan onroerend goed gerelateerd thema is waarvan een makelaar bijzondere kennis dient te hebben, aldus het Gerechtshof. Voor zover Landgraaf ter onderbouwing van zijn standpunt verwijst naar enkele tuchtuitspraken van de NVM, merkt het Gerechtshof op dat ook daaruit niet kan worden afgeleid dat Nienaber schriftelijk had moeten waarschuwen. Resultaat Het Gerechtshof komt tot de conclusie dat vast is komen te staan dat Nienaber mondeling heeft gewaarschuwd dat de borgtochtbepaling risicovol is. Omdat dit als voldoende wordt beoordeeld, worden de vorderingen van Landgraaf afgewezen. Het gevolg is dat Landgraaf met de schade blijft zitten voor zover de schade niet op Jaasma kan worden verhaald.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Beeld: Wim van ’t Hoff (Eyemagic) De Woonplaats positief over resultaat én proces Verduurzaming Fazantstraat geslaagde pilot in meerdere opzichten Het combineren van groot onderhoud en verduurzaming is in woningcorporatieland meer regel dan uitzondering. De Enschedese woningcorporatie De Woonplaats vloog het groot onderhoud en verduurzamingsproject aan 96 wooneenheden aan de Fazantstraat op een andere wijze aan dan de eigen protocollen voorschrijven en voegde eveneens het aspect circulariteit toe. Een geslaagde pilot is het resultaat kan nu reeds worden geconcludeerd. 28 Bouwen in het Oosten

De Fazantstraat Enschede Stef Oude Sanderink: “We merken dat de aannemers voorsorteren op de veranderende marktsituatie.” Projectmanager Stef Oude Sanderink vertelt enthousiast over het toepassen van circulariteit in de praktijk. Oude Sanderink: “De Fazantsraat bood voldoende kansen om de circulariteitsgedachte, die in de wereld van de corporaties en zeker ook bij De Woonplaats wordt omarmd, te benutten. Mooie voorbeelden in dit project zijn onder andere de borstweringspanelen en dat de privacyschermen op de balkons een tweede leven krijgen. Dat geldt ook voor de wastafels, keramische planchetten en (wasmachine) kranen. Deze kunnen na reiniging en technische check weer gebruikt worden. Qua circulariteit mogen ook de keuken en de badkamer niet onbenoemd blijven. Voorts zal de vervanging van dakbedekking, dakgrind en dakisolatie op circulaire wijze geschieden." Pilot De aanvliegroute van het werk aan de Fazantstraat was anders dan voorheen. Stef Oude Sanderink: “In 2019 kwam de Fazantstraat al in beeld in het kader van groot onderhoud vanwege het vervangen van de cv-ketels. Er was destijds sprake van een aansluiting op het stadswarmtenet. Dat bleek toen niet haalbaar. In 2021 kwam het project weer in beeld en was de urgentie hoger. We hebben toen in overleg besloten om het niet in een, voor ons reguliere, aanbestedingsprocedure aan te besteden maar het direct te vergeven aan een van onze RGS (Resultaat Gericht Samenwerken, red.) partners, in casu Hemink Groep. Tegelijkertijd hebben we ook afgesproken dat het participatie en communicatie deel van de werkzaamheden, waaronder het verkrijgen van minimaal zeventig procent deelname van de bewoners, aan de aannemer over te laten. Een echte pilot voor ons. Intern leefde best wel wat twijfel over deze aanpak, maar nu we ruim een jaar verder zijn en de haven van dit project in zicht komt, kan ik niet anders vaststellen dat al het scepticisme is verdwenen. Omdat het nieuw is hebben we afgesproken zowel intern als met de aannemer tussentijdse evaluaties te organiseren. We zijn erg enthousiast en persoonlijk vind ik de ommezwaai die sommige betrokkenen echt hebben moeten maken een van de grootste winstpunten van dit project, maar uiteraard staat de tevredenheid van de bewoners bovenaan het lijstje. Om hen gaat het tenslotte.” ...en na de verbouwing De badkamer voor...

De Fazantstraat Enschede 30 Bouwen in het Oosten

De Fazantstraat Enschede Groter plaatje De pilot aan de Fazantstraat is onderdeel van een te ontwikkelen blauwdruk voor De Woonplaats als het gaat over de complexmatige verduurzaming van alle gestapelde bouw, dat een substantieel deel vormt van het woningbezit van de corporatie. Die bestaat uit circa achttienduizend wooneenheden, die vooral in Enschede en omgeving en de Achterhoek gesitueerd zijn. Stef Oude Sanderink: “We hebben een behoorlijke opgave voor de komende jaren. Op het gebied van transitie, nieuwbouw en verduurzaming. In dit kader hebben we onder meer een CO2 routekaart in het leven geroepen met daarin verwoord onze ambities en doelstellingen tot 2030. Zo willen we per jaar bijvoorbeeld ruim zevenhonderd wooneenheden upgraden naar energetische basiskwaliteit, wat resulteert in label B en dat, net als in de Fazantstraat koppelen aan onderhoud. Daarnaast hebben we onze nieuwbouwopgave, want ook in ons verzorgingsgebied is de vraag naar woningen fors. Voor zowel de gestapelde woningen als de eengezinswoningen hebben we diverse onderdelen gestandaardiseerd en scenario’s geschreven met onder andere Prototypes en beslisbomen. We willen dit zoveel mogelijk standaardiseren, waardoor de voorbereidingstijd bekort kan worden. In dit kader is het welslagen van deze pilot een welkome ondersteuning omdat we intern ook tegen de grenzen van onze capaciteit oplopen. Dat merken we ook nu al, want alleen dit jaar verduurzamen we vijfhonderd eengezinswoningen. We merken dat de aannemers voorsorteren op de veranderende marktsituatie. Circulair werken is allang geen uitzondering meer en de gespecialiseerde aannemers hebben in hun organisatie al ruimte gecreëerd voor het zoveel mogelijk ontzorgen van woningcorporaties zoals de onze. Hemink Groep heeft bijvoorbeeld bewonersconsulenten en deze werkwijze functioneert dus uitstekend weten we nu uit ervaring. Het besef van grondstoffenreductie is goed ingedaald in de sector. De norm is vijftig procent reductie in 2030, maar wij leggen de lat nog iets hoger." Stef Oude Sanderink: “Het besef van grondstoffenreductie is goed ingedaald in de sector.” Bouwen in het Oosten 31

De Fazantstraat Enschede Dé circulaire leverancier van de zakelijke verhuurmarkt uken In een circulaire economie bestaat geen afval en worden grondstoff en steeds opnieuw gebruikt. Chainable levert de eerste échte modulaire en circulaire keuken voor de professionele verhuurmarkt. Een keuken waar nul bomen voor gekapt worden. Terwijl wij voor iedere geplaatste keuken 24 bomen planten. Dat is disruptief bijdragen aan een betere wereld. Ontdek hoe wij bijdragen aan een leefbare wereld Scan de Hercules 4 I 5126 RK Gilze (0) 85 485 0909 I hello@chainable.nl www.chainable.nl 32 Bouwen in het Oosten QR-code en kijk op onze website

De Fazantstraat Enschede ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Beeld: Hemink Groep Project Fazantstraat leidt tot succesvol leerproces Het project, een gecombineerde verduurzaamheids- en groot onderhoudsopdracht van 96 wooneenheden aan de Fazantstraat, is voor opdrachtgever woningcorporatie De Woonplaats de eerste van een reeks projecten qua upgrading van de meergezinswoningen. Projectleider Rob Kruiskamp van Hemink Groep die verantwoordelijk is voor de realisatie toont zich enthousiast over de transparante en vooruitstrevende wijze van samenwerking, die wat hem betreft naar meer smaakt. Het project aan de Fazantstraat kwam ongeveer een jaar geleden op de radar bij Hemink Groep. Rob Kruiskamp: “De Woonplaats is een goede relatie van ons waar we regelmatig mee samenwerken. Ze vroegen ons mee te denken hoe we het project in goede banen konden leiden, zowel bouwkundig als qua planning en, in het verlengde hiervan, ook in communicatief opzicht. Het betreft in totaal 96 wooneenheden verdeeld over drie blokken van 32, stammend uit de jaren zestig. Het zijn woningen die in het kader van de HAT (Huisvesting Alleenstaanden en Bouwen in het Oosten 33

De Fazantstraat Enschede Alles is mogelijk Sneldrogende vloersystemen Scheuroverbruggende gietvloer systemen Optimaal meerjaren onderhoud Algemeen schilderwerk Slijtage-vrije vloeren www.onderhoudendgoed.nl Facetlaan 2, 2665 NR Bleiswijk Ronny Hulsman | +31 (0)15 310 83 32 rhulsman@onderhoudendgoed.nl 34 Bouwen in het Oosten Betonrenovatiepartner van De Woonplaats

De Fazantstraat Enschede Rob Kruiskamp (links) en Stef Oude Sanderink Tweepersoonshuishoudens, red.) gerealiseerd zijn en toe waren aan grootschalig onderhoud en hoog op de prioriteitenlijst stonden om te verduurzamen. Toen de contouren en criteria duidelijk in beeld waren zijn we met onze partners om tafel gaan zitten en hebben we een plan van aanpak vastgesteld. Alles tegelijkertijd aanpakken zou te intensief zijn voor de bewoners en bovendien een tijdelijk uithuisplaatsing met zich meebrengen. Daaruit bleek dat een gefaseerde aanpak absoluut te preferen was. Fase 1 werd de interne verduurzaming. In drie maanden tijd hebben we onder andere al het glasen panelenwerk uitgevoerd inclusief asbestsanering en het vervangen van de cv-ketels door aansluiting op een WTW installatie. Fase 2 behelst het groot onderhoud en onder andere de renovatie van de keukens en badkamers Er wordt een frame aan de wand geplaatst waar de frontjes als het ware in een kliksysteem worden bevestigd. Als de maximale levensduur daarvan is bereikt, kan het frame hergebruikt worden en hoef je alleen de frontjes te vervangen. Alles is verder remontabel. Het is een kwestie van "plug and play". Nu is het een iets grotere investering voor De Woonplaats, maar dat verdient zich op den duur dus meer dan terug. En qua duurzaamheid is het natuurlijk direct een forse plus. Fase 3 omvat de renovatie van de daken. Alles verloopt tot nu toe in grote lijnen volgens planning en we gaan ervan uit dat we het project eind van het jaar hebben afgerond.” Blauwdruk Voor De Woonplaats is deze opdracht een blauwdruk voor een reeks aan projecten qua verduurzaming, gecombineerd met groot onderhoud, van haar woningbezit. Rob Kruiskamp: “Wat de eengezinswoningen betreft bestond dat plan al, maar voor de meergezinswoningen van de woningcorporatie moet de Fazantstraat de blauwdruk worden. We evalueren gezamenlijk stapsgewijs het hele project en betrekken de opdrachtgever daar nauw bij. Tot in detail bekijken we of er nog verbeterpunten zijn, bijvoorbeeld op het gebied van materiaalkeuze, maar ook qua planning en communicatie. Wij hebben veel vrijheid gekregen om dat in te vullen. We betrekken daar ook onze eigen energie prestatie adviseur en bewonersconsulente bij. Alles gaat in volledige transparantie en dat mag je best als vooruitstrevend kwalificeren. We maken deel uit van dit leerproces. We zijn deelgenoot van de ontwikkeling van de blauwdruk en betrokken bij alle facetten tot en met de brandveiligheid en keuzes ten faveure van flora en fauna. Leerzaam op alle fronten. Een prachtig project waar we erg trots op mogen zijn.” ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Bewonerscommunicatie essentieel voor welslagen Dankzij een duidelijke informatie aan de bewoners bleek maar liefst 70% van de bewoners direct voorstander van deelname. De verwachting in de voorbereiding was dat hier een grote uitdaging lag. Rob Kruiskamp: “In de praktijk hebben we de 100% deelname behaald door persoonlijke aandacht en de inzet van onze bewonersconsulente. Een andere uitdaging was dat de standleidingen verticaal geplaatst worden. Bewoners moesten dus allemaal tegelijkertijd thuis zijn. Dit vergde ook een goede aanpak, planning en communicatie.” Bouwen in het Oosten 35 Een blauwdruk voor een reeks aan projecten qua verduurzaming ...

De Fazantstraat Enschede Roombekerveld 33 7523 JP Enschede 36 Bouwen in het Oosten Telefoon: 053-2301236 Mobiel: 06-28958986 info@no-tags.nl www.no-tags.nl Graffiti verwijderen Allround schoonmaak Gevelreiniging

De Fazantstraat Enschede /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Beeld: Chainable Circulaire keukens voor Fazantstraat Woningcorporaties vertolken steeds vaker voortrekkersrol transitie In het verduurzamingsproject aan de Fazantstraat worden circulaire keukens geïnstalleerd. Opdrachtgever De Woonplaats uit Enschede koos voor het bedrijf Chainable uit het Brabantse Gilze dat zich volledig heeft toegelegd op het leveren van circulaire modulaire keukens voor de zakelijke markt. Het bedrijf, dat ruim drie jaar geleden werd opgericht, heeft de wind in de zeilen en verwacht dat het omslagpunt van traditionele naar circulaire keukens niet lang meer zal duren. Co-founder Simon Rombouts denkt dat het in 2027 zover is. Bouwen in het Oosten 37

Cees van Nispen, geestesvader van het concept, was vijftig jaar werkzaam in de keukenwereld, en stelde bij zijn pensionering vast dat er in een halve eeuw weinig tot niets veranderd was in “zijn” bedrijfstak. Die conclusie zat hem niet lekker in een tijd van transitie en de roep om circulariteit in alle krochten van de bouwkolom. Het leidde tot de oprichting van Chainable, waar ook Simon Rombouts aan boord stapte. Rombouts: “Onze missie is dat het beter, mooier en eerlijker moet. Onze bedrijfstak wordt gedomineerd door twee sterke spelers met een heel sterke marktpositie, dus het kostte heel veel tijd en energie met je verhaal “binnen te komen” in de zakelijke markt, waaronder woningcorporaties, projectontwikkelaars, beleggers en aannemers. Wij bemerkten dan ook de nodige terughoudendheid in het begin, en het voelde in het begin als een soort van tussen wringen. Nu we twee jaar later zijn mogen we constateren dat steeds meer partijen onze visie delen. Er is veel interesse én vraag in onze aanpak. Er ligt dan ook een forse uitdaging. Vijftig procent verduurzaming in 2030 en honderd procent in 2050. Dat klinkt ver weg, maar als je uitgaat van een levensduur van een keuken van pakweg vijftien jaar komen dergelijke jaartallen ineens snel op je af. Een semioverheidsinstelling als een woningcorporatie is daar nu al druk mee bezig en dat zien wij duidelijke terug. Daar is het besef al behoorlijk ingedaald. De Woonplaats is daar een mooi voorbeeld van. De politiek, zowel in Den Haag als Brussel, heeft circulariteit terecht een prominente plaats gegeven op de agenda.” Assemblage Chainable is gespecialiseerd in het ontwerp en de assemblage van de keukens en werkt voor het overige met betrouwbare en gelijkgestemde partners. Simon Rombouts: “Een keuken is een samengesteld product. De apparatuur komt veelal uit Duitsland. Maar voor het overige werken we met Nederlandse suppliers om onze footprint zo gering mogelijk te houden. Panelen, kranen, achterwanden en de stalen frames, het komt allemaal uit ons eigen land. Het principe van Chainable gaat uit van een robuust stalen frame waaraan de kasten, aanrechtblad en achterwand als het ware wordt vastgeklikt. De keuken is daardoor volledig geschikt voor hergebruik. Er wordt bijvoorbeeld geen gebruik gemaakt van lijmen. 38 Bouwen in het Oosten Woonplaats keuken voor en na de renovatie ...

De Fazantstraat Enschede dat een prachtig gegeven omdat je op deze wijze de huurders zo weinig mogelijk overlast bezorgd. We verfijnen de samenwerking steeds meer en naar verwachting kunnen we de plaatsingstijd van een keuken de komende tijd beperken tot een halve dag.” Het demontabele karakter geeft ook de mogelijkheid om bijvoorbeeld bij een lekkage slechts die onderdelen te vervangen die aangetast zijn en hoeft bijvoorbeeld niet een halve keuken gesloopt te worden. In Chainable keukens wordt gemiddeld 47 procent minder spaanplaat gebruikt. Het is vergelijkbaar met een “plug and playsysteem”. En datzelfde geldt voor het aansluiten op bestaande leidingen. De aanschaf is weliswaar duurder (gemiddeld twintig tot dertig procent meer, red.), maar in de exploitatie is dat dubbel en dwars terug te verdienen." Het plaatsen van de keukens wordt uitgevoerd door specialistische vakmensen. Zo ook In Enschede. Simon Rombouts: "In de Fazantstraat werken we intensief samen met de mensen van Hemink Groep. Zij hebben hier een cursus gehad om het systeem goed in de vingers te krijgen. Op dit moment plaatsen we een keuken binnen een dag. Ook onze opdrachtgevers vinden Sterke groei Een ander fenomeen speelt Chainable eveneens in de kaart, de prefabricering van de (woning) bouw. Simon Rombouts: “Je ziet nu overal woningfabrieken ontstaan. In het oosten bijvoorbeeld bij Van Wijnen en Plegt-Vos. Ons concept sluit daar uitstekend bij aan. Wij verwachten dat deze geïndustrialiseerde bouw de komende tijd een grote vlucht zal nemen, al is het alleen maar om de woningbehoefte nog enigszins bij te kunnen benen. Onze eigen prognose gaat uit van een sterke groei, tot 10.000 circulaire keukens per jaar over vijf jaar. Als je weet dat onze zakelijke markt 200.000 keukens per jaar omvat is dat een redelijk aantal voor een relatief klein bedrijf. Groei is echter geen doel op zich. Onze missie is leidend. Ook in sociaal opzicht zullen we geen concessies doen. Voor elke keuken blijven we 24 bomen planten en voor de assemblage doen we een beroep op mensen met een afstand tot de reguliere arbeidsmarkt.” Simon Rombouts: “De politiek, zowel in Den Haag als Brussel, heeft circulariteit terecht een prominente plaats gegeven op de agenda.” Bouwen in het Oosten 39

Bouwen in Gelderland voor alle professionals in de bouw Is Gelderland zakelijk interessant voor uw bedrijf? Wilt u Bouwen in Gelderland kosteloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweningelderland.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweningelderland.nl Bouwen in Gelderland is zeer recent als nieuwe titel geïntroduceerd. De verwachting is, dat het magazine een vergelijkbare toonaangevende positie in de Gelderse bouw- en installatiewereld gaat veroveren als Bouwen in het Oosten in deze regio. Het blad richt zich op de professionals in de bouw, zowel opdrachtgevers als uitvoerende, adviserende en controlerende bedrijven. www.bouweningelderland.nl redactie@bouweningelderland.nl

De Fazantstraat Enschede Ook Hemink Groep en De Woonplaats maken kennis met Keratop, dé nieuwe norm in tegelwerk! De Keratop panelen zijn geschikt voor zowel wand- als vloerafwerking. Het is een samengesteld product met een XPS cementgebonden drager en een keramische topafwerking, passend bij de bestekken die woningcorporaties meestal voorschrijven bij badkamer, keuken en toilet renovaties. Het systeem is snel, eenvoudig, overlastbeperkend energiebesparend en circulair toe te passen. Binnen enkele dagen is een verouderde badkamer, keuken of toilet omgetoverd tot een mooie, eigentijdse ruimte. De producten zijn gecertificeerd met een CE-markering, onderhoudsarm, hittebestendig, krasvast en zuur-, vlek- en uv-bestendig. Voor de badkamer renovaties in het project “Fazantstraat Enschede” is door opdrachtgever De Woonplaats gekozen voor het unieke lichtgewicht Keratop tegelsyteem van producent Asselux. Verschillende overlastgevende disciplines, zoals sloopwerkzaamheden, stukadoren en zagen, zijn niet meer nodig. Het paneel is snijdbaar en kan toegepast worden op elke ondergrond, mits die voldoende vast zit. Spanningen scheuroverbruggend, ook als het verloop van een vloer of muur niet helemaal recht is. Het werken met Keratop draagt bij aan een vereenvoudig werkproces met een hoge klanttevredenheid. Om tot dit goede eindresultaat te kunnen komen, is een goede voorbereiding gewenst. Daarom is met alle betrokken partijen in het voortraject doormiddel van een LEAN-overleg het werkproces bepaalt. Daarnaast is er een proefstreng van vier woningen gerealiseerd om het werkproces te verbeteren en definitief vast te stellen. Dit alles heeft geleid tot een mooi eindresultaat! Bouwen in het Oosten 41

Melkhal Enschede 42 Bouwen in het Oosten

Melkhal Enschede //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Jolanda Groothuis / Fotografie: Wim van ’t Hoff (Eyemagic) VincentSpikker en SOM= dachten in kansen Ruggengraat van de voormalige Coberco Melkhal krijgt weer vorm De voormalige Coberco Melkhal in Enschede heeft een herbestemming gekregen. Het binnenstedelijke, vijf hectare tellend gebied, is de afgelopen jaren flink op de schop gegaan. Hierbij werd het industriële, monumentale pand van 8000 m² getransformeerd tot onder andere horeca, een supermarkt, hotel en moderne kantoren. Op het buitenterrein werden meerdere woningen en stadsvilla’s gebouwd. Projectontwikkelaar Daniël Spikker (VincentSpikker -Deventer) en vastgoedadviseur Erik Richters (SOM= bedenkt, begeleidt en beheert Vastgoed - Oldenzaal) over de contouren van het gedachtengoed en de manier waarop deze werden gevormd door heldere basisbeginselen en daadkracht. Op een vernieuwende wijze invulling geven aan de ruimte.

Melkhal Enschede www.hak4t.com Wilt u ook zo’n mooi lichtdoorlatend dak? Wij helpen u graag! Hakvoort daglicht Galileïstraat 5 7701 SK DEDEMSVAART T: +31(0)523 61 69 65 E: hakvoortdaglicht@hak4t.com I: www.hakvoortdaglicht.nl Hakvoort daglicht is onderdeel van de Hak4t groep 44 Bouwen in het Oosten

Melkhal Enschede Erik Richters: “We hebben een belangrijk onderdeel mogen uitmaken van het Melkhal-project.” Ruim 25 jaar stond de voormalige Coberco Melkhal ongebruikt in hartje Enschede en was het wat betreft de Rabobank (destijds eigenaar van het pand) en de gemeente rijp voor de sloop. Een doorn in het oog van Erik Workel van IAA Architecten. Hij zocht daarom contact met Daniël Spikker en Edwin Vincent, de grondleggers van VincentSpikker Vastgoedontwikkeling. In de optiek van VincentSpikker is de meest duurzame vorm van vastgoedontwikkeling het herbestemmen van monumentale, leegstaande panden, omdat zij de ruggengraat van Nederlandse plaatsen en steden vormen. Daniël Spikker: “Onze kracht zit hem in het op een vernieuwende wijze invulling geven aan de ruimte die ons allen omringt en daarmee mensen blij te maken; een fijn en bijzonder gevoel te geven. In de voormalige Melkhal zagen wij kansen, temeer omdat wij vinden dat de huidige moderne wereld méér verdient dan traditionele oplossingen. We zochten daarom in 2014, samen met IAA Architecten, contact met de gemeente Enschede. Hier ventileerden wij onze ideeën, waarbij we aangaven bereid te zijn om onconventionele oplossingen te zoeken voor conventionele problemen en deze te implementeren op een duurzame manier. Dat maakte enigszins indruk, maar het nam niet weg dat ons nog een weg van een lange adem te wachten stond.” Geen vergelijkbaar object Daniël Spikker, reeds 22 jaar ervaringsdeskundige in de vastgoedontwikkeling, benadrukt dat de voormalige Melkhal het meest bijzondere project is waar hij en Edwin Vincent zich op focusten om te herontwikkelen: “We hebben in het verleden niet eerder geïnvesteerd in vergelijkbare objecten, dit project is absoluut uniek. Aan de andere kant moeten we hier ook niet te veel nadruk op leggen, want uiteindelijk blijft het gewoon een gebouw. Echter, toen we voor de aankoop meededen aan een mini-tender, georganiseerd door de toenmalige eigenaar, zagen we in dat het een herontwikkelingsopgave was waarbij lef getoond moest worden om voor een afwijkende benadering te kiezen. We zagen mogelijkheden in het gebouw en met de nodige creativiteit zochten we naar functies, die zouden zorgen voor een nieuwe invulling. Met deze ideeën, ten aanzien van het gewijzigde en toekomstbestendige gebruik, wisten we de gemeente te enthousiasmeren. Dit leidde uiteindelijk tot een nieuw bestemmingsplan in 2018.” Pragmatisch denken Erik Richters, eigenaar van SOM=, werd in aanloop naar de plannen eind 2017 benaderd door VincentSpikker met de vraag mee te denken inzake de herbestemming van de voormalige Melkhal. Erik: “Naar aanleiding daarvan hebben wij ons als team gepresenteerd, in de wetenschap dat er ook een andere partij in beeld was. Onze kennis en kunde, maar ook de wederzijdse klik en het onderlinge vertrouwen maakten dat we het bouw- en procesmanagement op ons mochten nemen. Ik realiseer me dat dit heel algemene argumenten zijn, maar plat gezegd komt het er bij SOM= op neer dat ons team er ook staat als de zaken net even anders verlopen dan vooraf gepland. Daar krijg je dikwijls, Bouwen in het Oosten 45

Melkhal Enschede photoangel Tennesseedreef 19 • 3565 CK Utrecht Tel: 030 - 261 51 31 • www.baarsmetaal.nl Jarenlange ervaring in de montage en constructiewereld. Een enthousiast team, volledig uitgeruste bedrijfswagens, klaar om élke klus te klaren. Onze TST’er, compleet in staalbouw! JARENLANGE ERVARING IN DE MONTAGE EN CONSTRUCTIE WERELD STAALBOUW - PREFAB BETON GEVEL EN DAKBEPLATING 46 Bouwen in het Oosten Adres: Nobelstraat 1, 7651 DD Tubbergen Telefoon: +31 (0) 546 - 624 510 E-mail: info@tstmontage.nl Website: www.tstmontage.nl Automatische deuren Buiten- en binnenkozijnen Brandwerende deuren Vliesgevels Meer dan 30 jaar ervaring!

Melkhal Enschede en zeker bij dergelijke, grote projecten toch mee te maken. Pragmatiek, daar draait het om, ook wanneer er ruis ontstaat of fouten optreden. Ons uitgangspunt is om in oplossingen te denken, zonder dat deze ten nadele zijn van de klant.” Langdurig traject Richters geeft toe dat hem er veel aan gelegen was om dit project van A tot Z te mogen regisseren: “Als lokale partij is het vanzelfsprekend dat je hier deel van wilt uitmaken. En, mede vanuit onze expertise, -wij weten wat er komt kijken bij historische panden-, waren we er ook van overtuigd toegevoegde waarde te kunnen bieden. Het zou een langdurig traject worden, daar waren we ons van bewust toen we ermee startten in 2018. Inmiddels is het gehele project nagenoeg gerealiseerd, maar daar ging een heel proces van haalbaarheid aan vooraf en tevens vergde het tussentijds de nodige aandacht. Toch kwamen er geen dikke rapporten bij kijken. Daar zijn we niet van. Wél van het smart communiceren. Onze opdrachtgever moet weten dat, wanneer hij ons belt, we er staan, ook in het weekend. Binnen onze organisatie hebben we met drie collega’s aan dit project gewerkt; de projectcoördinator, projectleider en projectmanager. Inmiddels zijn alle te verhuren ruimtes in de Melkhal nagenoeg gereed. In de totaalontwikkeling wordt er nog gebouwd aan het hotel en er volgt nog een serie appartementen.” Diep respect SOM= nam het gehele bouwen procesmanagement op zich en diende daarmee alle kikkers in de kruiwagen te houden. Erik: “Dat was een intensieve klus, niet alleen voor ons, ook voor de uitvoerende partijen. Dit had onder andere te maken met een gebrek aan werkbare handen. Hierdoor ontstond extra druk bij de vaklieden, maar ook bij de opdrachtgever en ons, om toch aan de gewenste kwaliteit te voldoen. Tevens kregen ook wij te maken met stagnerende materiaalleveringen en prijsstijgingen. Dan schuurt het hier en daar weleens tussen de diverse partijen, want uiteindelijk opereert eenieder, heel begrijpelijk, in zijn eigen belang. Niettemin is het dan toch taak om de Daniël Spikker: “Wij vinden dat de huidige moderne wereld méér verdient dan traditionele oplossingen.” Bouwen in het Oosten 47 In oplossingen denken is het uitgangspunt ...

Melkhal Enschede Bouwen in het Oosten voor alle professionals in de bouw Is Overijssel zakelijk interessant voor uw bedrijf? Bouwen in het Oosten werd in 1992 als titel Wilt u Bouwen in het Oosten kosteloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweninhetoosten.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweninhetoosten.nl geïntroduceerd en heeft inmiddels een toonaangevende positie in de Overijsselse bouwen installatiewereld veroverd. www.bouweninhetoosten.nl redactie@bouweninhetoosten.nl

Melkhal Enschede gemeenschappelijke deler terug te vinden en gezamenlijk naar de juiste oplossingen te zoeken, rekening houdend met de tijd en het budget. Uiteindelijk mogen we stellen dat het gehele bouwtraject goed is verlopen en daar zijn we beslist content mee. We hebben een belangrijk onderdeel mogen uitmaken van een project waarbij VincentSpikker het lef had om een afwijkende benadering te kiezen. De onbevangenheid die zij voelden om elke mogelijkheid te overwegen en de eigenzinnigheid om onderscheidend te zijn, verdient absoluut respect.” Erik Richters: “Onze opdrachtgever moet weten dat, wanneer hij ons belt, we er staan, ook in het weekend.” ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Inhoudelijk In de 8000 m² tellende voormalige Coberco Melkhal hebben zich inmiddels de volgende bedrijven gevestigd: • IAA Architecten • Jumbo Supermarkt • De Singel Advocaten • Keijzer – Marketing Communicatie Management • Café Coberco – Droste Horeca • BDO Accountants & Adviseurs • ViMotion Personal Training Club Binnenkort vestigt zich een notariskantoor en één ruimte is nog beschikbaar voor verhuur. Op het buitenterrein van vijf hectare zijn 31 statenpanden, 14 overige woningen (2-onder1 kap en vrijstaand) en 40 loftementen/appartementen gebouwd. Het gehele gebied is gasloos. De Melkhal werd middels de BREEAM methodiek volledig energie-neutraal uitgevoerd. Bouwen in het Oosten 49

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Jolanda Groothuis / Beeld: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) / Artist Impression: IAA Architecten Ontwerp Melkhal gebaseerd op coöperatieve gedachte uit het verleden Toen IAA Architecten gehoor kreeg van de op handen zijnde sloopplannen van de voormalige Coberco Melkhal rezen er ambitieuze ideeën. Want, door afbraak van dit industriële erfgoed zouden, in de ogen van het ontwerpbureau, tal van mogelijkheden verloren gaan. In VincentSpikker vond IAA een gemotiveerde ontwikkelaar om samen bij de Rabobank (destijds eigenaar van het pand) en de gemeente Enschede een pitch te houden voor een reëel herontwikkelingsplan. Deze werd inhoudelijk zo overtuigend gebracht dat hen een half jaar tijd gegund werd de haalbaarheid ervan verder te onderbouwen. “Uiteindelijk werd het een geslaagde missie”, aldus architect Erik Workel. Erik Workel: “We hebben in de herontwikkeling de tand des tijds van het complex niet weggepoetst, maar juist bewaard.” 50 Bouwen in het Oosten

Melkhal Enschede Door op eigen initiatief contact te zoeken met projectontwikkelaar VincentSpikker creëerde IAA Architecten de opdracht om als ontwerpbureau op te treden min of meer zelf. Erik Workel: “Als architect hadden we de volledige verantwoording ten aanzien van het stedenbouwkundige plan rondom de Melkhal, de transformatie van de Melkhal zelf, alsmede de nieuwbouw van het hotel en het nog te realiseren appartementencomplex. Dit ging uiteraard in nauw overleg met VincentSpikker en de gemeente Enschede.” Een gebouw begrijpen Volgens Erik Workel heeft het ontwerpteam zich laten inspireren door de geschiedenis van de locatie; het gebouw en de organisatie van de voormalige ‘Coöperatieve Lonneker Melkinrichting’. “Dit hebben we inhoudelijk gedaan door ons plan te baseren op de coöperatieve gedachte, maar ook door in de herontwikkeling de tand des tijds van het complex niet weg te poetsen maar juist te bewaren. Het is een relatief lang, maar ook complex ontwerptraject geweest, temeer omdat het alle schaalniveaus, -van stad tot technisch detail-, omhelst. Echter, wanneer een project uiteindelijk blijkt te kloppen en je ziet dat het ‘zichzelf in beweging zet’ is het tijdsverloop minder voelbaar. Dit project had echt tijd nodig om zichzelf te vormen naar haar eigen eigenaardigheden. Het is een voortvloeisel van het gebouw dat een lange geschiedenis kent en zich gedurende het proces steeds meer prijsgaf. Het heeft tijd nodig om zo’n gebouw te ‘begrijpen’. Nog steeds doen we kleine ontdekkingen.” Passend hergebruik Naast de geschiedenis van de voormalige Melkhal speelden ook andere factoren een rol tijdens het ontwerpproces. Erik Workel: “Dat waren de gedeeltelijke ontstaansgeschiedenis van de Rabobank op deze locatie, de prachtige ingenieursarchitectuur waaronder de weergaloze kapconstructie, de indrukwekkende waterbassins in de kelder, de leegstand en het verval van het complex, alsmede de stad Enschede zelf. Deze inspiraties hebben geleid tot een benadering van het hergebruik die enerzijds passend is bij de stad en het gebouw en anderzijds een aanvulling biedt op het bestaande. We hebben weinig gekeken naar vergelijkbare projecten, maar ons vooral laten leiden door de kansen die het gebouw bood.” Stedenbouwkundig component In het verleden realiseerde IAA Architecten het ontwerp voor de herontwikkeling van vergelijkbaar industrieel erfgoed waaronder het ROC in Hengelo, het Twenthe Centrum in Almelo en Faralda Kraan in Amsterdam. Bouwen in het Oosten 51

Erik Workel: “Anders dan bij deze projecten had de Melkhal een stedenbouwkundige component. Naast de herontwikkeling van een imposant, industrieel gebouw moest het ook weer een aansluiting krijgen met de omliggende wijk. Waar het voorheen een vrij gesloten complex was, wil het juist nu een openbare plek in de stad zijn.” Potentie IAA Architecten was zelf de eerste partij die als huurder één van de ruimten op de eerste verdieping betrok. De andere huurders volgen tot eind dit jaar. Erik Workel: “We hebben in het begin dus een beetje moeten ‘kamperen’ in onze nieuwe werkomgeving. Dit heeft overigens voor weinig problemen gezorgd omdat de verstandhouding met de uitvoerende partijen (Haafkes Aannemingsbedrijf Goor en Winkels Techniek Enschede) meer dan goed was. Tevens was de samenwerking met VincentSpikker gebaseerd op gelijkwaardigheid en vertrouwen. Dat begon met de potentie die we beiden begrepen ten opzichte van het complex en vanaf het begin aanvoelden hoe fantastisch het zou zijn om dit terug te kunnen geven aan de stad.” Indrukwekkende plek Workel zegt zeer trots te zijn op het huidige resultaat: “Maar, als in de komende maanden alle andere huurders en gebruikers hun intrek hebben genomen en tevens het hotel, de binnentuin en het publieke gedeelte volledig zijn ingericht, zal die trots wellicht nog meer toenemen. De imposante hal is nu al dagelijks een unieke ontmoetingsruimte waar wij, de overige huurders en onze bezoekers met plezier samenkomen. Over een half jaar, wanneer ook het algemene gedeelte gereed en toegankelijk is, is Enschede een indrukwekkende, publieke plek rijker.” Het team IAA Architecten heeft op alle schaalniveaus aan het project mogen ontwerpen. Het team bestond uit: • Stedenbouwkundig: Moniek Otten en Chiel Lansink • Architectonisch: Erik Workel en Tom Slots • Technisch: Roland Rens, Frank van der Vegt en Jos Arendse Erik Workel: “Over een half jaar is Enschede een indrukwekkende, publieke plek rijker.” 52 Bouwen in het Oosten

Palazzo jubileum 54 Bouwen in het Oosten

Palazzo jublieum //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Jolanda Groothuis / Beeld: Wim van ’t Hoff (Eyemagic) / Artist Impressions: Palazzo Martin Kemper maakt het verschil Palazzo staat als een huis! Martin Kemper, woonachtig in ‘zijn’ Holten vierde onlangs, samen met zijn veertigkoppen-tellend-team, het twintigjarig bestaan van Palazzo Groep. De weg die hij bewandelde naar de organisatie van nu én het verhaal erachter zijn indrukwekkend. Dat een nuchter boerenverstand, lef en vertrouwen kunnen leiden tot een succesformule blijkt uit zijn verhaal. Palazzo viert twintigjarig jubileum

Met frisse tegenzin Het succes van Palazzo kwam niet vanzelf. Terugdenkend aan zijn jeugd vertelt Martin Kemper dat, -volgens het hoofd van de lagere school-, de LTS het beste bij hem paste. Tot groot ongenoegen van hemzelf. De jonge Martin wilde naar de MAVO om daarna verder te studeren. Maar zo werkte dat niet in die tijd. Martin: “Mijn ouders hadden voor drie personen in ons dorp enorm ontzag; dat waren de pastoor, de huisarts en tja, ook voor het schoolhoofd. Er hielp geen moedertje-lief aan. Met frisse tegenzin stapte ik die eerste schooldag in 1978 op de fiets richting de LTS in Raalte. Niet wetende wat het me achteraf toch nog zou brengen.” Eigen kop volgen Tijdens deze schoolperiode koos Martin voor de bouwrichting, met metaal had hij al helemaal geen affiniteit. Dat bleek een juiste keuze. Nadat hij zijn diploma op zak had ging hij werken bij een bouwbedrijf waar hij alle sporten van de (carrière)ladder beklom. Uiteindelijk besloot Martin in 1999, op het moment dat hij twee jaar als projectleider werkzaam was geweest, om voor zichzelf te beginnen. Martin: “Ik startte een bouwmanagement adviesbureau in Duiven. Het was een bewuste keuze om aan de overkant van de IJssel te gaan opereren want in mijn optiek was daar meer behoefte aan bouwnijverheid dan in Twente. Hier heb ik tot op de dag van vandaag geen spijt van. In 2002 werd Palazzo geboren en daarmee volgde ik mijn eigen kop. Ik week af van sec het bouwmanagement omdat ik geloofde in spreiding in plaats van specialisatie. Het hield in dat ik de dienstverlening uitbreidde met architectuur en engineering om mijn opdrachtgevers een compleet concept aan te kunnen bieden.” Uiteenlopende sectoren Door de koppeling van architectuur, engineering en bouwmanagement ontstond er binnen het gehele spectrum van de bouw veel kennis binnen het bureau. Martin: “Door onze diensten te spreiden kregen we te maken met een grote Nieuwbouw Bleckmann in Almelo (XL park) Nieuwbouw Picnic in Zwolle 56 Bouwen in het Oosten

Palazzo jublieum diversiteit aan opdrachtgevers in de meest uiteenlopende sectoren. Daar bleek onze kracht te liggen, want de ervaring heeft geleerd dat, wanneer de ene sector wat minder floreert, we ons eenvoudig kunnen richten op een ander segment. Er is geen branche die geen minder goede tijden doorklieft. Dat hebben wij, na een aantal uitgesproken goede jaren ook meegemaakt. De economische crisis (20092012) zijn we niet zonder slag of stoot doorgekomen. Ik heb destijds alles op alles gezet om niet in te krimpen. Dat is gelukt, maar het waren zware tijden. Het positieve in deze is dat wij de mensen en de kennis nog in huis hadden toen de economie weer aantrok en we weer gas konden geven.” Top 25 Property.nl De veertig Palazzo-medewerkers hebben ruimschoots ervaring opgedaan bij diverse architectenbureaus, bouwbedrijven en adviesbureaus. Deze ervaringen leidden tot de ideale mix voor de realisatie van plannen en bouwwerken. De laatste jaren is Palazzo zeer actief op logistiek gebied waar sprake is van een enorme schaalvergroting. Martin onderstreept het aantal vierkante meters: “In 2020 kwamen we op de vijfde plaats binnen in de top 25 van architectenbureaus in de logistiek van Property.nl. En in 2021 eindigden we zelfs op de tweede plek met 1 miljoen m² logistieke bedrijfsruimte; een prachtige klassering. We hopen in dit jubileumjaar door te stoten naar de eerste plek en ik denk dat we een goede kans maken. Want, wat vorig jaar in aanbouw was, is nu opgeleverd. Die vierkante meters zijn niet gering, ik schat dat we nu ruim over de 1 miljoen m² gaan. Dat betreffen kleine gebouwen van 2.000 m² tot distributiecentra van 200.000 m² (40 voetbalvelden!). Dus wie weet.” Verbindende schakel Zelf is Martin geen architect, hij zal zich dan ook niet bemoeien met details. Martin: “Ik beoordeel alles met mijn boerenverstand, geef richtingen aan en kijk vooral vanuit de vraag van de opdrachtgever. Mijn intentie is om de verbindende schakel te zijn tussen de partijen en dat blijkt al jaren te werken. Het levert prachtige ontwerpen op; gebouwen met een typisch Palazzo-jasje. Dat zijn gebouwen die zich onderscheiden, functioneel en realistisch zijn en toch bijzondere elementen bevatten. Dat krijgen we voor elkaar door dienstbaar te zijn aan de opdrachtgever en niet als de dominante architect te acteren, want die zijn er ook. Zo werkt dat niet bij ons.” Twentse nuchterheid Martin verklaart het succes van zijn bureau door de Twentse nuchterheid die goed klikt met opdrachtgevers en bouwers, ook elders in het land én over de grens: “We komen beloofde zaken na, punt. Bovendien zijn onze ontwerpen maakbaar. Bijkomend voordeel is tevens dat we binnen ons bureau mensen hebben die de stichtingskosten kunnen uitrekenen. Zo kunnen we opdrachtgevers een compleet plaatje leveren. De laatste jaren merken we dat er steeds Martin Kemper: “Ik week af van sec het bouwmanagement omdat ik geloofde in spreiding in plaats van specialisatie.” Bouwen in het Oosten 57 Impressies van nieuwbouw distributiecentra

Palazzo jubileum //////////////////////////////////////////////////////////////////////////// vaker distributiecentra worden gebouwd waarbij duurzaamheid een grote rol speelt. In veel gevallen wordt er gewerkt met een Breaam-certificaat of maken we circulaire distributiecentra waar de materialen bij sloop herbruikbaar zijn. Tevens zorgen we ervoor dat de constructies sterk genoeg zijn voor PV-panelen.” Nieuwe technieken Palazzo investeert daarnaast veel in nieuwe technieken. Martin: “Doordat we al vijftien jaar werken met Revit (BIM) kunnen we de protocollen van de verschillende bouwers toepassen, zodat alles keurig op elkaar aansluit. Dit wordt gewaardeerd, dusdanig dat we ook worden benaderd om de engineering te doen van ontwerpen die door andere architectenbureaus zijn gemaakt. We nemen dan 58 Bouwen in het Oosten Palazzo Groep Het in 2002 door Martin Kemper opgerichte Palazzo is een ervaren en dynamisch bureau op het gebied van architectuur, engineering en bouwmanagement. Een gedreven groep architecten, projectleiders, BIM-modelleurs en bouwmanagers ontwerpt en realiseert projecten in de meest uiteenlopende sectoren. Ervaring en kennis worden hierbij gekoppeld aan inspiratie en inzet. Verdeeld over drie vestigingen in Duiven, Holten en Driebergen werkt Palazzo voor veel verschillende opdrachtgevers in binnenen buitenland. de bouwsystematiek van de aannemer als uitgangspunt omdat we begrijpen hoe deze werkt tijdens de uitvoering. Zo bedenken we detailleringen die passen bij het ontwerp en die tegelijkertijd maakbaar zijn voor de bouwer.” Mooi bereikt! Het geeft Martin Kemper veel voldoening om partijen aan elkaar te kunnen koppelen: “De hoeveelheid aan opdrachten en opdrachtgevers maakt dat het me duidelijk wordt dat een bepaalde ontwikkelaar een gebruiker zoekt en een gebruiker een locatie. Dan is het mooi om die twee met elkaar in contact te brengen, waardoor zij beiden vinden wat ze nodig hebben. Samenvattend ben ik ervan overtuigd dat hetgeen ik nu verteld heb de ingrediënten zijn die geleid hebben tot het succes van Palazzo. En daar mogen we samen trots op zijn want het staat als een huis. De eerste periode moest ik achter iedere klus aan, nu worden we gebeld. Dat hebben we als team maar mooi bereikt!” De tweede plek in de top 25 van architectenbureaus ...

Pioneering /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Ninette de Vos Koelink en Jan Wienk / Beeld: Stichting Pioneering Een pleidooi voor rebellie in het Oosten Ruimte maken voor toekomstbestendig bouwen Nieuws is het al lang niet meer: de stikstofaanpak is geëscaleerd en de energie- en grasprijzen zijn naar recordhoogte gestegen. Er is een tekort aan bouwmaterialen en personeel. De economie stagneert en volgens Prognose Nieuwbouw dreigt ook stagnatie in de bouweconomie te volgen. Tegelijkertijd blijft de doelstelling uit de Woon- en bouwagenda van minister De Jonge om in acht jaar tijd 900.000 woningen te bouwen. En zijn aanpak van korte klappen onder veel druk suggereert dat hij dat wel even voortvarend gaat doen. Maar is het wel zo eenvoudig?

We zetten elkaar in het licht en maken ruimte om oplossingen te laten ontstaan, waarvan we het bestaan soms nu nog niet eens weten. Wie de Woon- en bouwagenda leest kan er niet omheen: de woningnood is té groot en nieuwbouw is een oplossing. Tegelijkertijd constateert diezelfde agenda ook dat woningbouw maar één van de grote opgaven is: "Nederland zal de komende jaren ingrijpend worden verbouwd en heringericht als gevolg van de urgente en omvangrijke 60 opgaven voor woningbouw, infrastructuur, klimaat, energie, natuur en stikstof. Meer ruimte voor de ene opgave betekent minder ruimte voor de andere. Meerdere overheden moeten er samen besluiten over nemen." Het is daarom des te opvallender dat zowel het kabinet als de provincie aparte trajecten voor de stikstoftransitie en de woon- en bouwagenda volgen. Trajecten die elkaar sterk beïnvloeden en in theorie wel op elkaar afgestemd zijn, maar heel verschillende tijdspaden volgen. Een voorbeeld. Minister De Jonge probeert om in oktober de woondeals met gemeenten in Oost Nederland rond te hebben. Tegelijkertijd loopt de gebiedsgerichte aanpak van de stikstof. Dat leidt tot het veel bredere gebiedsplan Overijssel, waar niet alleen de woningbouw deel van uitmaakt, maar ook de andere grote opgaven. Dit meer integrale kaderplan is pas half 2023 klaar. Maakt het rijk daarmee Bouwen in het Oosten

Pioneering evenwicht hebben gevonden, zonder elkaar te schaden. Waarin Oost Nederland nog, of weer, zijn karakteristieke kwaliteiten heeft. Een rijk landschap, woonomgevingen die niet alleen ruimte bieden aan de mens, maar ook aan de natuur. Waar boeren werken met duurzame een eerlijke verdienmodellen in extensieve, of juist innovatieve landbouw. Waar het ‘noaberschap’ niet alleen een woord is, maar ook wordt geleefd. De aanpak die nu gevolgd wordt gaat dat niet brengen. Maar wat werkt dan wel? duidelijk dat de woningbouw voorwaardelijk is voor de rest? Of had de communicatie tussen de beide ministeries te leiden onder de enorme druk? Hoe dan ook: een kokeraanpak is een recept voor vertraging en ellende. En eigenlijk zouden alle betrokkenen ertegen moeten rebelleren en uit de waan van de dag moeten stappen. Ons doel moet niet zijn dat we 900.000 woningen gaan bouwen. Ons doel moet zijn dat we 900.000 woningen bouwen in een Nederland dat ook voor de kinderen van ons kinderen goed leefbaar is. Waar wonen, economie en natuur een nieuw In de aanpak van Ruimtemakers van Pioneering staan de eindgebruikers centraal. In de zoektocht naar oplossingen denken en werken ze mee. Zo ontstaan gedragen oplossingen, in plaats van ‘not in my backyard’. We werken samen met betrokkenen die allemaal een oplossing willen, in plaats van enkele belanghebbenden die hun macht doorduwen. We zetten elkaar in het licht en maken ruimte om oplossingen te laten ontstaan, waarvan we het bestaan soms nu nog niet eens weten. We geloven niet in stakeholders met verschillende belangen. Dit zijn schijnbare tegenstellingen. We willen op de lange termijn immers hetzelfde: een toekomstbestendige, duurzame leefomgeving. Polarisatie is niet constructief en daar doen we dus niet aan mee. Zo snel als het kan, koppelen we opdrachtgevers, opdrachtnemers, onderzoeksen opleidingsinstellingen aan elkaar. Iedereen deelt kennis en leert van elkaar. Geld alleen lost niets op in complexe vraagstukken. Anders denken wel. In ieder project kijken we met een frisse blik naar de transitieopgaven in de publieke ruimte. Maatschappelijke waarde boven winstmaximalisatie. Bouwen in het Oosten 61

Pioneering Maatschappelijke waarde staat daarbij boven winstmaximalisatie: betekenis leveren door een radicaal andere manier van kijken, denken en doen. We inventariseren de belangrijkste gebiedsopgaves van het betroffen gebied en van aanpalende gebieden. Samen met de eindgebruiker, onderwijsinstellingen (Saxion, HAN, UT) en professionals ‘zoomen we uit’ en bekijken problemen in een brede context, en vanuit verschillende disciplines. In onze dagelijkse praktijk merken we dat veel mensen hetzelfde willen als wat wij willen: dóór. De jongere zonder woning of de diersoort die zijn leefgebied weg ziet smelten heeft haast. Minister De Jonge heeft haast. En zijn collega Van der Wal. We hebben allemaal haast, maar mogen in die haast het brede plaatje niet uit het oog verliezen. En er is goed nieuws: er zijn veel innovatieve denkers die al volop bezig zijn om duurzame oplossingen in de woningbouw te ontwikkelen. Zij hebben een platform nodig om hun ideeën verder te brengen. Ruimtemakers van Pioneering biedt dat platform. We bieden nieuwe verbindingen, body aan vraagstukken en helpen bij opgavegericht werken. We helpen initiatiefnemers met proces-, product- en productieinnovaties en koppelen investeringen en investeerders aan elkaar. Daarmee is Ruimtemakers van Pioneering een ontwikkelingsprogramma voor innovatieve doeners die niet alleen buiten, maar ook in hun hoofd en hun werk ruimte zoeken om uit de waan van de dag te treden. Ze zoeken daarmee ruimte om samen met andere ruimtemakers nieuwe handelingsperspectieven te ontwikkelen voor de complexe opgaven van Nederland op het gebied van wonen, klimaat, water, energie en grondstoffen. Doel is om ecologische, technische en sociale transities in gang te zetten door met praktijkonderzoek gedragen en schaalbare oplossingen te creëren die de leefbaarheid van stad- en platteland significant verbeteren. Voor nu en voor de kinderen van onze kinderen. //////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Past dit bij jouw morele kompas? Ben je een beetje rebels en ondernemend? Nieuwsgierig en onderzoekend? Wil je de verkokering doorbreken en impact maken? Dan maken we graag kennis met je! Contact: www.ruimtemakersvanpioneering.nl/contact Over ons: www.ruimtemakersvanpioneering,nl/over-ons 62 Bouwen in het Oosten Ecologische, technische en sociale transities in gang zetten ...

Algemeen //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Beeld: WoOn Twente Corporaties Twente bouwen tot 2028 ruim 6000 woningen De Nationale Prestatieafspraken, die de corporaties dit jaar sloten met Minister de Jonge, geven extra bewegingsruimte voor investeringen in nieuwbouw en duurzaamheid. De woningcorporaties in Twente willen tot 2028 elk jaar 1200 huizen bouwen. In totaal gaat het om 6000 woningen, waarvan ook 500 flexwoningen. Samen woon-, klimaat- en energiecrises bestrijden. Daarnaast verduurzamen de corporaties duizenden huizen: de ruim 1500 woningen met labels E, F, en G zijn voor 2028 ook aangepakt en bestaande woningen in buurten en wijken krijgen een extra impuls. Met dit aanbod is een investering van € 235 miljoen euro per jaar, totaal ruim € 1,1 miljard, gemoeid. De corporaties kunnen dat (weer) betalen, omdat vanaf 2023 de omstreden Verhuurderheffing wordt afgeschaft. Extra woningen voor verschillende doelgroepen in de regio Door de wooncrisis zijn veel mensen in Nederland op zoek naar een woning. Ook de Twentse corporaties merken dit door het aantal reacties op huurwoningen dat oploopt. En doordat het voor woningzoekenden steeds vaker moeilijk is een passend huurhuis te vinden. Een voorbeeld daarvan zijn studenten en jongeren, die niet jaren op een kamer of andere woonplek kunnen wachten. Corporaties willen zich inzetten om voor huidige én nieuwe bewoners goede en betaalbare woningen te blijven bieden. En bouwen daarom tot 2028 de broodnodige extra (flex) woningen. Verduurzamen tegen stijgende energielasten Naast de grote behoefte aan nieuwbouw is er ook sprake van een enorme Bouwen in het Oosten 63

Wees nieuwsgierig en open minded Samenmeester laat mensen in de bouw & infrasector anders kijken naar hun vraagstuk op het gebied van HR, kwaliteit, beleid en vitaliteit. Samenmeester benadert duurzaamheid vanuit een ander perspectief en heeft een bredere kijk en unieke aanpak door een vrouwelijke touch. Inge Meester I inge@samenmeester.nl I 06 5580 4721 www.samenmeester.nl Vestigingen in: Almelo - Apeldoorn - Denekamp - Fleringen - Hardenberg - Heeten - Hengelo - Raalte - Zwolle - Rheine (D) 64 Bouwen in het Oosten

Algemeen verduurzamingsopgave in de bestaande woningen. In 2050 moeten alle huizen CO2 neutraal zijn. De corporaties in Twente investeren de komende jaren in het versneld aanbrengen van toekomstbestendige isolatie. In aanvulling daarop worden zo’n 3000 woningen voorzien van duurzame installaties en krijgen ruim 10.000 woningen zonnepanelen. Hier investeren de corporaties ook ruim 80 miljoen extra. Dat dringt niet alleen CO2-uitstoot terug, maar draagt bij aan besparing op de energielasten voor huurders en aan werkgelegenheid in de regio. Wilma van Ingen (voorzitter WoON Twente) en Harro Eppinga (vanuit WoON Twente betrokken bij het thema Regionale Woningmarkt) zijn enthousiast: "Als Twentse woningcorporaties willen we ons inzetten en investeren om woon-, klimaat- en energiecrises mede te bestrijden. Iedereen wil prettig en betaalbaar kunnen wonen. We zijn blij met de goede samenwerking met de gemeenten en Provincie. Die is cruciaal voor de uitvoering van ons aanbod. We geloven in de kansen en samenwerking in deze regio. We zetten ons graag in voor de mensen die in Twente (willen) wonen.” Intensieve regionale samenwerking De woningcorporaties werken al nauw samen met vele partners. Om met alle betrokken partijen de voorwaarden voor de uitvoering in te vullen. Belangrijk daarbij zijn reële grondprijzen, goede afspraken over locaties, voldoende capaciteit bij het doorlopen van vergunningprocedures en goede afspraken met marktpartijen. Ook is er voldoende netcapaciteit nodig in verband met een snelle groei van het aantal zonnepanelen. Als laatste vragen corporaties aandacht voor intensieve regionale samenwerking: elke woning moet immers raak zijn. Uitdagingen Natuurlijk zijn er soms beren op de weg. Stijgende bouwprijzen, stikstof en stagnerende beschikbaarheid van bouwmaterialen kunnen roet in het eten gooien. Evenals ingewikkelde bestemmingsplanprocedures of bezwaren. Door goede samenwerking met gemeenten, Provincie Overijssel, bewoners én bouwers met daarbij een realistische planning, zetten corporaties zich graag in voor het wonen in Twente. ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Achtergrond WoON Twente is een platform van 16 woningcorporaties met in totaal ruim 80.000 huurwoningen. WoON zet zich in op kennismobilisatie, samenwerking, innovatie en ontwikkeling op het gebied van de woningmarkt, duurzaamheid, het sociaal domein, klantinvloed, arbeidsmarktcommunicatie en organisatieontwikkeling. Ze werkt samen met (Centrum)gemeenten, Provincie, huurdersorganisaties, zorg- en welzijnsinstellingen, bouwsector, brancheorganisaties en het onderwijs. Bouwen in het Oosten 65

Nepocon ingenieurs & adviseurs participeert in Akerveld Engineering Het Hengelose Nepocon ingenieurs & adviseurs breidt uit. Met de overname van Akerveld Engineering uit Akersloot heeft het bedrijf naast civieltechnische en waterbouwkundige professionals nu ook expertise rondom staalbouw en beweegbare bruggen in huis. Akerveld Engineering is een toonaangevend ingenieurs bureau in Noord-Holland gericht op staalbouw. Voor complexe beweegbare staalconstructies als bruggen, sluizen en industriële machines kunnen de experts van Akerveld Engineering zowel de staalconstructie als het bewegingswerk volledig engineeren en samenbrengen tot één model. Het ambitieuze team van Akerveld werkt aan totaalprojecten in de infra, industrie en utiliteitsbouw vanontwerp tot aan deproductietekeningen. Ambities waarmaken Frank Tijhuis, directeur-eigenaar van Nepocon: “Akerveld Engineering blinkt uit in hun vakgebied, werkt klantgericht en biedt creatieve oplossingen richting hunklant. Dit sluit goed aan op de werkwijze en de bedrijfscultuur van Nepocon. De diensten van Akerveld Engineeringvormen voor ons een mooie aanvulling op onze eigen dienstverlening. We kunnen onze klanten nu nog breder van dienst zijn. Daarnaast geven we met deze overname invullingaan onze ambities. Niet alleen kunnen we nu een nog completere partner zijn voor onze klanten in Hengelo en Amersfoort, het geeft ons ook de mogelijkheid om dichterbij onze klanten in WestNederland te zijn. Bij Nepocon zetten we sterk in op regionale aanwezigheid, zodat we in staat zijn om persoonlijke relaties op te bouwen en dichtbij toptalent te zijn. Ik heb er alle vertrouwen in dat we met ons gezamenlijke team verder kunnen bouwen aan onze ambities." Verankering richting de toekomst “Wij zien enorm uit om kennis te maken met de klanten en het werkveld van Nepocon. Deze participatie geeft ons verankering richting de toekomst, de mogelijkheid om een professionaliseringsslag te maken en onze kwaliteit naar een nog hoger niveau te tillen. Wij zetten onze expertise in staalbouw, werktuigbouw en beweegbare bruggen graag in voor de relaties van Nepocon. Deze samenwerking voelt goed", zeggen Jos van der Velden & Denis Kampstra, beide eigenaar van Akerveld Engineering. 66 Bouwen in het Oosten

Bouwen in het Oosten 67

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68

Home