IMPULS&WOORTBLIND MAGAZIN Impuls & WoortblInd, Voor mensen met AdHd, Add, dyslexIe en dyscAlculIe helen over hAAr innerlijke Bert en ernie (pag. 20) WAt is Add? de lAAtste inzichten (pag. 10) het nieuWe dyslexieprotocol 3.0: vloek of zegen? (pag. 14) jaargang 9 • nummer 1 • maart 2022 over inclusie: studietips vAn een ervAringsdeskundige (pag. 16)
In dIt ArtiKeLen 6 10 14 19 20 24 26 30 32 nuMMer VAste ruBrieKen Interview – talentenfluisteraar luk dewulf: ‘ook JIJ hebt talenten’ Wat is Add? drie antwoorden op deze vraag dyslexieprotocol 3.0 – een stap vooruit of toch niet? Impuls & Woortblind in gesprek met toekomstige artsen Helen: ‘mooi dat mijn ernie het won van mijn bert!’ Alfa-bedding - een dyslexievriendelijke leesmethode Wetenschap – Hoe zit het nou met dat AdHd-brein? Heb jij dyslexie naast je Ad(H)d? Goed om dit te weten oeps, sleutels vergeten! simone’s nachtelijke avontuur 3 4 14 16 21 34 Van het bestuur – voorwoord nieuws column susan sliep: Verantwoordelijkheid over inclusie: studietips van robin met een bijzonder (briljant) brein Vijf vragen aan peter over zijn AdHd Verenigingsnieuws – Wíj zijn ervaringsdeskundigen oVeriG 3 36 38 colofon overzicht activiteiten & werkgroepen Algemene informatie & Ad(H)d / dyslexie cafés 2 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 pAg 30 pAg 26 pAg 6
Lezen of Luisteren d coloFon nr 1 - 2022 Impuls & WoortblInd magazIne Is een uItgave van verenIgIng Impuls & WoortblInd en verschIjnt drIe keer per jaar dIgItaal. de cbb (www.cbb.nl) verzorgt een gesproken versIe van dIt magazIne. redactIe/redactIecommIssIe julie houben (hoofdredacteur), rob pereira, karin jahromi, annemarie van essen. medeWerkers marjolein bax, robin verstraten, monique van eijkelenburg, naomie kennedie, helen de graaff, maarten overgaauw, karin de jager, simone becker, Ineke masselink, jan Willem lignac. beeld rob van hattum, rosa boomsma, helen de graaff. adresWIjzIgIng doorgeven adreswijzigingen ontvangen wij vormgevIng In commun, harderwijk. redactIe-adres Impuls & Woortblind, postbus 1058, 3860 bb nijkerk, info@impulsenwoortblind.nl. Issn 2405 - 8211 lId Worden leden van Impuls & Woortblind ontvangen automatisch Impuls & Woortblind magazine. het lidmaatschap loopt per kalenderjaar en kost € 38,50 per jaar. voor een lidmaatschap van Impuls & Woortblind, ga naar www.impulsenwoortblind.nl, of bel: 033 247 34 84. bij voorkeur per e-mail,via info@impulsenwoortblind.nl. per post kan ook: postbus 1058, 3860 bb, nijkerk. opzeggen lIdmaatschap per mail of schriftelijk (zie redactieadres) en uiterlijk vóór 1 november. anders is nog een jaar lidmaatschap verschuldigd. opname van artikelen betekent niet dat de vereniging de meningen daarin altijd onderschrijft. ze blijven geheel voor rekening van de auteurs of andere genoemde bronnen. de redactie houdt het recht om artikelen niet te plaatsen of in te korten. voor de inhoud van de advertenties draagt de vereniging geen verantwoordelijkheid. © niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder uitdrukkelijke toestemming van de redactie. eze keer een bijdrage van mij als nieuw bestuurslid van de vereniging. Ik zat al eens eerder in het bestuur van Woortblind, vóór de fusie met Impuls in 2014. mijn aandachtsgebied is dyslexie. Ik ben voor de vereniging aanspreekpunt voor (passend) onderwijs, toetsen en examens en voor vragen rondom de dyslexieverklaring. Aandacht voor dyslexie en AdHd gaan we ook vragen bij de komende gemeenteraadsverkiezingen. lokale overheden mogen best meer doen voor hun inwoners met een neurodivers brein. Wij nodigen ze van harte uit om zich bij het maken van nieuwe beleidsplannen door ons te laten informeren. Wie het trouwens interessant vindt om dit in de eigen gemeente op te pakken kan zich bij ons melden. spread the word! Als de lockdown periode ergens goed voor is geweest, dan is dat in ieder geval voor de webinars die we sindsdien maandelijks organiseren. Ze worden goed bekeken en gewaardeerd en zijn gratis voor leden. de komende maanden staan er mooie onderwerpen op de planning zoals de methode alfa-bedding om te leren lezen (april), dyscalculie (mei) en faalangst op school (juni). tenslotte mooi nieuws! Vanaf nu is er een voorleesversie van dit magazine beschikbaar. dat kan via de app easyreader of via downloadbare bestanden. Ik wens je dus veel lees- én luisterplezier met dit nummer. Karin Jahromi – bestuurslid Impuls & Woortblind 3 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 pAg 16 pAg 32
nieuWs AAndAcHt Voor Ad(H)d en dyslexIe? ooK In JouW Gemeente! op 16 maart zijn de gemeenteraadsverkiezingen. mooi moment om onze missie bij de toekomstige raadsleden onder de aandacht te brengen: zorg voor voldoende begrip en kennis over neurodiversiteit, óók binnen het gemeentebeleid! twee van onze vrijwilligers, Karin Jahromi en naomi Kennedie, hebben deze krachtige oproep gemaakt voor alle raadsleden. elKe mAAnd een GrAtIs WebInAr Wist je dat we elke maand een webinar organiseren? en dat die altijd gratis is voor leden? niet-leden betalen 10 euro. We sturen je voor elk webinar een uitnodiging per mail en uiteraard staan ze ook in onze agenda op de website. Vul daar het zoekwoord ‘webinar’ in en je vindt de webinars gemakkelijk. de agenda voor de komende tijd (vaste tijden: van 19.30 tot 21.00) 6 april: https://impulsenwoortblind.nl/event/ webinar-zo-lukt-leren-lezen-ook-bij-dyslexie/ 18 mei: https://impulsenwoortblind.nl/event/ webinar-dyscalculie-komt-vaker-voor-danje-denkt/ 14 juni: Faalangst bij kinderen (web-event volgt nog, dus sAVe tHe dAte) deel onze oproep ook in jouw gemeente onze vraag aan jullie: willen jullie deze oproep delen via jullie kanalen, sociale media, etc.? denk hierbij ook aan: lokale media (kranten, lokale omroep), mailadressen van lokale politici opzoeken en hen de oproep sturen, lokale Fb-groepen, etc. Hoe meer lokale politici we bereiken en inspireren, hoe beter! nb: wij hebben veel vrijwilligers die graag in gesprek gaan met een gemeenteraadslid om hen wijzer te maken over hoe je mensen met bijzondere breinen werkelijk helpt. misschien woont één van hen wel in jouw gemeente. bel of mail ons als je hier interesse in hebt: info@impulsenwoortblind.nl / 033-2473484. maar je mag natuurlijk ook zélf het gesprek aangaan! Wij gaan ervoor: veel mooie gesprekken tussen Impuls & Woortblind-vertegenwoordigers en lokale beleidsmakers, met als resultaat beter beleid voor onze doelgroepen! doe je mee? 4 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 tIp: elk webinar wordt opgenomen. dus meld je aan, ook als je niet kunt meedoen. dan krijg je daarna de link naar de video per mail. een half jaar na de datum van het webinar zetten we hem op ons YouTube kanaal en onze website. verkiezingsprogrAmmA in lettertype dyslexie Wat een held, die sander mulders (27), Vdd-raadslid in de gemeente oosterhout. Hij is naar eigen zeggen ‘hartstikke dyslectisch’ en roept op tot het maken van dyslexievriendelijke verkiezingsprogramma’s, namelijk in het lettertype dyslexie. Zijn eigen VVd maakte voor 16 maart al een verkiezingsprogramma in de dyslexieletter en lokale partijen door het hele land volgen, dankzij zijn oproep. lees zijn verhaal en bekijk de video waarin hij zijn oproep doet in dit bericht op onze website.
vAnAf nu kun je ons mAgAzine ook Beluisteren! Heb je moeite met lezen en al helemaal als dit digitaal is? Vanaf nu is er ook een gesproken versie van Impuls & Woortblind magazine! de cbb verzorgt dit voor ons. elk nummer wordt ingelezen in hun professionele studio in ermelo, waarna de cbb de ingesproken artikelen in een portal en een app plaatst. Zo kun je artikelen los afluisteren en makkelijk navigeren. hoe werkt het? Als lid van Impuls & Woortblind ontvang je van ons een link naar een besloten deel van onze website. daarin zetten wij de cbb-bestanden. Je kunt dan vanaf die pagina de artikelen beluisteren. daarnaast ontvang je via de cbb een inlogcode. daarmee kun je met de gratis app easyreader het magazine beluisteren. In de mail die je van ons gekregen hebt staat meer informatie over hoe je op deze twee manieren ons magazine voortaan overal kunt beluisteren! meer over de cBB: “Als CBB zijn wij dagelijks in de weer voor mensen die op welke manier dan ook niet meer (goed) kunnen lezen. We maken boeken, tijdschriften en kranten toegankelijk in braille, audio, grootletter en digitaal. De missie van de CBB is informatie toegankelijk te maken voor iedereen. Waar de CBB in het verleden een bibliotheek was, is de CBB uitgegroeid tot een veelzijdige en innovatieve organisatie die alle middelen beschikbaar heeft om leesbeperkingen te vervagen.” meer weten? Kijk op: www.cbb.nl contactgegevens: 0341 565477, klantenservice@cbb.nl onZe WebsIte ooK In dyslexIeletter? dAt KAn! Wist je dat je onze website ook in het lettertype dyslexie kunt lezen? Kijk daarvoor rechts boven (op je laptop) of midden boven (op je telefoon) en klik simpelweg op het logo ‘dysle+ie’. dan staan alle teksten in het lettertype dyslexie! nieuwsgierig naar dit speciale lettertype voor dyslexie? Lees het interview met de Nederlandse ontwerper van deze internationaal bekende letter. Zelf grafisch ontwerper met – uiteraard! – dyslexie en actief vrijwilliger bij Impuls & Woortblind). 5 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022
interview Iedereen heeft een talent. Ook j ij . 6
V olgens pedagoog en burn-outcoach Luk Dewulf hebben we allemaal zelfs meerdere talenten, alleen weten we niet altijd van onszelf dat we ze bezitten. In zijn boek de talentenfluisteraar, haal het beste uit jezelf legt hij uit hoe we erachter kunnen komen wat onze talenten zijn en hoe dat ons leven een stuk aangenamer kan maken. tekst: marjolein bax eerlijk gezegd was ik best sceptisch toen ik aan het boek van dewulf begon. Ik dacht aan mijn klasgenoten van de basisschool die inderdaad heel goed konden rekenen, voetballen of tekenen, maar kon geen talenten bedenken die ik zelf bezat. Ik had mijn werk meestal niet op tijd af, schreef letters in spiegelbeeld en mijn handschrift was onleesI&W mAGAZIne nr 1 - 2022 baar. ook buiten school was er niet iets waarin ik uitblonk. talent ≠ uitblinken Gelukkig legt luk dewulf meteen in het eerste hoofdstuk uit dat een talent hebben niet hetzelfde is als ergens in uitblinken. om te ontdekken waar je talenten liggen, moet je kijken naar activiteiten die je gemakkelijk afgaan en waar je energie van krijgt. Het zijn de bezigheden waarbij de tijd voorbijgaat zonder dat je het doorhebt en je helemaal jezelf kunt zijn. In het boek staan 39 talenten beschreven, zodat je tijdens het lezen al op zoek gaat naar je eigen talenten. Zo ben je misschien een ‘positivo’, ‘ideeënfontein’ of ‘stille helper’. jezelf herkennen Het fijne aan het boek is dat er bij ieder talent eerst een korte situatieschets staat, waarbij je kijkt of je 7
jezelf daarin herkent. bijvoorbeeld: ‘Ik ben erg geïnteresseerd in hoe de wereld er over tien of twintig jaar uitziet. die inzichten helpen mij om hier en nu beslissingen te nemen.’ Als je je hierin herkent, is jouw talent ‘toekomstdenker’. Het is makkelijker om jezelf te herkennen in een situatieschets dan van jezelf te zeggen dat je een echte ‘mooimaker’ of ‘bruggenbouwer’ bent. Vervolgens legt dewulf uit wat de voordelen van het talent zijn en is er een korte waarschuwing over hoe je kunt doorslaan in dit talent. Zo moet je als ‘stille helper’ goed op de balans letten tussen wat je aan iemand geeft en wat je daarvoor krijgt. Weerbaarder na het lezen van het boek heb ik een gesprek met luk dewulf, omdat ik benieuwd ben hoe zijn methode mensen kan helpen met de diagnose Ad(H)d, dyslexie of dyscalculie. Volgens luk is het vinden van je talenten belangrijk voor je zelfbeeld. “Kinderen met AdHd moeten op school vaak dingen doen waar ze niet goed in zijn, dat kost veel energie en kan je onzeker maken.” daarom raadt luk aan om niet alleen te kijken naar de leerproblemen van een kind, maar ook op zoek te gaan naar zijn of haar talenten. “Want als je iets doet waar je goed in bent, levert dat energie op. en als je dan ook nog eens complimenten krijgt, word je weerbaarder voor negatieve reacties.” onderwijs voor de massa Volgens luk zijn diagnoses zoals Ad(H)d, dyslexie en dyscalculie nog te veel gerelateerd aan het schoolsysteem. “Als ik ouders spreek van 8 kinderen met AdHd, zie ik hoe zij hierdoor AdHd vooral als iets negatiefs en levenslang beperkends zien. natuurlijk loop je als volwassene ook nog tegen structuren aan zoals in de klas en kun je daar moeilijkheden bij ondervinden. maar er zijn ook omgevingen waar je kunt schitteren.” Hij geeft aan dat het zonde is dat het onderwijs gericht is op de massa en dat er daardoor minder flexibiliteit is voor mensen die daar niet helemaal in passen. “Zo kunnen mensen met dyslexie vaak goed visueel denken, maar daar komen ze dan pas achter na hun schooltijd. dan vinden ze uiteindelijk wel een baan die bij hen past, maar ze blijven door de eerdere moeilijkheden op school wel last hebben van een negatief zelfbeeld.” Batterij opladen Wat ik zelf soms lastig vind bij een positieve benadering van (leer) stoornissen, is dat er dan geen ruimte lijkt te zijn voor de dingen waar je tegenaan loopt en die niet lukken. luk benadrukt dat je die moeilijkheden zeker niet moet onderschatten, maar beargumenteert dat je daar ook op een andere manier mee kunt omgaan. “In mijn leven zijn er dingen waar ik niet goed in ben, maar die ik wel moet doen. Ik kan daar alleen mee omgaan als ik ook energie heb opgedaan uit dingen waar ik wel goed in ben.” luk ziet wat voor worsteling de schooltijd kan zijn en pleit voor ondersteuning waarbij gekeken wordt wat de best mogelijke manier is om onderwijs te volgen. “sommige kinderen hebben er veel aan als ze regelmatig buiten kunnen spelen en zo hun batterij opladen
Er zijn ook omgevingen waar je kunt schitteren om moeilijke dingen te doen. Kinderen moeten niet de hele tijd te horen krijgen wat ze allemaal ‘moeten’ en ‘niet kunnen’, dan gaan ze steeds negatiever denken over de toekomst. Als ik dit schoolwerk al niet kan, hoe kan ik dan ooit een baan vinden.” zelfverzekerder een positief zelfbeeld is dus niet alleen belangrijk voor het moment zelf, maar ook voor hoe je denkt over je eigen toekomst. Als je ziet wat je talenten zijn, voel je je ook zelfverzekerder. dat betekent natuurlijk niet dat je altijd alleen nog maar hoeft te doen waar je goed in bent. “Iemand die hele mooie meubels kan maken, heeft ’s avonds misschien wel moeite met het opstellen van de facturen. maar het gebruiken van zijn talent overdag zorgt ervoor dat hij weerbaar genoeg is om toch door te zetten.” toch een talent Als kind vond ik het vervelend als er weer in mijn rapport stond dat ik sociaal was. dat schreef de juf of meester vast, omdat ze niets positiefs bij mij konden bedenken. dat ik veel praatte en graag klasgenoten hielp zag ik niet als talent, want dat kan toch iedereen? na het gesprek met luk en het lezen van zijn boek zie ik dat toch anders. Als kind zag ik ‘sociaal zijn’ niet als een talent, maar het is inmidI&W mAGAZIne nr 1 - 2022 dels wel een vaardigheid die ik veel gebruik tijdens mijn werk als journalist. daarom raad ik iedereen aan het boek De talentenfluisteraar, haal het beste uit jezelf te lezen en zo op zoek te gaan naar je eigen talenten. Zelf hield ik tijdens het lezen bij in welke talenten ik mezelf herkende. Zo kon ik me vinden in de beschrijving, ‘Ik hou van mooie woorden en haal er voldoening uit als ik de juiste formulering vind om een gedachte uit te drukken’. dat betekent niet dat ik mezelf nu meteen zie als het daar bijbehorende talent ‘woordkunstenaar’. Het laat me wel inzien dat ik graag schrijf en daar dus vooral mee door moet gaan. De talentenfluisteraar – Luk Dewulf. Uitgeverij Lannoo Campus. 9
WAt is ADD? Via onze website zoeken opvallend veel mensen op de term Add. Veel meer dan op AdHd. de reden hiervoor is waarschijnlijk dat veel mensen met Add (tegenwoordig: AdHd van het type ‘overwegend onoplettendheid’) zich geen ‘AdHd’er’ voelen. Hoe kan dit eigenlijk? en hebben ze gelijk? teKst: rob pereIrA o 10 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 p bovenstaande vragen is geen eenduidig antwoord. Hieronder praat ik je bij over de kwestie ‘AdHd versus Add’. Ik doe dat aan de hand van drie veelgehoorde uitspraken over Add: Add is Adhd zonder h Add is een ApArte groep Add is de ‘light versie’ vAn Adhd Add is Adhd zonder h dit is feitelijk hoe het zit volgens de dsm-5, op basis waarvan de AdHd-diagnose gesteld wordt. Add komt daar als term ook niet meer in voor. de dsm-5 beschouwt AdHd op dit moment als de beschrijving van een reeks subsymptomen en 3 hoofdsymptomen: aandachtstekort, hyperactiviteit en impulsiviteit. die kunnen in gradaties bestaan en moeten tot uiting komen in verschillende situaties. Volgens de dsm-5 moeten dat bij kinderen minimaal 6 en bij volwassenen minimaal 4 van de 9 subsymptomen zijn per hoofdsymptoom. Verder zijn er een paar voorwaarden om in aanmerking te komen voor een diagnose zoals: het moet voor het 12e jaar begonnen zijn, je mag het niet kunnen verklaren door een ernstige ziekte, trauma of een problematische gezinssituatie én je moet disfunctioneren. Voldoe je aan alle drie criteria, dan heb je AdHd, scoor je (net) te weinig bij ‘hyperactiviteit’ (h) en ‘impulsiviteit’ (i) maar wel genoeg bij ‘aandachtstekort’, dan heb je wat ze voorheen Add noemden. AdHd of Add: het is dus een glijdende schaal waarin aandachtstekort eigenlijk het kernprobleem is. Het bekende overvolle brein dus, dat slecht filtert, snel afgeleid is en daarmee zorgt voor de meeste problemen in het dagelijks leven. scoor je ook op de h en de i, dan vertoon je naast dat volle hoofd ook nog gedrag waar jij en/of je omgeving last van hebben. dat is eigenlijk het enige verschil. Zowel bij Add als bij AdHd zijn er vaak comorbiditeiten, dat wil zeggen bijkomende problemen zoals slaapproblemen, verslaving, angst, dyslexie of dyscalculie. In lijn met deze ‘medische visie’ op Add is ook de behandeling voor AdHd en Add hetzelfde: psycho-educatie, gedragsadviezen en medicatie bij hinderlijk disfunctioneren.
Add is een aparte groep Zoals bekend worden jongens meer en eerder gediagnosticeerd met AdHd dan meisjes omdat ze meer h in hun gedrag hebben. meisjes met concentratieproblemen zijn niet ‘vervelend’ druk. soms kletsen ze wat meer maar ‘dat hoort bij meisjes’, denkt men dan. de stille en dromerige kinderen met concentratieproblemen vallen al helemaal niet op. Zij komen veel later pas onder de aandacht als zij onderpresteren en hier een negatief zelfbeeld of somberheid van krijgen. dat is feitelijk gevolgschade die zij oplopen door de late herkenning en dus late verklaring voor het alsmaar niet voor elkaar krijgen van dingen ‘die anderen wel kunnen’. de diagnose Add (zo blijven we het in de volksmond toch gewoon noemen) kan dus horen bij een ander ‘menstype’ dan de diagnose AdHd: de wat rustigere mensen die vooral druk in hun hoofd zijn maar niet in hun doen. Volwassenen met de diagnose Add vinden dan ook vaak dat zij duidelijk tot een aparte groep horen, met wezenlijk andere uitdagingen dan mensen met AdHd. bijvoorbeeld: mensen met Add lopen vaak vast in alles ‘eindeloos’ overdenken en/of omdat ze steeds wegdromen. daardoor komen ze moeilijk tot actie, in tegenstelI&W mAGAZIne nr 1 - 2022 ling tot mensen met AdHd, die juist vaak doen voordat ze denken. Ze zijn wat introverter, vergeetachtiger en sneller moe. Voor een uitgebreid overzicht van typische Add-kenmerken, zie ook de website van ervaringsdeskundige Karin Windt: https://www.levente.nl/. ook AdHd-experts zien in hun dagelijkse (behandel) praktijk wel verschillen tussen mensen met AdHd en Add. Lees hier de visie op aDD van vier van hen of lees het artikel ‘aDD het brave zusje’. In wetenschappelijk onderzoek wordt deze splitsing in een echte Add-groep versus een AdHd-groep met verschillende kenmerken niet gevonden. dat zorgt ook voor de minimale aandacht voor de verschillen binnen de diagnostiek en behandeling. maar omdat veel mensen met Add zich toch ‘anders’ voelen, gaan ze op zoek naar informatie die dit gevoel onderschrijft en verklaart. Add is de ‘lightversie’ van Adhd sommige mensen denken dat AdHd zonder zichtbare onrust een lichtere vorm is van AdHd. dit klopt niet. Zoals eerder genoemd, zijn de concentratieproblemen en het volle onrustige hoofd feitelijk de kernsymptomen van AdHd. Je kunt hoogstens 11
zeggen dat Add voor de buitenwereld een lightversie is; die heeft minder last van een dromerige Add’er dan van een drukke AdHd’er. Voor de ‘binnenwereld’ van iemand met Ad(H)d kan de Add-variant eerder nog zwaarder voelen. Juist omdát niemand ziet wat zich daarbinnen allemaal afspeelt en welke beperkingen dit geeft in het dagelijks functioneren. conclusie: de AdHd versus Add-kwestie blijft nog wel even onder ons. dit komt omdat zowel AdHd als Add gedragsbeschrijvingen zijn en geen ‘vaststaande feiten’ over wat iemand heeft. de symptomen zijn bovendien dimensioneel. dat wil zeggen: de een heeft wat meer van dit, de ander wat meer van dat. Zo tellen symptomen op tot wel of geen H in je label. en ben je dan opeens een ander persoon als je net met één 12 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 h-subsymptoom de drempel van AdHd niet haalt en ‘dus’ Add hebt? tegelijkertijd constateren we in de praktijk dat veel mensen met een Add-diagnose zich wel anders voelen. dit zijn misschien degenen die extreem laag scoren op de h en de i. Zij moeten het vooralsnog doen met de informatie van voornamelijk ervaringsdeskundigen en ‘gelukkig’ ook enkele experts. meer over Add? bekijk de aDD-pagina op onze website.
Verantwoordelijkheid column: susAn slIep O m verantwoordelijkheid over het leerproces bij de leerlingen te stimuleren, moet onze zoon van zijn school tijdens het mentorgesprek een presentatie geven over zijn schoolprestaties. maar zoals te verwachten is laat verantwoording zich niet opdringen. Hij concludeert al snel dat dit een absoluut belachelijk idee is. Hij zal het wel doen maar dan “voor ons” en we moeten er vooral niet te veel van verwachten. ondanks de lage verwachtingen worden de mentor en ik alsnog verrast. In zijn presentatie komt het woord school amper voor. Het gaat alleen over wat hij het allerliefste doet en dat is voetballen. Huiswerk maken levert geheid strijd op maar aan de vijf voetbaltrainingen per week hoeven we hem niet te herinneren. Zijn ogen glanzen als hij vertelt over de trainingen, over hoe hard hij werkt om steeds beter te worden en hoezeer hij uitkijkt naar de wedstrijden. Hij is slim genoeg om aan het einde van zijn betoog nog wat parallellen met school te trekken. niet in discussie gaan met de scheidsrechter geldt ook voor de interactie met docenten. Verantwoording nemen voor je eigen gedrag en je niet op laten hitsen is ook in een drukke klas best handig. maar de hele dag binnen zitten is wat hem betreft onbegonnen werk. Ieder schooljaar doorlopen we dezelfde cyclus. Hij begint vol goede moed met medicatie en planningen maken. daarna verslapt de focus en dalen de resultaten om vervolgens vlak voor het einde weer een sprintje te trekken en alles net op te halen. Als ouders hebben we geleerd om pas in te grijpen als hij zelf voelt dat hij vastloopt. dan helpen we hem weer met structureren en overzicht krijgen en dan kan hij verder. onlangs was hij weer een toets vergeten en moest dus in één avond vier hoofdstukken doorwerken. de volgende ochtend vertelt hij vol trots dat hij een nieuwe methode heeft. samen met zijn vader, de appel valt niet ver van de boom, heeft hij tot 5.30 uur ’s nachts zitten leren. radio aan, bitterballen erbij, hyperfocus en gáán. nu maar hopen dat deze ‘methode’ niet beloond wordt met een dikke voldoende 13 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022
Dyslexieprotocol 3.0 - T per 1 januari 2022 is het dyslexieprotocol 3.0 in werking gegaan. dat geeft veranderingen rondom de vergoede dyslexiezorg en welke kinderen hier nu wel of niet voor in aanmerking komen. Het lijkt een verbetering, want minder star. maar is dit ook zo? tekst: kArin jAhromi – Bestuurslid en dyslexie-expert impuls & WoortBlind 14 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 ot nu toe moest er voor een vergoeding sprake zijn van eed (ernstige Enkelvoudige dyslexie). dat betekende dat er naast dyslexie geen andere belemmering (bijvoorbeeld AdHd) mocht zijn. Was die er wel, dan moest eerst deze comorbiditeit behandeling krijgen voordat diagnostiek en behandeling voor dyslexie aan de orde was en voor vergoeding in aanmerking kwam. nu is men daar minder star in. Wel wordt er nog steeds gekeken naar de impact van een eventuele andere ‘aandoening’ op de succeskansen van een dyslexietraject, voordat er een go is voor vergoede dyslexiebehandeling. focus ligt meer op leesproblemen Het nieuw criterium is ernstige dyslexie. Wat betekent dat voor een doorverwijzing voor een dyslexieverklaring en een behandeltraject? er moet nu sprake zijn van een zeer ernstig leesprobleem. Het leerling dossier uit het leerling Volg systeem gaat daarbij ook een belangrijkere rol spelen. daar kan bijvoorbeeld door de leerkracht in vermeld worden of er ook sprake is van bijkomende spellingsproblematiek en hardnekkigheid. maar een zeer ernstig leesprobleem blijft de voornaamste reden voor een doorverwijzing. de criteria voor ernstige dyslexie zijn strenger geworden Voor ouders is het daarbij belangrijk te weten hoe een doorverwijzing vanaf nu tot stand komt. Voorheen voldeed een leerling nog aan de criteria als een e-score bij het lezen drie keer gehaald werd. maar in het dyslexieprotocol 3.0 is drie keer een e bij de dmt (drie-minuten-test) niet meer voldoende. daarbij moet een kind ook behoren tot de groep van 6% slechtst scorende leerlingen als het gaat om vloeiend lezen in een betekenisvolle context. de criteria voor ernstige dyslexie
een stap vooruit of toch niet? zijn daarmee strenger. overigens geldt er wel een overgangsperiode voor leerlingen die al waren aangemeld onder de voorwaarden van het protocol 2.0 Kort samengevat betekent het dat de diagnose ernstige enkelvoudige dyslexie nu ernstige dyslexie wordt maar dat de criteria voor een vergoed dyslexietraject wel strenger zijn geworden. positief nieuws is dat een dubbele diagnose (AdHd, Add, Ass) geen reden is om een dyslexiebehandeling niet te vergoeden. Ambivalentie in dit nieuwe dyslexieprotocol dit nieuwe dyslexieprotocol komt over als een ambivalente regeling. enerzijds lijkt het goed nieuws dat er meer ruimte is voor neurodiversiteit, anderzijds wordt de diagnose dyslexie wel heel erg toegespitst op leesproblematiek als belangrijkste doorverwijscriterium. minimalistische definitie van dyslexie bijkomende dingen waar dyslectici vaker wel dan niet mee te maken hebben, zoals moeite met spelling, faalangst en concentratieproblemen, komen in het leerling dossier terecht en spelen slechts een indirecte rol bij de diagnostiek. de diagnose dyslexie wordt nu afgeroomd tot een zeer ernstig leesprobleem. de meest minimalistische definitie van dyslexie die we ooit gehad hebben. en waarom eigenlijk? Voldoe je daar niet aan, dan komt er volgens dit nieuwe protocol dus geen behandeltraject en geen dyslexieverklaring; nog steeds de toegangspoort tot ondersteunende faciliteiten in de vervolgopleiding. Zo lijkt het al met al toch veel op een verkapte bezuinigingsronde. totaalplaatje van dyslexie nog verder uit beeld Wij, als vereniging van en voor ervaringsdeskundigen, zijn van mening dat dyslexie niet simpelweg een lees- en spellingsprobleem is maar vooral een andere manier I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 van informatie opnemen, met een voorkeur voor visueel of conceptueel denken. met overigens ook vaak sterke visuele vaardigheden, die je kunt inzetten bij het leren lezen en schrijven. daarnaast gaat dyslexie, zeker in het huidige onderwijssysteem met weinig oog voor andere manieren van leren, ook (te) vaak samen met faalangst, die grote impact heeft op lees- en schrijfontwikkeling van een kind. Wij maken ons zorgen of dit totaalplaatje van wat dyslexie is, niet nog verder op de achtergrond komt in het dyslexieprotocol 3.0. Wie vragen heeft over het nieuwe dyslexieprotocol of misschien tegen procedures op school aanloopt, mag daarvoor zoals altijd de Dyslexielijn van Impuls & Woortblind benaderen. bel of mail ons, want wij horen graag hoe deze nieuwe richtlijn in de praktijk gaat uitwerken. meer uitleg en informatie over het dyslexieprotocol 3.0 is ook te vinden in dit bericht op onze website. 15
OVER INCLUSIE . OVER INCLUSIE . OVER INCLUSIE . tekst: monique vAn eijkelenBurg en roBin verstrAten Studietips van Robin met kenmerken van autisme en dyslexie universiteiten en hogescholen moeten aan de bak met inclusiviteit. de Wet Gelijke behandeling eist dit en ze gaan ervoor. maar hoe doe je dat in de praktijk? Vraag hulp aan ervaringsdeskundige studenten, dachten ze in utrecht. Goed idee. robin heeft tips genoeg. Zijn moeder monique is lid van Impuls & Woortblind en vatte zijn tips voor ons samen. H 16 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 é robin, wil je ons adviseren over wat we bij de universiteit utrecht (uu) kunnen verbeteren op gebied van inclusie? en dan speciaal gericht op jongeren met b.v. autisme, dyslexie of Ad(H)d?’’ deze vraag kreeg robin Verstraten (25) nadat hij de masterscriptieprijs 2021 van de hele universiteit won. de selectiecommissie roemde niet alleen de inhoud van zijn scriptie, maar ook dat hij dit behaalde met dyslexie en kenmerken van Asperger. Dit filmpje van zijn reactie op de prijs is ruim 70.000 keer bekeken. duizenden mensen, waaronder velen met autisme, dyslexie of Ad(H)d, waren blij met de openlijke erkenning. en dat terwijl robin ooit door diezelfde uu voor een middelbare scholieren-voorprogramma van de universiteit geweigerd is, omdat zijn Asperger het hem te moeilijk zou maken. reden toen voor robin om zijn kenmerken van autisme goed te leren kennen en ermee te leren omgaan. Het resultaat was er: diagnose-‘af’ op zijn 17e na een compleet heronderzoek. en op zijn 18e startte hij alsnog met een dubbele studie wis- en natuurkunde. toch liep robin – zeker in het begin – wel op tegen wat kenmerken. diagnose of niet, je bent ook wie je bent. Wat hielp robin om succesvol en met plezier te studeren? Hieronder geven wij een aantal van zijn persoonlijke tips. 1. Kijk niet naar de ‘standaard’ kenmerken van diagnoses, maar maak je eigen profiel aan. Wat zijn je eigen sterktes en zwaktes, en ook: wat heb jij specifiek te trainen/ leren. Wat kun je in 1x leren, en waar heb je permanent wat ondersteuning bij nodig? Je kunt eventueel werken met persoonlijkheidsanalyses uit het bedrijfsleven. dat werkt vaak verfijnder dan veel van wat de zorg aanbiedt. daarmee onderzoek je ook heel specifiek jouw leerstijl.
OVER INCLUSIE . OVER INCLUSIE . OVER INCLUSIE Robin Robin en Monique In het vorige nummer van Impuls & Woortblind Magazine ging het over UDL-principes: houd rekening met verschillende leerstijlen en laat studenten eigen leerroutes volgen. Interessant! Welke leerstijl heb jij en welke leerroute past bij jouw belastbaarheid? onderzoek het! 2. Van belang is of je het beste leert als iemand je dingen vertelt, of dat je vooral visueel goed dingen oppakt. of leer je beter van (lappen) tekst? dat laatste was bij robin absoluut niet het geval. Alleen wis- of natuurkundige teksten krijgt hij nu onder controle. de andere teksten kan hij beter horen. ontdek wat voor jou werkt en regel zo nodig Ict-hulpmiddelen zoals voorleesprogramma’s, neem colleges op, of maak mindmaps. 3. leer heel goed om te gaan met multiple choice tentamens in de aanloop naar de universiteit. dit is een valkuil voor veel hoger begaafden, beelddenkers of extreem preciezen! Jij ziet het veel complexer dan de docent die de opgaven maakte, waardoor je onzeker wordt en onnodig de fout in gaat. Deze tips helpen misschien al een beetje. 4. bedenk dat zelfs de bètavakken in de ’kweekvijver’ van de universiteit, de middelbare school, heel talig zijn. oefen daar goed op, zodat je geen talige trucs over het hoofd ziet! 5. In het aanmeldformulier van de universiteit wordt misschien al gevraagd of ze ‘ergens rekening mee moeten houden’. Je bent niet verplicht om ‘jouw label’ al te melden I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 voordat je aangenomen bent! Wij raden het af. Je wil immers voorkomen dat je wordt afgewezen op je voorkeursstudie omdat er al ‘te veel’ mensen met ‘special needs’ zijn aangenomen (dit verzinnen we niet). Het is wel slim om eens te kijken op de pagina ‘ondersteuning voor studenten met…’ van een opleiding. Wat doen ze voor mensen zoals jij? robin had uiteindelijk vooral baat bij wat extra tijd bij tentamens vanwege dyslexie. 6. een andere tip is om niet alle doelstellingen in je leven in een keer te willen behalen, zoals starten met een studie, zelfstandig leren wonen, een nieuw sociaal netwerk aanleggen. dat geeft erg veel uitdaging! Faseren is misschien beter. 7. ‘soort zoekt soort’ lukt vaak 17 bas van HattuM
wel/beter op de universiteit. bijvoorbeeld in de bètastudies: heerlijk al die ‘nerds’ bij elkaar, die begrijpen elkaar tenminste! betrek elkaar bij je studie en vrije tijd. kijk vooral of de inbreng van alle betrokken studenten gelijkwaardig is. 8. discipline kan je redden! maak een goede mix van studeren en vrije tijd. Voorkom verslavingen en pak ook je rust! 9. leer je grenzen kennen. Voor robin betekent ’s avonds doorwerken dat hij de dag erna minder productief is. dus leer goed je tijd inschatten, denk vooruit en vraag evt. hulp van een ouder of vriend(in) of een studieadviseur van jouw opleiding, want: samen sterker! 10. een weekplanning werkt het beste als er geen verrassingen tussendoor komen die tijd vragen. bespreek je planning met iemand die dicht bij jou staat door om blinde vlekken te voorkomen! 11. Voor docenten en professoren heeft robin ook tips: geef ruim van tevoren het materiaal voor thuisopgaven en toetsen op. organiseer samenwerkingsprojecten tussen studenten ook ruim op tijd. en reken niet iedere student ‘af’ op het gezamenlijke resultaat, maar 18 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 12. super als jij jouw leerstijl kent. dubbele winst is het als ook de universiteit de vorm van het eindproduct aanpast aan jouw leerstijl, b.v. een essay, of liever een presentatie of een video. dit is udl en dit is inclusie! doet jouw opleiding nog niets aan inclusief onderwijs, wijs de studieadviseurs dan op deze informatie: https://ecio.nl/universal-design-for-learning/. tot slot nog een hint voor robbert dijkgraaf, onze nieuwe minister van onderwijs en Wetenschap: er zijn 16.000 thuiszitters op de middelbare scholen. Vaak hoogbegaafde kinderen met veel potentie! red hen s.v.p. voor de wetenschap en van het voor hen niet passende onderwijs! Meer over Robin en hoe hij zijn weg vond? https://www.uu.nl/medewerkers/RCVerstraten/ In%20de%20media op de website Onbelemmerd studeren vind je ook veel informatie.
I & W in gesprek met de dokters van straks tekst: KArIn JAHromI en AnnemArIe VAn essen eind november vorig jaar gingen onze bestuursleden Karin Jahromi en Annemarie van essen online in gesprek met 2e jaars studenten geneeskunde. een zinvolle bijeenkomst, zo bleek. Hieronder een kort verslag. D insdag 30 november 2021 was het patiëntendag bij de opleiding geneeskunde aan de Vrije universiteit (Vu). Het Amsterdam umc organiseerde een informatiedag voor hun 2e jaars studenten, waarbij patiëntenorganisaties zich online aan de studenten konden voorstellen. nu wringt voor ons hier natuurlijk de schoen wel een beetje want we voelen ons helemaal geen patiënt en hoeven ook eigenlijk nergens van te genezen. maar we kunnen wel last hebben van onze bijzondere breinen en daarbij hebben we soms hulp nodig. Zo hebben we wel degelijk te maken met wat de medische wereld van ons vindt en zijn we afhankelijk van de doorverwijzing van een huisarts of specialist. dan is het natuurlijk wel van belang dat een arts ook echt begrijpt wat er speelt bij dyslexie, dyscalculie en Ad(H)d. dat hij/zij weet welke wereld er te winnen is door de juiste behandeling of ondersteuning. Het doel was deze jonge toekomstige artsen te informeren over Impuls & Woortblind en te vertellen over de maatschappelijke consequenties van dyslexie, dyscalculie of Ad(H)d en neurodiversiteit in het algemeen. om hen inzicht te geven in knelpunten rond zorg of ondersteuning én in onze sterke kanten; wat ieder van ons waardevol en nuttig maakt. I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 ons verhaal bleek grotendeels nieuwe informatie. de kennis die de studenten hadden – of beter gezegd nièt hadden – was vooral gebaseerd op eigen aannames en ervaringen. tijdens colleges blijkt hier geen aandacht voor. In dat opzicht was deze kennismaking voor beide kanten heel nuttig en nodig. Veel studenten hebben in hun privéleven wel te maken met dyslexie en Ad(H)d. Van bekenden, familie of zichzelf. een nieuw inzicht voor de meeste studenten was, dat het belangrijk is door te vragen. om te achterhalen: ‘Hoe ziet jóuw dyslexie/Ad(H)d eruit?’ omdat dat voor iedereen weer anders kan zijn. de vraag ‘Waar heb jíj last van?’ is dan ook heel belangrijk en zeker geen open deur. dat was een mooie take home message voor deze toekomstige artsen. Hopelijk zeggen ze het voort aan hun collega’s. 19
Mijn Bert en ernie ‘Waarom maakt mijn hoofd zoveel toeren?’ ‘Waarom kan ik niet gewoon rustig doen?’ tel daarbij haar grenzeloze perfectionisme. reden voor Helen (22) om tijdens haar eindscriptie hulp te zoeken. Het kost haar allemaal zo veel moeite. Ze moet maanden wachten op een ggz-traject maar krijgt ondertussen hulp uit onverwachtse hoek. Ze leert haar bert en ernie kennen. teKst: Helen de GrAAFF m 20 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 ’n bert is weer erg aan het berten. dit houdt in: ik heb het schrijven van dit verhaal al dagen uitgesteld omdat ik bang ben dat het niet goed is, ik onzeker ben of anderen wel zin hebben om dit te lezen, ik in plaats van te beginnen overal bevestiging zoek dat anderen veel beter zijn dan ik in wat ze doen. nou, lekker positief weer. In plaats van dan maar te genieten van mijn 1+1 gratis vegan tortellini ben ik nu tóch, na tien keer mijn instagram feed te hebben bekeken en drie keer mijn mail te hebben gecheckt, begonnen met schrijven #diamondsaremadeunderpressure. ernie komt me redden Ik voel ernie langzaam z’n weg naar boven krabbelen uit mijn innerlijke drive en passie voor schrijven en verhalen vertellen. m’n ernie houdt van lachen, volledig vertrouwen op de intuïtie, knutselen, tekenen, schrijven, puzzelen, overal associaties zien, de ideeënmachine aanzetten, enthousiast voor dingen gaan, out-ofthe-box denken, zingen met de ukelele, verbinden met de mensen om zich heen, nieuwe vrienden maken, experimenteren, buiten de gebaande paden lopen en lekker alles nét iets anders doen dan anderen.
Helen de gRaaff bert en ernie? die klinken jou ongetwijfeld bekend in de oren als iconisch muppet duo uit de jeugdtelevisieserie sesamstraat. bert, de criticus. die altijd wil dat ernie rustiger doet en minder impulsief is, altijd wat op te merken heeft op ernie’s gedrag. bert, die het liefst gewoon ‘normaal’ doet met een kom havermout op de leesstoel en een krant. ernie, de intuïtieve speler. die altijd wil dat bert meedoet met z’n creatieve en fantasierijke ideeën, die in zijn ongeremdheid bert de wereld vanuit een andere bril wil laten zien, die het liefst rondrent en geen genoegen neemt met berts ‘normaal’. ik droom, durf en doe Hoi hallo. Ja, weer terug in het hier en nu na een duik in je jeugdherinneringen? ondanks dat ik ‘pas’ 22 ben, nemen bert en ernie mij ook weer ver terug in de tijd. maar ik heb ze laatst herontdekt -hoe lees je later - tijdens de master crossover creativity aan de Hogeschool Voor de Kunsten utrecht (HKu), die ik sinds september vorig jaar doe. een korte uitleg voor de studie heb ik nog niet maar het komt neer op: creatieve oplossingen I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 creëren voor maatschappelijke problemen. Ik houd me vooral bezig met het vraagstuk ‘duurzaam jezelf zijn’. zo veel ideeën duurzaam, groot woord Helen. Hiervoor deed ik de bachelor Global sustainability science aan de universiteit utrecht. Ik heb er veel geleerd: van het schrijven van een impactvolle policy brief tot besturen bij een studievereniging. maar vooral heb ik me binnen en buiten de studie gestort op duurzaamheid. tijdens het schrijven van mijn scriptie in januari 2021 heb ik eindelijk de stap genomen om naar de studentenpsycholoog te gaan. Waarom maakt mijn hoofd zo veel toeren, en waarom heb ik de hele tijd zó veel ideeën dat ik niet weet hoe ik alles kwijt moet? Waarom kan ik niet gewoon rustig doen en dingen overdenken zoals mijn huis- en studiegenoten? daarbij kwam ook nog eens mijn grote perfectionisme en innerlijke strijd om Alles tot op de puntjes gepolijst en gepoetst (aka puntjes op de i) te hebben voordat ik het durfde in te leveren. 21
Fastforward, december 2021. Ik schrijf niet langer wetenschappelijke policy briefs, ik erger me niet langer over het feit dat mijn onderzoek altijd eindigt met (in het kort): leuke en interessante bevindingen, maar iemand anders moet hier verder maar wat mee doen want hier houdt mijn woordlimiet op. nu maak ik. Ik verbind met anderen. Een goede balans tussen Bert en Ernie is de Golden Deal stakeholders zijn niet langer interviewee 1 maar zijn mensen met een inspirerend verhaal. Ik durf te voelen. Ik durf te vertrouwen op mijn intuïtie en passies. Ik heb in de afgelopen vier maanden meer getekend, gereflecteerd, ideeën gegenereerd, ben vastgelopen maar ook weer met volle energie doorgegaan dan de vier jaren ervoor. 22 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 dit alles terwijl ik wachtte op een ggz-behandeling. twee soorten gedachtes oké, leuk Helen, maar wat heeft dit te maken met ernie en bert? Ik zal het je eens vertellen. Het feit dat ik zo mezelf kan zijn aan de HKu komt doordat het onderwijs gefocust is op het proces in plaats van het resultaat en academische regels. persoonlijke ontwikkeling staat niet los van de leerdoelen, en de docenten hebben hier ook zeker oog voor. Iets waar ik op dit moment in mijn leven veel behoefte aan heb. mijn docent Wim (pseudoniem) introduceerde mij met mijn ernie en bert. Iedereen heeft een gevecht tussen twee soorten gedachtes. Aan de ene kant heb je bert(gedachtes), die je maar al te graag wijs maakt dat je maar beter op kunt geven omdat je het toch niet goed genoeg doet of dat je ideeën nergens op slaan. Voor mij komt daar nog bij dat mijn aangeleerde academische kritische blik m’n bert bemoedigt. Aan de andere kant heb je ernie(gedachtes), die met volle energie, enthousiasme, overgave ergens in duikt (soms in hyperfocus modus) omdat het leuk is en het je blij maakt. Wim heeft mij geleerd dat mijn bert minder mag berten en mijn ernie er meer mag zijn. te veel bert is niet goed voor je zelfbeeld en productiviteit, maar te veel ernie kan ervoor zorgen dat je geen oog meer hebt voor mensen en dingen om je heen. een goede balans tussen ernie en bert is dus de golden deal. Wat ik je wil meegeven met dit muppetsprookje: wees je bewust van jouw ernie en bert. Weten wanneer wie van deze twee aan het woord is als je ergens tegenaan loopt of als het juist super goed gaat, kan veel helpen. Zo had ik laatst een gesprek aangevraagd met mijn docent Wim. Ik liep vast, vond ik, en ik wilde graag met hem sparren over mijn projectonderwerp. In plaats van in de materie van mijn project te duiken, gooide Wim het over een andere boeg. Hij vroeg: lukt het niet omdat de master niet bij je past, of omdat bert je dat vertelt? langzaam zei ik: bert?
boem, mijn hoofd ontplofte door dit besef. mijn bert heeft mij bijna doen voelen dat ik niet geschikt ben voor mijn HKu-opleiding omdat ik niet zo mooi kan tekenen op de ipad als mijn studiegenoot die visual designer is. terwijl (volgens Wim) iedereen om mij heen spreekwoordelijk champagne drinkt om mijn successen te vieren. Wat zeggen jouw Bert en ernie? Het gesprek wakkerde mijn ernie aan, en ik heb in diezelfde week nog een gesprek gehad met Impuls & Woortblind over hoe ik zou kunnen bijdragen aan de vereniging. de hoofdredacteur van dit magazine vond mijn ernie en bert-experience op zichzelf al een mooie bijdrage. ‘die gaat zoveel lezers blij maken.’ HoerA, dank je ernie dat je me hielp de week ervoor het enthousiaste mailtje te sturen naar Impuls & Woortblind! en ze leefden nog lang en gelukkig... I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 Wat zeggen jouw ernie en bert tegen je? en wanneer? Ik ben erg benieuwd, dus deel het gerust met me als je dat wil. Ik heb inmiddels ook mijn eigen varianten gemaakt op ernie en bert: ‘Firefly en evillain’. Aan het begin van mijn studie had ik Firefly al gemaakt als avatar voor mijn positieve gedachtes en eigenschappen; vliegensvlug zijn en vuurlijk enthousiast over dingen. na het gesprek met mijn docent Wim maakte ik evillain, als ‘mijn bert’. Zij voelen meer ‘mij’ dan ernie en bert. Ik heb getekend hoe m’n Firefly m’n evillain heeft weten te verslaan (zie hierboven) en ik binnen een uur dit verhaal heb kunnen schrijven. schouderklopje, tijd voor de 1+1 gratis vegan tortellini. reageren? stuur een mail naar helen.degraaff@planet.nl 23
actueel B alt van raamsdonk overleed vorig jaar op 85-jarige leeftijd. In 2018 spraken wij hem over zijn levenswerk*. Hildegonde mostert zet zijn werk voort. op woensdag 6 april geeft zij een webinar over de alfa-bedding methode. er zit een grote denkfout in de huidige leesmethodes. Kinderen met aanleg voor het ontwikkelen van dyslexie worden daar de dupe van. dat was de overtuiging van balt van raamsdonk. Hij was zelf dyslectisch en ontwikkelde de pre-leesmethodiek Alfa-bedding. Hiermee kunnen óók kinderen met aanleg voor dyslexie succesvol leren lezen en spellen. tekst: julie houBen 24 Brokkenpiloot balt was als kind een druk en ondernemend jongetje. een brokkenpiloot met weinig besef van tijd en ruimte. “Ik was waar mijn aandacht was”. lezen was een ramp. Het lukte hem niet. Hij ging voortijdig van school en had veel verschillende baantjes. uiteindelijk werd hij een succesvol ondernemer. Hij ontwikkelde onderhoudsmiddelen voor auto’s en bracht deze middelen met zijn eigen bedrijf op de markt. misvatting na de verkoop van zijn bedrijf ging hij aan de slag met zijn levensvraag: waarom begrijp ik dingen snel en kan ik prima praten, maar niet goed lezen? “Ik nam contact op met de universiteiten en sprak met vooraanstaande wetenschappers op dyslexiegebied. Van hen hoorde ik allerlei theorieën over de mogelijke oorzaken van dyslexie. en dat ze op een internationaal congres uiteindelijk gewoon hebben besloten: dyslexie is een probleem met het onderscheiden van klanken binnen een woordklank. Alle leesmethodes gaan nu uit van het principe dat je een letter aanleert door hem te horen. maar dat is volgens mij een grote misvatting. lezen doe je met je ogen en letters zijn zichtbaar. die moet je je dus visueel eigen maken! en niet via de omweg van de klank.” verschil tussen ei en ij Vanuit dit inzicht ontwikkelde balt zijn pre-leesmethodiek Alfa-bedding. In groep 2, voordat kinderen met lezen beginnen, leren ze visueel en tastend de letters kennen. en ze leren woordbeelden als geheel herkennen. na de losse letters volgen veelgebruikte samenstellingen zoals de ei, ij, au en ou. Hierdoor worden letters en woordbeelden innerlijk voorstelbaar. Alleen wat herkend wordt kan benoemd worden. *dit interview is eerder gepubliceerd in i&W Magazine nr 1 - 2018 Zo leert elk kind
lezen en spellen Alfa-bedding draait het principe dus om: de letters vormen de kapstok voor de klank. door deze manier van letters aanleren gaat spelling ook meteen beter, aldus balt. “Het verschil tussen ei en ij hóór je niet, dat zie je alleen maar”. ook abstracte korte woordjes, zoals de, toen, en - vaak struikelblokken voor dyslecten- lees je makkelijker als de letters via Alfabedding goed innerlijk voorstelbaar zijn en de woorden als geheel worden herkend. Als je op deze manier letters en woordbeelden aanleert, smoor je dyslexie in de kiem, is balts stellige overtuiging. Woordbeeldherkenning Waarom werken de bestaande leesmethodes bij de meeste kinderen wel? Het is volgens balt de vraag of de meeste kinderen dankzij of ondanks de huidige leesmethodes leren vlot te lezen en goed te spellen. de huidige leesmethodes beginnen namelijk met het hulpproces (verklanken) van lezen. ongeveer 80% van de kinderen maakt uiteindelijk de overschakeling van auditief (verklanken) naar visueel (woordpatroon herkenning) eind groep 3 vanzelf. daar wordt in het onderwijs nauwelijks op gestuurd. de vraag is dus eerder hoeveel makkelijker álle kinderen leren lezen wanneer dit wordt aangeboden op balt van RaaMsdonk een manier zoals Alfa-bedding dat doet. Want deze methode sluit aan bij de ontwikkeling van het kind en bij wat iedere vlotte lezer doet, namelijk woordbeeldherkenning. succeservaringen ook succeservaringen zijn een deel van de kracht van Alfa-bedding, denkt balt. letters zoeken in een ruimte, ze proberen te herkennen op de tast: het zijn leuke praktische uitdagingen, waardoor het leren spelenderwijs gaat. en die succeservaringen blijven uit als je bij kinderen die moeite hebben met abstracte tekens maar blijft hameren op het aanleren van letters via de klank. “Zo kweek je dyslecten zoals ik zelf ben: trage lezers die woorden nog steeds zien als een rijtje nietszeggende tekens achter elkaar. Je leert de letters uiteindelijk wel I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 kennen, maar nog steeds als losse tekens, die je stuk voor stuk spellend moet doorwerken om woorden en zinnen te lezen.” Helaas kon balt - als volwassen dyslect - niet profiteren van zijn eigen Alfa-bedding. Het werkt alleen bij beginnende lezers en is gericht op preventie. Hij was blij met het onderzoek naar zijn methode dat in 2017 samen met het lectoraat early childhood van nHl stenden Hogeschool is gestart en nog steeds doorloopt. en blij met elk kind dat via zijn methode op tijd de smaak van het lezen te pakken krijgt. meer weten over Alfa-bedding? Kijk op www.alfa-bedding.nl meer over het webinar op 6 april: KIJK HIER. 25
ADHD en het brein : Hersenwetenschappers zijn al tientallen jaren bezig om te snappen hoe het AdHd-brein werkt. Het lijkt erop dat bij mensen met AdHd bepaalde boodschapper stofjes in de hersenen soms wat haperen. dat heeft dan weer invloed op bijvoorbeeld je concentratie en motivatie. Hierbij geven we een inkijkje in wat we nu weten over de rol van die boodschapper stofjes en de mogelijke link met AdHd. tekst: mAArten overgAAuW 26 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 W ij mensen hebben meer dan honderd miljard zenuwcellen in ons brein, ook wel neuronen genoemd. naast het aansturen van onze zintuigen en elke beweging die we maken, regelen al die neuronen ook nog eens ons voelen en denken. dat betekent een 24/7 spitsuur in ons brein van ontelbare chemische en elektrische boodschappen. die worden iedere seconde van neuron op neuron overgebracht. onze neuronen ‘praten’ met elkaar via ontelbare boodschappen. die gesprekken zijn de basis van alles wat we doen, voelen, denken en waarnemen. Als je beseft hoe complex dit verkeer is tussen al die neuronen, kun je je voorstellen dat er wel eens een afslag gemist wordt. daar komt bij dat erfelijkheid ook nog op de achtergrond invloed heeft op dit chemische proces. er bestaan dus vele variaties op deze communicatie in het brein, want de complexe bedrading die hiervoor nodig is, is bij iedereen uniek. sommige van die variaties hebben ook gevolgen voor het soepel verlopen van alle dagelijkse mentale processen. de gedrags- en denkpatronen die wij in verband brengen met AdHd-klachten is één van die variaties. neurotransmitters de neuronen in ons zenuwstelsel communiceren met elkaar via chemische en/of elektrische boodschappen. die boodschappen worden overgebracht door neurotransmitters, onze boodschapper stofjes: kleine chemische verbindingen tussen de neuronen. Vanuit het uiteinde van één neuron wordt een neurotransmitter vrijgelaten en als het ware gevoeld en opgenomen door het volgende neuron. dit neuron wordt hiermee ofwel geactiveerd ofwel geremd in zijn functie. met dit
over haperende boodschapper stofjes neuRotRansMitteRs (Rode bolletjes) dRagen de boodscHap van Het ene neuRon oveR op Het volgende MaaRten oveRgaauW principe worden veel functies gereguleerd. ook puur lichamelijke, zoals de samentrekking van spieren. een zenuwcel kan ook een lange uitloper hebben die helemaal naar onze voeten reikt zodat we deze kunnen bewegen. verlaagde arousal bij Adhd er zijn enkele neurotransmitters die een duidelijke link lijken te hebben met de kenmerken van AdHd. dopamine en noradrenaline zijn het meest onderzocht. Wetenschappers zien een duidelijk verband tussen AdHd en een haperende werking van dopamine en noradrenaline. normaal zijn deze neurotransmitters verantwoordelijk voor onze alertheid of arousal. dit hebben we bijvoorbeeld nodig als we ons langere tijd willen concentreren op iets. bij mensen met AdHd is er vaak een verlaagde arousal. de lage arousal theorie (low arousal theory) zegt dat mensen met AdHd zichzelf stimuleren met buitensporige activiteiten om zodoende hun relatief lage arousal te overstijgen. dit geeft als het ware een jumpstart van activiteit in het brein, wat een verklaring kan zijn voor de hyperactiviteit in pubers en rusteloosheid in volwassenen die beide kenmerkend zijn voor AdHd. I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 het beloningssysteem neurotransmitters zorgen ook voor het ervaren van plezier en motivatie. Hierbij spelen een aantal neurotransmitters in op het beloningssysteem in de hersenen. Als de communicatie tussen de verschillende neuronen in het beloningssysteem goed verloopt, zorgt dit bijvoorbeeld dat we (voldoende) zin hebben om aan dingen te beginnen. We lezen bijvoorbeeld wat er in de volgende aflevering van een serie op netflix zal gebeuren en omdat het ons interesseert, gaan we de aflevering bekijken. nu lijkt het erop dat het beloningssysteem in het AdHdbrein minder actief werkt dan wat 27 Rosa booMsMa
gemiddeld bekend is. nadat de motivatie sterk gestimuleerd wordt door een bepaalde prikkel, komt de neurotransmitter dopamine vrij: die zorgt voor de motivatie om iets te gaan doen. maar bij veel mensen met AdHd zakt, na die eerste prikkeling, het niveau van dopamine weer snel af naar de beginwaarde. Waarschijnlijk omdat het neuron dat de dopamine vrijgaf hem meteen weer ‘terugpakt’. dit leidt tot een onmiddellijke verlaging van motivatie en dus gebrek aan actie. naar het mechanisme hierachter wordt nog altijd veel onderzoek gedaan om het AdHd-brein beter te begrijpen. het effect van medicatie mensen met Ad(H)d zijn gebaat bij medicijnen die behoren tot de zogeheten psychostimulantia (methylfenidaat en dexamfetamine). deze medicatie zorgt ervoor dat neurotransmitters als dopamine en noradrenaline niet meteen heropgenomen worden door het neuron dat de neurotransmitters in eerste instantie heeft vrijgelaten. dit heeft een effect op onder andere het beloningssysteem, waar dus meer dopamine actief blijft als je deze medicatie slikt. en een hogere spiegel van dopamine en noradrenaline in het beloningssysteem werkt weer positief door op de concentratie, motivatie en aandacht. Zonder medicatie hebben mensen met AdHd vanuit de omgeving een heel sterke prikkel nodig om dit lage niveau omhoog te laten schieten én om het op niveau te houden. Ze komen niet goed tot actie en zijn minder alert. Het lijkt er dus op dat we allemaal een constante spiegel van de genoemde neurotransmitters nodig hebben, als een soort waakvlammetje dat ons aan de gang houdt in een omgeving waar weinig reuring is. medicatie kan hier bij mensen met AdHd voor zorgen. slikken we geen medicatie, dan gaan we vaak (onbewust) op zoek naar extra prikkels, arousal, om ons beloningssysteem op te peppen. dan worden we bovengemiddeld druk, maken dingen niet af en sommigen van ons gaan zelfs op zoek naar echte kicks. 28 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022
Vijf VrAGen AAn Peter oVer zijn ADHD deze keer stel ik mijn vijf vragen aan peter (44), een vaste bezoeker van het aD(H)D Vragenuurtje via zoom op donderdag vanaf 20.00 uur. peter werkt als vaste invalkracht op de basisschool en is een veelgevraagd leerkracht door het hele land. tekst: nAomI KennedIe 1 2 3 WAt vind je het Allermooist vAn jouW Adhd? druk en vrolijk zijn en dat je alles ziet en hoort tegelijkertijd en dat je op alles kunt reageren. Al die prikkels zijn heel fijn. WAt ervAAr je Als meest storend vAn je Adhd? Het niet voldoen aan de eisen van de samenleving. er zijn bepaalde normen waar ik niet aan kan voldoen en dat wil ik ook niet. saaie vergaderingen en te veel van hetzelfde. Ik wil om die reden ook geen vast contract want dan moet ik mij te veel aanpassen. WAt heeft jou het meest geholpen om met je Adhd om te leren gAAn? Medicatie met stip op 1. daardoor heb ik weer grip op mijn leven gekregen en kan ik beter communiceren. Ik heb meer overzicht en kan op tijd mijn rust nemen. Vroeger liep ik vaak achter de feiten aan. nu kan ik meer de humor van mijn AdHd inzien. acceptatie is even belangrijk en daar helpt de medicatie ook bij. Ik mag zijn wie ik ben en ik vertel aan iedereen dat ik AdHd heb. Hulp vragen en krijgen uit mijn omgeving. Ik heb aan mijn familie, vrienden en collega’s zoveel I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 mogelijk verteld over hoe mijn AdHd werkt en hoe ze mij daarbij kunnen helpen. 4 5 herken je ook Ass in jouW spectrum? Zeker en vooral ook in de terugtrekkende beweging van rust, herhaling en ontprikkelen. Zo kan ik eindeloos bezig zijn met muziek opnemen en herhalen. Vooral ook om de focus te houden. mijn fidget spinner is ook een anker voor mijn focus. daarnaast heb ik veel vaste rituelen en altijd vaste tijden om op te staan. heB je nog een Advies voor de lezers vAn i&W mAgAzine? breng zo helder mogelijk jouw persoonlijke AdHd in kaart en schrijf het op. en deel ook vooral de mooie kanten ervan! 29
DysLexie nAAst je ADHD? Weten Geeft rust Zeker 1 op de 4 mensen met Ad(H)d heeft ook dyslexie, blijkt uit recent onderzoek. of nog net geen dyslexie maar wel ernstige lees- en/of schrijfproblemen. In het vorige magazine hebben michel nelwan en ik hierover geschreven. deze keer: wat heb je eraan dit te weten? teKst: KArIn de JAGer – erVArInGsdesKundIGe met AdHd en dyslexIe b 30 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 ij dyslexie wordt het lezen en/of schrijven heel moeilijk geautomatiseerd. Het aanleren is daardoor moeilijk, net als het goed toepassen. Het blijft foutgevoelig en veel aandacht en energie vragen. maar er is meer. Vaak is er ook een blijvende klankverwerking die het niet goed doet. daardoor is het soms ook moeilijker om mensen te verstaan, zeker in rumoerige ruimtes, zoals op feestjes, etc. naast lastige kanten en uitdagingen zijn er, net als bij Ad(H)d, ook sterke kanten die lijken samen te hangen met dyslexie. Zo hebben mensen met dyslexie vaak een heel creatief brein, kunnen ze makkelijk out-ofthe-box denken (welke box? die is er vaak niet eens ), zijn ze vaak technisch sterk met veel ruimtelijk inzicht, invoelend, kunnen ze patronen herkennen in een voor anderen chaotische situatie waardoor ze vaak goede visionaire ideeën hebben, enz. dit zijn de zogenoemde ster-krachten*. het plaatje compleet Waarom zou je willen weten dat je naast Ad(H)d ook dyslexie hebt? Want misschien denk je: dan heb ik nóg iets waar ik last van heb, dat wil ik niet! toch is het altijd goed als het hele plaatje compleet is. dan kan je jezelf beter leren begrijpen, krijg je als het goed is meer tools om met de lastige kanten om te gaan en leer je daarnaast je kwaliteiten beter herkennen en ontwikkelen. een diagnose is bovendien niks meer of minder dan een beschrijving van dingen die er al zijn. dyslexie wordt niet erger doordat het vastgesteld is, net als Ad(H)d trouwens. Als je dat gevoel wel hebt, ben je niet goed voorgelicht en begeleid. Weten wat er speelt is meestal toch dé stap naar (zelf)acceptatie en vervolgens naar het gericht zoeken naar wat voor jou werkt. oplossingen Als je weet dat jouw moeite met lezen en/of schrijven door dyslexie komt en niet alleen door AdHdgerelateerde aandachtsproblemen, dan zijn er misschien voor jou ook oplossingen waar je nog niet bij stil hebt gestaan. Zoals Icthulpmiddelen die je studie, werken, leven kunnen verlichten. Is het bijvoorbeeld handig voor jou om de computer te laten voorlezen? of andersom: van spraak naar tekst? steeds meer opleidingen bieden deze hulpmiddelen zelf aan.
steR-kRacHten extra tijd voor examens of zelfs je opleiding kun je ook aanvragen met een dyslexieverklaring. Wie weet helpt een ‘ik ben dyslectisch’-disclaimer onder je mails al? of heb je wat aan plaatjes en verhaaltjes om dingen te onthouden en terug te kunnen halen uit je geheugen? Helpt mindmappen jou om je gedachten te ordenen en het communiceren te vergemakkelijken? Zou je misschien sneller en makkelijker kunnen lezen door je leesstrategie aan te passen? of misschien helpt het inzicht dat je echt dyslexie hebt, jou over een drempel om wat makkelijker hulp te vragen van een collega op je werk. extra onrust verminderen Hoe zit het bij jou? de moeite die je op school had, werd misschien destijds alleen verklaard door je aandachtstekort. door de AdHd dus. maar als je goed nagaat hoe het leren van lezen en/of schrijven ging, weet je misschien dat, hóe je ook je best deed in je hyperfocus-momentjes, je lang niet altijd goed kon toepassen wat je had proberen te onthouden. en misschien nog steeds. Je raakt soms ineens weer in de war van alle (onlogische) regels, als je ze al I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 hebt kunnen aanleren. Wat was het ook alweer? Geen idee, alweer fout, niet gezien. of het verwerken wat er staat is zó vermoeiend, je hoofd ontploft bijna. toch maar snel door. oeps, te snel ingevuld in plaats van echt gelezen, of opgegeven, concentreren lukt niet meer…dit kan dus dyslexie zijn! dyslexie kan in je jeugd behoorlijk traumatisch zijn geweest, vooral als er vroeger niet goed op is gereageerd. Het trauma kan jou je leven lang veel extra onrust geven. misschien is het mogelijk voor jou dat trauma te verkleinen, te helen. daarmee verminder je ook de extra onrust die je ervaart. Weten dat je dyslexie hebt, is dan wel een onmisbare schakel in dit proces. dit kan ook online met een wetenschappelijk gevalideerde vragenlijst https://dvlo-volwassen.nl/ of test https://www.mdddt.nl/. *ster-krachten worden beschreven en neurologisch uitgelegd met wetenschappelijk onderbouwde onderzoeken in het boek Dyslexie als Kans van eide en eide (2019) 31
VERGETEN S simone becker heeft AdHd, voornamelijk de Add-variant. Ze is seniorpurser bij de Klm. naast haar werk schrijft ze graag over haar dagelijkse belevenissen als warhoofd en dagdromer. Ze won onze Ad(H)d wedstrijd met haar verhaal ‘Alles tegelijk’. deze keer is ze haar sleutels vergeten…. tekst: simone Becker-leijten 32 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 anka en Vlek, onze katten, kijken me vragend aan. Alsof ze willen zeggen: waarom ben jij op dit uur nog buiten? Ik haal diep adem. nog een keer doorzoek ik mijn handtas. Het is pikkedonker en bijna middernacht. Ik gebruik mijn mobiel als zaklamp en schijn in alle zes vakjes. Ik vraag me hardop af ‘waar zijn mijn huissleutels?’ opnieuw keer ik mijn grote tas binnenstebuiten: flesje water, mini-plu, twee boekjes en een sjaal. met een zucht check ik weer de zakken van mijn regenjas. op een zakdoek en een oud boodschappenbriefje na zijn ze leeg. In ons huis brandt het keukenlicht. Verder is het aardedonker. Hans ligt allang te tukken. de katten cirkelen om me heen. Ik kijk naar boven. Zal ik Hans wakker maken? Ik ben bang dat hij boos wordt als ik hem wek. en ik hoor hem al zeggen: ‘mindfulness Siem, houd aandacht bij wat je doet.’ In de auto, natuurlijk daar liggen ze vast. enthousiast schijn ik met het licht van mijn mobiel over de matten en met mijn andere hand tast ik onder de rem en het gaspedaal. niks. Het dashboardkastje haal ik leeg. Ik kom van alles tegen: een nagelvijl, pennen, muntjes, een zonnebril, routebeschrijvingen, tandenstokers, een potje vitaminepillen, tissues en een kleverige lipgloss. Geen sleutels. er zit maar één ding op, Hans wakker maken. een uitdaging op zich… Ik druk langdurig op de voordeurbel. Het blijft stil in huis. Ik roep luid en duidelijk: ‘Hans, Hans!’ naast de keukendeur staan lege wijnflessen en Hak-potjes, klaar voor de glasbak. Ik mik met het dekseltje van een van de Hak-potjes tegen het slaapkamerraam. Het belandt in de goot. Hans geeft geen sjoege. met twee lege wijnflessen ram ik op de gietijzeren gieter. Het maakt een hels kabaal. sanka en Vlek maken dat ze wegkomen. bij de overbuurvrouw brandt nog licht. Zij weet van wanten en plaatst haar uitschuifladder tegen onze gevel. Het is hoog
siMone beckeR-leijten en ik vind het eng, maar het moet. Ik klauter langzaam naar boven. op de achtste traptrede durf ik niet verder en geef ik een brul. ‘Hans, Hans wakker worden.’ door het open raam horen wij hem ronken. er blaft een hond op straat. Ik snel ernaartoe. buiten adem doe ik mijn verhaal aan de buurman die net zijn deense dog aan het uitlaten is. de buurman klimt tot bovenaan de ladder en hij steekt zijn hoofd door het slaapkamerraam. ‘WaKKER WORDEN’. dat is eindelijk genoeg voor Hans om te ontwaken. even later opent hij versuft de deur. ‘Was jij je sleutels vergeten Siem?’ ‘Het spijt me schat.’ Gelukkig vind ik binnen mijn sleutels op hun vertrouwde plek. ‘Siem, alsjeblieft beloof me dat je niet meer overhaast de deur uitgaat.’ ‘dat beloof ik’, zeg ik en ik kijk hem schuldbewust aan. ‘Wil je nog iets drinken, voordat we naar bed gaan?’ ‘Ik dacht dat je zou ontploffen van kwaadheid.’ Hans reikt me een half glas rioja aan. ‘Waarom denk je dat?’ opeens realiseer ik me dat mijn ex uit zijn vel zou springen in zo’n situatie. Het is al 25 jaar geleden en ik wist toen nog niet eens van de Add. ‘Herinneringen van vroeger denk ik’ mompel ik in gedachten. ‘Siem,’ zegt Hans, ‘ik vind het niet erg dat je altijd dingen vergeet, maar dat ik niet je ex ben moet je nu echt eens onthouden.’ meer over simone: Ik heb weinig zitvlees en ik ben snel afgeleid. uitzondering is als ik schrijf. Wat verder opvalt aan mij is behalve mijn linkshandigheid ook I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 mijn onhandigheid. de één vindt het komisch dat ik dingen laat vallen. de ander ergert zich groen en geel aan mijn onoplettendheid. Gelukkig ervaar ik met het schrijven dat een dromer zijn best fijn kan zijn. Ik werk voor de Klm als seniorpurser. In de lucht houd ik het al 29 jaar vol. Hoe? door mijn interesse in mensen. dat talent weegt volgens mijn werkgever kennelijk en gelukkig op tegen mijn onhandigheid . In april 2021 kreeg ik corona. de nasleep van corona hield aan: long-covid. Ik heb een trits aan fysieke en mentale klachten. Het vliegen zit er voorlopig niet in. Het is mijn stip aan de horizon om terug te keren aan boord. Wel meer tijd voor mijn schrijfhobby nu! Meer lezen van Simone? Siemschrijft.nl 33
VereniGinGsnieuWs jij & ik, ervAringsdeskundigen? jAzeker! “Waarom ben ik anders?” Met een bijzonder brein voel je je een buitenbeentje. De kans is groot dat je ooit in je leven vastloopt. Je trekt het niet meer, dat steeds maar aanpassen. Vragen als "Waarom ben ik zo?" of “Wat doe ik hier eigenlijk?” zijn gebruikelijk. Je gaat op zoek naar antwoorden en mag jezelf daarna ervaringsdeskundige noemen. Of toch niet? teKst: Ineke masselink - organisator van Ad(H)d café Arnhem op jouw vragen blijkt een diagnose het gebruikelijke antwoord. daarmee komt er duidelijkheid, waarom dingen zo gingen. Vaak is er ook medicatie (er ontbreekt een stofje...) en soms een coach, die je leert hoe je je leven anders kunt inrichten. Je bent blij met het deskundige antwoord AdHd, Add of Ass. mocht je je herkennen in Hb of Hsp (niet in de dsm) dan heb je pech, want geen vergoeding voor hulp. dat was het dan! Je bent nu al ervaringsdeskundige. hoezo functie-eisen? misschien wil je met die ervaringsdeskundigheid aan de slag. om anderen te helpen die jouw weg nog moeten gaan. daar zijn mogelijkheden genoeg voor binnen allerlei zorginstanties, denk je. dat is ook zo, maar dan moet je wel eerst een opleiding ‘ervaringsdeskundige binnen de zorg’ volgen. Zonder een opleiding en certificaat “ervaringsdeskundige” ben je niet welkom. natuurlijk blijft jouw ervaring uniek, dat besef moet je hebben als je anderen wilt helpen. daarvoor, en vooral ook om de taal van de hulpverlening te spreken, is zo’n leertraject zeker nuttig. tot zover niets aan de hand. maar onlangs was er een enquête: Hoe dragen ervaringsdeskundigen bij aan het cliëntencontact binnen organisaties als de ggz? Welke "functie-eisen" zijn wenselijk? Geïrriteerd was mijn reactie: “Het succes van de ervaringsdeskundige ligt niet daar, waar u de nadruk op legt, op functie-eisen als: opleiding, inzet, mate van eigen herstel, theoriekennis. Voor een ggz-cliënt is het waardevol dat een mens er zonder oordeel voor je is. een ervaringsdeskundige heeft hetzelfde doorgemaakt en begrijpt je zonder woorden. dat leer je niet uit een boekje!” een Ad(h)d café stelt geen functie-eisen na de diagnose zit je hoofd vol met (over-)leef strategieën. eigen wensen liggen begraven onder compromissen. Heb jij je uiteindelijk ook gewoon toch weer aangepast aan je omgeving, je baas, je relatie, al dan niet geholpen met medicatie? misschien wil je deze ervaringen eens met anderen bespreken. Hoe doen zij dat? In een AdHd café hoef je niet bang te zijn dat je iets verkeerds doet. Het bezoek aan een AdHd café is (h-)erkenning, een warm bad: “Ik ben hier geen uitzondering! eindelijk ben ik goed genoeg!” “daar kan ik helemaal mezelf zijn”. onze AdHd cafés zijn daarom een plek voor ervaringsdeskundigen zoals jij. Wij stellen geen verdere ‘functie-eisen’. met jouw (levens-)verhalen, kun je anderen iets geven en soms ook iets meenemen. Hier vind je misschien het antwoord op je vraag: “Wie ben ik eigenlijk?”. en neem je, naar voorbeeld van anderen, je besluit je leven naar eigen dromen in te richten. Ineke stuurde bovenstaande visie over de essentie van ervaringsdeskundigheid ook 34 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022
VereniGinGsnieuWs aan de opstellers van de enquête en kreeg antwoord hieronder terug. Mooi! Wordt vervolgd! Beste Ineke, Het onderzoek dat nu in opdracht van VWS wordt uitgevoerd richt zich op ervaringsdeskundigen die dit als hun werk/beroep uitoefenen. Er is een beeld nodig van hun achtergrond, opleiding, etc. Dit onderzoek gaat dus niet over de waardevolle inbreng van ervaringsdeskundigen (daar is men al van overtuigd op grond van ander onderzoek). Over de bijdrage van zelfhulpgroepen zoals ADHD Cafés zou veel meer onderzoek gedaan kunnen worden. Misschien kunnen we daarover eens samen overleggen. Ik zou dat heel graag doen. Ik ben – zoals wij besproken hebben – zelf ook iemand met ADHD en ik ben lid van een online zelfhulpgroep op dit gebied. Je doet goed werk, veel succes daarmee! Groet van Alie Weerman, lector GGZ en Samenleving hogeschool Windesheim en ervaringsdeskundige inspirAtie voor themA-Avonden of online gesprekken ben je organisator van een Ad(H)d en/of dyslexie café? Veel bezoekers en online deelnemers worden blij van een thema. dan weten ze waar ze aan toe zijn en kunnen ze gericht deelnemen als het onderwerp hen interesseert. Jan-Willem lignac organiseert al heel wat jaren het Ad(H)d café Amersfoort en dacht: laat ik eens een inspiratielijst maken met mooie gespreksthema’s. met zoveel jaar ervaring heeft hij een aardig beeld van wat er speelt bij (veel) mensen met Ad(H)d en andere vormen van neurodiversiteit. VIa DEZE LINK kun je zijn lijst met mogelijke thema’s downloaden. doe er je voordeel mee! nb: denk je na al dit mooie café nieuws: ik wil ook wel een (online) Ad(H)d/dyslexie café organiseren en als ervaringsdeskundige met deze thema’s aan de slag? mail ons! info@impulsenwoortblind.nl. We helpen je verder. 35 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022
iMPuLs & WoortBLinD WERKgROEp ONDERWIJS WAt: belangenbehartiging voor alle vormen van onderwijs Wie: Karin Jahromi – (bestuurslid portefeuille onderwijs) DYSLEXIELIJN WAt: de dyslexielijn hulpdienst voo over dyslexie. ONDERSTEUNINgSgROEp DYSLEXIE WAt: belangenbehartiging voor dyslectici en advisering bestuur Wie: peter millenaar - peter.w.millenaar@gmail.com (voorzitter) actieve werkgroepen en vrijwilligers I & W WERKgROEp VOLWaSSENEN WAt: klankbordgroep voor initiatieven en projecten rond actuele thema’s mbt Ad(H)d, dyslexie en/of dyscalculie Wie: we zoeken nieuwe leden en een voorzitter! Iets voor jou? Mail ons. Impuls & Woortblind is actief voor en met mensen met Ad(H)d, dyslexie en dyscalculie. Heb je vragen? Heb je een idee voor een actie of een activiteit? Wil je ergens aan meedoen? Hier zie je bij wie je terecht kunt met je vraag of idee! Wie: dyslexielijn@ impulsenwoortb DYSLEUK: pR EN LObbYgROEp DYSLEXIE WAt: dyslexie zichtbaar maken vanuit I en W Wie: nel Hofmeester dysleuk@impulsenwoortblind.nl 36 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 EXpERTISEgROEp WAt: expertmeetings, begeleiding van studenten, eigen onderzoeken onder achterban, internationale contacten Wie: rob pereira – (bestuursvoorzitter & portefeuille wetenschap)
APELDOORN N n is een or vragen tblind.nl aD(H)D-CaféS EN DYSLEXIE CaféS WAt: maandelijkse bijeenkomsten voor en door mensen met AdHd en/of dyslexie (zie pag. 39) Wie: saskia elswijk – (bestuurslid portefeuille cafés) AMERSFOORT REDaCTIECOMMISSIE fONDSENWERVINg WAt: zorgen voor stabiele extra inkomsten voor I en W Wie: evert van Waegeningh (penningmeester) WAt: zorgt samen met hoofdredacteur voor inhoud van I & W magazine Wie: Julie Houben – julie.houben@ impulsenwoortblind.nl (hoofdredacteur) CONTaCTpERSONEN EN CLIëNTONDERSTEUNERS WAt: ervaringsdeskundige vrijwilligers per telefoon en/of mail bereikbaar Wie: zie de lijst op http://www.impulsenwoortblind.nl/onze-vrijwillige-contactpersonen/ bESTUUR WAt: ook elk bestuurslid heeft een eigen aandachtsveld. Wil je één van hen benaderen met een vraag of idee? stuur dan een mail naar info@impulsenwoortblind.nl Wie: rob pereira - bestuursvoorzitter, wetenschap, AdHd evert van Waegeningh - penningmeester, dyslexie Annemarie van essen – Ad(H)d, ledenwerving, media en communicatie Karin Jahromi – dyslexie, onderwijs, vrijwilligersbeleid saskia elswijk – Ad(H)d, cafés 37 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022
ADVertenties zelf een Ad(h)d cAfé of dyslexie cAfé opzetten? Wij helpen je! Is er geen Ad(H)d-café of dyslexie-café bij jou in de buurt? Zoek een partner en start er eentje. Impuls & Woortblind kan je helpen met een duidelijke handleiding over de aanpak. bel of mail ons voor meer informatie: 033 247 34 84 / info@impulsenwoortblind.nl de dyslexielijn de dyslexielijn is een hulpdienst voor vragen over dyslexie. Je kunt bellen naar het landelijk bureau: 033 247 34 84 Wij zorgen dan dat je vraag door de juiste persoon behandeld kan worden. Je kunt je vraag ook mailen: dyslexielijn@impulsenwoortblind.nl Laat je “label” in je voordeel werken! Wij bieden in onze training en coaching voor (jong) volwassenen met dyslexie / dyscalculie / AD(H)D / autisme en/ofhoogbegaafdheid: Dynamika advies, training & coaching praktische handvatten en inzicht in jouw andere manier van denken en leren; vermindering van faalangst, onzekerheid, uitstelgedrag, prestatiedrang en/of stress; verhoging concentratie, sneller leren lezen, gemakkelijker schrijven en communiceren. Luister ook naar onze Podcasts op onze websites, Soundcloud (Dynamika Podcasts) en Spotify www.geniaaloprechts.nl www.werkendyslexie.nl T 020 – 639 1099 Zie ook onze boeken: “Slimmer dan je baas”en “Dyslexie: stoornis of intelligentie” (Uitgeverij Garant B.V.) info@dynamika.nl 38 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022
& DysLexie cAfés AD(H)D cAfés door het hele land organiseren wij aD(H)D-CaféS EN DYSLEXIE CaféS. dé ontmoetingsplek voor iedereen uit onze doelgroep en direct betrokkenen. voor en door ervaringsdeskundigen. hieronder vind je al onze cafés bij jou in de buurt en onze online cAfés. voor adres- en contactgegevens per Ad(h)d-café, kijk op onze site. dyslexie cafés vind je op pratenoverdyslexie.nl. KIJK IN ONZE agENDa VOOR DE aCTUELE SITUaTIE pER Café. aLLEEN ONLINE vrAgenuurtje Adhd/Add online Iedere donderdagavond vanaf 20 uur onlIne dyslexie cAfé online Iedere derde zaterdag van de maand onlIne van 13.30 tot 16.00 het Ad(h)d vrouWen cAfé online Iedere eerste vrijdag van de maand van onlIne 20:00 tot 22:00 zuid hollAnd Ad(h)d-cAfé den hAAg Iedere tweede woensdagavond van de maand onlIne, iedere vierde maandagavond op locatie Ad(h)d-cAfé BArendrecht Iedere derde dinsdag van de maand van 20.00 tot 22.30 zeelAnd Ad(h)d-cAfé vlissingen Iedere tweede woensdag van maand van 20.00 tot 22.30 noord-BrABAnt Ad(h)d-cAfé BredA let op: tijdelijk geen vaste avond! Ad(h)d en DYSLEXIE cAfé heusden-vesting Iedere laatste dinsdag v.d. maand onlIne van 19.30 tot 21.30 Ad(h)d-cAfé eindhoven Iedere vierde zaterdag van de maand vanaf 13.30 39 I&W mAGAZIne nr 1 - 2022 limBurg Ad(h)d-cAfé mAAstricht Iedere eerste vrijdag van de maand van 19.00 tot 21.30 noord hollAnd Ad(h)d-cAfé AmsterdAm Iedere tweede maandagavond van de maand vanaf 20.00 drenthe dyslexie cAfé AmsterdAm 6 x per jaar op dinsdagavond. om en om op locatie en onlIne Ad(h)d-cAfé Assen Iedere laatste vrijdag van de maand van 19.00 uur tot 22.30 overijssel Ad(h)d-cAfé hengelo Iedere tweede woensdag van de maand van 20.00 tot 22.30 utrecht Ad(h)d-cAfé Amersfoort Iedere tweede vrijdagavond van de maand op locatie, iedere 4e vrijdagavond van de maand onlIne. Ad(h)d-cAfé utrecht Iedere eerste donderdag van de maand vanaf 21.00 gelderlAnd Ad(h)d-cAfé Arnhem en omstreken Iedere eerste maandag van de maand vanaf 19.30
een nieuW lid dAnkzij jou? dAn ontvAng jij óók een grAtis Boek! Haal meer uit je dyslexie! (H)erkenning en 20 tips door dyslecten zelf en Ik AD(H)D? Ja dus! In deze boekjes van Impuls & Woortblind zijn mensen met dyslexie en AD(H)D zelf aan het woord. Nieuwe leden krijgen gratis een boekje naar keuze. Als jij een nieuw lid aanbrengt krijg je als dank ook een boekje naar keuze! stAppenplAn ‘nieuW lid = grAtis Boek voor jou’ 1 Breng iemand uit je omgeving aan als lid 2 Deze persoon vult bij de opmerkingen onderaan het invulformulier in: Ik meld mij aan via I & W lid……(jouw voor- en achternaam). 3 Vertel het nieuwe lid welk boekje je graag wilt ontvangen (AD(H)D of dyslexie) 4 Het nieuwe lid vult dit in op het formulier 5 Wij zoeken jouw adresgegevens op in ons systeem en sturen je het boekje toe haal meer uit je dyslexie! ik Ad(h)d? ja dus! In dit boekje vertellen acht mensen met ADHD en ADD hun verhaal. De jongste is 23, de oudste 67. Over hoe ze vastliepen, de een meer dan de ander, en over hoe ze zichzelf beter begrijpen nu ze weten dat ze AD(H)D hebben. En steeds meer doen wat bij hen past. 56 pag. € 7,50 incl. verzendkosten. Ledenprijs: € 5,50. Kortingscode: LID2KORTING https://www.impulsenwoortblind.nl/product/ ik-adhd-ja-dus/ OF: Bestel een boekje met ledenkorting via de webshop In dit boekje vind je 20 tips voor en door mensen met dyslexie. Met uitleg over wat dyslexie is, hoe jouw dyslectische brein werkt en waarom je daardoor moeite hebt met lezen en schrijven. Maar je leest óók wat jouw sterke kanten zijn. En we snappen en herkennen als geen ander jouw faalangst en schaamte, jouw stress door alle digitale uitdagingen. Geschreven in lettertype dyslexie en met veel illustraties van Leontien Janssen. 78 pag. € 15,- incl. verzendkosten. Ledenprijs € 10,-. Kortingscode: LID5KORTING https://www.impulsenwoortblind.nl/product/ haal-meer-uit-je-dyslexie-herkenning-en-20tips-door-dyslecten-zelf/ NB: dit boekje is ook als luisterboek beschikbaar via Bibliotheekservice Passend Lezen.
1 Online Touch