0

#vrijheid #tegenelkeprijs FIDELIO Beethoven WWW.OPERACOMPACT.NL 1 freedom = prison

2 BEETHOVEN FIDELIO

INHOUDSOPGAVE 4 Introductie Cast & crew Vormgeving Decor & Kostuumontwerp De repetities in beeld De V van Vrijheid Vrijheid volgens • • Sef Thissen Cast & crew 6 8 10 14 16 Sybrand van der Werf • Haroon Rezaie • Vrijheid Blijheid Educatieprogramma Voortgezet Onderwijs Achter de schermen De voorstelling in beeld Graag tot een volgende keer 24 28 30 36 3

BEETHOVEN FIDELIO

INTRODUCTIE BEETHOVEN FIDELIO Het citaat van Beethoven schetst zijn politiek engagement: een heftig componist, in gevecht met zichzelf en de wereld om hem heen, begaan met sociale misstanden. Dat is terug te vinden in zijn enige opera, 'Fidelio', waaraan hij ruim tien jaar werkte. Een manifest voor de vrijheid, met echo’s van het bekende Alle Menschen werden Brüder. Een vrouw, Leonore, verkleedt zich als de man Fidelio en slaagt er zo in om haar man Florestan, een politiek gevangene van de wrede Pizarro, uit de gevangenis te bevrijden. Opera Compact wil dicht bij een breed publiek komen en met het talent in de regio een artistieke verbinding aangaan om tot bijzondere producties te komen. Om zo in gesprek te gaan met ons publiek. Wat betekent vrijheid en wat heb je er voor over? Met de beelden van de oorlog in de Oekraïne op ons netvlies, langzaam opkrabbelend uit de Corona-crisis zijn deze centrale vragen voor deze generatie belangrijker dan ooit. De wereld politiseert in toenemende mate en de daarmee gepaard gaande polarisatie doet andersgezinden steeds verder van elkaar afdrijven. Vandaag de dag lijkt de persoonlijke triomf uit 'Fidelio' ver te zoeken en de ondubbelzinnige boodschap van de opera: “het hart overwint”, kan tegenwoordig niet hard genoeg van de daken geschreeuwd worden. Als we niet voorbij onze verschillen kunnen kijken ziet de toekomst er weinig hoopvol uit. De echte conflicten worden niet opgelost tussen regeringen, maar met je eigen buren. Door met nieuwe ogen te kijken naar wie voor je staat: onder elke Fidelio huist een Leonore. En alleen de erkenning van dat gegeven leidt tot ware vrijheid. Fidelio is een ruw, zelden uitgevoerd brok muziektheater. Tijd om de uitdaging aan te gaan en deze unieke opera in een bewerking voor kleinere bezetting aan het publiek te presenteren. Met een klein ensemble op het podium doet Opera Compact recht aan de directe zeggingskracht van de opera. En zo geven we vorm aan de hartenkreet van een sociaal bewogen componist om in jezelf het goede aan te spreken. “ In de kunsten, net als in de hele schepping, zijn vrijheid en vooruitgang de hoogste doelen Dirigent Stijn Saveniers en regisseur Sybrand van der Werf geven in dit filmpje een korte inleiding over Beethovens' Fidelio door Opera Compact. 5

BEETHOVEN FIDELIO

CAST & CREW ARTISTIEK TEAM Regisseur & Artistiek leider Opera Compact Muzikaal leider Orkestratie Kostuumontwerp Decorontwerp Visagie CAST Florestan Leonore Rocco Marzelline Don Pizarro Jaquino PRODUCTIETEAM Zakelijk leider Opera Compact Voorstellings- & productieleider Technicus Fotografie PR & Grafisch Ontwerp ORKEST Viool 1 Viool 2 Altviool Cello Contrabas Hoorn Maestro al piano Accordeon Pauken Sybrand van der Werf Stijn Saveniers Robert Weirauch Lara Hohmann Anne Habermann Yvonne Duut Marcel Reijans Fenna Ograjensek Marcel van Dieren Judith Weusten Sef Thissen Pascal Pittie EDUCATIEPROGRAMMA VRIJHEID BLIJHEID Acteur Zanger Hoorn Rufus Hegeman Pascal Franssen Deisy Restrepo Fenna Ograjensek Luke Mitchell Tom Janssen Sanne Linssen Query Design Antoine Maisonhaute Ivan Lebrun Jeroen Robbrecht Romek Maniewski Jan Tambuyser Willy Bessems Stijn Saveniers Dominique Paats Stefan Castro MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR Provincie Limburg Fonds 21 Prins Bernhard Cultuurfonds MET DANK AAN Munttheater Weert, Parkstad Limburg Theaters Kerkrade, Schouwburg Venray, Theater De Maaspoort Venlo en Toon Hermans Theater Sittard voor de gastvrijheid. Repetitieruimte Podium Babel Sittard. STAGIAIRES VISTA COLLEGE OPLEIDING ACTEUR Naomi Otten Meghan Jones Kyra Frijnts Luna Winkens Tess Vermeulen SNUFFELSTAGIAIRE GROTIUS COLLEGE Emma de Wijs 7

VORMGEVING DECOR & KOSTUUMONTWERP DECOR Uitgangspunt voor de vormgeving is de gevangenis als plek waar de ruimte letterlijk beperkt wordt - en bovendien van alle kanten in de gaten gehouden kan worden. Daarvoor is de aanwezigheid van het orkest op het podium onontbeerlijk: de podiumruimte zal relatief snel gevuld lijken. Anne Habermann heeft zich laten inspireren door een beeld uit de actualiteit: in februari 2018 overleed een Slovaakse man in een cel op de luchthaven Charleroi, België. Na wangedrag in een toestel werd de man opgesloten. Toen hij in bedwang gehouden moest worden ging alles fout (een agente bracht 'als grap' de Hitlergroet, agenten zaten ten minste 16 minuten op de man, etc), waarna de man in coma raakte en stierf. Anne Habermann: "Niet zozeer het voorval zelf als ook de beelden van de beveilingscamera's; het lugubere lijnenspel, het bloed op de muur, de houding van de vele agenten, het onzichtbare slachtoffer; de hele compositie deed mij sterk aan de atmosfeer van 'Fidelio' denken. Alles is scheef, we gluren noodgedwongen mee en weten niet precies waar deze situatie toe leidt." Het toneelbeeld van Habermann is zeer eenvoudig: met eenvoudige elementen die de ruimte opbreken schept zij een beklemmende atmosfeer. Een groot, scheef doek verandert de toneelopening in wat een guillotine zou kunnen zijn. Vijf scheve, verrijdbare podiumelementen en twee lange balken die tot in de kap reiken, vormen telkens andere theatrale ruimtes om de verschillende locaties te schetsen en tegelijkertijd de toenemende dreiging vorm te geven. Beelden van de beveiligingscamera in de cel op luchthaven Charleroi.

KOSTUUMONTWERP In het kostuumontwerp van Lara Hohmann wordt de nadruk gelegd op de sociale verschillen tussen de personages en hun daaruit volgende machtspositie. Hoe hoger op de sociale ladder, hoe soevereiner de personages gekleed zijn. Kleur speelt hierbij een belangrijke rol: zwart/wit is de basis, aangevuld met rood; indachtig de originele strijdkreet van de Franse Revolutionairen, "Vrijheid, Gelijkheid of de Dood" - wat het rood van de Franse driekleur in een heel ander licht zet... Wat betreft rekwisieten en kleinere decorelementen wordt gedacht vanuit het realisme van het verhaal. Een pistool, touw, wasgoed, papieren, een stoel, etc. krijgen allemaal een sfeer van patina die uit de scenes voortkomt en passen zo ook bij de zichtbare instrumenten. Visagiste Yvonne Duut zal de inspiratie van Lara Hohmann gaan vertalen op de cast. 9

10 BEETHOVEN FIDELIO

12 BEETHOVEN FIDELIO

DE V VAN VRIJHEID WELKE VERWOORDEN VRIJHEID VOOR U? Verloren Vrij Vergezellen Verlangen Verborgen Vergroten Verblinden Vertrouwen Verliefd Vangen Verbannen Vanzelfsprekend Veralgemeniseren Vechten Verzoeken Verhaal Vereenzamen Verzoenen Verzieken Verzekeren Vergelden Voedsel Verstomd Vereffenen Voorstelling 14 BEETHOVEN FIDELIO Vooruitzien Vreugde Vies Verzwijgen Verraden Verwachten Vereerd Niet vergeten Vlijmscherp Verbergen Verdreven Veranderen Vermaard Verdedigen Verankeren Verbeelden

Vluchten Verzamelen Vrezen Vergelijken Vrije tijd Vast Verbazen Verbeteren Verafgoden Vereeuwigen Vereren Verenigingen Verdriet Verblijven Vergeven Verlaten Vergezellen Verachten Verdrongen Verbijsteren Verzachten Vis in het water Vliegen Vasthoudend Vrolijk Vallen Vermommen Vertellen Verzuimen Verbinden 15 Vrede Verdiepen Verruimen Vroom Vieren Verarmen Verdorven Verantwoordelijkheid Verbloemen Vaccineren Verplicht Verdringen Verslagen Verafschuwen Verheugen

VRIJHEID VOLGENS SYBRAND VAN DER WERF Na een van de repetities in podium Babel ontmoeten we Sybrand van der Werf, artistiek leider Opera Compact en regisseur van Fidelio. Op de vraag of we eerst Sybrand met de pet ‘privé’ op mogen spreken lacht hij en zegt dat werk en privé bij hem altijd in elkaar verweven zijn, zeker nu hij zo diep in de thematiek zit. In het rijtje van de V van Vrijheid kruist hij vergezellen, vergeven, vertrouwen, verbinden en verantwoordelijk aan. WAAROM KRUISTE JE JUIST DEZE WOORDEN AAN? “Vrijheid kun je wat mij betreft alleen maar samen doen. Door mensen in hun waarde te laten is vergezellen iets dat gedeeld wordt. Iets dat groter is dan jezelf en met oog voor elkaar. Elkaar de hand schudden of vechten kun je immers ook niet alleen, daarin vervult de ander een rol. Verbinden is daarbij het grote verzamelwoord van iets samen doen. Vrijheid is er bij de gratie van de ander, je kunt het niet alleen. Vertrouwen hoort in het rijtje thuis, omdat je vertrouwen geeft in het geloof dat je het ook terugkrijgt. Vergeven kruiste ik aan, omdat vrijheid alleen bestaat als je ook fouten mag maken, want anders werkt dit systeem niet. En uiteraard maakt verantwoordelijkheid mijn lijst compleet, vrijheid is niet gratis. Het is een grotere gedachte verwoord in de graffiti tag op de posters van onze voorstelling. Freedom = Prison. Een doordenker. Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet is voor mij als socialist een vanzelfsprekendheid en de enige manier om onze maatschappij te organiseren. Een normen en waarden patroon dat we met elkaar hebben afgesproken, waar ik als mens – Sybrand werk en privé – sterk aan vasthou. Ik ben daarin een echte moraalridder en ik hoop dat als het me minder goed zou gaan, dat juist die mentaliteit rechtop zou blijven staan. En zo ga je van vrijheid over naar psychologie, de vrijheid om te zijn wie je bent, in elke situatie.” 16 BEETHOVEN FIDELIO

WAT IS DE DEFINITIE VAN VRIJHEID VOLGENS JOU? “De definitie van vrijheid voor mij is iedereen in zijn of haar waarde laten, met aandacht voor elkaar, in het vertrouwen dat dat wederzijds is. Zo zou de wereld moeten werken. Op de een of andere manier denk ik daarbij steeds aan mijn kinderen, waarbij onbezorgd buitenspelen de ideale vrijheid is. Een dag gevuld met alleen maar mogelijkheden, uren op je buik liggen en staren in de sloot.” WAAROM KOOS JE ERVOOR MET DEZE OPERA AAN DE SLAG TE GAAN? “Fidelio is een van de weinige opera’s die zo direct spreekt over de thematiek van vrijheid. Zelfs vóór corona bedacht ik me als zoon van een pacifistisch echtpaar al, dat we dit verhaal moeten vertellen. Dat we met Opera Compact het gesprek moeten voeren. Een componist die tien jaar bezig was iets te vertellen en zeker Beethoven, hoe uit al die psychologie zich in zijn werk? Hoe uitten die gedachten zich in het stuk? Opera is een van de communicatievormen die de kunst rijk is en iedereen betrokken bij onze vertaling van Fidelio denkt na over zijn of haar rol in de voorstelling, maar meer nog over zijn of haar standpunt binnen de thematiek. Soms met oordelen, foeteren en ‘ik vind’, maar gelukkig uitkomend op ‘laten we het er samen over hebben’. Mooi dat dat op de repetitievloer al lukt, een ambitie dat het in de zaal lukt. Een gesprek met maatschappelijke inhoud voeren met het publiek, dat wil ik als persoon en als gezelschap.” HET LOOPT ANDERS AF IN DE OPERA COMPACT VERSIE VAN FIDELIO, LEG DAT EENS UIT? “We hebben de schaar er diep ingezet, met name op één punt, het slot. Naar mijn mening moeten we de traditie niet telkens in hetzelfde beton gieten, maar moet je gemaakte werken aanpassen naar deze tijd en vooral deze tijdsgeest. In ere houdend in welke context de opera destijds is gemaakt. Als je een museumstuk wilt maken, voer je de opera precies uit zoals de componist het wilde, maar diegene is er al heel lang niet meer en is gestopt met ervaren. En daarom moet je juist uit respect voor de componist je voorstelling aanpassen naar deze tijd. Zoals componist Gustav Mahler het al zei ‘Traditie is het vuur doorgeven, niet de as aanbidden’. Hoe kan ik dit verhaal communiceren naar het publiek dat er nu zit? Opera is een kunstvorm die al de nodige jaren meegaat en voor veel mensen vaak ingewikkeld lijkt. Daar proberen we als gezelschap wat aan te doen. Praktisch gezien maken we het geen te lange zit, vanuit artistieke grondslag denken we na over wat we willen vertellen. Met respect voor de muziek moet de beleving betoveren. Fidelio is een moeilijke opera om te zingen, met verrassende afslagen, maar wat ik vooral hoop dat gezien en gehoord wordt is de ‘practice what you preach’ gedachte. Conventies uit die tijd waar het publiek toen van dacht ‘wauw’ werken nu niet meer. Een trompet uit het niks, waarna alles is opgelost omdat we niet met een slecht gevoel naar huis willen, is voor nu geen oplossing meer. In deze tijd zelfs een belachelijk eind. Het gesprek in de foyer zou dan zeker niet volgen, want het verhaal is opgelost. Uiteraard weten we wat de componist bedoeld heeft, maar als Opera Compact kiezen we artistiek voor een andere weg en daar mogen de mensen wat van vinden. En als we het niet eens zijn, ga ik graag met ze in gesprek.” “ Wat ik vooral hoop dat gezien en gehoord wordt is de ‘practice what you preach’ gedachte 17

VRIJHEID VOLGENS HAROON REZAIE In een koffiezaak in Maastricht treffen we Haroon Rezaie. De 23-jarige student uit Afghanistan heeft zijn eigen kijk op vrijheid en wat hij daarvoor over had. Heel krachtig, maar vooral heel vriendelijk neemt hij ons mee in zijn verhaal. Een verhaal waarbij je niks minder dan aan zijn lippen kunt hangen. In het rijtje van de V van Vrijheid kruist hij vertellen, veranderen, verplicht, vrolijk en vertrouwen aan. Vrolijk… opmerkelijk, maar passend bij de lach op zijn gezicht en zijn positieve instelling in het leven. WAT IS DE DEFINITIE VAN VRIJHEID VOLGENS JOU? “Vrijheid is voor mij heel breed. Je mag en je kunt doen wat je wilt, met de belangrijke kanttekening dat je daarbij niemand anders belast. Met andere woorden, vrijheid met grenzen, principes en met respect voor elkaar.” WAT GAF JIJ OP VOOR JE VRIJHEID? “Als 17-jarige jongen kwam ik als vluchteling vanuit Afghanistan naar Nederland. Vergezeld door mijn oma, ouders en twee broertjes, bestemming Maastricht. Het in de voorafgaande jaren steeds groter wordende gevaar voor mijn vader om in Afghanistan te blijven heb ik altijd wel gevoeld, maar begrijpen deed ik het niet. Om persoonlijke redenen moesten we ons land verlaten, maar als ik terugkijk was ik toen echt nog een kind. Een kind waarbij ineens een grote verantwoordelijkheid op zijn schouders terechtkwam. Die verantwoordelijkheid had ermee te maken dat ik in het AZC een van de mensen was die ook de Engelse taal machtig was en om die reden kon ik mijn familie en de mensen om ons heen helpen met vertalen. Formulieren invullen in allerlei vormen en voor allerlei redenen, meegaan met een doktersafspraak of het voeren van een simpel gesprek. Het lijkt zo eenvoudig, maar er kan enorm veel van afhangen, zoals in ons eigen geval de brieven van de IND, de Immigratie- en Naturalisatiedienst, waarbij we tot drie keer toe een ‘Nee’ kregen op onze aanvraag om een verblijfsvergunning te krijgen. Afghanistan was immers intussen veilig verklaard. Al was het na Syrië het meest onveilige land ter wereld. Toch stuurden Europese regeringen – ook de Nederlandse – Afghaanse vluchtelingen terug. Na de vierde brief zouden we binnen één maand Nederland moeten verlaten. Mede ondersteund door mijn school, het United World College Maastricht, Gemeente Maastricht, mijn tot dan toe opgebouwde sociaal netwerk en de sympathisanten van de vele Afghanen in hetzelfde schuitje verzamelden we binnen korte tijd ruim 20.000 handtekeningen. We hielden drie demonstraties en we zijn zelfs tot in de Tweede Kamer geweest. En ik, ik werd het gezicht van de ‘movement’. Negen mensenrechtenorganisaties startten samen de actiecampagne Don't Send Afghans Back op met #stuurzenietterug, in meer dan 10 Europese landen. Hier in Maastricht werd het HoudHaroonHier. Er gebeurde veel, met als uiteindelijk resultaat dat er ruim duizend kinderen met hun ouders in Nederland mochten blijven. Ik had het voorrecht dit te mogen doen, maar voelde de enorme verantwoordelijkheid ook. Het was een moeilijke tijd, waarvoor ik ‘de prijs’ betaalde. Het had een enorme impact op mijn studie, mijn gezondheid en ik gaf er een deel van mijn jeugd voor op. Intussen ben ik student aan de Maastricht University en volg de richting European Studies. Ik heb een grote kans gekregen, die ik met beide handen gegrepen heb. Het zorgde ervoor dat ik beter kon integreren, allerlei mensen binnen de gemeenschap leerde kennen en mijn sociaal netwerk enorm groeide. En vooral dat ik mijn droom-studie kon volgen.” 18 BEETHOVEN FIDELIO

HEB JE JE VRIJHEID GEVONDEN IN NEDERLAND? “Mijn onbezorgde jeugd liet ik achter in Afghanistan en door al mijn ervaringen in Nederland moest ik buiten mijn comfortzone stappen. Ik werd sterk, ambitieus en leerde initiatief te nemen, spreken in het openbaar, debatteren en discussiëren. Het hele proces zorgde voor een verandering in mijn beoogde studiekeuze en ik bewandel nu mijn eigen weg. Mijn toekomst zie ik later in Brussel. Op de vraag of ik mijn vrijheid heb gevonden in Nederland, mag ik ‘ja’ zeggen. Ik voel me vrij, ik heb de vrijheid om in zekerheid te leven en mijn mening te geven, om te reizen en ik ben getrouwd met een Duitse vrouw. Iets dat niet gebruikelijk is in mijn cultuur, maar mijn familie omarmde het gelukkig volledig.” ZOU JE HET WOORD VANZELFSPREKEND OOIT IN ÉÉN ZIN MET VRIJHEID GEBRUIKEN? “Ik denk nog elke dag aan Afghanistan, maar ik moet me ervoor afsluiten. Ik kijk niet meer naar het nieuws erover, lees er niks over en op sociale media scrol ik erlangs of tenminste dat probeer ik, maar ‘after all’ blijft het wel mijn land. Het gevoel van onmacht dat ik er (nu) niks aan kan doen, zou te groot worden. Ook probeer ik me af te sluiten voor het nieuws van de oorlog in Oekraïne. Ik kan jammer genoeg niet de hele wereld op mijn schouders dragen, al zou ik dat zo graag willen. Als kind was vrijheid ook voor mij vanzelfsprekend, maar nu weet ik dat het niet ‘normaal’ is. Al kun je je leven wel zo structureren dat je je vrij voelt. Vrijheid kan, als je je aan de wet houdt of op kleiner niveau aan de afgesproken regels. Al heeft vrijheid voor mij ook met verplichting te maken. De plicht om iets voor iemand anders te betekenen. Dat voelt goed, met andere woorden een positieve verplichting. Ik voel me vereerd dat ik dit interview mag doen, trots dat mijn verhaal verteld wordt. Een motivatie om nog meer te doen. Ik wil iets teruggeven, voor al het vertrouwen dat ik kreeg. Ik neem graag dit platform om alle mensen die mij hebben geholpen en voor de Afghaanse rechten schouder aan schouder met mij hebben gevochten, van harte te bedanken.” “ Ik wil iets teruggeven, voor al het vertrouwen dat ik kreeg 19

VRIJHEID VOLGENS SEF THISSEN In de lunchpauze van een van de eerste repetities in Sittard ontmoeten we Sef Thissen. De Limburgse bariton zingt de rol van Pizarro, de slechterik in het stuk. Een rol die hem fysiek wellicht op het lijf geschreven is, doelend op zijn luide stem, lengte, brede schouders en als het moet een strenge blik, maar die qua gevoelsniveau uitdagend is. In het rijtje van de V van Vrijheid kruist hij vrij, vieren, veranderen, vallen en vergeven aan. WAT IS DE DEFINITIE VAN VRIJHEID VOLGENS JOU? “In 1805 is de première van Fidelio in Wenen. Beethoven gebruikte het libretto van Joseph Sonnleithner. We schrijven nu 2022, we leven in een wereld vol afschuw en geweld. Wellicht moet het ergste nog komen. Juist het feit dat wij als mensheid niets leren van de geschiedenis geeft opera de ruimte om steeds weer actueel te zijn. Dat is in basis nooit een fijne gedachte, maar anderzijds blijft opera doen waar kunst in zijn algemeenheid voor staat; er moet over gesproken worden! En zolang we blijven maken, uitvoeren en er over praten… zolang is er hoop. Daarom is het heel dubbel op die vraag een antwoord te geven. In de media zie je mensen op de vlucht, terwijl wij heel normaal opstaan en naar bed gaan. Een vanzelfsprekendheid die er voor die mensen ineens niet meer is. Een hogere macht die beslist dat ze hun spullen moeten pakken en moeten vertrekken. Ieder mens heeft natuurlijk zijn eigen zorgen, maar toch zijn we in staat redelijk zorgeloos te leven in dit land. Als je dat niet meer kunt en angst het overneemt, kom je in onmacht terecht en is de overtreffende trap, machteloosheid nabij. Mijn persoonlijke gevoel van vrijheid is verbonden met mijn werk. Doordat ik zelfstandig ondernemer ben, heb ik de keuze ja of nee te zeggen op mogelijke opdrachten. Ik draai niet mee in een systeem van werkgever- en werknemerschap, maar bewandel mijn eigen pad. Een jas die mij past, de jas van een vrije vogel, een creatieveling. Een keuze die ik heel bewust heb gemaakt. Een leven als uitvoerend podiumkunstenaar en cultureel ondernemer.” WAT HEB JE NODIG OM VRIJ TE ZIJN EN WAAR ZIT DAT IN? “Om vrij te kunnen zijn moet je durven te veranderen, moet je kunnen vergeven en de moed hebben te vallen. Pas dan kun je vrij vliegen. In mijn optiek houdt dat in, niet bang zijn om fouten te maken, niet blijven hangen in ‘ik doe het altijd al zo’ en het ervaren van de kracht van vergevingsgezindheid en van een sorry en een dankjewel. Ik ben een persoon die in moeilijke situaties in alle oprechtheid mensen aanspreekt, het probleem benoemt en de weg vrij maakt. Er kan gebeuren wat wil, maar je moet altijd blijven praten.” JE BENT DE ONDERDRUKKER, DE CORRUPTE OVERHEID IN HET STUK, IS HET MOEILIJK OM JE DAARIN TE VERPLAATSEN? “Aan de ene kant is niks zo fijn als de slechterik spelen, maar aan de andere kant past deze rol echt niet bij mij. In de weken van de repetities moet ik op zoek, bouwen en knutselen naar ‘iets’. Ik moet groeien naar een slechterik. Daarnaast is het een grote rol en dat werkt maf in mijn hoofd. De dirigent geeft muzikaal zijn commentaar, de regisseur vindt van elke beweging wel wat. Ik krijg zoveel over me heen, dat ik de muziek soms bijna vergeet. En juist dat heeft met durven vallen te maken. 20 BEETHOVEN FIDELIO

Ik zou er ook voor kunnen kiezen om het niet te doen, maar ik doe het juist wel. Als het aan mij lag, zou ik dit namelijk altijd doen. Onderdeel zijn van een productie, met opera een verhaal vertellen. Veel liever nog dan een concert zingen of een organisatorische rol. In een productie maak je iets met elkaar, moet het soms minder mooi en rauwer om het sterker te maken en is het een voorrecht om te spelen in een veilige omgeving, waar de randvoorwaarden voor pure creatie worden geschept.” WAT IS VOLGENS JOU DE BALANS TUSSEN POLITIEKE EN PERSOONLIJKE VRIJHEID? EN WAT IS JOUW POSITIE HIERIN? “Ik ben een echte liberaal. We wonen in een ontwikkeld land en in alle opzichten is er ruimte voor verbetering en kan het nog mooier. Een land dat de ruimte biedt om een goed leven te hebben, op de schrijnende gevallen na natuurlijk. Ik kom uit een ondernemersfamilie en liberalisme is me daarin niet vreemd, maar ik heb geleerd om sociaal te zijn, al ben ik zeker geen socialist. Maar ik ben eerder een sociaal-liberaal, dan een liberaal-sociaal. Een mooie balans. Ik vind het vreselijk dat we geworden zijn tot een land waarin men vergeten is waar politiek vandaan komt. In de Griekse oudheid komt politiek van de kunst van het spreken, maar in de Tweede Kamer gaat het tegenwoordig eerder over het ‘bederf’ van het spreken. Het is bizar dat politici beschermd moeten worden, terwijl de gekozen politiek onze democratie is. Ons land is politiek gezien veranderd sinds de moord op Pim Fortuyn. En juist die moord had totaal geen zin, want je kunt een gedachte niet vermoorden. Een mooie link naar onze opera. Anders dan in de originele versie van Beethoven vermoordt Leonore - Fidelio - Pizarro en neemt de verantwoordelijkheid voor haar daad. Opera Compact wil hiermee tot nadenken stemmen, opera laten schuren zoals het hoort en de toehoorder een spiegel voorhouden.” “ Tot nadenken stemmen en opera laten schuren 21

VRIJHEID VOLGENS CAST & CREW MARCEL REIJANS "Zou ik hetzelfde gedaan hebben als Florestan? Hoe moedig zou ik zijn geweest als ik in zijn schoenen zou hebben gestaan? Eerlijk gezegd weet ik het niet. Terwijl een deel van de wereld in brand staat, leef ik in de weelde dat ik het slechts hoef te zingen. Mijn gedachten gaan, nu meer dan ooit, uit naar de vele moedige mensen die durven op te staan als het onrecht aan de deur klopt." MARCEL VAN DIEREN "De gevangenbewaarder Rocco is in de opera Fidelio een oudere man die al zijn hele leven plichtsgetrouw zijn taken uitvoert en luistert naar zijn meerdere, de meedogenloze Don Pizarro. Vergelijk hem maar met een trouwe ambtenaar of soldaat in het Rusland van Vladimir Poetin. Maar wat als je op een bepaald moment gevraagd wordt om voor je baas te moorden of te martelen. Je krijgt de opdracht een speciale gevangene steeds minder eten te geven, zijn graf te graven, hem om te brengen. Hoe ver ga je voor je baas en vaderland en waar begint je geweten te knagen? En als je dan ook nog te maken hebt met een jongere bediende, de toekomstige bruidegom van je dochter, die je geacht wordt mee te sleuren in deze duistere praktijken, wordt het helemaal ingewikkeld. Wat mij betreft dus heel erg actueel en heel erg invoelbaar, zeker omdat ik zelf ook vader ben van twee prachtige dochters." ANNE HABERMANN "Het bijna onmogelijke mogelijk maken uit liefde, ook dat betekent vrijheid. Fidelio redt haar geliefde echtgenoot van de dood in een politieke gevangenis. De ontsporing van één van de machtigste mensen, leidt op dit moment tot de meest treurige en verschrikkelijke taferelen. Mensen verliezen hun geliefden. Duizenden moedige mensen die protesteren worden met politiegeweld bedreigd en mishandeld. Dierbaren moeten scheiden om te vechten in een oorlog. Vanuit het uit zijn voegen geraakte perspectief concipieerde ik de scenografie voor deze opera. Juist nu moeten wij de liefde laten zegevieren." 22 BEETHOVEN FIDELIO

PASCAL PITTIE "Fidelio gaat over vrijheid en vrij zijn, vrijheid is iets heel waardevols, maar o zo kwetsbaar. Het is het grootste recht wat iemand heeft, maar we zien op dit moment dat dit allemaal niet vanzelfsprekend is en dat er mensen zijn die ons dit recht kunnen ontnemen... de opera geeft een perfect weergave van de huidige onrust in de wereld. Een leider die zijn macht wilt uitbreiden en voor niets en niemand terugdeinst, zelfs niet voor zijn eigen volk. De oneerlijkheid van deze macht is dat je geen eerlijk proces kunt verwachten en dat iedereen die anders denkt via het zogenaamde rechtssysteem het zwijgen opgelegd wordt. Maar de hoop blijft dat, zoals in de opera, het recht zal zegenvieren. Zolang er hoop is, is er leven….." FENNA OGRAJENSEK "De afgelopen maanden is Leonore steeds meer onder mijn huid gaan zitten en met de oorlog die nu is uitgebroken, stelt, denk ik, iedereen zich dezelfde vraag: Wat zou ik doen als die situatie mij nu direct zou raken? Leonore gaat door het vuur voor haar geliefden en ik denk, dat ik dat ook zou doen... ook als ik van mijn daden de consequenties moet dragen om mijn geliefden te beschermen" LARA HOHMANN "Niet bang en moedig zijn betekent voor mij vrijheid. Als ik mezelf overwin door iets te doen dat ik eerder niet durfde, geeft mij dat zelfvertrouwen en ik verlies mijn angsten voor de toekomst. Tegelijkertijd kan ik mij alleen vrij voelen in een wereld waarin ik me ook zeker voel - die zeker is - en dat betekent voor mij allereerst dat ik een thuis heb, waarvan ik weet dat het morgen en overmorgen ook nog bestaat." JUDITH WEUSTEN "De grote vijand van vrijheid is angst. Zodra je als mens angstig bent, kun je niet volledig vrij zijn. Marzelline is wat dat betreft een voorbeeld, omdat ze zich vrij voelt om te zeggen wat ze denkt, ook als het moeilijk is. Ze is niet bang om iemand respectvol af te wijzen als het haar niet bevalt en uit te komen voor haar gevoel. Ik hoop dat de mensen dit ook mee kunnen nemen van Marzelline, en dat we ons zo allemaal een beetje vrijer kunnen voelen!" STIJN SAVENIERS "Fidelio is het soort werk waar we niet neutraal naar kunnen kijken, waarbij we elke keer opnieuw een manier moeten vinden om ons er toe te verhouden. Dat heeft alles te maken met dat o zo belangrijke thema van de vrijheid, gekoppeld aan een moraal. De morele context van vandaag verschilt vanzelfsprekend heel erg van die in Beethoven’s tijd. Met name nu het idee ‘vrijheid’, en vooral onze houding ten aanzien van elkaar in dit licht weer zo actueel scherp wordt gesteld, is Fidelio voor mij relevanter dan het in lange tijd geweest is. Ik kijk er heel erg naar uit dit met een geweldige équipe vorm te geven."

VRIJHEID BLIJHEID #terdiscussie #operaindeklas

EDUCATIEPROGRAMMA VOORTGEZET ONDERWIJS Naast de opera 'Fidelio' #vrijheid #voorelkeprijs, die in april en mei 2022 in de theaters te zien is, verdiept Opera Compact het thema #vrijheid voor het voortgezet onderwijs in de interactieve workshop 'Vrijheid Blijheid'. Een acteur (Rufus Hegeman), een zanger (Pascal Franssen) en een hoorniste (Deisy Restrepo) bespreken met jongeren in de klas de valkuilen die onder het thema verborgen liggen. Wat versta jij onder vrijheid? Is vrijheid doen waar je zin in hebt? En wat als iedereen dat zou doen? Een actueel thema. Op basis van de vier vrijheden - vrij zijn in woord en in overtuiging, vrij zijn van gebrek en van angst - worden stellingen besproken en de conclusies daarvan in korte muzikale scènes verwerkt. In deze scènes klinkt de muziek van sociaal bewogen componisten zoals Britten en Beethoven. De conclusies uit de scènes zijn aanleiding voor een volgende discussie, die weer tot een nieuwe scène leidt waardoor het beeld van vrijheid telkens genuanceerder wordt. Ontdek wat 2 + 2 = 5, het vliegende spaghettimonster, Immanuel Kant en de Marseillaise met elkaar te maken hebben in 'Vrijheid Blijheid'. 'Vrijheid Blijheid' is bedoeld voor jongeren vanaf klas 3 op de middelbare school; in de klas, tijdens een lesuur. De interactieve workshop past binnen het kader van de kunstvakken, maatschappijwetenschappen, burgerschap of filosofie. Maar ook buiten de school, bijvoorbeeld bij jongerenverenigingen, buurthuizen of themamiddagen, kan deze bijzondere 'discussie-opera' een plek vinden. Opera Compact is partner van CJP en heeft contact met alle penvoerders in de Provincie Limburg. Stuur een mail naar info@operacompact.nl voor meer informatie en boekingen. “ Echte vrijheid is de vrijheid van anderen 25

26 BEETHOVEN FIDELIO

SYBRAND VAN DER WERF & FENNA OGRAJENSEK Artistiek en zakelijk leider / Opera Compact PASCAL PITTIE Jaquino JUDITH WEUSTEN Marzelline MARCEL VAN DIEREN Rocco 28 BEETHOVEN FIDELIO

SEF THISSEN Don Pizarro MARCEL REIJANS Florestan LARA HOHMANN Kostuumontwerp ANNE HABERMANN Decorontwerp 29

30 BEETHOVEN FIDELIO

32 BEETHOVEN FIDELIO

34 BEETHOVEN FIDELIO

GRAAG TOT EEN VOLGENDE KEER We hopen dat u genoten heeft van deze voorstelling en zien u graag terug! Opera Compact is een Limburgs operagezelschap dat in, met en vanuit de regio en haar culturele mogelijkheden werkt. Opera Compact staat voor kwalitatieve, benaderbare en toegankelijke producties, talentontwikkeling, jong publiek en cultuurparticipatie. Opera Compact richt zich op bijzondere locaties en zalen waar weinig opera wordt gespeeld. HET ONGEHOORDE CIRCUS VAN DE STEM #FESTIVAL #PRESTEREN In 2022 staat naast "Beethoven - Fidelio" ook "Het Ongehoorde Circus van de Stem" op het programma. In deze mobiele festivalopera ontmoeten we Barnum (gespeeld door multi-talent Bart Storcken), directeur van een circus op zijn retour. De enige hoop op redding komt van de vocale talenten van Jenny Lind, de Zweedse Nachtegaal, vertolkt door Fenna Ograjensek. Maar of Jenny hét paradepaardje uit de opera-literatuur; de Aria van de Koningin van de Nacht van Mozart wel kan zingen... Een muzikale tragikomedie over ambitie en prestatie: wat gebeurt er als je je blind staart op iets wat eigenlijk buiten je bereik ligt? Op diverse locaties in 2022. DER FREISCHÜTZ #DUIVELSPACT #VOORMIJ Daarnaast staat in 2022 een tweede hoogtepunt van de Duitse opera-literatuur centraal: 'der Freischütz' van Carl Maria von Weber. Opera Compact en Het productiehuis Valkenburg slaan de handen ineen om in de zomer van 2022 op maar liefst vier verschillende unieke openluchtlocaties in Limburg "Der Freischütz" van Carl Maria von Weber te brengen in een gloednieuwe, hedendaagse maar romantische bewerking van jazz-componist Jesse Passenier. Bijzonder is ook de deelname van lokale schutterijen: een productie waar traditie en avontuur een unieke mix vormen. Verder met internationale solisten én topzangers uit eigen regio, koor, professioneel blaasorkest onder leiding van operaspecialist Enrico Delamboye; alles feeëriek vormgegeven in de natuur. 36 BEETHO

COLOFON Concept Interviews / Vormgeving Eindredactie Fotografie Opera Compact Judith Eurlings Query Design Opera Compact Sanne Linssen / Opera Compact www.operacompact.com 37

36 BEETHOVEN FIDELIO

1 Online Touch

Index

Home