RECREACTIE 5 | augustus 2024 magazine over recreatie en toerisme Netcongestie voorkomen? Ondernemers verduurzamen op eigen kracht Water wordt schaars en duur: hoe kun je effectief besparen? De Strandhoeve kiest bewust voor groepsaccommodaties De grote ambities van BUas-voorzitter Jorrit Snijder
Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie
LAAT UW DROOM GEEN LUCHTBEL WORDEN Bekijk uw kansen vandeloosdrechtrbm.nl Verblijfsrecreatie Watersport Neem contact op met één van onze specialisten: Maxx Hup, Thijs Lunenburg, Yvette Mijnheer, Adri Mijnheer, Rianne Jansen, of Harm-Jan Mooiweer. Dagrecreatie Sport en Wellness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63
colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Charlotte de Baat, Jeff rey Belt, Arthur van Disseldorp, Wanda van Eck Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Rutger van de Maat, Claudia Stellis Opmaak: Dock35 Media Coverfoto: Shutterstock Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 70 euro per jaar, 35 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. Marike Rosier Manager Communicatie Duurzaam oplossen In deze Recreactie kom je veel positieve oplossingen tegen voor huidige maatschappelijke problemen. Er speelt veel in onze sector, in het land en eigenlijk in de hele wereld. We kunnen erover klagen en problemen agenderen, maar ik zie dat we als sector ook juist naar oplossingen kijken! Dat geeft mij een positief gevoel. We zijn met onze sector op de goede weg. Lees bijvoorbeeld de coverstory over netcongestie. Als ondernemer kun je best veel doen om te innoveren en verduurzamen. Soms kun je daarmee piekbelastingen voorkomen, zodat je geen zwaardere aansluiting nodig hebt. Dat geldt ook PARTNERS IN BUSINESS: voor het dreigende (drink)watertekort in Nederland. Lees in het artikel hierover, dat juist onze sector daaraan kan bijdragen. Soms zelfs alleen al door stickers te plakken. Dat klinkt heel simpel, maar er lijkt echt nog veel te kunnen op onze bedrijven. Het wordt steeds belangrijker om duurzaam met watergebruik om te gaan. In Vakinfo lees je over duurzaam onkruidbeheer. Ook daar werken we als sector mee aan het verbeteren van de wereld om ons heen. In een iets ander verband lees je over duurzame oplossingen in het artikel over Vitale KENNISPARTNERS: Vakantieparken. Hier geeft HISWA-RECRON aan dat we niet focussen op problemen, maar juist de rest van de sector vitaal willen houden. We kijken in de lobby naar oplossingen en proberen daarmee de tone of voice van deze projecten positief te houden. Het aanstellen van een bestuurlijk aanjager is een van de positieve punten waar we als HISWA-RECRON heel blij mee zijn. We kiezen ervoor om positief te blijven en mee te werken aan duurzame oplossingen in een ingewikkelde tijd. Hopelijk krijg jij ook zo’n positief gevoel bij het lezen van deze Recreactie. Veel leesplezier! 05-2024 | Recreactie 5
Bezoek gelijktijdig ook AGROTECHNIEK HOLLAND Vier dagen lang hét vakevenement voor professionals in de openbare ruimte
inhoud Informatief Mens & bedrijf 8 14 22 24 33 35 37 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Netcongestie belemmert innovatie Duurzaamheid Waterbesparing steeds belangrijker Ondernemen Vitale Vakantieparken moet positiever Kennis delen RECRON-voorwaarden tijdig melden Vakinfo Hulp bij duurzaam terreinbeheer Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 13 30 14 26 In beeld Waterdunen, uniek Molecaten park temidden van water en natuur De bezieling De Strandhoeve gooit het roer om, kiest voor groepsaccommodaties Opinie De visie Bestuursvoorzitter Jorrit Snijder: “BUas wil een plek in de wereldtop” Column RecreAnders 05-2024 | Recreactie 7
onder de aandacht Verrassend boeken bij EuroParcs EuroParcs heeft een nieuw concept gelanceerd: Secret Parcs. Het concept is een soort verrassingsmenu voor de verblijfsrecreatie: de consument doet gewoon een boeking, maar alleen de datum staat vast. De bestemming ligt in België of Nederland, maar de rest blijft een verrassing. Wie zich wil laten verrassen maar toch een voorkeur heeft voor een thema, zoals een vakantiepark dichtbij een stad, in de natuur, een familiepark of aan het water, kan voor 10 euro extra zijn voorkeur aangeven. Secret Parcs biedt 2-, 4- en 6-persoons vakantiewoningen en het tarief voor het verblijf ligt aanzienlijk lager dan wanneer je wel zelf het park bepaalt. Kennissessie verduurzaming Op 12 september organiseert HISWA-RECRON ‘s middags een kennissessie met als thema ‘De zin en onzin van verduurzamen’. De sessie vindt plaats bij RCN het Grote Bos in Doorn. Partners bij de organisatie zijn Alfa Accountants, Stellicher Advocaten en Facet. Het wordt een middag vol inzichten, hands-on workshops en waardevolle netwerkmogelijkheden. Die kunnen helpen om je bedrijf duurzamer en toekomstbestendig te maken. Aan de orde komen onder meer de vele regels, netcongestie en subsidies. Maar ook verduurzamingsconcepten en voordelen van een wendbare bedrijfsvoering krijgen aandacht. Tot slot is er een bedrijfsbezoek aan het Grote Bos en een netwerkborrel. www.hiswarecron.nl/actueel/agenda Dagrecreatie Top 50 Met ruim 5,5 miljoen bezoekers in 2023 staat de Efteling fier bovenaan de Dagrecreatie Top 50, zoals die is opgesteld door Ginder, in samenwerking met Pretwerk.nl. Op de tweede plaats komt het Rijksmuseum, met 2,7 miljoen bezoekers. Andere grote attractieparken, zoals de Beekse Bergen en Toverland, scoorden vorig jaar 1,3 resp. 1,1 miljoen bezoekers. Voor het eerst behaalden de musea weer bezoekersaantallen die hoger zijn dan in 2019, vóór de coronapandemie. De dip is voorbij, constateren de onderzoekers. De attractieparken waren dat punt al eerder voorbij en groeiden circa 5 procent. Alleen de dierentuinen blijven nog wat achter bij 2019. In navolging van het NBTC verwacht Ginder dat de bezoekersaantallen over de hele linie in 2024 verder zullen stijgen. www.ginder.nl >> Kennisbank 8 Recreactie | 05-2024 Foto: Shutterstock Foto: EuroParcs Foto: Efteling
Nieuw logo voor Landal Verkoop vakantiewoningen loopt terug De verkoop van vakantiewoningen is de afgelopen jaren fl ink gedaald, zo blijkt uit cijfers van het Kadaster. De piek tijdens de coronapandemie is dan ook weer voorbij. In 2023 werden bijna 4.000 vakantiewoningen verkocht. Dat is bijna de helft minder dan in 2020, toen het record van 7.900 werd behaald. Kopers betaalden in 2023 gemiddeld € 224.000 voor hun vakantiewoning. Dat is 1,8% minder dan in 2022 (€ 228.000). Van 2021 op 2022 waren de prijzen juist met 21,1% gestegen. Ondertussen stijgt het aantal vakantieparken. In 2022 waren er 5.149 vakantieparken. Begin 2024 waren er 3,4% meer, namelijk 5.322. De meeste parken liggen in de provincies Gelderland (749) en Zeeland (535). Op de parken staan in totaal 127.600 vakantiewoningen. Dat is 3,6% meer dan in 2022. Vorig nummer wisten wij al te melden dat Landal de nieuwe naam wordt van Roompot-Landal. Het bedrijf, dat de ambitie heeft om Europees marktleider van vakanties in de natuur te worden, heeft de positionering nu verder aangescherpt. Om te beginnen is er een nieuw logo. Dat heeft een duidelijke link met pauze nemen: het pauzeteken is erin verwerkt. Dat symboliseert waar het bedrijf voor staat. De visuele identiteit van het nieuwe Landal wordt nog verder ontwikkeld en zal later dit jaar voor het eerst in gebruik worden genomen. Een heel lastige keuze was tussen de twee uiterst populaire mascottes Koos Konijn (Roompot) en Bollo de Beer (Landal). Ze blijven beide bestaan, maar Koos wordt wel duidelijk de voortrekker. Nieuwe medewerkers HISWA-RECRON verwelkomt twee nieuwe medewerkers. Op 1 juni is Candice Ramboarison gestart bij de branchevereniging. Als contentspecialist richt zij zich op social media-platformen en online campagnes. Candice zet haar expertise op het gebied van content marketing in om de online aanwezigheid van HISWARECRON te versterken. Shavonne Korlaar startte op 1 augustus als regiomanager Gelderland en Utrecht. Met haar achtergrond als beleidsadviseur recreatie & toerisme zal Shavonne de watersport- en recreatiesector in deze regio’s verder ontwikkelen en ondersteunen. 05-2024 | Recreactie 9 Foto: Shutterstock Candice Ramboarison Shavonne Korlaar
Creëer een natuurlijke sfeer met Van Vliet Duurzaamhout +31 (0)343 454 400 info@duurzaamhout.nl www.duurzaamhout.nl Laat je inspireren
onder de aandacht Ook op zoek naar medewerkers? Het personeelstekort in de sector watersport en recreatie neemt iets af, maar blijft onverminderd hoog. Maar liefst 37% van de watersportbedrijven en 44% van de recreatiebedrijven zoekt personeel. De arbeidsmarktcampagne van HISWA-RECRON helpt daarbij. Kijk eens op de speciale site. Daar staan onder meer templates die je kunt aanpassen voor het eigen bedrijf. Zo sluit je bedrijf aan bij de landelijke campagne van HISWARECRON. De templates zijn geschikt om uit te printen als poster, maar ook voor social media. Op de site staan ook tips om huidig personeel te binden aan je bedrijf. En veel meer! www.hiswarecron.nl/arbeidsmarkt Duurzaamheidscongres Nieuwe leden Tussen 1 juni en 1 augustus zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! Eldorado Parken Beheer, Heijen, www.eldoradoparken.nl Stichting De Sneker Pan, Sneek, www.desnekerpan.nl Stichting Lemster Skutsje, Lemmer, www.hetlemsterskutsje.nl Stichting Skûtsje Gerben van Manen, Heerenveen, www.gerben-van-manen.nl Klipper Rea-Klif, Enkhuizen, https://klipperreaklif.nl Waterland Jachthaven en Jachtservice, Monnickendam, www.waterlandyacht.nl TopaTeam Retail Services, Hattemerbroek, https://topateam.nl Vimco/Energiebelasting besparen, Amsterdam, www.energiebelastingbesparen.nl Na de succesvolle eerste editie van het Duurzaamheidscongres Kampeerbranche vorig jaar, organiseert HISWA-RECRON samen met ANWB, BOVAG, Kampeer & Caravan Industrie (KCI), Kampeer & Caravan Jaarbeurs (KCJ) en NKC op 2 oktober in de namiddag/ avond opnieuw hét duurzaamheidscongres voor de kampeersector. Allerlei aspecten van de duurzame bedrijfsvoering, de energie- en brandstoftransitie komen aan de orde. Maar hoe pak je dat aan en hoe doen andere ondernemers, kampeerders en de industrie dat eigenlijk? Het congres biedt inspiratie én handvatten voor mensen die duurzaamheid hoog in het vaandel dragen. De toegang is gratis, na verplicht aanmelden. Het congres vindt plaats tijdens de Kampeer & Caravan Jaarbeurs. Bij aanmelding kun je kiezen voor een vrijkaart voor de beurs, die ook plaatsvindt op 2 oktober. www.duurzaamheidscongres.nl 05-2024 | Recreactie 11 Foto: De Sneker Pan Foto: Wanda van Eck
MELD JE SNEL AAN VAKANTIEHUIS VANDETOEKOMST Praktijkra tijjdgaktijkdag Prraktkkdagktjkdti da Praktijkdag Pakktijkkdag ktijkdag ktijkda tjkd tjkd tjkda tijkdag Wij verwachten 150 beslissers uit de verblijfsrecreatie DINSDAG 8 OKTOBER 2024 Bio Vakantieoord, Wekeromseweg 8, 6816 VS Arnhem www.biovakantieoord.nl Vakantieparken - Campings - Chaletparken - Glamping - Resorts - Boutique Hotel - B&B www.pleisureworld.nl Voor de energiezuinige aansturing van alle soorten verwarming Airco’s | Elektrische verwarming | CV-installaties Warmtepompen | IR panelen Neem contact op voor een vrijblijvend adviesgesprek 088-1231333 / verkoop@icy.nl www.icy.nl Draadloos aan te sturen!
onder de aandacht RecreAnders BreeBronne mag herstructureren Rutger van de Maat Ondernemer Vakantiepark BreeBronne in Maasbree kan doorgaan met de grootscheepse renovatie van het recreatiepark. Dit heeft de rechter besloten. Het park werd in 2019 gekocht door ondernemer Roy Hermans. Hij besloot al snel tot een herstructurering. Een groep van 25 chaletbewoners zette de hakken in het zand en weigerde de jaarplaats te verlaten. De groep stapte naar de rechter. In de laatste rechtszaak, waarvoor de rechter speciaal naar Maasbree kwam om zich ter plekke rond te laten leiden, eisten deze chaleteigenaren dat de huuropzegging ongedaan wordt gemaakt. Hermans zou zich niet aan de RECRON-voorwaarden houden. De rechter wees alle claims echter af. De rechter stelt dat Hermans zich netjes aan alle regels uit de RECRON-voorwaarden heeft gehouden. Hij heeft zich zelfs coulant getoond. Volgens de rechter heeft de nieuwe eigenaar al vanaf het moment van overname open kaart gespeeld en nooit garanties gegeven dat chalets konden blijven staan. Actie tegen hogere btw gaat door De lobby van HISWA-RECRON om het btw-tarief voor de verblijfsrecreatie, zoals vakantieparken en groepsaccommodaties, op 9 procent te houden, is in volle gang. De petitie wordt massaal ondertekend, mede doordat ondernemers hun gasten stimuleren. Ook social media-berichten doen hun werk, met als motto: houd vakantie in Nederland betaalbaar. Ondertekenen van de petitie kan nog tot 10 oktober en is écht belangrijk. Er is zoveel mogelijk steun nodig om de Kamercommissie Financiën te overtuigen. Inmiddels worden de acties breed opgepakt door regionale en landelijke media. Ook EenVandaag besteedde begin deze maand aandacht aan de dreigende verhoging. Als ondernemer draag je bij aan de acties door zoveel mogelijk gasten te mobiliseren. HISWA-RECRON maakte een toolkit met poster. Er zijn alvast standaardberichten gemaakt voor Facebook, X en andere media, die je vrij kunt gebruiken. https://lagebtwvakantiepark.petities.nl Alle informatie bij Dorien Eilering, d.eilering@hiswarecron.nl 033 303 97 24 Camping zonder glamping? Stel je voor: een bakker die wel brood mag bakken, maar geen gist mag gebruiken omdat het te veel rijst. Klinkt bizar, toch? Maar voor de eigenaren van een camping voelt dit steeds vaker als de realiteit. Met het voorstel van de regering om de btw van 9% naar 21% te verhogen, lijkt de overheid ons deeg aan alle kanten in te dammen. Terwijl we al kampen met stijgende kosten voor energie, onderhoud en meer, blijven de verwachtingen van onze gasten groeien. Ze willen luxe accommodaties, uitgebreide voorzieningen en animatieteams die Netflix-waardige shows neerzetten. Maar hoe moet dat bekostigd worden? Alles wordt duurder, van de aanleg van een zwembaddek (nota bene een door de overheid opgelegde maatregel) tot het meten van je zwembadwater. Zo dwingt de overheid ons steeds meer in de rol van een bakker die zonder gist toch een heerlijk luchtig brood moet afleveren. We willen onze gasten het beste bieden, maar met alle financiële beperkingen wordt dit wel heel moeilijk. Het voelt bijna ironisch dat de overheid, die zegt het beste voor te hebben met haar burgers, tegelijkertijd de recreatiemogelijkheden van diezelfde burgers inperkt. Gasten verlangen steeds meer naar vrije tijd, maar met de stijgende kosten blijft er minder budget over om aan die wensen te voldoen. Het is alsof ons wordt gevraagd om een grandioos banket te serveren met een budget voor een simpele boterham. De gast wil luxe en comfort, maar de overheid lijkt ons steeds meer in de weg te staan. We zullen moeten blijven innoveren en aanpassen, maar wat extra ademruimte zou welkom zijn. Anders eindigen we als bakkers zonder gist, gedwongen om plat, wit brood te serveren terwijl de vraag naar luchtige croissants groter is dan ooit. Camping zonder glamping wordt dan de realiteit. 05-2024 | Recreactie 13 Foto: BreeBronne
coverstory Ondernemers zoeken oplossingen Netcongestie belemmert innovatie De energietransitie is volop in gang. Steeds meer huishoudens en bedrijven gaan ‘van het gas af’ en kiezen voor elektrisch. Ook recreatiebedrijven hebben verregaande plannen voor het verduurzamen van energievoorziening en energieverbruik. Helaas gooit de netcongestie steeds vaker roet in het eten. Innovatieve plannen kunnen geen doorgang vinden. Hoe lossen we dat op? Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Camping Weltevreden, Wanda van Eck, Shutterstock, Hertzinger In Recreactie hebben we al eerder aandacht besteed aan de grote problemen die de netcongestie veroorzaakt. Ondernemers blijven met hun plannen zitten en stoken noodgedwongen nog 14 Recreactie | 05-2024 steeds op gas. Onderzoek wijst uit dat tot 2030 op steeds meer plaatsen problemen ontstaan door onvoldoende capaciteit van het elektriciteitsnet. Naast vertraging van goede initiatieven is ook teruglevering op zonnige dagen problematisch. Door de grote vraag naar stroom en de gebrekkige infrastructuur komt ook de leveringszekerheid in gevaar. De eerste voorbeelden van stroomuitval zijn al bekend.
Door de pieken in het stroomgebruik zelf weg te nemen, kun je weer even vooruit Energiebesparing Zowel HISWA-RECRON als ondernemers en adviseurs zoeken naar wegen om tóch te kunnen verduurzamen. Zelf elektriciteitsnetten aanleggen buiten het bedrijf is geen optie, dus vaak is het dan toch een kwestie van (veel) minder energie gebruiken. Dat kan op heel veel manieren. Wat zijn de beste opties voor recreatiebedrijven die hun energieverbruik echt willen terugdringen? “Alles begint met inzicht omtrent je energiegebruik”, stelt Marcella van Harn van BespaarGarant. Dat is een stichting die ondernemers helpt bij verduurzamingstrajecten. “Ik merk dat veel ondernemers nauwelijks zicht hebben op hun eigen energieverbruik. Terwijl het juist zo belangrijk is voor je aansluiting. Stel: je wilt uitbreiden, maar de aansluiting kan niet verzwaard worden. Dan ga je kijken waar de pieken in je stroomverbruik zitten. Op welke tijden en bij welke stroomverbruikers? Typische grote stroomverbruikers zijn het sanitairgebouw, het zwembad en de horeca. Het is belangrijk om dan tussenmeters te plaatsen. Per bedrijf zal verschillen waar je die plaatst. Pas als je eenmaal weet waar de stroom wordt verbruikt, kun je zien hoe je het energieverbruik op de typische piekmomenten kunt verlagen. De tussenmeters zijn vrij eenvoudig te koppelen aan een online dashboard. Dat biedt inzicht per kwartier. Dan zie je bijvoorbeeld pas dat je zwembad om 8 uur ‘s morgens begint met het 05-2024 | Recreactie 15 >
Al 50 jaar partner van de recreatie sector De juiste producten én advies bij technische vraagstukken Meer info op wildkamp.nl/recreatie Ruim assortiment voor ondernemers in de recreatie sector Altijd & overal online bestellen Ondersteuning op maat bij projecten Direct iets nodig? Altijd een vestiging in de buurt De Uw inventaris in één keer L’OR BARISTA koffiemachine van Philips Topklasse koffiemachine. Uw gasten kunnen nu genieten van ultieme koffie variatie. Door het testpanel van Kieskeurig.nl beoordeeld met een 8,4! compleet en altijd up-to-date. Ons full-service concept bespaart u veel tijd en hoofdbrekens. Als specialist in complete inventarispakketten verzorgen wij snel en accuraat de volledige inventaris voor uw recreatiewoningen. Van theelepel tot tuininventaris. En via de handige app kunt u deze daarna eenvoudig op peil houden. Want de kracht van ons assortiment is dat wij artikelen langdurig kunnen naleveren. Plaza 28 • 4782 SK Moerdijk • tel. 0182 511 511 • www.marindex.nl
coverstory opwarmen van het water. Maar dat is ook de typische piek voor het stroomgebruik in de accommodaties en het sanitairgebouw. Dan kun je de piek eenvoudig vermijden door je zwembad al om 6 uur te laten opwarmen. Door de piek te verlagen kun je weer uitbreiden, bínnen de bestaande aansluiting. Je hebt dat inzicht in je gebruik ook nodig om investeringen te plannen. Pas als je precies weet hoeveel energie en water je sanitairgebouw verbruikt, kun je bepalen wat de terugverdientijd is van investeringen.” Betalen per kilowattuur Tussenmeters hebben meer voordelen. De Wildhoeve (Emst) wist het stroomverbruik flink terug te dringen door de kampeerplaatsen te bemeteren. Hier zijn de gasten per kilowattuur voor hun stroomgebruik gaan betalen. Aanvankelijk was er angst voor negatieve reacties van de gasten, vertelt Bart Zweers, eigenaar van de Wildhoeve. Die angst bleek ongegrond. “Toen wij begin 2023 begonnen met afrekenen per kilowattuur ontvingen we alleen maar begrip. Gasten snappen het helemaal dat we de energieprijzen willen beheersen en maken er zelfs Typische grote stroomverbruikers zijn het sanitairgebouw, het zwembad en de horeca Wat doet HISWA-RECRON? “De netcongestie leidt nu al tot grote problemen en dat wordt de komende jaren alleen maar erger”, voorspelt Jeffrey Belt, adjunct-directeur van HISWA-RECRON. “Daarom pleiten we op alle niveaus voor het verzwaren van het elektriciteitsnet. In de praktijk verloopt die veel te langzaam, door onvoldoende arbeidskrachten, materiaal en financiering. Ook verloopt de vergunningsverlening veel te traag. Dat kan en moet echt beter.” Ook op het gebied van laagspanningsnetten is er een probleem. Er is te weinig inzicht in de verhouding tussen verbruik en opwek. “Door sturing – het afstemmen van lokale opwek en stroomverbruikers op de beschikbare stroom – kan piekbelasting flink worden teruggebracht”, stelt Belt. “Er spelen bijzonder veel factoren en vrijwel iedereen heeft met de netcongestie te maken. Daarmee is het echt een sectoroverstijgend probleem. We zetten er - mede via de koepel MKB-Nederland - op in om dat probleem samen met andere sectoren, overheden en marktpartijen op te lossen. Op korte termijn zijn onze ondernemers daar niet mee geholpen. Daarom zoeken we nu vooral naar snelle, behapbare en realistische oplossingen. Ook roepen we de politiek op om snel tot besluitvorming te komen, zeker als het gaat over vergunningstrajecten.” www.hiswarecron.nl (zoekterm: netcongestie) een sport van om hun verbruik laag te houden.” Sindsdien is het energieverbruik op de toeristische plaatsen met 20 procent gedaald. Zweers: “In het verleden keken gasten niet zo nauw en namen ze bijvoorbeeld de oude energieslurpende koelkast van thuis mee naar de camping. Dat gebeurt nu niet meer. Het verbruik is gedaald naar gemiddeld 3 kilowattuur per dag.” Zweers leerde dat duidelijke en consequente communicatie cruciaal is om de gasten mee te krijgen. “Communiceer de boodschap op je site, aan de telefoon, in de folder, op de factuur en bij aankomst. Vermeld duidelijk: de prijs is exclusief stroomverbruik. Daar hebben je gasten echt begrip voor.” De Wildhoeve heeft voor de bemetering niet hoeven graven. Elke paal met euro-stekkers is voorzien van een digitale meter, die per app kan worden uitgelezen, aan- en uitgezet. Voor het draadloos uitlezen van de gegevens moest Zweers per kampeerplaats een adapter aanschaffen van circa 100 euro. Naast minder stroomverbruik heeft de Wildhoeve ook minder last van storingen door overbelasting. Duurzaamheidsprijs Camping Weltevreden in Zoutelande werd afgelopen jaar uitgeroepen tot Meest Duurzame Kampeerplek 2023. De prijs werd uitgereikt tijdens het Duurzaamheidscongres, dat mede door HISWA-RECRON werd georganiseerd. De jury was onder de indruk van de verregaande schaal van verduurzaming, én het feit dat het hele bedrijf in één keer was aangepakt. Eigenaar Adriaan Wisse heeft zowel op het gebied van water als energie flinke investeringen gedaan. “We besparen ongeveer een kwart van het watergebruik door het douchewater te zuiveren en daarna toe te passen voor het spoelen van de toiletten en het irrigeren van de grond. Hier op Walcheren is dat belangrijk, 05-2024 | Recreactie 17 >
EXPO EUROPE 2024 ONTDEK DE DE TOEKOMST V FUN EN RAI, Amsterdam VAN ENTERTAINMENT IAAPA Expo Europe is de plek waar duizenden recreatie- en horecaprofessionals samenkomen om de laatste trends te ontdekken. Honderden leveranciers presenteren hun innovaties, waaronder speeltoestellen, zwembadinfrastructuur en springkussens, maar ook nieuwe concepten op het gebied van food & drinks en reserveringssystemen. Dit is uw kans om uw bedrijf een boost te geven. REGISTREER NU CONFERENTIE: 23-27 SEPT. 2024 BEURS: 24-26 SEPT. 2024 IAAPA.org/IAAPAExpoEurope @IAAPAEMEA | #IAAPAExpos
coverstory want zeker in de zomer is er al snel een tekort aan drinkwater.” Camping Weltevreden is volledig overgestapt op elektriciteit. Die wordt voor het grootste deel opgewekt door zonnepanelen. Een batterij van 370 kWh slaat de stroom op, zodat die ‘s avonds en ‘s nachts weer beschikbaar komt. Een forse investering (inclusief installatie circa € 250.000), maar wel een die dagelijks een flink rendement oplevert, stelt Wisse. Camping Weltevreden heeft nog steeds een elektriciteitsaansluiting, maar die hoeft ondanks de elektrificatie van het totale bedrijf niet verzwaard te worden. Het bedrijf heeft dus geen last van de netcongestie. Naast elektriciteit wordt ook warm water opgeslagen. “Wij hebben één groot sanitairgebouw voor het hele bedrijf. Voor de warmwatervoorziening hebben we zonnecollectoren. Die zijn gekoppeld aan warmtepompen. Zo vullen we drie boilers met in totaal 12.000 kuub warm water.” Camping Weltevreden heeft naast 150 kampeerplaatsen tien chalets voor de verhuur. Die zijn voorzien van een zoutaccu voor de opslag van warmte. Daarnaast heeft elk chalet een airco, die ook kan verwarmen. De stroom komt uit de centrale batterij. Een kwestie van doorzetten Hoe komt het dat het bedrijf zo ver kon gaan met verduurzamen? “Het is wel een kwestie van willen en doorzetten”, vindt Adriaan Wisse. “Daarnaast is het een voordeel dat wij een tamelijk compact bedrijf hebben met één sanitairgebouw. Daardoor kon de totale lengte aan leidingen beperkt blijven. Voor ons telde verder mee, dat we tóch moesten investeren in het elektriciteitsnet. De infrastructuur op ons bedrijf was volledig verouderd, dus we moesten toch de grond in.” Seijsener Techniek, toonaangevend installatiebedrijf voor de recreatie- en watersportsector, biedt een oplossing op maat ‘Als je energie wilt besparen, begint dat met inzicht in je energiegebruik’ voor bedrijven die te maken hebben met netcongestie, maar toch willen verduurzamen of uitbreiden. “Wij bieden een combinatie van zonnepanelen, accu’s en voor noodgevallen een aggregaat”, vertelt Johan Steur van Seijsener. De zonnepanelen zorgen voor eigen opwek en die stroom kan worden opgeslagen in de accu, voor gebruik in de avond. “Maar de zon schijnt niet altijd. Vooral in de winter is de opbrengst van zonnepanelen laag, terwijl de energievraag groot is”, benadrukt Steur. “Normaal maak je dan gebruik van stroom van het elektriciteitsnet, maar wat moet je als je aansluiting beperkt is? Voor die situaties bieden wij ook aggregaten aan, voor noodgevallen. Als de vraag naar energie te groot wordt zorgt het aggregaat toch nog voor genoeg vermogen.” Het is geen ideale oplossing, realiseert Steur zich. “Een aggregaat maakt geluid, kost brandstof en veroorzaakt uitstoot. Maar als tijdelijke oplossing is het het toch een prima optie. Voor de pieken val je niet terug op het net, maar op je eigen aggregaat. Je kunt nu alvast verduurzamen en van het gas af. Naar verwachting is rond 2030 een groot deel van de netcongestie opgelost. Tot die tijd kun je terugvallen op het aggregaat.” Tips en standpunten op de duurzaamheidspagina van HISWA-RECRON. www.hiswarecron.nl/actueel/duurzaamheid/ energietransitie Gasloos en energieneutraal Hertzinger, specialist in netwerken, ontwikkelde een gasloos en energieneutraal chalet. Dat is in veel gevallen óók te plaatsen als de aansluiting van het recreatiebedrijf niet verzwaard kan worden. Thijs Hertzinger legt uit hoe het werkt: “We zijn uitgegaan van een optimaal geïsoleerd chalet van Arcabo. Dat heeft al heel weinig energie nodig. Verwarming gebeurt met airco-units en het warm water komt van een warmtepomp. Het chalet is voorzien van acht zonnepanelen voor de eigen opwek. In een accu kunnen we stroom opslaan en die is ofwel voor de avonduren te gebruiken, ofwel voor peak-shaving.” De oplossing van Hertzinger werkt optimaal als deze is geïntegreerd met een nieuw, extra geïsoleerd chalet. “Maar in de meeste gevallen bouwen we bestaande chalets om”, vertelt Hertzinger. Voor zo’n 10 tot 12 duizend euro heb je het hele systeem, inclusief een accu. Dat levert een terugverdientijd op van circa 6 jaar. Zo kun je ook bij een beperkte stroomaansluiting verduurzamen.” 05-2024 | Recreactie 19
in beeld Tussen land en water Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Molecaten Begin vorig jaar opende Molecaten Park Waterdunen de poorten. Het gloednieuwe vakantiepark ligt bij Breskens, midden in de natuur. Duinen, helmgras, zand, water en heel veel vogels bepalen het beeld. 20 Recreactie | 05-2024
Een vakantiepark met camping en vakantiehuisjes dat landschappelijk gezien opgaat in de natuur. Dat is Molecaten Park Waterdunen. Op de plek bij Breskens waar in 2012 Camping Napoleonhoeve de poorten sloot, is enorm veel gebeurd. Dijkverzwaring, natuurontwikkeling en recreatieve economische ontwikkeling gingen hier hand in hand. Een oppervlakte van 350 hectare werd uitgegraven en met een getijdensysteem aantrekkelijk gemaakt als vogelbroedplaats. “Er zijn al meer dan 200 vogelsoorten gespot”, zegt Luke Slager met iets van verbazing in zijn stem. Het directielid van Molecaten is al jaren druk met de ontwikkeling van een vakantiepark dat tussen de dijk en het natuurgebied ligt. Een unieke natuurlijke locatie, waar Molecaten de afgelopen jaren 228 kampeer- en camperplaatsen aanlegde. Er kwamen 38 glampingtenten voor de verhuur en inmiddels staan er 111 vakantiehuisjes, voor 4 tot 8 personen. De komende tijd gaat dat aantal nog doorgroeien tot 348 vakantiehuisjes. Ze zijn uitsluitend voor de toeristische verhuur bestemd, zodat Zeeuws-Vlaanderen maximaal economisch rendement uit de ontwikkeling behaalt. Lage milieu-impact Bouwen in de natuur is aan strenge regels gebonden en de ontwikkeling is dan ook uniek. Molecaten koos voor prefab vakantiehuizen, die in Nederland worden gebouwd. “We willen de milieu-impact zo laag mogelijk houden”, stelt Slager. “De huizen zijn modulair opgebouwd en heel eenvoudig te schakelen. De gevelbekleding varieert voor de diverse huizen en is enkel esthetisch. Als de materialen uit de fabriek worden aangevoerd, staat zo’n huisje in 3 tot 4 dagen. De natuur wordt dus minimaal verstoord door de bouw. Als de mode verandert, kunnen we eenvoudig de gevelbekleding vervangen. Zo kan het huisje langer gebruikt worden. En uiteindelijk zijn de verschillende onderdelen weer te recyclen.” 05-2024 | Recreactie 21
duurzaamheid Op termijn dreigt watertekort Nú water besparen Als gevolg van de klimaatverandering dreigt in Nederland een (drink)watertekort. Want de vraag naar schoon drinkwater neemt toe, terwijl het aanbod schaarser wordt. Maatregelen zijn nodig. Gelukkig zijn er genoeg mogelijkheden, van centraal aangestuurde systemen tot grijswatercicuit en regenwateropslag. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Camping Bakkum, Shutterstock, Wanda van Eck Niet alleen het dreigende tekort confronteert ons straks met een waterprobleem. Ook het reinigen van water wordt steeds complexer. Daarom gaan we er straks veel meer voor betalen. Dat voorspelt Arjan Hilbers, projectadviseur bij Schell Water Technologies. “Nederland heeft het slechtste oppervlaktewater van Europa, maar we maken daar het beste drinkwater van. Je hoeft geen geleerde te zijn om vast te stellen dat met het steeds verder vervuilde water de reinigingskosten zullen stijgen.” Volgens het RIVM, de Inspectie Leefomgeving en Transport en het Planbureau voor de Leefomgeving is sprake van een urgent probleem. Zonder maatregelen kunnen al in 2030 de eerste tekorten optreden. Actie is daarom nodig. “Het waterverbruik moet omlaag”, zegt Hilbers. Wat betekent dit voor recreatiebedrijven? “Een efficiënte manier is om over te stappen op centraal gestuurde elektronische kranen en douches”, zegt de projectadviseur. “Een kraan kan dan nooit aanstaan wanneer dat niet nodig is. Ook gaat hij vanzelf weer dicht. De tijden kun je instellen. Zo kun je de douchetijd instellen op één minuut. Zodat de gast, als hij vier keer de knop heeft ingedrukt, denkt: nu moet ik maar eens stoppen.” Bijkomend voordeel van zo’n systeem is de besparing op onderhoud: ook het spoelen gebeurt automatisch. Camping Bakkum in Castricum werkt met het systeem. “We zijn nu met één van onze tien sanitairgebouwen volledig overgestapt”, vertelt teamleider Frank van der Tuin. “Het systeem is waterbesparend en voldoet aan de richtlijnen van het drinkwaterbesluit, maar ook aan die van de Green Key. We kozen voor dit totaalconcept omdat we toe waren aan een verbeterslag op technisch gebied. Maar ook qua uitstraling en bedieningsgemak is het een enorme stap vooruit. Omdat alle kranen worden aangestuurd via een computer hebben we zicht op het verbruik. Met behulp van de verzamelde data kunnen we het beheer goed uitvoeren.” Schoonmaak en beheer ‘Door de verluxing van de parken zien we vaak een te groot aantal kranen’ Ook Ron Beets, mede-eigenaar van camping De Zandkuil in Heerde, stapte over op het elektronische systeem. “We hebben drie sanitairgebouwen vervangen door één centraal gebouw. Daarmee behalen we al winst. Daar komt de waterbesparing dan nog bovenop. Daarnaast maak je een efficiencyslag op het gebied van schoonmaak en beheer. Ook voert het systeem automatisch twee keer per week een stagnatiespoeling uit, om zo de kwaliteit te waarborgen.” Arjan Schell wijst erop dat ondernemers ook kunnen overwegen om het aantal tappunten terug te brengen. “Door de verluxing van de parken zien we eigenlijk een te groot aantal tappunten. 22 Recreactie | 05-2024
Frank van der Tuin (Camping Bakkum) demonstreert de computergestuurde kranen Elk tappunt heeft onderhoud nodig. En elk tappunt betekent ook meer leidingwerk en meer waterinhoud. Teruggaan naar minder tappunten betekent minder watergebruik en lagere onderhoudskosten.” Maar er zijn meer manieren om het (drink)waterverbruik op je bedrijf terug te brengen. Michel Centen, accountmanager zakelijke markt bij drinkwaterbedrijf Vitens: “Grote industriële bedrijven laten waterscans uitvoeren en kijken daarbij naar het verbruik van de diverse processen”, vertelt hij. “Ook recreatiebedrijven kunnen kritisch naar de waterverbruikers kijken. Sanitair en zwembaden zijn bijvoorbeeld grote verbruikers in de recreatiesector.” Spoelwater Centen: “Als het gaat om je zwembad, kun je flinke slagen maken met het spoelwater. Dat water, dat vrijkomt bij het spoelen van de filters, kun je filteren en hergebruiken als spoelwater voor de wc’s. Dat scheelt ook nog eens kosten die je betaalt voor het lozen.” Met de nieuwste zwembadfilters kunnen waterbesparingen tot 90 procent worden behaald en 50 procent aan energiebesparing. Volgens Centen zijn er verschillende - eenvoudig uit te voeren - waterbesparende maatregelen. “Er is voldoende laaghangend fruit. Oplossingen waarmee je direct aan de slag kunt. Zo zijn er bijvoorbeeld urinoirs met een geïntegreerde wasbak. Daarmee bespaar je niet alleen drinkwater, maar ook ruimte in een krappe toiletruimte. En kijk ook naar een bedrijf als Mijn Waterfabriek of GEP, die circulaire watersystemen verkopen waarmee je watergebruik kunt verminderen door regenwater te gebruiken.” Zelfs het plakken van een simpele sticker kan al helpen, aldus de accountmanager van Vitens. “Een bungalowpark heeft op de wc’s van 57 van de 200 woningen een sticker geplakt met de vraag om door te spoelen met de spaarknop. Dat leverde een waterbesparing van 3 procent op. Het hoeft dus niet ingewikkeld te zijn.” Nationaal Plan Drinkwaterbesparing Op 24 juni heeft toenmalig demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat het Nationaal Plan van Aanpak Drinkwaterbesparing naar de Tweede Kamer gestuurd. Daarbij wordt breder gekeken naar het toekomstbestendig maken van de drinkwatersector. De vraag moet omlaag, het aanbod omhoog. Ook de kwaliteit van water moet beter worden beschermd. Het hoofddoel van het plan van aanpak is te komen tot een flinke drinkwaterbesparing. Ambitie is dat in 2035 consumenten nog maximaal 100 liter drinkwater per persoon per dag gebruiken. Nu is dat 128 liter. Aan grootverbruikers wordt gevraagd het drinkwatergebruik met 20 procent te verminderen. 05-2024 | Recreactie 23
ondernemen Vervolgaanpak Vitale Vakantieparken ‘De focus ligt teveel op problemen’ Het programma Vitale Vakantieparken is succesvol. Regionaal én landelijk. Wel blijft de focus teveel liggen op verloederde parken, ondermijning en problemen. Steeds vaker worden vervallen vakantieparken door de politiek gezien als optie om het woningtekort aan te pakken. HISWA-RECRON pleit voor een positieve insteek, waarbij het gezond maken van de sector voorop staat. En als er parken moeten sluiten, waarom wordt het dan geen toegankelijke natuur, waar mensen kunnen recreëren? Tekst: Maarten Bokslag Foto: Shutterstock De recreatiesector is volop in beweging. De marktbehoefte verandert continu en uitdagingen op het gebied van duurzaamheid dwingen ondernemers tot innoveren en digitaliseren. Voor veel ondernemers is dat haalbare kaart: wie een gezond en goed renderend bedrijf heeft kan blijven innoveren. Maar er zijn ook bedrijven die niet meekunnen. Door de netcongestie (lees ook de coverstory van deze Recreactie), gebrek aan cashflow, gebrek aan fysieke ruimte of simpelweg doordat een oudere ondernemer geen opvolging heeft. Verouderde bedrijven zijn niet interessant meer voor toeristen en dan dienen andere doelgroepen zich aan: arbeidsmigranten, vluchtelingen of mensen die permanent verblijf zoeken, maar dat via de normale woningmarkt niet kunnen vinden. Discussie ontspoort “Juist die verouderde bedrijven kleuren het beeld van de politiek”, stelt Jeffrey Belt, adjunct-directeur van HISWA-RECRON. “Handhavers, media en politici leggen de nadruk op wat er verkeerd gaat. Die discussie ontspoort soms. Kijk naar de SP die vorig jaar pleitte voor huurbescherming voor mensen die een jaarplaats op een camping huren. Daarmee zet je de bedrijven volledig op slot. Van ondernemen kan geen sprake meer zijn en dan wordt het probleem enkel groter.” Met dat standpunt in gedachten is het logisch dat HISWARECRON kritisch reageerde op de brief die toenmalig minister Hugo de Jonge (BZK) op 8 mei verstuurde. Daarin reflecteert De Jonge op de actie-agenda’s Vitale Vakantieparken, die in 2018 en 2021 verschenen. Hij pleit voor een vervolgaanpak. “Ik lees veel goeds in die Kamerbrief, maar er zijn ook zaken die ons in het verkeerde keelgat schieten. De Jonge ziet vervallen vakantieparken nadrukkelijk als optie om het woningtekort aan te pakken”, legt Belt uit. “We zijn er echt niet tégen als een 24 Recreactie | 05-2024 ‘Als je de sector wilt vitaliseren, kun je niet om de gezonde bedrijven heen’ recreatiebestemming, bij gebrek aan perspectief, uiteindelijk wordt omgezet in een woonbestemming. Op sommige parken kan dat en dat gebeurt nu ook al. Maar veel parken liggen midden in de natuur. Dan is het veel verstandiger om zo’n park een andere bestemming te geven dan wonen. Soms ligt er een park naast dat wél vitaal is, maar enorme behoefte heeft aan uitbreiding. Daarmee kunnen ze de natuur meer integreren in het bedrijf. Dan ligt het voor de hand dat een deel van het opgeheven bedrijf daartoe dient. Of gebruik de ruimte voor toegankelijke natuur, waar mensen kunnen recreëren. Wonen is belangrijk. Maar er dreigt een enorm tekort aan ruimte om te recreëren, zoals de ANWB vorig jaar in een onderzoek constateerde. Wil je echt beleid maken, dan moet je dat ook meenemen. De mensen willen er toch tussenuit.” Extra regels helpen niet Daarnaast is er in de Kamerbrief sprake van extra regels om ondermijning tegen te gaan. De minister noemt onder meer een opkoopfonds, uitpondregulering, een splitsingsverbod en een snellere toepassing van het voorkeursrecht gemeenten. “Maar met meer regels ga je het probleem niet oplossen.” Het probleem kan zelfs erger worden, vreest Belt. “De politiek vergeet dat het overgrote deel van de sector een fantastisch toeristisch product biedt. Er gaat veel te veel aandacht naar de negatieve voorbeelden, die de naam ‘vakantiepark’ in feite niet meer mogen dragen.” Extra regelgeving en extra wettelijke mogelijkheden voor gemeenten lossen niets op, als die ook gelden voor de gezonde bedrijven. “Je hebt zelfs kans dat de bedrijven die het lastig hebben, door die extra administratieve plichten uiteindelijk het loodje leggen. Dat klinkt dramatisch, maar bedenk
dat van elke euro die in een recreatiebedrijf verdiend wordt, de helft naar de belastingen gaat. Dat wordt enkel meer als je meer regels oplegt.” De reflex om zaken te regelen met meer regels werkt niet. Twee jaar geleden verscheen het Onderzoek Opkopen Vakantieparken, door Celth, NRIT en Erasmus universiteit. Daarin worden alle regelingen benoemd die er nu al zijn. Dan valt opeens op dat veel wat De Jonge wil, onder de bestaande regelingen ook al mogelijk is. Maar, zo concludeert het onderzoek, er zijn te weinig lokale ambtenaren voor een actief beleid. Belt: “Dat probleem is met méér regels niet op te lossen. Sterker: gemeenten moeten flink bezuinigen en krijgen steeds meer taken van het Rijk toebedeeld. Dus de personele problemen worden alleen maar groter.” Verduurzaming Belt ziet ook positieve dingen in de Kamerbrief van De Jonge. “Hij schrijft dat het bij de notaris registreren van de eigendom van chalets als onroerende zaken niet proportioneel is. Het schiet zijn doel voorbij en dat is precies wat wij al jaren zeggen. Ook positief is dat er een onderzoek komt naar de mogelijkheden voor verduurzaming van gezonde parken. Zodat die ook op termijn levensvatbaar blijven.” Heel positief is ook dat er een bestuurlijk aanjager is aangesteld. “Nathan Stukker gaat als bestuurlijk aanjager gemeenten en provincies ondersteunen bij het vitaal maken van de sector. Ik heb hem al een paar keer gesproken en ik vind het positief dat hij het project objectief beoordeelt op effectiviteit. Ook kan hij, op basis van zijn bevindingen in de praktijk het Rijk adviseren over de implementatie van de vervolgaanpak. Dat biedt echt perspectief op een beter en meer realistisch beleid.” Maatwerk Het programma Vitale Vakanteparken wordt per provincie anders ingestoken. Soms leggen provincies de focus op de verouderde parken, waar in feite geen recreatie meer plaatsvindt. Drenthe koos er daarnaast voor om ook een subsidieregeling in te stellen voor gezonde parken. “Als je de sector wilt vitaliseren, kun je niet om de gezonde bedrijven heen”, stelt Petra Ellens, regiomanager bij HISWARECRON. “Extra regels raken de hele sector. En ook als een vakantiepark wordt omgezet naar wonen, terwijl het grenst aan een gezond recreatief bedrijf, heeft dat allerlei neveneffecten. Daarom is maatwerk zo belangrijk en kan het nooit ‘even snel’. Het zijn bestuurlijk vaak gevoelige trajecten.” 05-2024 | Recreactie 25
de bezieling De familie Sweere gaat voor groepen De Strandhoeve gooit het roer om De Strandhoeve was al een succesvol bedrijf, met een goed concept en een prima omzet. Toch besloten de eigenaren van het familiebedrijf in Baarlo (Overijssel) eind vorig jaar om het bedrijf flink anders aan te pakken. De bed & breakfast werd omgebouwd tot groepsaccommodatie. Datzelfde gebeurt op dit moment met twee feestzalen. Zo wil de familie Sweere meer rust brengen in de bedrijfsvoering – en in hun eigen levens. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: De Strandhoeve De familie Sweere, v.l.n.r. Niels, Ester, Michiel, Annet en Jan nog een flink pand van de buren aangekocht en daar opende in 2013 de groepsaccommodatie zijn deuren. Van meet af aan was het voornemen om ook horeca buiten het eigen bedrijf te ontwikkelen. Dat lukte al snel in het Waterloopbos. Later kwam er nog een restaurant in Emmeloord bij. De combinatie levert belangrijke schaalvoordelen op voor de keuken. Alles wordt in eigen huis bereid en zo kunnen bijvoorbeeld de spareribs centraal worden gemarineerd. De groepsaccommodatie is hotelwaardig en telt op het moment 56 bedden. Alle kamers hebben eigen sanitair. Voor kleinere groepen is het mogelijk om te splitsen in twee kleinere accommodaties. “Een groot deel van de groepen heeft een bepaalde zorgbehoefte”, vertelt Michiel Sweere. “Wij gaan uit van design for all. Ofwel: iedereen moet ons kunnen bezoeken. Daarom zijn er ook tien hoog-laag bedden in de groepsaccommodaties aanwezig, en een lift naar de eerste verdieping.” De Strandhoeve ligt op de grens van twee gemeenten: Noordoostpolder en Steenwijkerland. Ooit had men hier uitzicht over de Zuiderzee, vandaar de naam van het bedrijf. De familie Sweere had vroeger een boerderij vier kilometer verderop. Die werd in 2005 verkocht omdat geen van de kinderen de ouders Jan en Annet wilde opvolgen. Kort erna werd de huidige locatie gekocht, die veel meer ruimte bood voor de nieuwe plannen van de familie. Jan en Annet werden door zoon Michiel, dochter Ester en haar partner Niels van As meegenomen naar een volledig nieuwe bedrijfstak: de recreatie. Ze brachten elk hun eigen expertise in. Michiel deed vrijetijdsmanagement in Rotterdam. Ester heeft de Pabo gedaan en Niels heeft een achtergrond in de techniek en buitensport. Twee jaar later sloot ook broer Jasper Sweere zich bij de onderneming aan. Dat leverde een heel divers bedrijf op. Jan en Annet trokken in de bedrijfswoning en begonnen daar een B&B. Daarnaast kwam er een partycentrum met twee feest/evenementenzalen én werden buitensportactiviteiten georganiseerd. In 2008 werd 26 Recreactie | 05-2024 Buitensport Ook het buitensportprogramma heeft zich voorspoedig ontwikkeld. Veel activiteiten vinden op locatie plaats, zoals in het eerder genoemde Waterloopbos of bij collega-bedrijven. “We werken voor allerlei groepen, zakelijk, scholen, vriendengroepen, families. Boogschieten en dat soort activiteiten, maar ook spelprogramma’s die wat lijken op Wie is de mol en andere populaire formats.” Het partycentrum werd zeer succesvol, met zo’n 35.000 gasten per jaar. Vergaderingen met een leuke activiteit, familiedagen, evenementen met 2.000 mensen: in het hoogseizoen liep het storm. Het hoogseizoen is in deze sector echter kort. Het gaat vooral om de maanden mei en juni, en september/begin oktober. De rest van het jaar is er veel minder vraag. Bij een dergelijk bedrijf kunnen de diverse onderdelen elkaar versterken. Buitensport, partycentrum en overnachten in de groepsaccommodatie vormen een heel aantrekkelijk arrangement. “Zo groeiden we, inclusief de twee restaurants, door naar meer dan 140 medewerkers”, vertelt Sweere. In totaal ging het
Zowel partycentrum als B&B werden omgebouwd tot groepsaccommodaties om zo’n 40 fte. Om de zaken behapbaar te houden probeerde de familie om de diverse bedrijfsonderdelen zoveel mogelijk als zelfstandige units te laten werken. “Voor bijvoorbeeld de restaurants is dat goed gelukt. Maar bij het partycentrum was dat lastiger. Dat betekent dat wijzelf altijd aan de bak moesten als er iemand ziek was en er geen invaller was. Een ander probleem is dat de drukte heel onvoorspelbaar is. Het ene weekend hadden we 2.000 mensen, een week later maar 50. Dat trok een enorme wissel op ons personeelsbeleid en op onszelf.” Coronacrisis Het succes van het bedrijf begon de ondernemers parten te spelen. Zoals bij zoveel bedrijven leidde de coronacrisis tot een doorbraak. “Even lag alles stil”, zegt Sweere. “Dat was verschrikkelijk, maar gaf ook wel nieuw inzicht. De groepsaccommodatie werd zwaar getroffen en moest de deuren lang gesloten houden. Maar toen die weer open mocht, was de groepsaccommodatie succesvol als nooit tevoren. Het liep echt storm en die drukte houdt nog steeds aan.” Ondertussen besloot Jasper Sweere om buiten het bedrijf te gaan werken. Hij is nog wel mede-eigenaar. Daarnaast begonnen door de inflatie de kosten en lonen flink te stijgen. De familie kwam bijeen en besloot vorig jaar tot een ingrijpende stap: zowel het partycentrum als de B&B werden gesloten en omgebouwd tot groepsaccommodaties. Michiel Sweere: “Natuurlijk, een zeer ingrijpende stap. Maar hiermee brengen we wel rust in onze exploitatie. Want de groepsaccommodaties lopen uitstekend, terwijl we er relatief weinig omkijken naar hebben. > 05-2024 | Recreactie 27
Aan- en verkoop Denkt u aan de verkoop van uw recreatiebedrijf? Of wilt u een bedrijf aankopen? Den Otter Van Vliet, uw makelaar en persoonlijk adviseur DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING www.denottervanvliet.nl
de bezieling De ondernemers houden alles in eigen hand; ook verbouwen doen ze zelf Verbouwen Dat was voor het partycentrum totaal anders. De B&B werd nog helemaal gerund door mijn ouders. Die vonden het na 15 jaar ook wel mooi geweest.” In het partycentrum komt ruimte voor twee groepsaccommodaties; de eerste zou maart komend jaar geopend moeten worden. De ombouw van de B&B was niet heel complex: die wordt nu al als groepsaccommodatie verhuurd. In totaal biedt de Strandhoeve straks vijf groepsaccommodaties, met in totaal 170 bedden. De twee horecabedrijven draaien met een zelfstandig team en blijven gewoon voortgaan op de huidige manier. De aanpak van de buitensport werd wel gewijzigd. Er worden enkel nog activiteiten aangeboden op locatie, en voor grotere groepen vanaf 30 mensen. Dat werkt stukken efficiënter. Om het partycentrum met feestzalen om te vormen tot luxe groepsaccommodaties moet er heel wat verbouwd worden. De familie Sweere doet dat volledig in eigen beheer: er komt geen aannemer aan te pas. “Het is voor ons ook een manier om onze tijd, en die van onze medewerkers, efficiënt te besteden. We willen zoveel mogelijk van onze mensen een vast dienstverband bieden en dat betekent dat we ze ook werk moeten bieden als het hier laagseizoen is.” Het verlangen om alles in eigen hand te houden beperkt zich niet tot de verbouwing. Michiel, die een IT-achtergrond heeft, heeft ook zelf het boekings- en reserveringssysteem van het bedrijf gebouwd. “Dan kunnen we het precies maken zoals we zelf willen. En ik zit niet met de abonnementskosten. Bovendien vind ik het wel leuk om te doen. Zo houden we het werk afwisselend.” Belangenbehartiging Michiel Sweere is ook actief voor de bedrijfsgroep Groepsaccommodaties van HISWA-RECRON. “Als bedrijf alleen hebben we geen stem. Terwijl er genoeg belangen zijn om te verdedigen. Kijk bijvoorbeeld naar de boekingssites. Die krijgen een steeds dikkere vinger in de pap en romen zo de winst af van de kleine, zelfstandige bedrijven. Booking.com is daar natuurlijk het schrikbeeld. Het is goed dat Recron.nl probeert daar wat tegenwicht aan te bieden.” Een ander belangrijk punt is de dreigende btw-verhoging, die is opgenomen in het hoofdlijnenakkoord van het kabinet Schoof. De Strandhoeve breidt momenteel uit met groepsaccommodaties, terwijl de btw daarop wellicht 12% omhoog gaat. “Voor onze gasten is dat echt een probleem. De prijs gaat fors omhoog zonder dat ze er wat extra’s voor krijgen. Het levert ook een concurrentienadeel op: meer dan 10% van onze gasten bestaat uit Duitse zorggroepen, en daar gaat de btw niet omhoog. Het is goed als HISWA-RECRON zich stevig tegen de verhoging verzet. Voor ons geldt ook nog dat de gemeente Steenwijkerland van plan is om de toeristenbelasting meer dan te verdubbelen, van €1,10 naar €2,10. Voor een groepsovernachting telt dat heel zwaar aan, en we kunnen het niet goed uitleggen aan onze gasten. Daar komt het gegeven bij, dat de helft van ons bedrijf in Overijssel ligt en de helft in de Noordoostpolder. Als we die verhoging niet tegen kunnen houden is de toeristenbelasting op de accommodaties in Overijssel straks dubbel zo hoog als in de andere.” 05-2024 | Recreactie 29
de visie Jorrit Snijder van BUas: ‘We willen een plek in de wereldtop’ Jorrit Snijder is voor een periode van vier jaar herbenoemd als voorzitter van de raad van bestuur van Breda University of applied sciences (BUas). Wat is zijn visie op de sector en het onderwijs? En hoe ziet hij de rol van BUas? “Toegepaste wetenschappen hebben de toekomst.” Tekst: Jaap van Sandijk Foto: BUas Op een zonnige dag op de groene BUas-campus heerst een feestelijke drukte. De barbecue is aangestoken en overal staan kleurrijke bloemboeketten klaar voor de afstudeerders van het afgelopen studiejaar. De herbenoemde voorzitter ontvangt in zijn werkkamer en blikt met vertrouwen vooruit op de komende jaren. “Er is weliswaar een grote academisering gaande, maar applied sciences – toegepaste wetenschappen – hebben écht de toekomst. Dat zien wij terug in het aantal aanmeldingen.” Kennis moet toepasbaar zijn, benadrukt Snijder. “Onze studenten zijn na hun opleiding in staat om veranderingen te bewerkstelligen. We zitten in de juiste tak van sport en willen daarin een plek in de wereldtop behalen. Onze Gamesopleiding staat internationaal hoog aangeschreven en onze hotelopleiding is al een aantal jaren de beste van Nederland. Daar ben ik trots op.” BUas telt ruim 7.000 studenten, waarvan een kwart uit het buitenland afkomstig is. Toerisme en recreatie is de bakermat van de voormalige NHTV (opleiding voor toerisme en verkeer), maar inmiddels telt de universiteit negen domeinen. Naast bachelor- en masteropleidingen op het gebied van Tourism, Leisure & Events en Facility, kunnen studenten ook kiezen voor onder meer Gaming, Data Science & AI en Creative Business. “Het mooie is dat die studierichtingen niet op zichzelf staan”, vertelt Snijder. “Ze lopen door elkaar heen. Een afgestudeerde student heeft een rugzak met niet alleen eigen domeinkennis, maar ook met kennis van belangrijke domeinen als duurzaamheid en AI.” Hoe verbinden jullie onderwijs en praktijk met elkaar? “Studenten van BUas doen onderzoek naar tal van onderwerpen die interessant zijn voor recreatieondernemers. Zo doet een tiental kampeerbedrijven mee met het project Crossretour.eu. Samen met BUas-onderzoekers kijken ze welke innovaties uit andere sectoren in het mkb kunnen worden 30 Recreactie | 05-2024 ‘Met alleen Nederlandse studenten gaan we het simpelweg niet redden’ doorontwikkeld. HISWA-RECRON werkt ook als partner mee aan een onderzoek naar energietransitie bij recreatiebedrijven op Goeree-Overflakkee. Verder zijn stageplekken belangrijk. Ik raad recreatiebedrijven aan om zich te presenteren op onze stagebeurzen. Laat zien wat je doet en dat je een portfolio hebt. We onderhouden ook warme contacten met onze alumni. Oud-studenten geven regelmatig gastlessen over actuele vragen uit het werkveld. We wisselen veel kennis uit met HISWA-RECRON, op een zo toegankelijk mogelijke manier. Onder meer voor de kennisbank van de branchevereniging. HISWA-RECRON is overigens ook een trouwe partner bij de ontwikkeling van de nieuwe master Sustainable Outdoor Hospitality Management. Studenten kunnen hun traineeship doen bij HISWARECRON-leden, waar ze nieuwe duurzame bedrijfsconcepten ontwikkelen en testen. Verder noem ik graag onze Industry Board, die in maart van dit jaar is opgericht. Hierin zitten leiders uit het bedrijfsleven en de overheid, onder wie Geert Dijks van HISWA-RECRON. Deze raad adviseert ons over actuele ontwikkelingen en hoe we als BUas optimaal kunnen aansluiten op de behoeften van de arbeidsmarkt.” Het aantal studenten op de recreatie-opleidingen daalt dramatisch. Margreet Toonen, directeur van De Rooi Pannen, zei in Recreactie dat het niet vijf voor, maar vijf óver 12 is. Deelt u die zorg? “Die deel ik. Het aantal studenten voor onze studie Tourism is de laatste jaren fors gedaald. Gelukkig zien we voor het nieuwe
Jorrit Snijder Jorrit Snijder studeerde Bestuurskunde aan de Universiteit van Leiden en promoveerde aan de Universiteit van Twente. Hij was onder meer directeur-bestuurder van University College Roosevelt in Middelburg en is sinds oktober 2020 voorzitter van de raad van bestuur van BUas (voorheen NHTV). studiejaar dat we de weg naar boven weer hebben gevonden. Op een totaal van ruim 7.000 studenten telt Tourism er 1.300. Dat is 19 procent.” De politiek wil het aantal buitenlandse studenten terugbrengen. Universiteiten en hogescholen krijgen de mogelijkheid om een toelatingsstop in te voeren. Wat vindt u daarvan? “We krimpen, puur door demografische oorzaken. Met alleen Nederlandse studenten gaan we het simpelweg niet redden. De Nederlandse en Europese arbeidsmarkt vraagt ook om internationale studenten. Dat zal de komende jaren alleen maar toenemen. Een belangrijk deel van onze nietNederlandse studenten blijft in ons land werken. De toerismeen hotelsector zijn bij uitstek internationaal van karakter.” BUas en innovatie gaan hand in hand. Wat vindt u van het innovatievermogen van de Nederlandse recreatiesector? “Er zijn veel innovatieve bedrijven. Denk aan de Beerze Bulten, Puur Exloo, Eiland van Maurik, Ter Spegelt, De Leistert en De Weelderik. Aan de andere kant is de opkomst van grote ketens vaak een verschraling van het aanbod. In de toekomst maken ondernemers het verschil door een duidelijke positionering. Daarin spelen wij graag een rol. Onze studenten worden opgeleid om innovaties te bedenken én uit te voeren. Recreatiebedrijven die innoveren weten ons te vinden, dankzij onze korte lijnen met HISWA-RECRON.” Bent u zelf een liefhebber van het toeristisch-recreatief aanbod in Nederland? “Jazeker. Ik ben dit jaar meerdere keren op de Veluwe geweest. Prachtig. Mensen vliegen de halve wereld over om de kersenbloesem in bloei te zien, terwijl je met Pinksteren op de Veluwe de rododendron kunt zien bloeien. Waanzinnig mooi! Ik raad iedereen om het boek Je keek te ver van Marjoleine de Vos te lezen. Zo leer je hoe je ook dichtbij huis kunt genieten van de natuur.” 05-2024 | Recreactie 31
Terrasmeubilair voor uw recreatie bedrijf www.madino.nl 0488 440138 info@madino.nl De risicoadviseur voor ondernemers in leisure en recreatie
kennis delen RECRON-voorwaarden tijdig melden Zowel de rechter als de Geschillencommissie besluit met enige regelmaat dat de RECRON-voorwaarden niet van toepassing zijn op de overeenkomst met een recreant. Het gevolg is dat de ondernemer er in beginsel geen beroep op kan doen – en dat de recreant dus in het gelijk wordt gesteld. Daarom is het belangrijk dat de RECRON-voorwaarden op de juiste manier van toepassing worden verklaard. Tekst: Claudia Stellis (Stellicher advocaten) Foto: Shutterstock Om de RECRON-voorwaarden correct van toepassing te verklaren, zijn drie stappen nodig. 1. Van toepassing verklaren. Dit betreft de mededeling dat de RECRON-voorwaarden van toepassing zijn. Dat kan bijvoorbeeld door standaard in documenten, correspondentie of offertes een zin op te nemen waarin staat dat de RECRONvoorwaarden van toepassing zijn. 2. Informatieplicht: ter hand stellen. Belangrijk is vervolgens dat de recreant over de voorwaarden wordt geïnformeerd vóór of bij het sluiten van de overeenkomst. De recreant moet dus tijdig kennis kunnen nemen van de RECRON-voorwaarden. Of de recreant ze ook echt leest, is niet relevant. De RECRONvoorwaarden kunnen ter hand worden gesteld door een papieren kopie te overhandigen (met handtekening voor ontvangst) of door een pdf-bestand te delen. De recreant moet de voorwaarden kunnen opslaan, om er later nog naar te kijken. 3. Aanvaarding. Tot slot geldt dat de recreant de RECRONvoorwaarden moet aanvaarden. Dat kan stilzwijgend of nadrukkelijk. Veelgemaakte fouten Vaak wordt op facturen gezet dat de RECRON-voorwaarden van toepassing zijn. Als dan pas voor het eerst de RECRON-voorwaarden worden vermeld, heeft dit tot gevolg dat deze niet (tijdig) van toepassing zijn verklaard. Facturen worden immers pas gestuurd nádat een overeenkomst wordt gesloten. Daarnaast komt het voor dat alleen verwezen wordt naar de website waarop de voorwaarden zijn te vinden. Dat is onvoldoende, omdat de recreant vervolgens op de website op zoek moet gaan naar de RECRON-voorwaarden. Om discussies over de toepasselijkheid van de RECRON-voorwaarden te vermijden, raden we aan om de volgende stappen te ondernemen: • Vermeld in de huurovereenkomst dat de voorwaarden van toepassing zijn. • Voeg een exemplaar als bijlage bij de huurovereenkomst toe. • Laat de recreant de RECRON-voorwaarden ondertekenen, samen met de huurovereenkomst. Verwijzen naar de RECRON-voorwaarden op facturen is niet voldoende Door deze stappen te volgen, schep je duidelijkheid en voorkom je problemen. 05-2024 | Recreactie 33
De ideale maaimachine voor recreatieterreinen Toro ProLine H800 Scan de QR-code voor meer informatie
vakinfo Hulp bij duurzaam terreinbeheer Vanaf 1 januari 2025 mogen ook ondernemers in de recreatiesector geen chemische bestrijdingsmiddelen meer toepassen bij het onkruidbeheer op bijvoorbeeld verhardingen en groenstroken. Dit vraagt om een nieuwe aanpak. Chemievrij groenbeheer is niet alleen (kosten)eff iciënter, het verbetert ook de gastbeleving. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Jean Heybroek BV Er is inmiddels grote keuze in mechanische oplossingen voor het bestrijden van onkruid en het onderhoud van terreinen. Hoe kies je daaruit de beste methode? Multifunctionaliteit is belangrijk. Of het nu gaat om een maaimachine, onkruidbestrijder of werkvoertuig: door te kiezen voor hoogwaardige en multifunctionele machines kun je meer taken met minder materieel uitvoeren. Zo zijn er maaiers die in één werkgang ook achtergebleven afval kunnen opruimen, golfkarren met een opklapbare achterbank die als laadruimte gebruikt kan worden en elektrische werktuigdragers met verschillende opbouwwerktuigen. Daarmee kun je onder andere vegen, maaien en onkruid bestrijden. Dit verhoogt de effi ciency en verlaagt de kosten. Cost of ownership Een andere belangrijke factor bij de keuze voor groene onderhoudsmachines is de total cost of ownership. Ofwel: de kosten van een product (of dienst) gedurende de gehele gebruiksperiode. Hoewel de aanschafprijs van hoogwaardige machines Elektrische machines zijn eff iciënter en maken geen lawaai vaak hoger ligt, biedt de betere kwaliteit op de lange termijn veel voordelen. Elektrische machines hebben bijvoorbeeld aanzienlijk lagere onderhoudskosten. Zo hebben ze minder vaak een onderhoudsbeurt nodig. Dat onderhoud is bovendien gemakkelijker te plannen. Extra voordelen van het werken met elektrische machines zijn het grotere comfort voor je medewerkers én een betere beleving bij je gasten. Daarnaast produceren deze machines geen uitstoot of lawaai waardoor ze tijdens het gebruik geen overlast voor je gasten veroorzaken. Tot slot: bij storingen is snelle en adequate service van groot belang. Samenwerking met partners die in staat zijn om snel te reageren en mee te denken, ontzorgt en garandeert continuïteit. Zo kun je je als ondernemer richten op je kerntaken, zonder je zorgen te hoeven maken over de inzetbaarheid van de machines. Met dank aan Jean Heybroek BV 05-2024 | Recreactie 35
Recreatie 12/13/14 NOVEMBER ’24 EVENEMENTENHAL HARDENBERG Dé vakbeurs voor een toekomstbestendige recreatiebranche BEZOEK DE WEBSITE VERBLIJFSACCOMMODATIES, SPELEN & BEWEGEN, ENTERTAINMENT & GAMES, RECREATIETECHNIEK, DIGITALISERING & MARKETING, ZWEMBAD & WATER, TUIN & PARK, MOBILITEIT, INTERIEUR & STYLING, TINY HOUSES & BIJZONDER OVERNACHTEN, OUTDOOR LIVING EN HORECA LEVERANCIERS RECREATIE-VAKBEURS.NL
productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk E-mailmarketing E-mailmarketingbureau Wander Journeys richt zich uitsluitend op bedrijven uit de reis- en recreatiebranche. Het bedrijf kan naast e-mailconsultancy ook live-koppelingen tussen verschillende boekingssystemen en e-mailmarketingplatform Deployteq realiseren. Wander Connect zorgt voor de koppelingen die het mogelijk maken om heel eenvoudig gerichte en gepersonaliseerde e-mailcampagnes op te zetten. Het is opgericht vanuit de holding van Red Online Marketing. (030) 274 65 49 www.wanderjourneys.com Geurbeleving Duurzame koff ie Wecovi Service is een samenwerking aangegaan met De Koffi ejongens, bekend van de biologisch afbreekbare koffi ecups. Door deze samenwerking willen beide bedrijven een duurzamer alternatief bieden voor de vervuilende aluminium koffi ecups in de koffi e- en theesets. De duurzame koffi ecups zijn te bestellen in gepersonaliseerde sets. (038) 468 68 88 www.wecoviservice.com Een prettige geur in je gebouwen is een belangrijk onderdeel van een goede gastbeleving. De Sense Control van Europroducts is een ‘geurbelevingssysteem’ met Dry-Mist technologie. Het apparaat is volledig instelbaar en kan aan de wand bevestigd worden maar ook vrijstaand worden geplaatst. De Sense Control heeft een laag energieverbruik en werkt op stroom of batterijen. Er zijn zes verschillende aroma’s verkrijgbaar. (050) 312 96 85 www.wola.nl Onderhoud en reparatie van chalets Of het nu gaat om chalets, stacaravans of overige recreatiewoningen: accommodaties moeten altijd in uitstekende staat verkeren. Smit Recreatie is gespecialiseerd in schadeherstel, aan- en verbouw, renovatie, onderhoud en het vervangen van de buitenbekleding van een chalet. Smit werkt met vooraf vastgelegde prijsafspraken en is werkzaam door heel Nederland. (0522) 22 83 57 www.smitrecreatie.nl 05-2024 | Recreactie 37
PROFESSIONELE IJSBLOKJESMACHINES inruilactie Nuggetijsmachine INRUIL ACTIE 4630.150 normaal actie IJsblokjesmachine rvs uitvoering hoogwaardige prestaties ruimtebesparend ontwerp consistente kwaliteit INRUIL ACTIE 3.150,2.645,inruilkorting 200,NU 2.445,Lease vanaf 61,86 * art.nr. afm. cm cap. 4630.150 52 x 56 x 96 60 kg/etmaal 20 kg 4630.155 65 x 66 x 105 120 kg/etmaal 50 kg opslagcap. normaal actie inruil nu 3.150,2.645,- 200,- 2.445,3.850,- 3.185,- 200,- 2.985,Drop-in ijsblokjescontainer dubbelwandig schuifdeksel afvoerkraan 4630.100 normaal actie inruilkorting NU 4330.100 995,845,50,795,art.nr. afm. cm cap. 4630.100 50 x 45 x 81 36 kg/etmaal 15 kg 4630.105 50 x 59 x 86 55 kg/etmaal 18 kg opslagcap. normaal actie inruil nu 995,845,- 50,795,1.295,- 1.145,- 100,- 1.045,IJsblokjesmachine rvs uitvoering hoogwaardige prestaties ruimtebesparend ontwerp consistente kwaliteit 4630.110 normaal 1.795,actie 1.595,inruilkorting 150,NU 1.445,Lease vanaf 36,56 * art.nr. afm. cm cap. 4630.110 66 x 71 x 92 73 kg/etmaal 36 kg 4630.115 66 x 71 x 92 95 kg/etmaal 36 kg opslagcap. normaal actie inruil nu 1.795,1.595,- 150,- 1.445,1.950,- 1.715,- 150,- 1.445,4630.120 normaal actie INRUIL ACTIE geleverd incl. lekrooster afm. 38x45x49 cm 395,2.895,2.525,inruilkorting 200,NU 2.325,Lease vanaf 58,82 * art.nr. afm. cm cap. 4630.120 56 x 84 x 172 160 kg/etmaal 125 kg 4630.125 76 x 84 x 172 225 kg/etmaal 170 kg *De in deze advertentie vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. opslagcap. normaal actie inruil nu 2.895,2.525,- 200,- 2.325,3.695,- 3.175,- 200,- 2.975,
IDEAAL VOOR PRESENTATIE VAN UW VIS, VLEES, SMOOTHIES, DESSERTS EN MEER Crushed Ice bakken volledig naadloos gelast RVS AISI 304 bodem voorzien van geperforeerde rvs roosters zodat het smeltwater makkelijk weg kan lopen aftapmogelijkheid d.m.v. snelkoppeling inbouwmodellen voorzien van aftapkraan leverbaar als recht/schuin model en inbouw model ook leverbaar in RVS AISI 316 voor vis KOELEN EN VRIEZEN art.nr. afm. cm 3000.400 40 x 59 x 17 3000.405 72,2 x 59 x 17 3000.410 104,2 x 59 x17 3000.415 136,2 x 59 x 17 tafelmodel 1/1 GN 2/1 GN 3/1 GN 4/1 GN 679,- 525,769,- 595,867,- 675,1.034,- 795,3000.470 Optie: glasopstand 3000.415 00 0 optie: hoestruit Vanaf 300035 525,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 3000.405 GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 24-04-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. hakpro.nl
Dinsdag 1 oktober 2024 Countu s Recreati econgres Avontu renpark Hellendoorn Na het succes van de vorige editi es organiseren we op dinsdag 1 oktober voor de derde keer het Countu s Recreati econgres! Dit jaar op een bij zondere locati e namelij k Avontu renpark Hellendoorn. Divers programma Verschillende sprekers geven hun visie over ontwikkelingen en trends in de branche. Daarnaast zij n er interessante kennissessies en sluiten we natu urlij k af met een gezellige borrel! Meld je aan Scan de QR-code of check countu s.nl/recreati econgres Locati e Avontu renpark Hellendoorn Lutt enbergerweg 22 7447 PB Hellendoorn COUNTUS.NL
1 Online Touch