0

jaargang 15 | juni 2019 03 vakblad voor ondernemers in de jachtbouwindustrie NEDERLAND SUPER LAUWERSMEER produceert bij voorkeur alles in eigen huis Royal Van Lent: Vorstelijke bouwhal in Amsterdam DE VRIES MAKKUM: ‘Bedrijfsschool geeft goede energie’

NIEUWSTE LIJN COMPACTE, ZUINIGE COMMON RAIL MOTOREN JH Serie 40 - 45 - 57- 80 - 110 PK PROVEN MARINE TECHNOLOGY www.yanmarmarine.com

INHOUDSOPGAVE 04 DE VRIES SCHEEPSBOUW MAKKUM heeft een bedrijfsschool opgericht om aan vakbekwaam personeel te komen. Directeur Sijbrand de Vries: “Je kunt wel kritiek hebben op het feit dat het bestaande onderwijs te algemeen en massaal is, en te weinig aansluit bij de behoeften van de markt, maar je kunt het beste zelf actie ondernemen.” 32 36 VOLVO PENTA nodigde de internationale pers uit naar Gothenburg om de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van dieselmotoren wereldkundig te maken. Deze boot is het laboratorium voor elektrisch varen, strikt geheim. No pictures please! Bij de opening van de nieuwe bouwhal van Royal Van Lent in Amsterdam, op 16 mei door koningin Máxima, lag dit superjacht in aanbouw binnen. Project 816, 88 meter lang, meer is er niet over bekendgemaakt. Discretie is nu eenmaal het sleutelwoord bij Feadship. De werf uit Kaag vierde na de opening ook het 170-jarig bestaan. Foto Rens Groenendijk Lees verder op pagina 14 9 Boot Düsseldorf: nieuwe hal en entree 14 Royal Van Lent opent vorstelijke hal in Amsterdam 17 Pieter Timmers, Forward Management: Een burn-out voorkomen 19 Energy Observer: Odyssee voor waterstof 20 Nieuwe schip voor Stichting Vaarwens Scheepsontwerper Jan Visser overleden VAN VOSSEN ENGINEERING concentreert zich op de elektrische voortstuwing van schepen, zowel voor de pleziervaart als de commerciële markt. Directeur Han van Vossen. “Ik denk dat waterstof als alternatief voor fossiele brandstof een grote rol gaat spelen. Ons concept is er klaar voor.” 23 Kort Nieuws 28 Led’s kunnen marifoon en AIS verstoren 29 NJI-NIEUWS Veel animo voor opleidingsplannen OOM NJI-column, branchemanmager Gerwin Klok: ‘Geef klussers ook een podium’ ‘Geen verzegeling afvoer, maar vignet’ 41 Oceanco breidt fors uit naar Zwijndrecht 42 Bedrijvenindex en colofon 44 Royal Huisman opent tweede werf in Zaandam 45 NIEUWS VAN NEDERLANDSE JACHTWERVEN Ventis, Amels, Damen, Moonen, Heesen, Wajer, Sichterman, Steeler, De Boarnstream, Van der Valk, Dutch Classic Boat Design, Matez JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 3

MOOI CONTRAST: DE 7,50 METER LANGE MILOKE IN HET DOK VAN 120 METER… (Foto Feadship) DE VRIES SCHEEPSBOUW MAKKUM INVESTEERT IN ONDERWIJS Miloke, aanstekelijk praktijkproject Met het project Miloke had De Vries Scheepsbouw in Makkum, onderdeel van Feadship, een fraai voorbeeld van ‘aanschouwelijk onderwijs’ in huis. Het afgelopen jaar werkten leerlingen van de bedrijfsschool aan het houten jacht van 7,50 meter. Ze knapten het op, in het kader van hun opleiding. Het project blijkt veel energie en enthousiasme te hebben losgemaakt binnen en buiten het bedrijf. Een gesprek met hoofd opleidingen Japke van Groning, projectleider Sieger van Kampen en directeur Sijbrand de Vries. Timmeren is timmeren. Voor een buitenstaander althans. Met die simpele redenering doe je echter vaklieden te kort. Want er is in de superjachtbouw een verschil tussen interieur- en exterieurwerk. Voorbeelden van specialisaties 4 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 die op de bedrijfsschool van De Vries Scheepsbouw Makkum worden onderwezen. En die nuance maakt meteen duidelijk waaróm zo’n bedrijfsschool nodig is. Er is schreeuwend behoefte aan gespecialiseerde vakmensen. GEACCREDITEERDE OPLEIDINGEN Japke van Groning is hoofd opleidingen bij De Vries Scheepsbouw Makkum. “We zijn onze bedrijfsschool gestart in 2011. We leiden leerlingen op die zin hebben om in de jachtbouw te gaan werken. In alle disciplines die een werf nodig heeft: schilders, metaalbewerkers, werktuigbouwers, meubelmakers, timmerlieden, noem maar op. De leeftijd van onze leerlingen varieert. Het zijn namelijk niet alleen scholieren, maar ook zij-instromers die van vak willen veranderen. Een docent geschiedenis, een visser, agrariër … Je hoeft dus niet per se een technische opleiding te hebben. Wij vinden drie aspecten belangrijk: in de eer

DE MILOKE WAS NIET MEER IN ORIGINELE STAAT. HET IS EEN HOUTEN VOOCO MOTORKRUISER UIT 1932, NAAR EEN ONTWERP VAN H. DE VOOGT. (Foto Feadship) LEERLINGEN VAN DE BEDRIJFSSCHOOL MAAKTEN EEN NIEUWE OPBOUW EN LEGDEN HET TEAKDEK. ste plaats moet je goed gemotiveerd zijn, verder moet je het denkniveau aankunnen en ten derde heb je twee rechterhanden nodig.” De opleiding omvat twee keer drie lesuren per week; drie uur algemeen vormende vakken en drie uur praktijkvakken. Van Groning: “Je krijgt hier les van RoC-docenten en de opleidingen zijn landelijk geaccrediteerd, dus je krijgt een landelijk erkend diploma op mbo-niveau als je de opleiding hier afrondt. Fijnslijpen doen we op de werkvloer.” Sieger van Kampen: “Dat heeft het voordeel dat we maatwerk kunnen leveren door iemands talent of voorkeur verder te ontwikkelen.” ‘Je moet gemotiveerd zijn, het denkniveau aankunnen en twee rechterhanden hebben’ GOEDE ENERGIE EIGENTIJDSE AANPASSING: DE VOORTSTUWING IS NU ELEKTRISCH. Overigens is het geen vanzelfsprekendheid dat een geslaagde van de bedrijfsschool automatisch op die werkvloer belandt. Want – verrassend detail – er is geen verplichting om na de school bij De Vries te gaan werken, noch een concurrentiebeding. Directeur Sijbrand de Vries: “Nee, we kennen geen ‘terugvorderingsregel’. Je gaat een overeenkomst aan voor de duur van de opleiding en wij investeren weliswaar tijd en geld, maar daarna ben je in principe vrij om te gaan waar je wilt. Daardoor worden wijzelf uitgedaagd om zo’n goede werkgever te zijn dat mensen graag bij ons werken. En dat gebeurt. Maar het moet niet zo zijn dat iemand verplicht is tegen zijn zin hier een paar jaar te werken. Sommigen gaan bij hun ouders in de zaak, andere kiezen eerst voor een baan elders, om dan later weer terug te komen.” De Vries vervolgt: “Zo’n bedrijfsschool geeft een goede energie in je bedrijf. Jonge mensen zie je heel snel groeien in hun vak, terwijl je aanvankelijk dacht dat het jaren zou duren. Je wordt dikwijls verrast door hun leergierigheid en enthousiasme. Ze stellen bijvoorbeeld slimme vragen aan de voorlieden. Die worden op hun beurt weer geprikkeld om zich op onze school weer bij te spijkeren. De drempel om dat te doen is laag.” BESTE LEERBEDRIJF De werf heeft zelf een schoolgebouw op het terrein neergezet en de lespakketten ontwikkeld. Een investering van tonnen, die zonder subsidies is gedaan. De Vries: “Je kunt wel kritiek hebben op het feit dat het bestaande onderwijs te algemeen en massaal is, en te weinig aansluit bij de behoeften van de markt, maar je kunt het beste zelf actie ondernemen.” Aanvankelijk werd het initiatief van de werf met argusogen door de onderwijswereld bekeken. Zo’n werf was toch alleen maar uit op eigen belang, was het algemene beeld. Dat een restauratieproject in het begin met leerlingen niet vlekkeloos was verlopen, droeg niet bij aan de acceptatie. Intussen is alle reserve wel verdwenen; in JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 5

BIJ DE OPENING VAN DE NIEUWE BOUWHAL VAN ROYAL VAN LENT IN AMSTERDAM LAG DEMILOKE (RECHTS) OP DE EERSTE RANG VAN EEN REEKS JACHTEN VAN DE FEADSHIP HERITAGE FLEET. Foto Rens Groenendijk 2015 werd De Vries tot beste leerbedrijf van Nederland uitgeroepen. En vorig jaar kreeg Fennigje van Leeuwen van de samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) de titel ‘Beste praktijkopleider’, voor mbo-studenten in de sector techniek en gebouwde omgeving. Zij is binnen de bedrijfsschool praktijkopleider timmeren. YACHTBUILDERS ACADEMY Inmiddels is er nieuw initiatief ontwikkeld: de Yachtbuilders Academy. Samen met ROC Friese Poort in Sneek bouwt De Vries Scheepsbouw Makkum de bedrijfsschool verder uit voor vakmensen in de maritieme sector. Er hebben zich ruim veertig partners uit het onderwijs, bedrijfsleven en de overheid aangesloten bij de Yachtbuilders Academy. Ditmaal is er wel extern geld beschikbaar. Provincie Fryslân, gemeenten Súdwest Fryslân en De Fryske Marren, het Rijk en andere betrokkenen dragen bij. Gestreefd wordt naar een groei van het aantal studenten en cursisten, tot 370 in 2021. PROJECT MILOKE Het afgelopen jaar is er een boeiend project gekoppeld aan de bedrijfsschool. Per toeval kreeg Japke van Groning een oud De Vries-kruisertje in het vizier. Dat was in 1932 gebouwd bij De Vlijt van Henk en Johan de Vries in Aalsmeer. Nog meer toeval: Henk is de grootvader van Sijbrand 6 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 de Vries. De Miloke is een houten Vooco motorkruiser van 7,50 meter, ontworpen door H. de Voogt; een superjacht van zijn tijd, waaraan destijds een prijskaartje hing van 2.850 gulden. Bij De Vries Scheepsbouw Makkum werd besloten de boot te kopen en op te knappen. Op een moment dat het dok moest worden klaargemaakt voor het volgende superjacht, werd de Miloke drooggezet. Dat gaf een uniek beeld: de kleine motorkruiser ‘Miloke genereert binnen en buiten de werf belangstelling’ in dat immense dok van 120 meter. Het werd geen nauwgezette restauratie, maar een grondige opknapbeurt met behoud van het karakter. Zo zijn de roef en kuip aangepast en gerieflijker gemaakt en is de motor vervangen door een elektrische variant van WaterWorld. Voor al dat werk zijn leerlingen van de bedrijfsschool ingeschakeld en Miloke werd een aanstekelijk praktijkproject. Projectleider Van Kampen: “We hebben een projectplan en begroting gemaakt. Ook het opstellen van de planning is door PROJECTLEIDER SIEGER VAN KAMPEN: ‘WE KUNNEN IEMANDS TALENT ONTWIKKELEN.’ WERFDIRECTEUR SIJBRAND DE VRIES: ‘ZO’N BEDRIJFSSCHOOL GEEFT EEN GOEDE ENERGIE IN JE BEDRIJF.’

KRUISBESTUIVING JAPKE VAN GRONING, HOOFD OPLEIDINGEN: ‘ONZE OPLEIDINGEN ZIJN LANDELIJK GEACCREDITEERD, DUS JE KRIJGT EEN ERKEND DIPLOMA.’ een leerling gedaan. We konden intern steeds snel schakelen en met productieafdelingen afspraken maken als er iets moest gebeuren. Twee leerlingen moesten rvs-werk doen en hebben bolders gemaakt. Een andere leerling heeft in de draaierij het roerblad geconstrueerd, als examenstuk voor scheepsbouw niveau 3. Anderen hebben het teakdek gelegd. Het voordeel van de Miloke is dat het een handzaam schip is, zo’n teakdek kost dan geen fortuin. De grootte is overigens ook op ander vlak een pluspunt. Het bleek makkelijker om stagiaires over de drempel te halen voor de Miloke dan voor een superjacht. ‘Met een bootje van dit formaat durf ik het wel aan’, hoorden we.” Ook buiten de werf genereert de Miloke belangstelling. Bij een werkbezoek aan een school in Bolsward vroeg Van Kampen leerlingen om schaalmodellen te maken waarin ze zelf de kuipindeling en de plaatsing van zonnepanelen mochten bedenken. Op een Technasium in Emmeloord daagde hij de scholieren uit om een transportsysteem te bedenken om de Miloke overzees te verschepen. De leerlingen bleken al een geprint schaalmodel te hebben, dat digitaal was aangeleverd door Bolsward. Een fraai staaltje kruisbestuiving. De scholieren werden trouwens uitgenodigd voor een bezoek aan de werf. En zo zorgt de kleine Miloke voor een sterke verbinding en een groot sneeuwbaleffect. Allemaal goed voor het hogere doel: meer vaklieden zien te krijgen… OOK HET RVS-WERK WERD DOOR LEERLINGEN VAN DE BEDRIJFSSCHOOL VERVAARDIGD. www.werkenbijfeadship.nl www.rocfriesepoort.nl/sneek-harste www.yachtbuildersacademy.com DE VRIES SCHEEPSBOUW IN MAKKUM; ER KOMT NOG EEN BOUWHAL BIJ. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 7

Het zál maar gebeuren... Vaar op zeker Postbus 116 8440 AC Heerenveen Tel. (0513) 61 44 44 Fax (0513) 62 37 42 www.kuiperverzekeringen.nl

EEN ARTIST’S IMPRESSION VAN DE NIEUWE SITUATIE, MET HAL 1 OP DE VOORGROND. LET OP DE PUNTVORMIGE OVERKAPPING. Nieuwe entree en hal voor Boot Düsseldorf Boot Düsseldorf 2020 staat weliswaar nog niet bovenaan de agenda, in Duitsland wordt hard gewerkt om de nieuwe hal 1 tijdig klaar te hebben. Messe Düsseldorf investeert in totaal 140 miljoen euro in een nieuwe zuidelijke beurstoegang en expohal. De nieuwe hal vervangt de oude hallen 1 en 2 en is met een oppervlakte van ruim 12.000 m2 vierkante meter wat (558 m2) groter dan zijn voorgangers. De hoogte is 15 meter, waarbij er geen steunpilaren in de weg staan, want het dak heeft een vrije overspanning. Een verdieping biedt plaats aan zes vergaderzalen van elk 200 m2. GLAZEN FOYER Voor de hal komt een grote glazen foyer van 82 bij 40 meter, 20 meter hoog, die ook ingezet kan worden voor evenementen. Een enorme lichtdoorlatende overkapping van 7.800 m2 biedt bezoekers beschutting om in en uit voor taxi’s en bussen te stappen. Een ondergrondse parkeergarage voor 302 auto’s completeert het geheel. NIEUWE INDELING De indeling en routing van de beurs gaat ingrijpend veranderen. De ‘Hollandhal’ (17) verdwijnt; motorboten zijn te vinden in de hallen 1 tot 7a. Duiken is geconcentreerd in de hallen 11 en 12. Hal 5 heeft als thema ‘Superboat’ en beginners in de watersport kunnen terecht in Hal 3 (‘Start Boating’) en hal 15 (‘Start Sailing’). Alles over watergerelateerde vakanties is verspreid over de hallen 11, 12, 13 en 14. Boot Düsseldorf is de grootste watersportbeurs ter wereld, met jaarlijks circa 250.000 bezoekers. Van 18-26 januari 2020 laten circa 2.000 exposanten nieuwe boten, producten en ontwikkelingen zien. Een legioen van meer dan 2.100 journalisten uit ER WORDT HARD GEWERKT IN DÜSSELDORF. HIER KRIJGT DE GLAZEN FOYER OP DE KOP VAN DE HAL VORM. 50 landen kan zorgen voor een ongekende airplay. Het totale beursoppervlak bedraagt 220.000 m2 in 17 hallen. NIEUWE DOMEINNAAM De omslachtige domeinnaam www.boatduesseldorf.com is sinds kort verdwenen en door de beursorganisatie vervangen door het compacte www.boot.com. Via het domeinplatform Sedo werd deze naam in maart voor 70.000 dollar aangekocht. DE INDELING VAN DE HALLEN IS INGRIJPEND GEWIJZIGD. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 9

SUPER LAUWERSMEER BESTAAT 50 JAAR ‘Met de Discovery hebben we een goede slag gemaakt’ Dit jaar is het precies 50 jaar geleden dat de werf van start ging die nog altijd Super Lauwersmeer kruisers bouwt. Een bijzondere mijlpaal die de huidige eigenaren, de broers Bastiaan en Louis Jousma, niet onopgemerkt voorbij laten gaan. In het kader het tiende lustrum brengt de werf een jubileummodel uit. 10 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019

de modellen van Super Lauwersmeer open voor rondleidingen en proefvaarten. Zo is het jubileumjaar goed voor de marketing voor de Super Lauwersmeer jachten. ONTSTAAN Voor het ontstaan moeten we terug naar het Friese Ee. Daar begon Piet Wouda in 1969 op een boerenerf met het bouwen van stalen boten. Al snel ontstond er vraag naar grotere schepen met opbouw en was de Lauwersmeerkruiser een feit. Later verhuisde de werf naar een ruimere locatie in Westergeest. Een overhangende boeg en scherpe hoeken kenmerkten de stijl van de vroege Lauwersmeerkruisers, die naar huidige maatstaven relatief smal waren. De modellen werden groter en kregen daarom de toevoeging ‘Super’ voor de naam. De favoriete lengtemaat was 11,20 meter. Een groot schip voor die tijd. Behalve motorkruisers bouwde de werf ook rondgejoggelde spitsgatkotters met spitse kont. Een facet werd hét handelsmerk van de werf: kwaliteit. Dat is tot op de dag van vandaag zo gebleven. OVERNAME HET JUBILEUMMODEL, DE DISCOVERY 47 50TH ANNIVERSARY. Dat jubileummodel heet toepasselijk Discovery 47 AC 50th Anniversary Edition. Het gaat om vijf exemplaren in een gelimiteerde, unieke uitvoering die in 2019 moeten worden besteld. De schepen worden extra luxe uitgevoerd en de meerprijs voor dat jubileumpakket is 50.000 euro. De klant krijgt een vorstelijk aangekleed schip. Met onder andere modern houten lijstwerk voorzien van aluminium inleg. Een keukenblad van Marlan, met anderhalve spoelbak. Een Anniversary-label met de naam van de eigenaar. De vloerverwarming is te reguleren door middel van ruimtethermostaten en het schip heeft een centraal stofzuigersysteem. De kap over de stuurstand is multifunctioneel; met enkele simpele klikken kiest de klant zelf voor een dichte kap, een bimini of cabriolook. Drie ruitenwissers op de ramen van de stuurstand zorgen voor optimaal zicht tijdens regen. De ankerlier, boeg- en hekschroef hebben eigen accu’s, die een volledig elektrische bediening mogelijk maken. Het navigatiepakket van Raymarine bestaat uit een plotter, tridata, marifoon en AIS. Het achterdek, zwemplateau en de traptreden zijn uitgerust met luxe Flexiteek dekken. Naast dit jubileumpakket heeft de klant nog eens keuze uit elf extra opties. Een andere actie is de jubileumtour: in 130 dagen tijd varen de Duitse vertegenwoordigers van Super Lauwersmeer vanuit de thuishaven in Friesland naar Berlijn en weer terug. Onderweg stellen Andreas en Andrea Koch in meer dan zestig havens een van De gebroeders Bastiaan en Louis Jousma groeiden op het Friese Kollum in een watersportgezin; ze voeren veel. Louis deed vakantiewerk op de Lauwersmeerwerf van Piet Wouda en trad er dienst na zijn studie bouwkunde en een verblijf in het buitenland. Uiteindelijk kwam ook Bastiaan, die de HTS autotechniek had gedaan, er te werken. Toen rond de eeuwwisseling Wouda besloot te stoppen waren de broers Jousma logische gegadigden om de werf over te nemen. Ze snapten immers als geen ander wat het Lauwersmeer ‘DNA’ is. Bastiaan en Louis grepen de unieke kans en begonnen de modellen op te frissen. Louis: “Ze mochten wat eigentijdser worden, met modernere materialen en apparatuur. Maar tegelijkertijd ook weer niet té modern, de Lauwersmeer moest wel herkenbaar blijven en we wilden bestaande klanten natuurlijk behouden. We bouwden een eerste schip op eigen risico, een Super Lauwersmeer 13.50. Dat wisten we op Boot Holland te verkopen. Toevallig heeft de eigenaar de boot afgelopen jaar verkocht omdat hij gestopt is met watersport, na er al die jaren met tevredenheid mee gevaren te hebben.” JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 11

DE DISCOVERY OC, STAP NAAR EEN MODERN ONTWERP. Foto SuperLauwersmeer NIEUWE LOCATIE Er ontstond vraag naar grotere en dus hogere schepen. Omdat de bruggen in de omgeving een obstakel dreigden te worden voor vrije doorvaart, werd besloten een nieuwe locatie te zoeken. In 2012 verhuisde de werf naar de huidige locatie in Noord-Bergum in Friesland, waar alle disciplines te vinden zijn. “We geven er de voorkeur aan alles in eigen huis te produceren in plaats van dingen uit te besteden”, aldus Bastiaan, “dat komt de kwaliteitscontrole ten goede en op die manier kunnen we inspelen op wensen van de klant.” Die kwaliteitscontrole begint al bij de bouw van het casco. De bouwhal bijvoorbeeld heeft vloerverwarming, wat zorgt voor een optimaal verwerkingsklimaat voor het staal. Door het toepassen van 8 mm dikke spanten ontstaat optimale vormvastheid van het casco. En een strak casco betekent tevens dat er minder plamuur nodig is. De werf laat de behandeling van plaatmateriaal – stralen, het aanbrengen van lagen coatings – door verffabrikant AkzoNobel controleren en de bevindingen worden vastgelegd in een rapport. DISCOVERY LIJN Het inspelen op de wensen van de klant is ook iets dat de werkwijze van Super Lauwersmeer kenmerkt. Bastiaan: “We bouwen onze schepen in nauwe samenspraak met onze klanten. De casco’s zijn identiek, maar voor de rest verschillen de schepen, omdat in elk exemplaar de wensen van de eigenaar zijn verwerkt.” Het bouwen van een boot is een langlopend proces en gedurende die periode ontstaat een relatie tussen klant en werf, die soms hecht kan worden. Zo ontstond ook de Discovery-lijn in overleg met de klant, die meer ruimte aan boord wilde. Een dui‘We bouwen in samenspraak met onze klanten’ delijke stap naar een moderner ontwerp. Met steilere steven en volle kop boven de waterlijn, wat binnen meer ruimte geeft. De eerste Discovery AC had nog een connectie met de voorgaande kruisers. De daaropvolgende Discovery OC (open kuip) kreeg nog meer een eigen gezicht met dezelfde rechte boeg, maar gelijmde ramen in de romp en opbouw en met een gewelfd dak met forse klep. De stuurhut annex salon werd voorzien van een riante kombuis en kreeg ALLE AFBOUW GEBEURT IN EIGEN HUIS. DE WERF BESCHIKT OVER TWEE VERFLOODSEN. 12 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019

DE KLEURRIJKE YANOS IS AANGEPAST AAN DE WENSEN VAN DE KLANT EN WAS VORIG JAAR OP HISWA TE WATER IN LELYSTAD EEN ENORME BLIKVANGER. Foto Rens Groenendijk IN DE GECONDITIONEERDE BOUWHAL KRIJGT EEN OPBOUW VORM. eenzelfde vloerhoogte als de royale kuip. Dit moderne design zette de toon voor de verdere Discovery reeks. Het model is in eigen huis ontwikkeld door Louis, maar ze namen ook ontwerper Arnold de Ruijter in de arm. De nieuwe lijn was een schot in de roos en kon van met af aan op belangstelling rekenen en kreeg lovende recensies. De huidige tien modellen varieren van een 41 AC (achterkajuit) tot een 47 OC plus een 46 Flybridge, een 50 CS en de Evolve. In 2016 kreeg Super Lauwersmeer een Hiswa Boot van het Jaar voor het Evolve 46 OC model. Dat ontwerp is een samensmelting van een kotter en een kruiser. Een multiknik met waaiersteven en daarmee een tijdloos schip. MEER STAHOOGTE BASTIAAN (L) EN LOUIS JOUSMA. Foto SuperLauwersmeer Uitgesproken voorbeeld van custom built is de SL Discovery 47 OC ‘Yanos’. De eigenaar was gecharmeerd van de 46, maar wilde in verband met zijn lengte, graag meer stahoogte. Bastiaan: “Dat kon, maar om de lijnen van het schip in de juiste verhoudingen te houden, was wat extra scheepslengte nodig en ontstond de 47.” De knaloranje boot – de kleur was ook al een wens van de eigenaar – heeft een grote attentiewaarde. Voorheen installeerde de werf veel Iveco diesels. Robuuste no-nonsense motoren die makkelijk te onderhouden en te repareren waren. Ze voldeden echter niet meer aan de strenge milieu-eisen en daarom wordt nu de Volvo Penta D3 standaard ingebouwd. “Met de Discovery hebben we een goede slag gemaakt”, stellen Bastiaan en Louis niet zonder trots vast, “het zijn mooie ontwerpen, met de juiste verhoudingen, goede vaareigenschappen en een prettige ergonomie. Alles klopt aan boord, wat voortvloeit uit onze jarenlange ervaring. Je kunt het eigenlijk niet benoemen, maar een Super Lauwersmeer vóelt goed!” www.superlauwersmeer.nl DE WERF IN NOORD-BERGUM. DE 45 AC OP ZOUT WATER… Foto SuperLauwersmeer JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 13

Tekst en foto’s Rens Groenendijk KONINGIN MÁXIMA ZWAAIT NAAR DE BEZITTERS VAN BOTEN VAN DE FEADSHIP HERITAGE FLEET. Royal Van Lent: VORSTELIJKE BOUWHAL IN AMSTERDAM Jachtbouw Nederland was bij de opening van de nieuwe scheepsbouwhal van Royal van Lent/Feadship in Amsterdam een beetje de vreemde eend in de bijt. Jawel, er was een journalist van Het Parool, die een leuk stukje heeft geschreven, maar de rest van de aanwezige pers was vooral visueel ingesteld en met name gericht op koningin Máxima. Stel je voor dat haar grote hoed zou afwaaien... Diep respect voor onze koningin, die amper terug was van een werkbezoek voor de Verenigde Naties aan Ethiopië, en geduldig alle plichtplegingen bij de opening onderging, met het onvermijdelijke boeketje in handen. Begeleid door directeur Jan-Bart Verkuyl van Royal Van Lent, tevens bestuursvoorzitter van Feadship, knoopte de koningin vol aandacht leuke praatjes aan met jonge en oude medewerkers van de werf, die enthousiast vertelden over hun werkzaamheden. Werfdirecteur Peter van Mil, die het bouwproject leidde, vertelde over de energievriendelijkheid en duurzaamheid van de nieuwe locatie. FEADSHIP HERITAGE FLEET Voor de deur lag een reeks van 19 klassieke motorjachten van de Feadship Heritage Fleet, uit de tijd dat 15 meter al groot was. Ik was te vroeg op de locatie en kon ongehinderd het terrein op lopen en zien dat de eigenaars van deze scheepjes nog druk aan het poetsen waren, om goed voor de dag te komen voor het koninklijk bezoek. Ach veel aandacht kregen ze niet, koningin Máxima zwaaide nog even naar de trotse bootbezitters alvorens de reusachtige hal te betreden, waar zich een 2.500-koppige menigte had verzameld, waarvan een groot deel probeerde met de smartphone iets van de gebeurtenis vast te leggen. TOESPRAKEN Voordat onze vorstin op de knop mocht drukken om de hal voor geopend te verklaren, waren er nog toespraken. Royal Van Lent is GEFLANKEERD DOOR JAN-BART VERKUYL (L) SPREEKT KONINGIN MÁXIMA MET JONG EN OUD PERSONEEL VAN ROYAL VAN LENT. sinds 2008 eigendom van LVMH (Louis Vuitton Moët Hennessy) en daarom sprak Antonio Belloni, managing directeur van het Franse luxehuis: “Bij ons in de groep is het motto ‘de toekomst van traditie’, want wij kennen veel waarde toe aan erfgoed. Dertig van onze merken bestaan al honderd jaar of langer. Onze taak is ze jong te houden, fris en opwindend. Royal Van Lent past perfect in deze filosofie. Met de nieuwe state-of-the-art werf in Amsterdam kan Van Lent voorop blijven lopen met innovatie.” Belloni richtte zich rechtstreeks tot het personeel en oogstte luid applaus: “We hebben de beste handen nodig in onze industrie, of je nu champagne, horloges, schoenen of tassen maakt, en die zijn hier bij Royal Van Lent. Ik kijk ernaar uit om te zien wat de interactie tussen jullie vakmanschap en de moderne faciliteiten aan ongelooflijk mooie boten gaat opleveren.” Koen Overtoom, directeur van Port of Amsterdam, blikte terug op de Gouden Eeuw, toen in Amsterdam 26 werven aan de lopende band boten bouwden, drie per week. “De scheepswerven zitten in ons DNA. Daarom zijn we ontzettend trots dat Feadship hier naartoe is gekomen.” 14 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019

ANTONIO BELLONI, MANAGING DIRECTEUR VAN HET FRANSE LVMH: “WIJ KENNEN VEEL WAARDE TOE AAN ERFGOED.” MET EEN DRUK OP DE KNOP OPENT KONINGIN MÁXIMA DE NIEUWE BOUWHAL VAN ROYAL VAN LENT. HET PERSONEEL VIERT DUBBEL FEEST, DE OPENING VAN DE HAL EN HET 170-JARIG BESTAAN. NUMMER 1 Jan-Bart Verkuyl bedankte het Amsterdamse havenbedrijf voor de goede samenwerking. “Ik denk dat onze voorgangers, vier generaties geleden in 1849, nooit hadden kunnen dromen dat we deze prachtige faciliteit zouden neerzetten. Er is heel veel veranderd in die jaren, maar een ding nooit, en dat is de gedrevenheid en het prachtige vakmanschap, de lange dienstverbanden, de wil om te innoveren en verbeteren en de unieke manier van samenwerken. Daardoor is Feadship de nummer 1 van de wereld geworden.” De werf vierde behalve de opening ook het 170-jarig bestaan. Dat betekende dat de pers zich uit de voeten moest maken vanwege het besloten feest dat volgde. www.feadship.nl DE HAL OP DE DAG VAN DE OPENING. PENDELEN TUSSEN KAAG EN AMSTERDAM De werf aan de Basisweg 60 in Amsterdam is de tweede locatie voor superjachtbouwer Royal Van Lent, die ook op Kaag actief is (en blijft). Koninklijke De Vries Scheepsbouw in Aalsmeer en Makkum, waar eveneens een nieuwe hal wordt gebouwd, vormt de andere helft van de in 1949 opgerichte jachtbouwcombinatie Feadship (First Export Association of Dutch Shipbuilders). Royal Van Lent in Kaag en Amsterdam hebben één managementteam. De 450 medewerkers pendelen tussen beide locaties. De Feadship Academy kan in een deel voorzien in de behoefte aan 150 nieuwe personeelsleden, maar de rest moet van buiten komen. VIJF JAAR De voorbereiding en bouw, onder leiding van werfdirecteur Peter van Mil, hebben in totaal vijf jaar geduurd. Het bouwmanagementteam werd gevormd door Bouwimpuls en Adcom 2000 Architecten & Ingenieurs. Er waren vier hoofdaannemers voor civieltechnisch, casco staalbouw, installatietechniek en infrastructurele werken, 17 consulting firma’s en 59 key suppliers. Op het dak liggen 2.262 zonnepanelen, die 550.00 kwH op jaarbasis kunnen leveren. Binnen en buiten is overal led-verlichting. Het gebouw is aangesloten op het Amsterdamse warmtenet, gekoppeld aan de verbrandingsinstallatie van het Afval Energie Bedrijf, zowel voor de vloerverwarming als het geavanceerde luchtbehandelingssysteem. CIJFERS De hal in Amsterdam, die wordt gebruikt voor nieuwbouw en refit, heeft een volume van 425.000 kubieke meter. Afmetingen van het dok: lengte 162 m., breedte 26 m., diepte 8,75 m. De hal is 35 m. hoog, 175 m. lang en 44 m. breed. Onderdeel van de hal zijn werkplaatsen over twee verdiepingen (lengte 182 m. en breedte 21 m.) voor hout- en metaalbewerking, een spuiterij, kantoor, vip-ruimte en een bedrijfsrestaurant. Er zijn drie liften aangebracht voor het vervoer van goederen en personeel, twee met een hefvermogen van 3.000 kilo en één van 4.800 kilo. De dokdeur is 26,5 m lang, 8,3 meter hoog en 2 meter dik, weegt 200 ton. Drie Demag bovenloopkranen overspannen 36,65 m. en kunnen een bedrijfslast aan van 2 x 12,5 ton elk. Met twee kranen en vier takels kan in tandem 50 ton worden getild. LEIDINGSTRAAT Langs de dokrand is een leidingstraat aangelegd voor de aanvoer van elektra, perslucht en industriële gassen (Acetyleen, zuurstof, Argon en Protegon). Via entreebruggen worden de leidingen naar het jacht gevoerd en vandaaruit verder verdeeld. De toegangshefdeur meet 30 x 30 meter, bestaande uit vakwerkspanten met aan twee zijden polyesterdoek, gewicht 20 ton. De Port of Amsterdam heeft nieuwe kades aangelegd langs de hal, die aan de lange zijde aan de Moezelhaven grenst en de Hornhaven aan de kant met de toegangsdeur. Momenteel wordt gewerkt aan het 88-meter Feadship-jacht dat bekend staat als Project 816. Een ander niet nader genoemd project is in gang gezet. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 15

PLOEGEN, EGGEN, ZAAIEN EN OOGSTEN COLUMN DOOR PIETER TIMMERS, FORWARD MANAGEMENT Een burn-out voorkomen De Wereldgezondheidsorganisatie WHO heeft een burn-out officieel erkend als een zelfstandige beroepsziekte. Geen krant, opinieblad of televisiekanaal laat het onderwerp onopgemerkt, dus kijkt Jachtbouw Nederland er ook naar. Ook onze bedrijfstak zal er ongetwijfeld mee te maken hebben. Nederland staat na de Scandinavische landen en IJsland op de vijfde plaats van meest gelukkige landen ter wereld. De Nederlander geeft zijn leven een 7,8. Daar kunnen we trots op zijn, maar hoe is het dan mogelijk dat in de categorie 25/35-jarigen 1 op de 6 met een burn-out thuis zit? KOSTBAAR PROBLEEM Al geruime tijd is er aandacht voor dit groeiende probleem; leveranciers van antidepressiva varen er wel bij, arbodiensten slaan alarm en de wachtkamers van psychologen zitten vol. De Arbobalans van TNO laat ons zien dat een gemiddelde burn-out al gauw 242 verzuimdagen oplevert en tussen de 62.000 en 100.000 euro kost voor de werkgever. Tevens neemt de werkdruk voor de collega’s toe en daarmee lopen die ook weer meer gevaar. Voor het bedrijfsleven is dit een ramp in een tijd waarin het moeilijk is om aan geschikte medewerkers te komen. En er gaan kansen verloren, die voor het oprapen lagen. De oorzaken, te vinden in het reilen en zeilen van onze hedendaagse maatschappij, zijn inmiddels wel bekend. Hier volgen er enkele: • De meedogenloze pr-machine, aangejaagd door social media. Op Facebook en LinkedIn laat iedereen zien hoe geweldig en succesvol hij/zij is. Wat is fake en wat is echt? • Uit een recent onderzoek blijkt dat 70% van de 25/35-jarigen zichzelf als uniek en heel bijzonder ziet. De kater komt nog zodra men inziet dat het niet zo is. • Technostress; muisklikkend door het leven gaan in een tijd van information overload, elke 3-6 minuten de smartphone of tablet checken op berichten. Dit maakt mensen overprikkeld en besluiteloos. • Een backpackreis naar Cambodja en Vietnam resulteert in doodmoe thuiskomen. • Geldgebrek als gevolg van de levensstijl, naast de studieschuld die nog afgelost moet worden. • Gebrek aan overzicht en ontbreken van ankerpunten. Men is in een vrije val en heeft geen houvast meer. • Gebrek aan zingeving en aan autonomie. HET PERFECTE LEVEN De spanning en druk worden nog eens versterkt doordat dertigers van nu voortdurend de illusie van het perfecte leven krijgen opgedrongen. Dertigers willen een groots en meeslepend maakbaar leven, zo schrijft Nienke Wijnants in haar boek ‘Het dertigers dilemma’. Nienke zegt dat dertigers niet aan keuzestress lijden, maar ze hebben een gebrek aan realiteitszin. Denken ze vandaag een waarheid gevonden te hebben, morgen dient zich een nieuwe aan. Goed nieuws voor werkgevers; burn-outs zijn lang niet altijd het gevolg van een te hoge werkdruk, maar het ontslaat de werkgever niet om de potentiële burn-out bij de werknemer tijdig te signaleren en actie te ondernemen. Wat een werkgever voor zijn personeel kan doen: Taakduidelijkheid en autonomie bieden; Voortdurend in gesprek blijven, niet slechts over het werk, en helpen te relativeren; Tevredenheid van de medewerker peilen en zo nodig actie ondernemen; Een klimaat scheppen waarin bevlogenheid en teamwork gedijen. MERITOCRATIE Een baan is een baan, maar nog geen carrière, de liefde al gauw een sleur en succes is gewoon hard werken. Je moet het voor je veertigste jaar gemaakt hebben, want daarna ben je te oud, te traag, te lelijk en is je kennis niet actueel meer. We leven nu eenmaal in een meritocratie (vrij vertaald: geregeerd door degenen die het verdienen) en dat is een maatschappijmodel waarin de sociaaleconomische positie van elk individu is gebaseerd op zijn of haar verdiensten (merites). Hierbij gaat het dus niet direct om de aanleg die men heeft, maar wat men met die aanleg doet. Alles draait om geld en niet je sociale-, maar economische waarde. Wie deze wedstrijd niet meer kan bijhouden, wordt wanhopig en belandt in een burn-out. Moeten we ons gaan verzekeren tegen de kosten van burn-outs? Nee, het kan veel goedkoper, met goed werkgeverschap kunnen veel narigheid en kosten voorkomen worden. Bronnen: Clocked!: Time and biopower in the age of algorithms; Evelyn Wan Het dertigersdilemma; Nienke Wijnants Narcisme wordt niet meer gedempt; prof. J. Derksen De BV IK; Lianne de Graaff TNO Arbobalans en CBS JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 17 Foto Rens Groenendijk

Elektrisch varen is het nieuwe varen Over E-TECH E-tech elektrische aandrijvingen worden geconstrueerd rondom BLDC motoren. Een permanent magneet, borstelloze motor is de meest efficiente elektrische aandrijving. Economisch, zeer weinig onderhoud, stil en compact. En dit in een zeewater vaste en waterdichte aluminium behuizing. Beschikbaar in POD aandrijving, binnenboordmotor, buitenboordmotor en een bestuurbare POD. Wij staan voor vakmanschap, kwaliteit en een klantgerichte service. Daarom zoeken wij continu naar de beste producten voor uw boot! www.clouds.nl - info@clouds.nl - 0348 - 551644 Uniek in deursluittechniek, sinds 1932 fabrikant van geruisloze (deur)sluitoplossingen U heeft de toepassing, wij de oplossing! Op klantspecificatie of speciaal voor u berekend met behulp van computersimulatie. Wordt geleverd met montagetekening voor optimale plaatsing en werking. • Kwalitatief hoogwaardige gasveren, ook in RVS (type 304 & 316) • Ruime keuze uit bevestigingstoebehoor/aansluitingen • Verend- of star blokkeerbare gasveren • Van enkele stuks(maatwerk) tot grote series • Lange levensduur gegarandeerd DICTATOR Productie B.V. Energieweg 11, Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E info@dictator.nl “Donkervoort gebruikt voor haar sportwagens al vele jaren probleemloos de kwaliteits gasveren van DICTATOR, dat wilt u toch ook voor uw jacht?” www.dictator.nl

De Franse catamaran Energy Observer vaart emissieloos de wereld rond om promotie te maken voor de toepassing van waterstof voor de voortstuwing van schepen. De toepassing daarvan kan een manier zijn om onafhankelijk te worden van fossiele energie, zo is de boodschap. Het schip deed in april Amsterdam aan, de 35ste haven van de odyssee. Inmiddels is de boot na het aanlopen van Hamburg, Kopenhagen en Stockholm al weer op weg naar Moermansk en Spitsbergen. DE ENERGY OBSERVER (30,50 X 12,80 METER) LIGT VOL ZONNECELLEN. Energy Observer: Odyssee voor waterstof De zeegaande catamaran vaart volledig schoon, zonder uitstoot en heeft een installatie aan boord waarmee door middel van elektrolyse waterstof uit zeewater kan worden gemaakt. Dat wordt in brandstofcellen omgezet in stroom voor de elektromotoren. Bij dat proces komen alleen warmte en waterdamp vrij. De Energy Observer is volgens de eigenaren het enige schip ter wereld dat met eigen geproduceerde waterstof kan worden voortgedreven. Er zijn veel andere alternatieve stroombronnen aan boord. Het dek en opbouw zijn geheel belegd met zonnepanelen, totaal 168 vierkante meter. OCEANWINGS Twee wokkelvormige windturbines zijn in Amsterdam vervangen door twee vleugelzeilen, Oceanwings genaamd. Zo kan windkracht beter worden benut en is nog minder energie nodig voor de voortgang. Als de boot onder zeil vaart, kunnen de schroeven stroom draaien voor de accu’s. De geautomatiseerde vleugelzeilen kunnen 360 graden draaien en zijn reef- en trimbaar. Omdat het systeem geheel automatisch werkt, zijn er geen ervaren zeilers nodig om het goed te laten functioneren. De gepatenteerde Oceanwings hebben elk een zeiloppervlak van 31,5 vierkante meter en zijn superefficiënt. Ze zijn met steun van het Franse overheidsbureau Agence de l’environnement et de la maîtrise de l’énergie (Ademe) ontwikkeld door het bekende Franse ontwerpbureau VLVP Design, in samenwerking met Constructions industrielles de la Méditerranée (CNIM). De vorm van de zeilen van de boten die streden om de America’s Cup diende als inspiratie. De Oceanwings werden door CNIM gemaakt in La-Seyne-sur Mer en per vrachtwagen naar de voormalige NDSMwerf in Amsterdam vervoerd, waar ze door een eigen team in tien uur tijd werden gemonteerd. ERVARING OPDOEN Naast het opdoen van praktijkervaring op volle zee, moet het Franse project ook de publieke opinie beïnvloeden en de bewustwording rond alternatieve energie vergroten. Het is een langlopend project, deels gefinancierd door de Franse overheid. De Energy Observer is in 2017 vanuit het Franse St. Malo vertrokken voor een zes jaar durende reis rond de wereld. Na een eerdere rondreis in het Middellandse Zeegebied gaat het nu via Noord-Europa en Rusland richting Spitsbergen en de Noordelijke IJszee. Het project is een initiatief van zeilkampioen Victorien Erussard en documentairemaker Jérôme Delafosse. In 2020 staat Noord-Azië op het programma, in 2021 gevolgd door de Stille Oceaan en de Amerikaanse westkust. In totaal 50 landen en 101 etappeplaatsen. De Energy Observer is een goed voorbeeld van hergebruik. Het ontwerp van Nigel Irens kwam al in 1983 in de vaart, gebouwd in Canada, en won in 1994 onder de naam Enza New Zealand de Jules Verne Trofee. Peter Blake en Robin Knox Johnston zeilden toen in 74 dagen rond de wereld. Het project met de Energy Observer wordt gesponsord door Franse bedrijven, waaronder de hotelgroep Accor, verzekeraar Thélem, Delanchy Transports en energiebedrijf Engie. Maar ook Toyota Motor Europe ondersteunt de odyssee. De Japanse fabrikant heeft een waterstof aangedreven auto ontwikkeld, de Mirai. www.energy-observer.org www.vplp.fr AAN BEIDE ZIJDEN BEVINDEN ZICH WATERSTOFINSTALLATIES. DE BRANDSTOFCEL (FOTO ENERGY OBSERVER) JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 19

Nieuw schip voor Stichting Vaarwens De Stichting Vaarwens laat een schip bouwen bij SRF Shipbuilding in Harlingen. De kiel werd op 4 april gelegd. De oplevering wordt eind dit jaar verwacht. Evert Stel en Inge de Graaf van de Stichting Vaarwens maken sinds 2007 belangeloos vaartochten met terminaal zieke mensen met hun ex-loodstender Meander V, waarop ze ook wonen. Wat kleinschalig begon, is uitgegroeid tot een organisatie met 50 vrijwilligers, die circa 125 vaartochten per jaar uitvoert. Voor de continuïteit en vanwege de enorme toeloop is besloten een tweede schip in de vaart te brengen. Aan de hand van de wensen van de stichting ging jachtontwerper Jan Visser uit Heeg aan de slag en tekende een schip dat helemaal is toegesneden op het gebruik. Aan de spiegel van het schip komt een hydraulische laadklep die bedlegerige gasten horizontaal kan dragen. De kuip is 16 vierkante meter en wordt overdekt met een afneembare tent. De deuren naar de stuurhut zijn volledig openslaand, zodat de stuurhut bij de kuip kan worden getrokken. Alles is gelijkvloers. De stuurhut is circa 4 meter breed en 6 meter lang. Rondom en in het plafond zitten (licht getinte) thermopane ramen voor het binnenlaten van veel licht en het bieden van ruim uitzicht. FLEXIBELE INDELING De indeling wordt uitgevoerd met losse verplaatsbare elementen, aanpasbaar voor de gast(e) en de bezoekers. Aan bakboord kan naast de stuurman een brancard geplaatst, waardoor rechtstreeks contact mogelijk is tijdens het varen. Een (elektrische) rolstoel kan ook midden achter het roer geplaatst worden, zodat de gast – eventueel met joystick – (ALS patiënt) kan sturen. Onder de staplaats aan bakboord bij de stuurstand zit een schaarlift, die de vloer kan laten zakken, met een brancard of rolstoel erop. Onder de stuurhut bevindt zich de grote sanitaire ruime met aangepast toilet en tillift. SLAAPPLAATSEN In het vooronder is het kombuis geplaatst, met in de voorpiek twee kooien voor vrijwilligers die eventueel van ver komen en de avond van tevoren al inschepen, om het schip tijdig klaar te hebben. De slaapplekTECHNISCHE SPECIFICATIES Lengte over alles: 16,00 m. Lengte waterlijn: 15,35 m. Breedte over alles: 5,80 m. Breedte romp: 5,25 m. Diepgang: 1,30 m. Doorvaarthoogte: 3,70 m. Waterverplaatsing: 36 ton Motor: John Deere 6068AFM75 6 cil. 330 pk OP DE WEBSITE VAN DE STICHTING VAARWENS WORDT DE BOUW VAN HET NIEUWE SCHIP BIJ SRF SHIPBUILDING OP DE VOET GEVOLGD. ken zijn ook nodig voor de vrijwilligers die het schip meenemen naar meerdaagse evenementen voor fundraising, zoals de HISWA te water. Het schip wordt voorzien van een krachtige 230 volt-installatie opdat alle medische apparatuur er op aangesloten kan worden. Het schip heeft één motor voor de voortstuwing en een boeg- en hekschroef. SRF Shipbuilding bouwt het schip vrijwel tegen kostprijs. De stichting (een ANBI-instelling) is bezig om fondsen te verwerven voor de inrichting en het onderhoud van het nieuwe schip. 20 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019

Vaardag zonder kosten De vaardag is een exclusieve dag voor de zieke en familie/vrienden, waaraan geen kosten zijn verbonden. Er kunnen maximaal zes personen mee, de patiënt meegerekend. Vanuit de Stichting Vaarwens zijn er, naast de schipper, een of twee vrijwilligers aanwezig. Volledig immobiele patiënten worden thuis opgehaald met een ambulancedienst. Ook gaat er dan professionele verpleging mee. De Stichting Vaarwens regelt alles wat nodig is voor een gedenkwaardige dag op het water van mensen die tegen hun levenseinde aankijken. Op de website van de Stichting Vaarwens staat een lange lijst van bedrijven die in het verleden hebben gesponsord (ook in natura) en natuurlijk worden de actuele sponsors vermeld. Ook worden alle geldinzamelingsacties in kaart gebracht. Inge houdt zich bezig met de organisatie van de vaartochten. Als Evert vaart, gaat zij naar het kantoor dat zich in het havenkantoor van Jachthaven Waterland te Monnickendam bevindt. Deze ruimte wordt geheel gesponsord door de jachthaven. De koninklijke lintjesregen van dit jaar daalde ook op Evert en Inge neer, zij werden beiden Lid in de Orde van Oranje-Nassau. www.stichtingvaarwens.nl Scheepsontwerper Jan Visser overleden Scheepsontwerper Jan Visser uit Heeg is op 17 mei plotseling overleden. Hij was 52 jaar oud. Het ontwerp van het schip van de Stichting Vaarwens is ook van zijn hand. In 2016 publiceerden wij in Jachtbouw Nederland een interview met Jan Visser, waaruit zijn veelzijdigheid naar voren kwam. Visser zegde op 23-jarige leeftijd zijn baan als jachtmakelaar op om een studie Scheepsbouwkunde aan de HTS in Haarlem te gaan volgen. Direct na zijn opleiding vestigde hij zich als zelfstandig ontwerper in Heeg. In meer dan 28 jaar vloeide er een indrukwekkende reeks ontwerpen uit zijn pen: vletten, sloepen, zeiljachten, motorjachten en kotters, maar ook werkschepen, zoals een patrouillevaartuig voor de provincie Friesland en ambulanceboten. Voor een project in China ontwierp Visser vier rondvaartboten. Veel van zijn recente ontwerpen zijn custom built schepen. Internationale aandacht trok Visser met zijn ontwerpen van een varend huisje voor Cruising Home, een joint-venture van Marina Düsseldorf en SRF Shipbuilding. Met laatstgenoemde werf had hij een nauwe samenwerking. Jan Visser zei in het eerder genoemde interview over zijn werkwijze: “Als ontwerper begint je werk met luisteren. Vaak heeft een ander ook goede ideeën, al hoef je niet mee te gaan in alles. Dat deed ik vroeger meer dan tegenwoordig en dat heeft natuurlijk met leeftijd en opgedane kennis en ervaring te maken. Je moet dicht bij jezelf blijven. Je wilt graag mooie dingen maken, waar je achter kunt staan.” De avond voor zijn dood trainde Jan Visser nog met het team van skûtsje Zeldenrust, waar hij de schipper van was. De verslagenheid over zijn onverwachte afscheid van het leven is alom groot. www.visseryachtdesign.com Onze krachtigste motor tot nu toe, de Volvo Penta D13-1000, opent een wereld vol mogelijkheden. In combinatie met het Volvo Penta IPS 1350 aandrijfsysteem, verhoogt het uw vaarbereik en comfort. Dit is maar een van de duizend redenenen om een dubbele, drievoudige of viervoudige installatie te installeren in uw jacht. Meer informatie op: www.volvopenta.com 1000 pk voor 1000 redenen D13-IPS1350 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 21

Proef de stilte... inboard motoren 4.0/7.5/10.0 kW Voor meer informatie en dealers: www.destilleboot.nl

KORT NIEUWS Veranderingen in watersportmedia Het medialandschap voor de watersportliefhebber ondergaat ingrijpende veranderingen. Een overzicht. DEINING NIET VAN DE GROND Er komt deze zomer geen Deining uit, beoogd opvolger van de Waterkampioen van de ANWB, dat begin dit jaar na 90 jaar de uitgave staakte. Dit melden de initiatiefnemers, Jim Post en Arno Beuken, beiden ex-Waterkampioen. Zij hadden het plan een vervolg op het door opgeheven blad te maken. Met hoge kwaliteit. Ze mikten op het grote potentieel van Waterkampioenlezers en hadden een bepaalde basis aan abonnees nodig om het nieuwe tijdschrift uit te brengen. Ondanks een drie maanden durende campagne, een presentatie op de HISWA Amsterdam Boat Show en veel gratis publiciteit, blijkt het streefaantal van 7.000 abonnees niet bereikt. Daarom is besloten Deining niet uit te brengen. Wel zeggen beide redacteuren dat het hiermee niet stopt. Ze bestuderen alternatieven. ZILT MAGAZINE STOPT Het digitale zeilmagazine Zilt stopt ermee. Nummer 159, dat eind juni verschijnt, zal de laatste uitgave zijn. Hier is overigens geen sprake van een teruglopende oplage, integendeel zelfs, of een haperende exploitatie. De drie oprichters van Zilt hebben bewust de keuze gemaakt om iets anders te gaan doen, na 12,5 jaar hard werken. Zilt stopt op het hoogtepunt, met circa 24.000 vaste lezers. De eigenaren wilden dat het unieke karakter van blad niet verloren zou gaan, en dat is een van de redenen waarom het niet tot verkoop is gekomen. Zilt Magazine startte in 2007 – dat was nog voordat de iPad zijn intrede deed – en was een pionier op het gebied van digitale zeilbladen. Het was volledig ontworpen voor het scherm en geen digitale afgeleide van print. YACHTFOCUS 15 JAAR Intussen viert YachtFocus Magazine het 15-jarig bestaan. In juni 2004 kwam de eerste editie uit. Op 24 mei jongstleden verscheen het jubileumnummer, 180 pagina’s dik met botenaanbod en watersportnieuws. Maandelijks is het blad gevuld met circa 1.500 nieuwe en gebruikte boten te koop, van zowel professionele als particuliere Roermond Boat Show nr. 2 Na de succesvolle eerste editie in 2018 vindt dit jaar opnieuw de Roermond Boat Show plaats in Roermond, van 20-23 juni, bij Boulevard Nautique. In 2018 bezochten meer dan 4.500 watersporters uit binnen- en buitenland de show. Initiatiefnemers jachtbouwer Linssen Yachts uit Maasbracht en jachten- en speedboat makelaar Best Boats International Yachtbrokers uit Roermond maken zich op voor een drukbezocht event, want de plannen voor 2019 zijn groots. De ambitie is de Roermond Boatshow te laten uitgroeien tot hét watersport evenement van de Euregio. ‘’Samen krachten binden en ook over de grens durven kijken is wat deze show juist zo uniek maakt’’, aldus de organisatie. Het evenement zal groter worden opgetuigd dan in 2018, met onder andere meer deelnemers verdeeld over een groter evenemententerrein. Nieuwe en gebruikte jachten worden tentoongesteld en zijn beschikbaar voor proefvaarten. Daarnaast zijn er diverse aan de watersport gerelateerde bedrijven aanwezig die hun maritieme producten en diensten aanbieden. De Roermond Boat Show is dagelijks geopend van 10.00 -18.00 uur. De toegang is gratis. Parkeergelegenheid is op korte loopafstand aanwezig. Bij de nabijgelegen Designer Outlet is tegelijkertijd een shopping event. DEELNEMERS Deelnemende bedrijven: Linssen Yachts, www.roermondboatshow.nl bootverkopers, vergezeld door nautische producten en diensten. Een hoge oplage en een uitgekiende distributie maken YachtFocus goed verkrijgbaar. NIEUW DIGITAAL WATERSPORT MAGAZINE Watersportjournalist Eric van Staten, de man achter het digitale platform Watersport TV op Facebook en de website www. watersport-tv.nl, lanceert deze maand een gratis digitaal tijdschrift: Watersport Magazine. Het blad, dat per e-mail wordt verspreid onder mensen die zich daarvoor hebben opgegeven, geeft onder meer aandacht aan zeilen, motorbootvaren, sloepen, funsporten, vaargebieden, onderhoud, nieuw en gebruikt, spraakmakende watersporters, innovaties, instructie, tips & tricks, evenementen, foto’s en video’s. Er komt onder meer een serie in onder de titel ‘Vaarplezier’, met allerlei onderwerpen die direct of indirect met varen te maken hebben: vaartips, onderhoudsinstructies, regels op het water, tips voor de aanschaf van bijvoorbeeld zeilkleding, zonnepanelen of een complete boot. Best Boats International Yachtbroker, Delphia Yachts, Riviera Yachts, Linssen Boating Holidays, Pirelli Tenders en Speedboats, VanClaes Trailers, Yacht Finanz, XO Boats, Webasto, Chris Craft, Kuiper Verzekeringen, Raymarine, Tinn-silver, Menken Maritiem, Hellwig Bootsmanufaktur, DNA verzekering. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 23

KORT NIEUWS Nieuwe cao voor watersportbedrijven HISWA Vereniging heeft samen met CNV Vakmensen een nieuwe cao voor watersportbedrijven afgesloten. De handtekening onder het nieuwe akkoord is na lange onderhandelingen gezet. Werkgevers en werknemers in de watersport- en jachtbouwsector werken voortaan met een nieuwe cao. HISWA Vereniging en CNV Vakmensen zijn tevreden met het nieuwe cao-akkoord, waarin salarisverhogingen opgenomen. Die komen bij elkaar neer op gemiddeld 2,5% per jaar gedurende de looptijd van de cao. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over een vaste verhoging voor alle medewerkers en gelden er voortaan extra voordelen voor lagere salarisschalen. Een ander pluspunt in de cao is dat er meer aandacht komt voor duurzame inzetbaarheid en scholing. De cao werd voor het eerst in de geschiedenis afgesloten zonder FNV, vanwege volgens HISWA onhaalbare looneisen. De Boek verklaart de waterkaart Met het boek ‘De Waterkaart Verklaard’ wil auteur Rob Vrolijks het besef vergroten dat de Nederlandse vaarmogelijkheden eigenlijk een cadeau zijn van alle voorgaande generaties. Zelden werd een vaarroute speciaal voor de pleziervaart gemaakt. Natuurlijke rivieren, de omlegging daarvan, trekvaarten, turfwinning, zand- en grindwinning, kanalen voor beroepsvaart en veiligheid zorgden samen voor de meest veelzijdige waterkaart van de wereld. Met Nederlandse inventiviteit werden ze aan elkaar geknoopt tot een samenhangend netwerk van recreatieve vaarwegen. Ook havens zijn zelden gemaakt als recreatiehaven, maar kennen een verleden in de visserij, veerdiensten, overslag, rivieromlegging, deltawerken, landbouw of sluiscomplexen. De watersport heeft de ruimte dankbaar in gebruik genomen. Rob Vrolijks viert met de uitgave zijn 25-jarig jubileum als zelfstandig adviseur in de waterrecreatie. Het boek telt 76 pagina’s en is uitgevoerd op A4 formaat met harde kaft. Het is rijk geïllustreerd met kaarten en foto’s van de verschillende typen vaarwegen en havens. Prijs € 25, exclusief verzendkosten. Uitgeverij: Trichis Publishing. ISBN: 978-94-92881-31-1 www.vrolijks.nl/publicaties HISWA-cao is verplicht voor alle bedrijven die zich bezighouden met (af)bouwen, vaarklaar maken, repareren en onderhouden van houten- en/of kunststoffen jachten en / of het verlenen van dienstverlenende activiteiten in de watersport, zoals verhuur van ligplaatsen, verhuur van boten en verkoop van boten. De looptijd is van 1 juli 2017 tot en met 30 juni 2020. www.hiswa.nl/cao QLayers sluit deal met AkzoNobel AkzoNobel daagde internationale startups uit om met innovaties te komen in de wedstrijd Paint the Future. Onder de vijf winnaars is het Nederlandse QLayers, dat direct een zakelijke overeenkomst met AkzoNobel kon sluiten. QLayers heeft een technologie ontwikkeld waarmee microstructuren, zoals de ‘haaienhuid riblets’, kunnen worden geprint. Aangebracht op een vliegtuig, trein of schip, vermindert de wrijvingsweerstand in lucht/water, volgens QLayers resulterend in een significante brandstofbesparing en vermindering van de CO2-uitstoot. Ook bij windturbinebladen leidt het aanbrengen van haaienhuid riblets tot een hoger rendement. In wat voor mate de ontwikkeling interessant is voor de jachtbouw, zal nog moeten 24 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 blijken. Josefien Groot, CEO van QLayers uit Delft, zegt in een reactie op het winnen “We hebben er hard aan gewerkt en deze samenwerking is precies wat we nodig hebben. We hebben dezelfde doelgroep als AkzoNobel, maar door het combineren van onze applicatie met Akzo Nobel coatings kunnen we meer waarde genereren. Binnen een jaar zullen we bijna gereed zijn voor onze volgende stap, met een focus op onze groeimarkt: windturbines.” “We zijn erg enthousiast om deze gezamenlijke reis met de award-winnaars voort te zetten”, aldus Klaas Kruithof, AkzoNobel’s Chief Technology Officer en voorzitter van de jury. “Samen met deze startups kunnen we innovatie in coatings en verf boven verwachJOSEFIEN GROOT EN RUBEN GEUTJES VAN QLAYERS MET HUN AWARD. ting, voorstelling en voor generaties realiseren. Met de kracht van een heel ecosysteem achter ons, zie ik grote ontwikkelingen in het verschiet.” Paint the Future telde 160 inzenders uit heel de wereld. Daarvan werden er 21 uitgenodigd om in Amsterdam te pitchen. www.qlayers.com www.letspaintthefuture.com

KORT NIEUWS Alternatief WhisperPower voor loodzuuraccu Met de introductie van de Ion Power Basic, een veilige Lithium Ion accu, samengesteld op basis van Lithium, IJzer en Fosfaat cellen (LiFePO4), is er volgens WhisperPower een nieuw tijdperk aangebroken. De Ion Power Basic is een perfect duurzaam alternatief voor de conventionele loodzuuraccu, aldus WhisperPower. Mede dankzij de auto-industrie en de ontwikkelingen op het gebied van elektrisch rijden heeft de accu-industrie een hoge vlucht genomen. Met name de Lithium Ion technologie is sterk doorontwikkeld. De grote voordelen van de Lithium Ion accu zijn de lange levensduur en het ontbreken van een geheugen-effect. Tot op heden werd de Lithium Ion accu, met in de meeste gevallen een chemische samenstelling van Lithium-Cobalt-oxide, in verband met de gevoeligheid voor oververhitting en zelfontbranding niet gebruikt voor zwaardere toepassingen. COMPENSATIE HOGE PRIJS Eind jaren negentig is er een nieuwe, veiligere Lithium chemie ontwikkeld op basis van Lithium, IJzer en Fosfaat (LiFePO4) die nu, 20 jaar later, zover is geoptimaliseerd dat de Lithium Ion accu een zeer interessante vervanger is geworden voor de loodzuuraccu. De hogere initiële investering wordt ruimschoots gecompenseerd door de vele voordelen van de Lithium Ion accu in vergelijking tot de loodzuuraccu. Zo is de levensduur 3 x langer, is de accu 50% lichter en compacter, kan er 100% in plaats van 30 tot 50% van de accucapaciteit benut worden, is het capaciteitsverlies in koude omgevingen minimaal, is de accu eenvoudig in elke positie en ruimte te plaatsen en kan de accu met behulp van het geïntegreerde Battery Management System (BMS) zeer snel en efficiënt worden geladen. Daarbij is de uitgangsspanning constant en stabiel en het piekvermogen hoog, ook als de accu deels of bijna geheel ontladen is (vlakke laad- ontlaadcurve). Andere eigenschappen zijn dat de accu onderhoudsvrij is en niet continu aan een (druppel)lader aangesloten hoeft te worden als de accu tijdelijk niet gebruikt wordt. CELBALANCERING BMS, ofwel celbalancering, dat ervoor zorgt dat de cellen onderling in de accu de juiste spanning krijgen, is geïntegreerd in de accu. De verbruikers en het laadsysteem kunnen direct aan de polen aangesloten worden. Wenselijk is wel om een afschakelrelais te plaatsen tussen de accu en de verbruikers om te diepe ontlading te voorkomen. Een bi-stabiel relais wordt als optie aangeboden evenals een laadsysteem. Dat kan zijn een WhisperPower acculader, een WhisperSolar paneel of een dynamo. De Ion Power Basic kan het beste geladen worden met een constante spanning tot 100% volledige lading. Ook een energieSamenwerking NBMS en HISWA De Nederlandse Bond van Makelaars in Schepen (NBMS) en de jachtmakelaars die zijn aangesloten bij HISWA Vereniging, gaan intensief met elkaar samenwerken. Doel is de krachten te bundelen, de jachtmakelaarsbranche verder te professionaliseren en gezamenlijk de markt te bewerken. NBMS-voorzitter Harald Falkeisen: “We zien dat de markt vraagt om professionele jachtmakelaars. Kopers en verkopers zijn gebaat bij een goede en professionele begeleiding van de aan- of verkoop van een jacht. Kennis van zaken is daarbij essentieel, net zoals goede voorwaarden, contracten én marktbereik. Door intensief samen te werken zijn we in staat kennis uit te wisselen en deze op niveau te houden. HISWA is daarbij een logische partner en een herkenbare naam in de watersportsector. Al jaren werken we op onderdelen nauw met elkaar samen maar nu is de tijd gekomen dat we de samenwerking intensiveren.” Marcel Borgmann, voorzitter van de bedrijfsgroep HISWA-makelaars: “We zijn al enige tijd met elkaar in gesprek en het is fantastisch dat we nu de samenwerking structureel vormgeven. Dat is van groot belang voor de toekomst van de beroepsgroep en komt de consument uiteindelijk ten goede.” De samenwerking werd op 21 mei beklonken tijdens de HISWA Ledendag, in aansluiting op het thema: versterking van het HISWA-merk. www.hiswa.nl www.nbms.nl monitor, de WBM, is als optie leverbaar. ELEKTRISCH VAREN “De Lithium Ion accu heeft de toekomst”, zegt Roel ter Heide, eigenaar van WhisperPower. “De markt voor dit type accu is groot en divers en het aantal toepassingsmogelijkheden legio. Dat gaat van elektrische heftrucks en golfkarretjes tot grote schaarliften en hefplatforms. De camperwereld wacht al jaren op een duurzame, compacte en lichtgewicht energieoplossing. Ook voor elektrisch varen zijn de WhisperPower Lithium accu’s ideaal. De ION Power Basic is een toevoeging op het bestaande programma van industriële Ion Power accu’s van 90 en 160 Ah waarmee grotere systemen opgebouwd kunnen worden tot wel 100 kWh. Wij zullen het programma de komende jaren verder uitbreiden om grotere energieopslagcapaciteiten te kunnen realiseren.” www.whisperpower.com JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 25

KORT NIEUWS Vleugje Hollands glorie bij Benetti Benetti mag dan wel ‘made in Italy’ zijn, de naval architecture van het 69 meter lange superjacht Spectre komt uit de koker van Mulder Design uit Amstelveen. Het prachtige design is van Giorgio M Cassetta. De Spectre sleepte pas al een Asia Boating Award in de wacht voor ‘Best Custom Built Yacht’ en de kers op de taart was onlangs een World Superyacht Award in de categorie ‘Displacement yachts between 500 and 1,999 tonnes’. De jury roemde de performance en baanbrekende technologie van de ‘High Speed Cruising Hull’ van Mulder Design. In combinatie met het innovatieve Total Ride Control stabilisatiesysteem van Naiad Dynamics kan de Spectre een topsnelheid van 21,2 knopen behalen en heeft een actieradius van 6.500 mijl bij een kruissnelheid van 12 knopen.. Frank Mulder, die 40 jaar geleden zijn bureau oprichtte, werkte jaren aan de ontwikkeling van de rompvorm. Volgens Mulder kan het schip daardoor 30 procent harder varen in vergelijking met conventionele waterverplaatsers. “Deze technologie verbetert bovendien het comfort aan boord en reduceert het brandstofverbruik”, aldus Mulder. www.mulderdesign.nl Finsulate in de race voor Europese uitvindersprijs Rik Breur, een Nederlandse wetenschapper die Finsulate milieuvriendelijke antifouling ontwikkelde, is genomineerd voor de European Inventor Award 2019. Breur is een van de drie finalisten in de categorie MKB van de prestigieuze uitvindersprijs van het Europees Octrooibureau (EOB). “Geïnspireerd door de natuur heeft Breur op het raakvlak van materiaalwetenschappen en biologie een nieuwe oplossing voor een oud probleem gevonden, dat zowel de maritieme sector als de leefomgeving in zee ten goede komt”, aldus EOB-voorzitter António Campinos. De winnaars worden op 20 juni tijdens een ceremonie in Wenen bekendgemaakt. Finsulate werkt volgens Breur effectief bij varende en aangemeerde schepen en is ook geschikt voor bredere toepassing op vaste bouwwerken zoals boorplatforms en offshore windturbines. De stekelige antifoulingfolie kan ook worden aangebracht op motoren zeiljachten. DE WERKING Het gepatenteerde Finsulate bestaat uit nylon vezels, een tweecomponentenlijm op waterbasis en een zelfklevende polyester folie en wordt aangeleverd in rollen. Het maakt door de loodrecht opstaande naalden niet uit in welke richting het tapijt wordt aangebracht. De vezels zitten zo dicht opeen dat er niets tussen kan komen. De stroeve, stekelige microvezels bewegen constant en vormen daardoor een onaantrekkelijk oppervlak voor algen, zeepokken en andere zeeorganismen. De aangebrachte bekleding vertraagt het schip volgens Breur niet dankzij nauwgezette hydrodynamiek en gaat vijf jaar mee (zonder tussentijds onderhoud). 26 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 PARTNER GEZOCHT Breur zoekt een strategische partner voor de logistiek en distributie. Hijzelf wil zich richten op het verder ontwikkelen van zijn uitvinding. In maart 2018 werd Finsulate tijdens de HISWA Amsterdam uitgeroepen tot product van het jaar. “Ik geniet ervan dat ik een maatschappelijk probleem met mijn creativiteit kan oplossen. Dat is mijn grootste motivatie. De evolutie laat zien dat de natuur allerlei oplossingen heeft waarvan wij als mens kunnen leren.” www.finsulate.com BELANG VAN PATENTEN Breur begon zijn loopbaan in 1996 bij TNO. Na zijn promotie aan de TU Delft in 2001 richtte hij in 2002 Material Innovation Centre op. In 2006 diende Breur een Europese octrooiaanvraag in en in 2017 een tweede, internationale octrooiaanvraag voor een verbeterde versie met zachtere borstels om vervuiling tussen de vezels te voorkomen en een betere hydrodynamiek te bewerkstelligen. Breur onderstreept het belang van patenten die hem hebben geholpen om zijn uitvinding op de markt te brengen en geldschieters te vinden: “De patenten verleenden mij geloofwaardigheid en hielpen om investeerders aan boord te krijgen. Dit zou zonder octrooibescherming niet zijn gelukt.” RIK BREUR BRENGT FINSULATE AAN OP HET ONDERWATERSCHIP. HIJ HOOPT MET ZIJN VINDING EEN BELANGRIJKE EUROPESE UITVINDERSPRIJS TE WINNEN.

KORT NIEUWS Genomineerden Boot van het Jaar 2019 doelgroep. De vakjury van de HISWA Boot van het Jaar 2019 heeft de genomineerde motorboten en zeilboten vastgesteld. Eerst werd uit de lijst met aangemelde nieuwe pleziervaartuigen een shortlist gekozen. In een tweede ronde beoordeelde de jury de boten op basis van design, innovatief karakter en de mate waarbij het vaartuig aansluit bij de Genomineerde motorboten: Atlantic A500 Convertible, Vedette Navigator 35 en Domani chase boat. Genomineerde zeilboten: Beneteau Oceanis 30.1, Viko S35 en Fountaine Pajot Astréa 42. De genomineerde boten zijn te zien tijdens HISWA te water bijna volgeboekt De HISWA te water was vorige maand al bijna volgeboekt. Op woensdag 4 september gaat de ‘natte’ HISWA voor de tweede maal van start in de Bataviahaven in Lelystad. Beursdirecteur Arjen Rahusen zegt dat de exposanten en ook bezoekers er vorig jaar van overtuigd zijn geraakt dat de Bataviahaven een prima plek is voor de HISWA te water. “Dat heeft wel wat moeite gekost. Maar uiteindelijk zag je gedurende de beurs ook de grootste critici overstag gaan. Het is een prima plek, midden in ons land, prima bereikbaar. Je parkeert je auto voor een paar euro en je kunt hier uitstekend proefvaren.’’ AMBITIEUS Rahusen heeft met zijn team ook flinke ambities. ‘’We willen uitgroeien tot de grootste in-waterbeurs van Noord-Europa. De wereld laten zien waar we voor staan. De entree wordt flink vergroot en geeft je direct het gevoel dat je een grote internationale beurs bezoekt.” De nagenoeg gevulde plattegrond van de haven betekent niet dat de beurs veel meer exposanten heeft, aldus salesmanager Alex Hoeve: ‘’Je ziet dat de grote werven en bouwers met meer schepen naar Lelystad komen, waaronder een groot aantal wereldHISWA te water, van 4 t/m 8 september in Bataviahaven te Lelystad. Op de openingsdag worden de winnaars bekend gemaakt, nadat de jury, bestaande uit watersportjournalisten van Nederlandse en Belgische watersportbladen, nogmaals met de genomineerde boten heeft proefgevaren. primeurs. We krijgen echt de top of de trends, zoals de multihulls waar je allerlei nieuwe ontwikkelingen ziet. Het zeilsegment is goed vertegenwoordigd en uiteraard veel tenders en sloepen volgens de laatste trend: snelvarend en elektrisch. Met zo’n 300 verschillende boten hebben we een zeer gevarieerd aanbod.” De 36ste HISWA te water is van woensdag 4 tot en met zondag 8 september 2019. www.hiswatewater.nl Suzuki displays voor bb-motoren Suzuki heeft in samenwerking met Furuno multifunctionele displays (mfd’s) ontwikkeld voor boten die worden voortgestuwd met buitenboordmotoren. Alle gegevens van de motor zijn erop te zien, maar ook is het display te gebruiken voor optionele toepassingen, zoals een fishfinder, multi beam sonar, kaartplotter of radar. De mfd’s zijn leverbaar in 7, 9, 12 en 16 inch. Het is mogelijk meerdere buitenboordmotoren aan te sluiten op één display: twee mechanisch aangestuurde buitenboordmotoren of vier drive-by-wire motoren. Elk display is voorzien van GPS en een basiskaart, voor de 7- en 9-inchversie uit te breiden met kaarten van C-Map. Voor de 12 en 16 inch displays zijn zowel kaarten van C-Map als van Navionics te krijgen. Anders dan andere displays op de markt kan de Suzuki Multi Function Display zowel enkel de motorgegevens, enkel informatie over de omgeving als een combinatie van beide weergeven. Wouter Spanjaart van Suzuki-importeur Nimag: “De tijd van losse klokjes, die als accessoire werden verkocht, is voorbij, alles is op één display te zien. De displays zijn voor alle merken buitenboordmotoren te gebruiken via NMEA 2000. De eigenaren van Suzuki-motoren hebben echter als belangrijk extra voordeel dat bij een eventuele storing de foutcode op het scherm verschijnt.” De consumentenprijzen liggen tussen € 1.699 en € 4.099. www.nimag.nl www.suzuki.nl/marine JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 27 Foto Rens Groenendijk

Door Laurens van Zijp Elektronische apparaten, inclusief led-producten, kunnen een zekere mate van elektromagnetische interferentie (EMI) veroorzaken. Als dit optreedt in het frequentiebereik tussen 156 MHz en 165 MHz kan dit storing geven bij marifoongebruik (VHF) en in het AIS-systeem. Dan ontstaat een veiligheidsrisico. Reden waarom de Amerikaanse Coast Guard vorig jaar al hierover een waarschuwing afgaf. EEN VOORBEELD VAN EEN JACHT DAT DOOR HELLA IS VOORZIEN VAN NIET-STORENDE LED-VERLICHTING. Led’s kunnen marifoon en AIS verstoren Er zijn led-producten die specifiek zijn ontworpen om EMI te elimineren. De meeste zijn echter niet gemaakt voor toepassing aan boord. Een schip is nu eenmaal een unieke omgeving en daarom zijn specifieke EMI-normen ontwikkeld voor maritiem gebruik van led-verlichting in de buurt van maritieme navigatie- en communicatieapparatuur. Op internet zijn nationale en internationale normen die betrekking hebben op EMI, bijvoorbeeld te vinden op https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_common_EMC_test_ standards. Uit veiligheidsoogpunt doen booteigenaren en ook jachtbouwers er goed aan zowel buiten- als binnenverlichting te kiezen die voldoet aan deze maritieme EMI-normen. Of anders de verlichting te vervangen door een kwaliteitsmodel dat wel voldoet. Hella Marine is een van de fabrikanten die led-verlichtingsproducten ontwerpt, test en certificeert om de internationale maritieme EMI-normen te overtreffen, met speciale aandacht voor het frequentiebereik van marifoon en AIS. Hella Marine Benelux bracht de problematiek van de storende led-verlichting onder onze aandacht. www.hellamarine.com/en/certification/ Lees via het intikken van bit.ly/2PPRK50 in de browser het bericht van de United States Coast Guard. Agentschap Telecom: ‘Storingen recreatievaart niet bekend’ ‘Is het bekend in hoeverre led-interferentie in Nederland een probleem vormt voor de communicatie/navigatie in de recreatievaart?’ Deze vraag legden we voor aan het Agentschap Telecom, de instantie die ‘waakt’ over onze ether. Dirk Emans van Agentschap Telecom antwoordde: “Tot nog toe zijn die storingen niet bekend, maar het betekent niet dat het niet kan. De recreatievaart is over het algemeen minder afhankelijk van navigatiemogelijkheden, in elk geval niet op de binnenwateren. Een storing valt dus niet snel op. In de zeegaande recreatievaart zijn de schepen van recreanten vaak niet de schepen met een grote concentratie ledlampen. Ondeugdelijke ledverlichting kán echter storing veroorzaken. In dit geval is daar een link met navigatie, maar ook andere toepassingen kunnen daar last van hebben. Daarnaast wordt de bruikbaarheid van vrij frequentiespectrum beïnvloed door de storende interferentie, dat noemen we ook wel man-made-noise.” SCHEPEN ‘VERDWENEN’ In het blad Ontwikkelingen in de ether 3 – 2018 van Agentschap Telecom staat een verhaal over AIS en leds. In de monding van de Waalhaven in de Nieuwe Maas te Rotterdam ‘verdwenen’ schepen van de elektronische kaart. De oorzaak hiervan was niet duidelijk. Tijdens een onderzoek ontdekten de inspecteurs van Agentschap Telecom dat de frequentieband voor AIS-signalen verstoord werd. Na diverse peilingen in de omgeving kwamen zij uit bij een kunstwerk, gemaakt met behulp van ledlampjes. Al deze lampjes bleken samen met de voeding de storingsbron. In dit geval werden dus de frequenties van de AIS-band verstoord. Nadat de voeding van de verlichting was uitgeschakeld, was de verstoring opgelost. Achteraf bleek dat de verlichting en de voeding de storingslimieten overschreden. ONDERZOEK Agentschap Telecom gaat onderzoek doen naar verstoringen van het AIS-signaal langs de belangrijke vaarwegen gekoppeld aan AISstoringsmeldingen. Vorig jaar is Agentschap Telecom een onderzoek gestart naar de effecten van ledlampen in huis. De resultaten van dat onderzoek worden binnenkort bekendgemaakt. www.agentschaptelecom.nl 28 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019

VERENIGINGSNIEUWS VOOR NIEUWBOUW EN JACHTSERVICE Veel animo voor opleidingsplannen OOM Op 2 en 16 april organiseerde OOM (het opleiding- en ontwikkelingsfonds metaalbewerking) met steun van de NJI twee interessante kennisavonden voor werkgevers en werknemers. In totaal kwamen circa 130 scheeps- en jachtbouwers en hun technische medewerkers op de bijeenkomsten af, om zich te laten bijpraten over en zich te oriënteren op hun opleidings- en trainingsmogelijkheden. De aanleiding om deze avonden te organiseren is het brancheonderzoek dat OOM samen met de NJI in 2018 heeft uitgevoerd. Dit onderzoek leverde de bouwstenen op voor het toekomstig gericht opleiden van medewerkers in deze sector. De eerste kennisavond vond plaats bij de Yachtbuilders Academy van ROC Friese Poort in Sneek en de tweede bij het Maritiem College in IJmuiden, dat over een vmbo Maritieme Techniek beschikt. De aanwezigen konden een aantal actuele workshops volgen, onder andere van Volvo Penta over vormen van elektrische voortstuwing en Mastervolt over elektrische systemen aan boord van pleziervaartuigen. OOM gaf zelf ook een workshop over de behoefte aan trainingen en opleidingen van ondernemers en medewerkers in de branche en inventariseerde de opleidingsbehoefte bij de deelnemende bedrijven. In een vierde workshop werd het spits afgebeten voor de kwalificatiecursussen tot keurmeester van boordgassystemen, elektrische installatie, aandrijvingen en staand en lopend want, in het kader van het door de NJI en de stichting DMI-EMCI ontwikkelde certificaat Veilige boot. ONDERBELICHT AANDACHTSGEBIED Tijdens de workshops werd in navolging van het OOM/NJI-onderzoek bevestigd dat er nog relatief weinig aan trainingen en opleidingen wordt gedaan in de bedrijven. Daarnaast viel op dat ondernemers en medewerkers wel een aantal ontwikkelingen in de branche bespeuren, maar hierbij niet direct de relatie leggen tussen die ontwikkelingen en de organisatie van het werk in het eigen bedrijf én de benodigde nieuwe eigen competenties. Door de vergrijzing en te geringe instroom ontstaat een tekort aan kundige collega’s. Door technische ontwikkelingen moeten taken worden uitgevoerd waar men nog geen verstand van heeft. Dit leidt tot meer werkdruk en meer stress en mogelijk tot uitval of vertrek van medewerkers. INGEWIKKELDE INSTALLATIES Ondernemers en medewerkers bereiden zich te weinig voor op de impact van de technologische veranderingen in de markt, zoals elektrische voorstuwing en de betekenis van ‘the internet of things’ op jachten en schepen. De elektrische installaties aan boord van schepen en jachten worden ingewikkelder, met meer aangesloten apparaten, die 24/7 beschikbaar zijn en online bediend worden. ICT maakt steeds meer mogelijk en dikwijls ook gemakkelijker. Allerlei modulaire systemen worden zonder ingewikkelde kabelbomen gekoppeld. Maar een monteur moet wel weten hoe die systemen aan elkaar worden gekoppeld. Ondernemers en medewerkers leggen nog weinig relatie met de organisatie van het bedrijf, de betekenis voor het eigen werk en de verandering in gevraagde competenties van de medewerkers. Vooralsnog lijkt iedereen op de vertrouwde manier doorwerkt, totdat het ergens spaak loopt. De kennisavond is de eerste aanzet om bewuster naar de toekomst te kijken. WORDT VERVOLGD OOM gaat inventariseren hoe hieraan een vervolg gegeven kan worden, waarschijnlijk met korte cursussen, gericht op moderne dieselmotoren, elektronische systemen en elektrische voortstuwing. Van belang is dat die cursussen op geschikte tijden in het jaar worden aangeboden. OOM wil na de zomerperiode met een concreet aanbod komen. Vanwege het grote succes van de twee kennisavonden en de vragen die nadien nog binnenkwamen, is besloten om kort na de zomervakanties een derde kennisavond te organiseren voor zuidelijk Nederland. Het brancheonderzoek waarin in dit artikel aan wordt gerefereerd is te downloaden via: www.oom.nl/Downloads/Rapporten-en-onderzoeken DE BIJEENKOMST BIJ HET MARITIEM COLLEGE IN IJMUIDEN WERD DRUK BEZOCHT. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 29

NJI COLUMN Door Gerwin Klok, branchemanager Nederlandse Jachtbouw Industrie Geef klussers ook een podium Boot Düsseldorf vormt traditioneel in januari de opening van het watersportjaar, maar ondanks de schitterende en complete etalage voor liefhebbers van boten, heeft het evenement voor menige bootdealer en jachtbouwer toch een wat bittere nasmaak. Er is vooral tussen de grote aanbieders een prijzenslag gaande, alleen degene die de meeste korting biedt, verkoopt zijn boot. Achter de glanzende performance gaan wel degelijk zorgen schuil. Wie keert het tij? Boot Düsseldorf is al jaren de grootste binnenbeurs van Europa en nagenoeg alle nieuwe trends voor het komende jaar worden daar al getoond. Ook wanneer er geen noviteiten zouden zijn, komt het publiek gewoon vanuit geheel Europa en daarbuiten naar Düsseldorf om zich te vergapen aan de ongekende variëteit aan boten. Feest voor de dealers zou je denken, want daar kunnen de boten worden verkocht. Echter onder de 250.000 bezoekers bevindt zich maar een beperkt aantal serieuze kopers en die kunnen kiezen uit een groot aanbod van concurrerende boten die op de keper genomen en afgezien van enkele kostbare niche producten binnen hun segment in essentie niet veel van elkaar verschillen. Dat geldt voor gangbare zeiljachten, maar ook voor motor(sport)boten. Gevolg is dat een gevecht ontstaat om boten te verkopen aan een klein aantal mensen, waarvan een flink deel vanuit een onderneming koopt. Korting is het toverwoord en weg is de broodnodige marge. Deze trend is niet nieuw, het gaat al enkele jaren op deze manier, maar het wordt steeds lastiger om tegen een gezonde prijs een nieuwe boot te verkopen. SCHRIKKEN VAN INRUILPRIJS Bootbezitters die een nieuwe boot willen en kunnen kopen, schrikken over het algemeen behoorlijk als hun huidige boot moet worden ingeruild. Op Youtube circuleren vlogs waarin jachtmakelaars toelichten hoe je slechts voor een een paar ton in het bezit kunt komen van een ‘miljoen plus’-jacht. Jongeren vinden de aanschaf van en daarna de zorg voor een eigen boot overigens niet aantrekkelijk en huren liever een boot. Probeer dan maar eens je nieuwgebouwde schip tegen de vraagprijs aan de man te brengen. Desondanks gaat het in Düsseldorf, maar ook op andere internationale boatshows, steeds meer om groot, groter, grootst. Dat geldt misschien nog wel meer voor de standbouw in de superjachtenhal, die niet onderdoet voor die van de Autosalon. Zelfs van onderaf maakt daar een mooi belichte boot van 65 voet al indruk, maar het lijkt wel of er voor de modale watersporter, oftewel de grootste groep, geen boten meer zijn. De afgelopen beurseditie waren in hal 15 en 16 wel enkele 31 voet zeiljachten geëxposeerd, weggestopt achter glossy fabrieksstands. Ook de Nederlandse staalbouw ligt er steeds bescheidener bij in een klein deel van wat ooit de Holland Halle was en moet het opnemen tegen uit de mal getrokken full-option kajuitschepen uit het voormalig Oostblok en de Balkan. Kortom, de positie van veel jachtwerven ziet er niet glorieus uit, althans niet wanneer de branche zich massaal blijft richten op de te kleine groep welgestelde watersporters, oftewel de bovenkant van de markt. NEDERLANDSE BEURZEN Ook de beurzen in Leeuwarden en Amsterdam laten te weinig zien hoe op een betaalbare manier pleziervaart kan worden bedreven. Zeker, de HISWA Amsterdam Boat Show in de RAI ligt vol sloepen en vletten, waarvan een deel ook voor de modale watersporter best bereikbaar is, maar die groep kan ook kiezen uit een prachtig bestand aan mooie gebruikte schepen. Waarom worden in de adventure hal niet ook een paar gunstig geprijsde occasions tentoongesteld? Boot Holland laat weliswaar een mooie collectie aan gebruikte motorkajuitboten zien, maar het prijskaartje dat hieraan hangt, is maar voor een fractie van de bezoekers op te brengen. Uit die groep is ook maar een klein percentage daadwerkelijk toe aan een andere boot. Maar wie zich op deze beurzen wil oriënteren op low budget, goed onderhoud, ondersteuning bij zelfklussen en in contact wil komen met eigenarenverenigingen, is heel vlot klaar. Waar dat al het geval is, wordt dit dermate braderieachtig in een achteraf hal gepresenteerd, dat het overgrote deel van de bezoekers er domweg aan voorbij gaat. Toch ligt bij deze enthousiastelingen de sleutel naar de nog steeds uitblijvende kentering in de markt. Het merendeel van de vaste bezoekers klust aan de eigen boot. Laten wij vooral deze ambassadeurs koesteren en hen op de nationale shows het podium geven dat zij verdienen, dus te midden van de boten. Goede kans dat met een dergelijke laagdrempeligheid de groep die wel interesse heeft, maar tegelijk nog teveel bezwaren ziet, kan worden verleid tot de aanschaf van een in eerste instantie gebruikte boot. 30 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019

VERENIGINGSNIEUWS CONSULTATIE MINISTERIE IenW OVER BOORDTOILETTEN NJI: ‘Geen verzegeling afvoer, maar vignet’ Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bracht medio april een wijziging voor van de Regeling lozen buiten inrichtingen (Rlbi) in consultatie, die bepalend is voor het gebruik van toiletten aan boord van pleziervaartuigen. In essentie komt het erop neer dat toiletwater, mits dit tot zwemwaterkwaliteit is gezuiverd, mag worden geloosd. Maar schepen met een vast boordtoilet, zonder gecertificeerd zuiveringssysteem, moeten de afsluiter van de buitenafvoer onderwater laten verzegelen. De NJI begrijpt de weerstand tegen deze maatregel, maar erkent dat er wel iets tegen de ongewenste lozingen moet gebeuren. In plaats van verzegeling wil de NJI een vignetplicht voor alle schepen die op Nederlandse binnenwateren varen, uitgezonderd kleine open boten. Met de opbrengst moet de infrastructuur voor afvalwater worden uitgebreid en bij afmeerplaatsen en sluizen toiletten worden gerealiseerd. Sinds 2009 geldt een verbod om ongezuiverd toiletwater van pleziervaartuigen te lozen, echter de mogelijkheid om toiletwater gezuiverd te lozen is nooit ingevuld. Door de wijziging moet het nu eindelijk mogelijk worden dat na zuivering het toiletwater wél geloosd mag worden. Daarmee wordt een alternatief geboden voor de – dikwijls stinkende – opslagtank voor toiletwater. Fabrikanten en leveranciers van zuiveringsinstallaties voor toiletwater krijgen met de regeling de mogelijkheid om apparatuur op de markt te brengen. Dit onder de voorwaarde dat het gezuiverde water voldoet aan de Europese normen voor zwemwater en voor de apparatuur een typegoedkeuring is afgegeven. ZUIVERINGSSYSTEMEN Momenteel zijn er, mede vanwege uitblijvende marktvraag, geen zuiveringssystemen te koop die voldoen aan de nu gestelde eisen. Het in de VS toegepaste Raritan-systeem levert ook dichloor (chloorgas) en waterstofperchloraat op, wat in Nederland niet is toegestaan. Het CTGB moet hiervoor voor langere tijd ontheffing verlenen. UV-behandeling of (ultra)filtratie functioneert niet wanneer zich in het afvalwater vaste delen bevinden en ionisatie kan uitsluitend worden toegepast voor de bacteriologische zuivering van relatief schoon water. Ozon technologie vergt te veel energie van het boordnet. Het is ook de vraag of andere EU-lidstaten de uitstoot van uitsluitend bacteriologisch gezuiverd afvalwater in hun oppervlaktewateren zullen accepteren. Bacteriologische zuivering verdient de voorkeur, echter de ontwikkeling van dergelijke systemen is nog niet zover dat ze in kleinere boten passen. Ontwikkeling van nieuwe installaties is kostbaar en het gaat, zolang binnenvaart en chartervloot vrijgesteld blijven, om een te gering aantal schepen. De NJI is niet optimistisch over de kans dat de markt onder de thans voorgenomen wijziging van het Rlbi zal kunnen voorzien in de gewenste zuiveringssystemen. VERZEGELING De door de minister voorgestelde verzegelingsplicht van de buitenafsluiter van het scheepstoilet benadeelt ook die schippers die wel een vuilwatertank hebben en die ook altijd netjes laten afpompen bij een walinstallatie en nog meer schepen die regelmatig op zee varen. Nog erger is dat speciale opsporingsambtenaren de bevoegdheid krijgen om ook tegen de wil van de schipper in aan boord te komen om de verzegeling te controleren. Evenmin is duidelijk hoe het moet met bezoekende schepen uit het buitenland en welke kosten (herhaaldelijke) verzegeling met zich mee brengt en waar deze worden neergelegd. De beroepsvaart en chartervaart blijven van het lozingsverbod ontheven, al zouden er aldus het ministerie IenW wel voorbereidingen in gang zijn gezet om ook deze lozingen aan banden te leggen. Het is niet verwonderlijk dat de internetconsultatie veel reacties heeft losgemaakt. PRAKTISCHE BEZWAREN NJI ziet eveneens grote praktische bezwaren bij de verplichte verzegeling van de buitenafvoer en nog meer bij de voorgenomen wijze van toezicht hierop. Ook zien wij dat het lozingsverbod wordt genegeerd, domweg door onvoldoende of zelfs ontbrekende adequate alternatieve toilet- en afvoervoorzieningen voor zwart water. Het initiatief in recreatieschap Marrekritte bewijst dat schippers best bereid zijn om netjes met het open water om te gaan, alleen wie betaalt dit? Niets doen is gezien de geconstateerde overtredingen van het lozingsverbod geen optie. Een breed verspreid vignet biedt iedere gebruiker van vaarwater de mogelijkheid om tegen lage kosten bij te dragen aan de kosten voor schoon open water. RECREATIESCHAP MARREKRITE HEEFT TWEE DRIJVENDE VUILWATERSTATIONS ‘IT HÚSKE’, WAAR WATERRECREANTEN DE VUILWATERTANK VAN HUN BOOT GRATIS KUNNEN LEGEN. HET VUILWATER WORDT ECOLOGISCH GEZUIVERD EN SCHOON GELOOSD OP HET OPPERVLAKTEWATER. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 31

Door Rens Groenendijk DUURZAMER, BETROUWBAARDER EN KOSTENBESPAREND IN ONDERHOUD OUDE EN NIEUWE TECHNIEK KRUISEN ELKAAR. HET 116 JAAR OUDE ZWEEDSE SCHOOLZEILSCHIP GRATITUDE EN EEN TESTSCHIP VAN VOLVO PENTA, EEN 8,8 METER LANGE SARGO 28, VOORTGESTUWD DOOR EEN D4-320/DPI DIESEL MET AQUAMATIC STERNDRIVE. Foto Rens Groenendijk VOLVO PENTA: nieuwe generatie D4 and D6 diesels Er zijn wereldwijd al meer dan 100.000 D4 en D6 motoren verkocht en Volvo Penta verwacht het marktaandeel verder te kunnen uitbreiden met de nieuwe generatie. De motoren zijn beschikbaar in de range van 150 tot 480 pk, toepasbaar voor IPS, Aquamatic sterndrive, schroefas en waterjet voortstuwing. “De lijst met upgrades is lang en omvat een nieuw motormanagement, brandstof injectiesysteem, nieuwe turbocharger 32 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 NIEUW DESIGN De veranderingen zijn meer dan een facelift omdat een groot deel van de componenten opnieuw is ontworpen. De D4 en D6 Dieselmotoren mogen dan wel in de auto-industrie onder vuur liggen, in de jachtbouw wordt daar heel anders tegenaan gekeken. Volvo Penta heeft 300.000 uren engineering en 40.000 testuren gestoken in de vernieuwing van de D4 en D6 dieselmotoren. Ze leveren nu meer power, zijn nog betrouwbaarder en geven de eigenaar minder kosten. en supercharger”, aldus Petter Andolf, chef-projectmanager voor de D4/D6. “De cilinderkoppen, zuigers en kleppen zijn opnieuw ontworpen om een grotere torsie te kunnen verdragen en een hogere betrouwbaarheid en duurzaamheid te verkrijgen.” leveren nu respectievelijk een top van 320 pk en 480 pk. Over de hele range is het vermogen tot 10 procent toegenomen en het brandstofverbruik met 1 tot 7 procent gedaald. Ingela Nordström, productmanager voor de D4/D6 motoren gaat wat dieper op de materie in: “De cilinderkoppen, zuigers en krukas zijn bijvoorbeeld allemaal sterker gemaakt en er zijn nieuwe materialen toegepast, zoals Diamond Like Carbon coating

EEN JEANNEAU PRESTIGE 460 FLY, AANGEDREVEN DOOR TWEE NIEUWE VOLVO PENTA D6 IPS-650 DIESELS (INZET), GOED VOOR EEN TOPSNELHEID VAN BIJNA 34 KNOPEN. Foto Rens Groenendijk voor de zuigerpen, om wrijving te reduceren en de duurzaamheid te vergroten. De common rail brandstofinjectie heeft nu een hogere druk van 2.000 bar. In combinatie met een nieuw motormanagementsysteem is het daardoor mogelijk de parameters voor de injectie preciezer te ijken, waardoor de motoren soepeler lopen en minder brandstof verbruiken.” De nieuwe generatie D4/D6 zorgt ook voor een reductie van de onderhoudskosten door minder frequente service en eenvoudigere beurten. Het verbeterde Electronic Vessel Control (EVC) systeem geeft bovendien informatie wanneer een volgende onderhoudsbeurt nodig is. IPS VERBETERD Nieuwe productietechnologie en aangepast design zorgen voor betere prestaties en een daling van de onderhoudskosten van het Volvo Penta Inboard Performance System (IPS). Sinds de introductie in 2005 zijn er 25.000 van deze revolutionaire voortstuwingssystemen verkocht. “Hoewel IPS en de Aquamatic sterndrive superieure systemen zijn, hebben we naar de ervaringen van gebruikers geluisterd om de kwaliteit nog verder te verbeteren. Zowel IPS en de sterndrive zijn grondig verbeterd”, aldus Petter Andolf. Zo is het onderhoud vereenvoudigd en kunnen filters en olie van binnenuit de boot vervangen worden; die kan in het water blijven liggen. Olie verversen is bovendien slechts om de twee jaar nodig. Sensors voor de meting van oliedruk en het signaleren van water in de olie zijn nieuw. Als het laatste in een vroeg stadium wordt ontdekt, voorkomt dat schade aan de transmissie. De tandwielen zijn versterkt met hoogwaardig staal. De schroefasafdichting en de lagers en lagerhuizen zijn allemaal opnieuw ontworpen om de duurzaamheid te vergroten. De assemblage gebeurt nu in een zogeheten clean room. AQUAMATIC STERNDRIVE De introductie in 1959 van de Volvo Penta Aquamatic drive, betekende destijds een revolutie, een combinatie van in- en outboard. In 1982 werd de Duoprop toegevoegd, twee contraroterende schroeven. De hydraulische koppeling in combinatie met elektrisch sturen maakt het mogelijk met een joystick gemakkelijk te manoeuvreren. Bij dit type voortstuwing wordt nu een Dynamic Positioning System geïntroduceerd. Ook bij de sterndrive zijn de service intervallen groter geworden en de pakkingen gaan langer mee. Olie en filters vervangen nu elke twee jaar, in plaats van een. Betrouwbaarheid verbeteren was een essentieel deel van de update. Net als bij IPS zijn sensors toegevoegd voor een betere diagnose en monitoring van het systeem en gebeurt de assemblage in een schone omgeving. EVC2 Het Electronic Vessel Control (EVC) systeem is ook door de molen gehaald en heet nu EVC2. Het heeft nieuwe features, zoals een enkel connectiepunt en de mogelijkheid om functies van de aandrijflijn en het complete schip onafhankelijk van elkaar te bedienen. De software kan sneller gedownload worden, de diagnostiek is verbeterd en het is mogelijk om later nieuwe functies toe te voegen. De joystick en de unit met bedieningshendels en -knoppen is niet langer uitgevoerd in rvs, maar in ‘satin grey’, dat staat volgens Volvo Penta moderner. Een nieuwe feature is de On-Board Maintenance Assistant, die informatie geeft over de servicedata, maar ook de vorige beurten onthoudt en diagnostische informatie geeft. Volvo Penta heeft nu steer-by-wire als standaard voor zowel de enkele als twin sterndrives, waardoor hydrauliek overbodig is voor het sturen. EVC-features als langzaam varen en dynamische positionering zijn daardoor mogelijk. Voor jachtbouwers is het goed om te weten dat EVC2 veel meer mogelijkheden biedt, zoals het op afstand uitlezen en connectiviteit van alle features in een boot. Het systeem is ontworpen om aan te sluiten op nieuwe ontwikkelingen, met uploadmogelijkheden waar ook ter wereld. www.volvopenta.nl JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 33

Als Volvo Penta grote groepen vakjournalisten uit heel Europa uitnodigt in haar Zweedse testcentrum in Krossholmen, aan de kust, even boven Gothenburg, dan moet er iets bijzonders aan de hand zijn. Volop speculatie, iets met elektrisch? In ieder geval worden we al met een elektrische Volvo-bus van de luchthaven naar Krossholmen gereden en krijgen onderweg uitgebreide uitleg hoe de bus werkt. Dat kan zonder versterking, want het motorgeluid ontbreekt in de bus. Varend elektrolab van Volvo Penta HET TESTSCHIP MET ELEKTRISCHE AANDRIJVING GAAT BINNENKORT TE WATER. Foto Rens Groenendijk Bij aankomst op het testcentrum is direct duidelijk dat hier geen pottenkijkers worden geduld. Hoge hekken met prikkeldraad en bewakingscamera’s houden een oogje in het zeil. De journalisten wordt duidelijk te verstaan gegeven dat ze niet over het terrein mogen gaan zwerven, maar zich moeten ophouden bij de hal waar de persconferentie wordt gehouden. Tijdens de uitmuntend verzorgde presentaties wordt er wel over elektrische aandrijving gesproken in een toekomstvisie, maar het grote nieuws wordt toch gevormd door de baanbrekende ontwikkelingen met een nieuwe generatie dieselmotoren. Na de lunch gaat het journalistieke gezelschap uitgebreid proefvaren met vijf schepen, die zijn uitgerust met verschillende configuraties met de nieuwe motoren. NO PICTURES! Eenmaal teruggekeerd worden de journalisten bij verrassing meegenomen naar een locatie elders op het terrein. Daarbij is fotograferen verboden: no pictures! Een testboot, de PTA 81, staat op de kant en is aan de achterzijde voorzien van een trappenhuis. Het motorluik staat open, en in groepjes mogen we afdalen naar wat het laboratorium blijkt te zijn van Volvo Penta’s elektrische aspiraties. Foto’s zouden overigens zo al geen beste indruk achterlaten, want er liggen losse onderdelen, een wirwar van draden, alsof de technici midden in hun werk even zijn weggelopen. Maar 34 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 duidelijk is dat hier geheel nieuwe dingen worden uitgeprobeerd, zoals de koppeling van elektromotoren op het onvolprezen IPS-systeem van Volvo. In een aluminium behuizing is een enorme accubank gemonteerd. Daaromheen is een zwaar frame gemonteerd, dat ook de elektromotoren beschermd. VAARTIJD De vraag is natuurlijk hoe lang dit zware schip zou kunnen varen met elektrische voortstuwing, en daar komt geen duidelijk antwoord op, dat is afhankelijk van een groot aantal factoren. Het zal in ieder geval niet heel lang zijn. De configuratie is vooral bedoeld om de voortstuwing uit te testen die zal worden ingebouwd op de bestaande veerboot Älvsnabben 4 in de haven van Gothenburg, een project dat Volvo Penta uitvoert met ferry operator Styrsöbolaget. De elektrische ferry verbindt de beide oevers van de Göta Älv rivier en zal telkens de accu’s kunnen bijladen, een systeem dat ook wordt toegepast op de elektrische bus, waarmee we naar Krossholmen werden gebracht. Het is allemaal onderdeel van het ElectriCity project, een samenwerking tussen de industrie, universiteit en de lokale overheid. BEWEZEN TECHNOLOGIE De testboot, een bestaand schip in de vloot van Volvo Penta, is wat kleiner dan de ferry, maar is wel geschikt om het systeem op identieke schaal uit te proberen. De technologie die wordt beproefd, zal volgens Volvo Penta relevant zijn voor andere maritieme elektrische toepassingen en heeft zich al bewezen elders in de Volvo Group. Op het moment dat wij aan boord kwamen was het al vier maanden geleden dat de dieselmotoren waren verwijderd en de elektrische voortstuwingsinstallatie was geïnstalleerd. Het schip gaat nu beginnen aan een proefperiode op het water. “De ombouw zelf verliep prima”, aldus Niklas Thulin, directeur Electromobility bij Volvo Penta. “We hebben waardevolle ervaringen opgedaan met het ontwerp van de batterijbehuizing en de verdeling van het gewicht, zodat we de balans en vaarkwaliteit kunnen optimaliseren.” DETAILS ONTBREKEN, MAAR DIT IS DE OPZET VAN DE ELEKTRISCHE VOORTSTUWING VAN DE TESTBOOT.

DE AZIMUT 68S WAARMEE HET AUTOMATISCH ‘INPARKEREN’ MEE WORDT GETEST. Foto Rens Groenendijk Nog even geduld met volautomatisch ‘inparkeren’ Een jaar geleden gaf Volvo Penta een live-demonstratie met het volautomatisch ‘inparkeren’ van een 68 voets motorjacht. Dat leverde een stroom reacties op via social media, stakeholders uit de maritieme wereld en alerte bootbezitters. Op basis van deze input zijn nieuwe functionaliteiten aan het systeem toegevoegd en wordt het verder ontwikkeld. Anders Thorin, product manager Electronics bij Volvo Penta. “Gezien de reacties zijn we ervan overtuigd dat er veel belangstelling is voor autodock-systemen, maar ook voor andere hulp bij het varen, zoals het varen door nauwe passages met wind en stroming of in sluizen.” Volvo Penta heeft besloten de technologie stapsgewijs te benaderen. De eerste stap is een functie ontwikkelen die assisteert bij het afmeren, gebaseerd op het op een nieuwe manier integreren van bestaande technologie. Het doel is potentiële obstakels gemakkelijker te ontwijken met behulp van camera’s, omdat de bestuurder een blik om zich heen krijgt. De sensortechnologie zoals we die in de autowereld kennen moet aangepast worden aan de maritieme toepassing en gebruikers moeten de tijd krijgen om vertrouwd te raken met deze geavanceerde techniek. ASSISTENTIEFASE De assistentiefase die nu in ontwikkeling is, zal in 2020 worden gelanceerd.Het gaat om een aantal nieuwe componenten, vooral in de software, die gebruik maken van de functies van Volvo Penta’s Inboard Performance System (IPS) joystick en het dynamische positiesysteem (DPS), dat al tien jaar bestaat. Met DPS kan de boot exact op dezelfde plaats blijven. Met de nieuwe benadering kan met de joystick nauwkeurig worden gemanoeuvreerd en als de joystick wordt losgelaten, blijft de boot de nieuwe positie behouden. Afdrijven wordt daarmee voorkomen. Met behulp van camera’s rondom de boot kan een ‘bird’s eye view’ worden verkregen, een techniek die samen met Garmin wordt ontwikkeld voor het Glass Cockpit display MET ZES CAMERA’S RONDOM KRIJGT DE BESTUURDER EEN VOGELPERSPECTIEF, EEN BIRD’S-EYE VIEW. DEMONSTRATIE In Krossholmen werd een demonstratie gegeven met een 20 meter lange Azimut 68S motorjacht met twee D13-IPS1350 diesels, waarmee de boot vlak voor de wal pal voor een steiger exact op zelfde plaats kon blijven en erin slaagde om volautomatisch ‘in te parkeren’. Maar die functionaliteit is dus nog even niet beschikbaar voor de consument. Chinees belang Een veelgestelde vraag: hoe zit het met de Chinese belangen in Volvo Penta? Die zijn beperkt. De Chinese Geely Holding Group nam weliswaar in 2010 Volvo Cars geheel over, maar dat bedrijf staat geheel los van de Volvo Group, waar Volvo Penta onderdeel van is. Daarin heeft Geely een belang van ‘slechts’ 7,86 procent in het geregistreerde kapitaal en 14,98 procent van de aandelen met stemrecht. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 35

Door Laurens van Zijp STOER EN STEVIG: DE GREENSILVER 500. HAN VAN VOSSEN: ‘LICHTER BOUWEN, UITGEKIEND ONDERWATERSCHIP, JUISTE SCHROEF’ ‘Ontwerp aanpassen aan elektrisch varen’ Van Vossen Engineering in Giethoorn is gespecialiseerd in aluminium sloepen met elektrische voortstuwing. Een groeimarkt, want het publiek heeft elektrische aandrijvingen inmiddels omarmd, na aanvankelijke aarzeling. Han van Vossen ziet in de nabije toekomst ook kansen voor waterstof als alternatief. 36 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 Grootvader Van Vossen bouwde al voor de oorlog zijn eigen motorboot en hij verdiepte zich in contra-roterende dubbele schroeven. Zijn interesse voor de watersport droeg hij over op zijn zoon, die dat op zijn beurt doorgaf aan zijn drie zonen; Han, Michiel en Harold. Han van Vossen (1964): “We zaten vaak op de boot en dan wees onze vader ons op schepen met een mooie lijn. Dat heeft ons gevormd; zo kregen we ongemerkt een gevoel voor schepen mee.” Een andere bepalende factor was de VADER HAN EN ZOON RUUD VAN VOSSEN. verhuizing naar Giethoorn, waar het gezin Van Vossen aan het kanaal BeulakkerSteenwijk kwam te wonen. De broers Van Vossen begonnen allengs met het verhandelen van boten. Han van Vossen: “We ontdekten dat de Vaarkant al op vrijdag bij de bezorger lag, spelden dan de advertenties en waren zaterdagochtend dikwijls de eerste koper. We kochten vooral open zeilboten op, knapten die op en zetten ze te koop. Dat liep goed. Later bouwde mijn broer zelfs kano’s, onder de naam VoKa: Vossen Kano’s.”

EIGEN PUNTER Han ging werken bij een technische groothandel, Michiel studeerde af aan de HTS Scheepsbouwkunde in Haarlem. De botenhandel was tot dan toe en leuke bezigheid erbij. Dat veranderde toen ze in contact kwamen met Jacques Hofman van Mastership. Van Vossen: “Het was de begintijd van de ontwerpsoftware, begin jaren negentig. Wij wilden onderhand wel een eigen lijn ontwikkelen, kochten software van Mastership en begonnen met punter in staal. Maar al snel maakten we de keuze voor aluminium; lichter en minder onderhoud. Met een mooie belijning, maar wel ‘fool proof’. In Giethoorn werd namelijk heel anders tegen boten aangekeken dan de gemiddelde watersporter deed: boten moesten vooral heel functioneel zijn.” ELEKTRISCHE VOORTSTUWING De broers vestigden zich in 1996 als Van Vossen Nautical Architecture & Engineering. Om nog meer een eigen gezicht te krijgen, werd een consolebootje ontwikkeld. Het WRAPPING EN TEAKLOOK (VOORGROND) GEVEN ALUMINIUM EEN WARMERE UITSTRALING. eigenlijk niet geschikt voor waren. En de accutechniek was nog niet zo goed als nu. Als je een elektrische aandrijving optimaal wilt benutten, moet je er vanaf het begin in het ontwerp rekening mee houden en zorgen voor een relatief lichte boot met een uitgekiend onderwaterschip en de juiste schroef.” Voor de elektrische aandrijvingen ging Van Vossen in zee met een schoolvriend, Harry Arendshorst van Arka Electric Propulsion Systems. In Giethoorn waren het vooral verhuurbedrijven die elektrisch gingen varen. SPECIALISATIE Naast hun eigen boten leverden de gebroeders werk aan derden; ontwerpen en bouwpakketten van stalen motorkruisers van 8 tot 15 meter, de Patrouille 1200, de Parade, een 15 meter trawler, etc. In 2005 besloten de broers elk tot een eigen specialisatie. Michiel ging zich toeleggen op snellere schepen, zoals tenders en vestigde zich in Steenwijk (zie kader). Harold ging de bouw doen. Han besloot zich helemaal te richten op elektrisch aangedreven schepen in aluminium, variërend van sloeg aanvankelijk niet zo aan, totdat de brandweer Zwolle een exemplaar bestelde. Toen werd de potentie van het model herkend en kwamen er meer orders. Onder meer van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. “Die hadden een voorbeeldfunctie om stil en schoon te varen, dus wilden zij elektrische voortstuwing”, aldus Van Vossen, “maar wel zo dat ze er lang mee konden varen. Elektrische varen had toen nog niet zo’n gunstig imago, juist door de beperkte actieradius. Dat kwam veelal omdat zware stalen boten werden voorzien van een elektromotor, terwijl ze daar motorboten tot rondvaartboten, maar met nadruk op sloepen. Van Vossen: “De rondvaartsector wilde de vloot vernieuwen en de jongste techniek erin hebben. Je merkte ook de acceptatie van elektrische voortstuwing groeide bij het publiek; mede dankzij de fiets- en auto-industrie. De concurrentie nam overigens ook toe, maar dat helpt de acceptatie te vergroten. En je kunt jezelf beter onderscheiden.” Hij vervolgt: “De eerste E-sloep 600 was een succes; op rompsnelheid kon die 7 tot 8 uur varen. Op beurzen merkte je wel DE ALUMINIUM E-SLOEP 550 IS EEN SUCCES. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 37

EEN POD-AANDRIJVING MET BESCHERMENDE SCHEG ERVOOR. HET PORTFOLIO IS BREED. DIT IS DE ALUMINIUM RONDVAARTBOOT EXCURSION 1100, GELEVERD AAN DE VERENIGING NATUURMONUMENTEN, DIE ER EXCURSIES MEE VAART NAAR HET VOGELEILAND IN HET ZWARTEMEER. AAN BOORD IS PLAATS VOOR 12 PERSONEN. DE 11 METER LANGE EN 3,60 METER BREDE BOOT HEEFT EEN KRACHTIGE 16 KW ELEKTROMOTOR. MET EEN KRUISSNELHEID VAN 6 KNOPEN KAN ER 8 UUR GEVAREN WORDEN. HET DAK IS VOORZIEN VAN ZONNEPANELEN DIE VOLDOENDE STROOM LEVEREN VOOR HET LADEN VAN DE 12 VOLT BOORD-ACCU. DE VOORSTUWINGSACCU’S WORDEN ‘S AVONDS GELADEN VANAF DE WAL. dat de man doorgaans gecharmeerd was van het robuuste uiterlijk, maar dat de vrouw dat kale aluminium maar een koude uitstraling vond hebben. Daarom besloten we de boten wat aan te kleden, maar niet te veel, vanwege de kosten. Met wrapping kun je gemakkelijk kleur of zelfs fotoprints aanbrengen. Verder maken we vloertjes met teaklook; die frezen we op maat en lijmen we in. Met een kussenset erbij heb je ineens een heel andere uitstraling.” 38 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 LUXERE VERHUURBOOT De E-sloep was een goed spoor. Uit Giethoorn kwam de vraag naar een iets luxer verhuurbootje. Dat werd de Greensilver 500. Met een paar kenmerkende ontwerpelementen. Zoals een naar binnen vallend boeisel – dat voorkomt beknelde vingers tussen wal en schip –, een forse rubberen stootrand rondom en een zelflozende kuip. Geen scherpe, maar een ronde steven, die tevens het stoere uiterlijk versterkt. Een plat vlak en een efficiënt onderwaterschip dat het water goed loslaat. Een pod met scheg ervoor ter bescherming. Een accubak op middelzwaartepunt. Voor de accu’s is gekozen voor de Amerikaanse Trojan semi-tractie loodaccu’s; onverwoestbaar en met een gunstige prijs/kwaliteit-verhouding. Uitgerust met een 2 Kw 48 Volt motor en effectief 160 Amp/u kan de boot op kruissnelheid van 7 km/u zo’n 8 uur varen. Ofwel 56 km overbruggen. Sinds de introductie in 2011 zijn er zo’n 200 van verkocht. “Het uitvalpercentage is laag”, zegt Van Vossen, “en dan moet ook, want stilliggen betekent voor een verhuurbedrijf economische schade.” Overigens is hij ook lovend over de litihum-ion batterijen. ”Fantastische techniek. De aanschafprijs is hoog, maar op de lange termijn is er voordeel door de langere levensduur en het veel hogere aantal laadcycli.” Het portfolio van Van Vossen Engineering is breder dan sloepen alleen en omvat tevens motorjachten, bedrijfsvaartuigen, consoleboten en rondvaartboten. KORTE LIJNEN Voor de bouwpakketten werkt Han van Vossen samen met Snijtech in Joure. “We laten de pakketten lasersnijden, inclusief gaatjes voor montage van apparatuur. Lasersnijden geeft een schoner product, de meerprijs is terug te verdienen omdat het materiaal sneller te verwerken is.” DE ACCUBAK STAAT MOOI OP MIDDELZWAARTEPUNT.

‘De acceptatie van elektrische voortstuwing groeit’ DE 700-E CABIN SPORT ZOEFT GERUISLOOS OVER HET WATER DOOR MIDDEL VAN EEN 7,5 KW POD MOTOR. De bouw van de casco’s gebeurt bij twee bedrijven. Van Bruggen Metaalbewerking in Kampen bouwt de Greensilvers en MNE Aluminiumbouw in Mijdrecht vervaardigt de E-sloepen. De casco’s komen naar Giethoorn voor verdere afbouw. “De lijnen zijn kort, dus we kunnen snel schakelen”, aldus Van Vossen, “we bouwen ook wel op voorraad, al bestaat het risico dat de klant toch eigen wensen uitgevoerd wil hebben.” Van Vossen Tenders “Op jaarbasis bouwen nu ongeveer 80 boten”, vervolgt hij, “de wereld is intussen veranderd en het is belangrijk om ook buitenlandse markten te bedienen. We hebben al boten verkocht naar Scandinavië, Duitsland en Frankrijk.” Op de werf zelf is ook wat veranderd: sinds vorig jaar is zoon Ruud (21) toegetreden. BRANDSTOFCEL Voor de toekomst ziet Han van Vossen nog meer veranderen. “Ik denk dat waterstof als alternatief voor fossiele brandstof een grote rol gaat spelen. De firma Holthausen in Hoogezand is daar al ver mee voor de automotive. Zo’n brandstofcel met waterstof kan een aantrekkelijke range extender worden. DE AFBOUWLOODS IN GIETHOORN. Hij voedt de accu, maar andersom kan er ook waterstofgas gemaakt worden uit stroom. We willen later dit jaar gaan kijken hoe we dit kunnen toepassen. De technische infrastructuur is er, maar de verkrijgbaarheid en distributie van waterstof is nog een heikel punt. Je zou kunnen denken aan een wisselsysteem, zoals met gasflessen. Hoe dan ook, waterstof is een ontwikkeling die kansrijk is en de komende vijf jaar zullen er stappen gezet worden. Ons concept is klaar voor die ontwikkeling!” www.vanvossen.com Voor de buitenwacht is het niet altijd even duidelijk, maar er zijn dus twee Van Vossen-werven: Van Vossen Engineering in Giethoorn én Van Vossen Tenders in Steenwijk. Waar Han van Vossen zich vooral toelegt op de elektrische sloepen voor de toervaart, heeft zijn broer Michiel van Vossen zich gespecialiseerd in snelle aluminium tenders, veelal aangedreven door buitenboordmotoren in een bun. Het aanbod van de werf is omvangrijk en varieert van bijvoorbeeld de Tender 595 en de grote Tender 1200 tot de razendsnelle Tender 950 Sport, die als Walkaround of Runabout kan worden geleverd. En hoewel er best wel enige overlap is, bedienen beide werven elk een eigen doelgroep. www.vanvossentenders.nl JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 39

NEEM BETERE BESLISSINGEN ClearCruise™ AR Augmented Reality ClearCruise™ AR toont complexe navigatiesituaties overzichtelijk en begrijpelijk op het scherm van onze Raymarine AXIOM® multifunctionele displays. Kaartobjecten, AIS doelen en waypoints worden geïdentificeerd en duidelijk getoond, in een laag over het HD camerabeeld. Hiermee wordt de omgeving in één oogopslag herkenbaar.

NIEUWS VAN DE NEDERLANDSE JACHTWERVEN OVERNAME TERREIN HEEREMA FABRICATION GROUP Oceanco breidt fors uit naar Zwijndrecht Oceanco breidt fors uit door de overname van de faciliteiten van de Heerema Fabrication Group op het industrieterrein ‘Groote Lindt’ in Zwijndrecht. De acquisitie is onderdeel van de langetermijnvisie van Oceanco. De nieuwe faciliteiten, met onder meer twee grote constructiehallen, maken het voor de werf en co-makers mogelijk om de cascobouw- en daaraan gerelateerde activiteiten te consolideren. Het terrein biedt bovendien ruimte voor de verdere ontwikkeling van de onderhoudsen verbouwingsactiviteiten (life time extension) van de bestaande Oceanco-vloot. Het eerste casco (110 meter) arriveert reeds in het derde kwartaal van 2019 op de locatie Zwijndrecht. GROTE BOUWHALLEN De grootste bouwhal op het terrein aan de Noordweg 8 is 204 meter lang, 50 meter breed en 35 meter hoog, met een overheadkraan van 280 ton. De andere hal is 132 meter lang, 50 meter breed, maar met 43 meter veel hoger, en beschikt over een overheadkraan van 300 ton. Daarnaast zijn er onder meer drie geconditioneerde hallen voor straal- en verfspuitwerk. REORGANISATIE HEEREMA Heerema heeft honderden offshoreconstructies gebouwd op het industrieterrein ‘Groote Lindt’, dat het in 1990 van staalconstructiebedrijf Grootint had overgenomen. De activiteiten in Zwijndrecht zijn door Heerema beëindigd in het kader van een reorganisatie door de sterk teruggelopen investeringen in de olie- en gasindustrie. In 2018 werd nog gemeld dat de werf in Zwijndrecht door Heerema verkocht zou worden aan het Italiaanse engineering- en aannemersbedrijf Rosetti Marino, maar dat zag er in december 2018 vanaf door de ongunstige marktomstandigheden in de offshore. Tachtig Heerema-medewerkers verloren daardoor hun baan. De sluiting werd gezien als het einde van een tijdperk, omdat Grootint en later Heerema vijftig jaar lang een grote rol speelden in de lokale Prijzenregen voor Oceanco economie. De overname door Oceanco biedt weer nieuwe perspectieven, want de werf zegt in een persbericht uit te kijken naar de samenwerking met lokale bedrijven, overheid en organisaties in Zwijndrecht. Oceanco hoopt hiermee haar bijdrage aan de economische ontwikkeling van haar ‘thuishaven’, de regio Drechtsteden, verder te versterken. PLUIM VOOR GEMEENTE De gemeente Zwijndrecht, vertegenwoordigd door wethouder Tycho Jansen en Gerard Keuzenkamp, accountmanager bedrijven, krijgen in het persbericht een pluim ‘voor de constructieve samenwerking en hun positieve bijdrage aan het realiseren van een soepele overgang van de faciliteiten in Zwijndrecht naar Oceanco.’ Sinds 2010 is Oceanco, in 1987 opgericht door een aantal Zuid-Afrikaanse privé-investeerders, in handen van miljardair Mohammed Al Barwani uit Oman, oprichter en voorzitter van de MB Holding Company. www.oceancoyacht.com Black Pearl en het 90 meter lange motorjacht DAR van Oceanco wonnen zowel hun categorie- als overallprijs. De Black Pearl kreeg Neptunes voor ‘Best Sailing Yacht Overall’ en ‘Sailing Yachts 60m and Above’; de DAR de awards voor ‘Best Displacement Motor Yacht Oceanco viel dik in de prijzen bij de prestigieuze World Super Yacht Awards, die vorige maand in Londen werden bekendgemaakt. Het 106,7 meter lange driemast zeiljacht 2.000 GT and Above’ en ‘Best Motor Yacht of the Year’. De World Superyacht Awards worden georganiseerd door Boat International Media. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 41

BEDRIJVENINDEX NEDERLAND Vind deelnemende bedrijven onder hun categorie, een jaar lang in het vakblad en op de website www.jachtbouwactueel.nl met logo, profielpagina, omschrijving of bedrijfspresentatie, nieuwsberichten en vacatures. Technische installaties Lakken, anti-fouling & boatcare Comfort aan boord Jachtbetimmering & stoffering Jachtbetimmering & stoffering Lakken, anti-fouling & boatcare Bouwmateriaal & constructie Comfort aan boord Jachtbetimmering & stoffering Motoren aandrijving & toebehoren Lakken, anti-fouling & boatcare Motoren aandrijving & toebehoren Tuigage & dekbeslag Financiering & verzekering Technische installaties Transport & logistiek Lakken, anti-fouling & boatcare Motoren aandrijving & toebehoren Navigatie, communicatie & verlichting Consulting Motoren aandrijving & toebehoren Comfort aan boord Motoren aandrijving & toebehoren Asa Boat Electro b.v. Awlgrip Clion Marine CoverWorks De Graaf kunststof teakdekken De IJssel Coatings BV Dictator Productie B.V. Dometic Easterwoods Trading B.V. Exalto International Paint bv Imansson Products Klusmarine / Marinetech Kuiper Verzekeringen bv Mastervolt MOL Logistics BV nC Surface Technology BV Padmos MID Raymarine Nederland BV Van Emstede & Slager Advocaten Vetus Webasto Yanmar www.asabootelectro.nl www.awlgrip.com www.clion-marine.com www.coverworks.nl www.degraafwatersport.nl www.doublecoat.nl www.dictator.nl www.dometic.com www.easterwoods.nl www.exalto.nl www.international.yachtpaint.com www.imansson.com www.klusmarine.nl www.kuiperverzekeringen.nl www.mastervolt.nl www.mol-logistics.nl www.nc-marine.com www.padmos.com www.raymarine.nl www.vanemstede.nl www.vetus.com www.webasto-marine.nl www.yanmarmarine.com Jachtbouw Nederland is het vakblad voor professionele bouwers van jachten en pleziervaartuigen, toeleveranciers, watersportbedrijven, vakgerichte opleidingen en -organisaties etc. Gastschrijvers en kennispartners uit de branche onderschrijven met hun bijdrage de onafhankelijke formule van het vakblad. Persberichten, kennisbijdragen, reacties graag richten aan redactie@jachtbouwnederland.nl. Deze worden niet automatisch geplaatst. REDACTIE Laurens van Zijp & Rens Groenendijk Hoofdredactie: Henk van der Brugge T 00 31 (0)184 48 10 40 E redactie@jachtbouwnederland.nl www.jachtbouwnederland.nl VORMGEVING Donkervoort Communicatie Art director: Karin van Zanten UITGEVER Jachtbouw Nederland wordt onder licentie uitgegeven en verspreid door AcquiMedia, Henk van der Brugge Amstelwijckweg 15, 3316BB Dordrecht www.acquimedia.nl ADVERTENTIEVERKOOP EN BLADMANAGEMENT AcquiMedia, Thila Mos T 0184 48 10 43 E thila@acquimedia.nl Abonnement € 26,50 excl. BTW per jaar AANMELDINGEN & MUTATIES thila@acquimedia.nl MEDIAVORMEN Jachtbouw Nederland verschijnt 6 x per jaar in print en digitaal en biedt met de websites en nieuwsbrieven van digitale (internationale) mediapartners en social media een crossmediaal platform. MEDIAPARTNERS www.jachtbouwactueel.nl en www.dutchyachtbuilding.com Disclaimer: AcquiMedia heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. AcquiMedia, (hoofd)redactie en auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever, (hoofd)redactie en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave. Copyright: Het is niet toegestaan om zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever foto’s of (gedeelten van) teksten uit deze uitgave over te nemen. Ook met toestemming is bronvermelding verplicht. 42 JACHTBOUW NEDERLAND APRIL 2019 COLOFON

Te huur: Service Centrum Maashaven Service Centrum Maashaven, een bedrijfsverzamelgebouw in Rotterdam Zuid, biedt op korte termijn een complete faciliteit voor de bouw, onderhoud en/of verkoop van pleziervaartuigen dan wel kleine beroepsvaartuigen. Uniek gelegen in hart Rotterdam met open verbinding naar zee aan de Nieuwe Waterweg, een rivier zonder snelheidsbeperkingen. Het pand is goed bereikbaar over de weg en met openbaar vervoer. • 3200 m2 bedrijfsruimte / 800 m2 kantoorruimte • 90 m2 spuitcabine (ook voor polyester werk) • 10 tons bovenloopkranen • 30 tons Bollegraaf bootlift • 30 tons hydraulische bootwagen met craddles Service Centrum Maashaven • heftrucks • 80 m vaste kade met een vloerbelasting van 20 ton m2 • 4000 m2 • parkeren op eigen terrein Alles onder voorbehoud van acceptabele voorwaarden en beschikbaarheid. Brielselaan 69 - 73, 3081 AA Rotterdam E info@oceanwideyachtinggroup.nl T 06 511 80607 eigen water evt met steigers Nautische advocaten legal support in stormy times Van Emstede & Slager Advocaten nautical lawyers | Hiswa partner in business Leidseplein 33-2, 1017 PS Amsterdam T +31 (0)20 675 94 94 | E e.slager@vanemstede.nl www.vanemstede.nl Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche geconfronteerd kan worden, daaronder begrepen algemene voorwaarden, bouw en verkoop van vaartuigen, reparatie/renovatie, jachthaven- en jachtverhuurkwesties, het opstellen van diverse contracten, incasso, etc. Vele leden van HISWA Vereniging en de Nederlandse Jachtbouw Industrie kozen Van Emstede & Slager Advocaten reeds als hun huisadvocaat.

NIEUWS VAN DE NEDERLANDSE JACHTWERVEN DE DRIE HALLEN VAN HOLLAND JACHTBOUW IN ZAANDAM. AAN DE KADE GEEN MARINESCHIP, MAAR HET IN 2009 DOOR LÜRSSEN GEBOUWDE 70 METER LANGE SUPERJACHT SKAT, DAT DOOR HUISFIT ONDERHANDEN IS GENOMEN. LINKS LIGT DE CYCLOS, EEN 42 METER ZEILJACHT DAT IN 1990 DOOR HUISMAN IS GEBOUWD. Foto Dutch Yachting Royal Huisman opent tweede werf in Zaandam Helemaal als een verrassing komt het niet, want Royal Huisman sprak al in januari 2017 de intentie uit om de werf van Holland Jachtbouw exclusief te willen gebruiken. Maar opmerkelijk is het wel dat het hoofdstedelijke havenbedrijf Port of Amsterdam Holland Jachtbouw op 14 mei heeft gekocht en de werf voor de duur van 20 jaar aan Royal Huisman least. Met Zaandam heeft Royal Huisman uit Vollenhove een tweede vestiging, ditmaal aan diep water. Jan Timmerman, CEO van Royal Huisman: “Door uitbreiding in de Amsterdamse regio kunnen we beter aan de groeiende vraag voldoen van bestaande en nieuwe klanten. De tweede werf is een uitstekende aanvulling op onze bestaande faciliteit in Vollenhove, zowel voor nieuwbouw als refits.” Groot voordeel is dat schepen op eigen kiel naar de werf in Zaandam kunnen, in tegenstelling tot Vollenhoven, waar diepgang dikwijls om aangepast transport vraagt. Volgens topman Koen Overtoom van de Port of Amsterdam betekent de komst van Royal Huisman een stimulans voor de maakindustrie in de regio en is het van grote betekenis voor de haven. “Het is tevens een prima promotie van ons ‘Port of Partnerships’ concept en een belangrijke stap in de richting van ons doel om een superjacht ‘hub’ te worden. Deze regio wordt als zeer aantrekkelijk ervaren door bedrijven uit de jachtbouw vanwege hoogwaardig geschoold personeel, een internationale luchthaven en natuurlijk de ondernemerszin.” Royal Van Lent, onderdeel van Feadship, heeft ook een nieuwe werf in het Amsterdamse havengebied gevestigd, die 16 mei door koningin Maxima is geopend. De gemeente Zaanstad toont zich eveneens verheugd met de komst van Royal Huisman. Het gebied van de Achtersluispolder zal verder worden ontwikkeld. WERF MET HISTORIE Holland Jachtbouw is een werf met historie. Vastgoedtycoon Chris Gongriep, die in december 2016 overleed, richtte Holland Jachtbouw in 1990 aanvankelijk op om lemsteraken te bouwen, waarmee hij zelf voer. Als verwoed zeiler wilde hij het beste materiaal hebben. De door Gerard Dijkstra ontworpen 46 meter lange schoener Windrose of Amsterdam werd ook door Holland Jachtbouw gebouwd. Gongriep vestigde er twee maal een transatlantisch snelheidsrecord mee. In de portfolio van de werf, die zeker 25 schepen telt, staan ook twee J-Class zeiljachten. De enige dochter van Gongriep was erfgenaam, maar zij wilde de werf niet voortzetten. De sluiting werd daarom in 2017 een feit, na het afronden van lopende orders. Een aantal van de werknemers kon toen al overstappen naar Royal Huisman. STATE-OF-THE-ART Holland Jachtbouw beschikt over stateof-the-art-faciliteiten. De werf werd in 2015 nog flink uitgebreid met een nieuwe productiehal van 60 bij 26 meter en een kantoor, terwijl een bestaande hal werd verlengd van 43 naar 55 meter lengte. Er stond al een hal van 70 meter lengte. Het waterfront is 120 meter lang. In Vollenhove zijn drie superjachten in aanbouw, waaronder het grootste aluminium zeiljacht ter wereld, met een lengte van 81 meter. Ook een 55 meter lang motorjacht, Project Phi, is in aanbouw (zie kader). Daarnaast heeft Huisman een groot aantal refit opdrachten van superjachten. Die worden nu vooral in Zaandam uitgevoerd. De afgelopen maanden, ook al voordat het huurcontract was getekend, heeft Huisfit, de refitdochter van Royal Huisman, de werf in Zaandam al stilletjes in gebruik genomen. Begin mei lagen er reeds de zeiljachten Topaz, Mini Y, Asgard, plus de motorjachten Skat en Broadwater. www.royalhuisman.com Bouw Project Phi vordert In Vollenhoven vordert de bouw van Project Phi, een 55 meter lang aluminium motorjacht. Royal Huisman publiceerde eind mei juni foto’s van de stand van zaken in Vollenhoven. Het uiterlijk, een ontwerp van Cor D. Rover, is overigens nog steeds niet bekend gemaakt; belangstellenden moeten het doen met een ‘secretive rendering’. De romp is een ‘Fast Displacement XL® by Van Oossanen’, waarmee naar verwachting een snelheid van 22 knopen bereikt kan worden. Het interieur wordt ontworpen door Lawson Robb. Het schip zal binnen de 500 GT-grens blijven, wordt voorzien gyroscopische stabilisatie en zal plaats bieden aan de twee eigenaren, tien gasten en elf bemanningsleden. De oplevering is voorzien in 2021. 44 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019

NIEUWS VAN DE NEDERLANDSE JACHTWERVEN Ventis wint twee Classic Boat Awards Ventis Scheepstimmerwerk uit Enkhuizen heeft in twee Classic Boat Awards gewonnen. In de categorie Traditional-new-built is de ‘Nyala’ tot winnaar gekozen. Deze 56 ft Sparkman & Stephens yawl is door Ventis helemaal nieuw gebouwd naar het voorbeeld van de ‘Impala’ uit 1954. Het jacht is afgelopen zomer opgeleverd en heeft inmiddels al meer dan 7.000 mijl gevaren. De 22 m2 Scherenkruiser ‘Margaux’ uit 1929 is door Ventis van top tot teen gerestaureerd, na tien jaar in een schuur te hebben gestaan. Het schip kreeg een nieuw interieur, nieuw dek, constructieve versterkingen en nieuw tuig. Dit werd beloond met de Classic Boat Award ‘Restored sailing vessel, under 40ft’. TROTS OP PERSONEEL Hans-Peter Baars, directeur-eigenaar van Ventis Scheepstimmerwerk en Brasker Masten is heel blij met de awards: “In het jaar van ons 25-jarig bestaan is dit een grote erkenning voor de kwaliteit en het ondernemerschap. Ik ben bijzonder trots op onze eigen medewerkers die met hun vakmanschap en toewijding dit mogelijk hebben gemaakt. Speciale dank gaat ook uit naar de collega-bedrijven binnen het cluster van Nautisch Enkhuizen. Zonder de (super) specialisten op de vele deelgebieden waren deze projecten niet zo succesvol geweest.” Bij Ventis staan mooie nieuwe projecten op stapel, waaronder een houten nieuwbouw uit de Achtmeter-klasse. Op initiatief van Ventis wordt volgend jaar het wereldkampioenschap in deze 8mR-klasse in Enkhuizen gezeild. www.ventis.nl NYALA, EEN NIEUWGEBOUWDE KLASSIEKER DE MARGAUX UIT 1929 IN OUDE LUISTER HERSTELD Superjachtbouw blijft groeien De superjachtbouwsector floreert in Nederland. In 2018 werden achttien jachten groter dan 30 meter met een totale waarde van meer dan 1,5 miljard euro verkocht en momenteel zijn er 60 superjachten in aanbouw in Nederland. Dit meldt HISWA Holland Yachting Group, dat 2019 als ‘gouden jaar’ voor de superjachtbouw ziet. “De cijfers laten een uitbreiding zien van het aantal bestellingen van superjachten waarbij eigenaren hun visie op het hoogste niveau gerealiseerd willen zien,” aldus Jeroen Sirag, Export Manager bij HISWA Holland Yachting Group (HYG). “De gemiddelde waarde van de opleveringen van superjachten in 2018 is ongeëvenaard. Dit weerspiegelt de uitzonderlijke kwaliteit van de jachten en de bereidheid van superjachteigenaren om naar Nederland te komen en te investeren in onze sector. Dat is goed voor de werkgelegenheid.” De vooraanstaande Nederlandse superjachtbedrijven zijn volgens HISWA HYG goed voorbereid op aankomende trends, waarbij alles draait om duurzaamheid, avontuur en opschaling. “Nederland heeft een lange traditie en brede kennis in jachtbouw. Alle ingrediënten om een superjacht te bouwen tref je in een straal van slechts 200 km. En we excelleren niet alleen in nieuwe projecten. Steeds meer eigenaren en kapiteins zien Nederland als optimale bestemming voor refits en grootschalig onderhoud. Dit wordt versterkt door de groeiende populariteit van de nieuwe Noord-Europese superjachtroute, waarbij steeds meer superjachten ons land aandoen op weg naar onder andere Scandinavië en het Arctisch gebied.” JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 45

NIEUWS VAN DE NEDERLANDSE JACHTWERVEN Expeditiejacht Damen in Roemenië te water Bij Damen Shipyards Galati in Roemenië werd op 4 juni het casco van La Datcha te water gelaten, een 77 meter lang expeditiejacht. Deze zomer wordt het schip naar Nederland overgebracht voor afbouw. De oplevering is voorzien in september 2020, waarna het schip op de Monaco Yacht Show aan het publiek zal worden getoond. Damen en dochter Amels passen het schip in de SeaXplorer-klasse helemaal aan de wensen van de klant aan. Die brengt het op de markt voor het maken van avontuurlijke reizen, onder andere naar de poolgebieden. Daarom is er aan boord plaats voor twee helikopters, veel waterspeelgoed, tenders, sneeuwscooters, een decompressiekamer voor duikers en een duikbootje. Het expeditiejacht kan zonder havens aan te lopen circa 40 dagen op zee blijven. Aan boord is plaats voor 12 gasten en een 25-koppige bemanning. Het exterieur is ontworpen door Azure Yacht Design. Het interieur is van Vasiliy Shprits, die voor de eigenaar al diverse huizen heeft ingericht. www.seaexplorer.nl Award voor Brigadoon De Brigadoon van Moonen Yachts in Den Bosch heeft een World Superyachts Award 2019 gewonnen. Het 36 meter lange superjacht kreeg de prijs ‘Best Yacht 2019’ in de categorie schepen van 33 tot 39,9 meter lengte. De Naval architect is René van der Velden/Diana Yacht Design. Het exterieur is ontworpen door ook weer Van der Velden. Het interieur is van de hand van Nauta Design/ Studio Indigo. www.moonen.com Wajer opent het vaarseizoen Jachtbouwer Wajer is goed bezig met relatiebeheer. De werf organiseerde 7 april het jaarlijkse event voor de eigenaars (met gevolg) van een Wajer, als startsein voor het nieuwe vaarseizoen. In Heeg, waar veel Wajers in de winterstalling lagen, werd het gezelschap onthaald met hapjes en drankjes, en de onthulling van de nieuwe Wajer 55 S. Het is de sportievere uitvoering van het bestaande model Wajer 55. Vanaf de tekentafel werden er al twintig van verkocht. In Heeg werden ook nog eens elf nieuwe Wajers gedoopt. Onder ideale weersomstandigheden werd koers gezet naar Amsterdam. Alle boten waren voorzien van lunchpakketten en de opvarenden kregen borrels aangereikt bij het passeren van sluizen. Welgeteld 31 Wajers meerden af bij het InterContinental Amstel Hotel. Met een valet-service werden ondertussen de auto’s van de gasten van Heeg naar Amsterdam gereden. De boten zijn daarna op weg gegaan naar hun ligplaatsen in binnen- en buitenland over de weg en het water. In Spanje en Zuid-Frankrijk en op Ibiza heeft Wajer steunpunten waar ook boten vaarklaar worden gemaakt. Klanten kunnen desgewenst een Wajer-schipper hun boot laten varen. Wajer organiseert op deze 46 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 bestemmingen ook Owners Challenges, sportieve wedstrijden. In de 27 jaar dat Wajer bestaat, werden meer dan 400 boten gebouwd, die verspreid over heel de wereld varen. www.wajer.com LA DATCHA VLAK VOOR DE TEWATERLATING IN ROEMENIË. Foto Tom van Oossanen

NIEUWS VAN DE NEDERLANDSE JACHTWERVEN BeachClub Van der Valk te water Bij Van der Valk in Waalwijk is de eerste BeachClub te water gegaan. Het 19 meter lange schip, ontworpen door Cor D. Rover, maakt nu proefvaarten op zee en zal op grote boat shows worden gepresenteerd. Ginton Naval Architects ontwikkelde het onderwaterschip. Bijzonder is dat Van der Valk de machinekamer in het zwemplateau integreerde. Met twee Volvo Penta IPS-950 engines, kan het schip een snelheid van 25 knopen bereiken. Door toepassing van veel glas, ook in de romp, kan de gebruiker van het jacht een brede blik naar buiten krijgen. www.vandervalkshipyard.com Feadship werft personeel met charmeoffensief leerling tot super vakman. DE LADY S TIJDENS EEN PROEFVAART OP DE NOORDZEE. Foto Feadship Na drie dagen bereikte het schip, na het passeren van 17 sluizen en bruggen, de haven van Schiedam. Overal langs de route stond personeel van de werf om planken neer te laten bij krappe passages, om schade te voorkomen. Op sommige plaatsen was er slechts enkele centimeters speling om het 14 m brede superjacht door te laten varen. Suzanne de Haan, junior marketeer bij Feadship, ging begin februari als vlogger mee met het transport van Project 814, een nieuw 93 meter lang superjacht dat is gebouwd door Royal van Lent in Kaag. Suzanne geeft in de video een charmant kijkje achter de schermen en doet aan het einde een oproep om de vacatures te bekijken bij Feadship, want er zijn meer dan 80 nieuwe werknemers nodig, van Op de Noordzee vonden de eerste proefvaarten plaats, waarna het schip naar Amsterdam koerste, waar het op 12 februari als eerste schip gebruik maakte van de splinternieuwe, 160 meter lange bouwhal van Royal van Lent in Amsterdam. Daar werden onder meer balkons en wing stations aangebracht. Aansluitend ging de Lady S, want zo blijkt het schip te heten, voor een fotoshoot en proefvaarten opnieuw de Noordzee op. Veel informatie wordt er niet over het schip prijsgegeven, behalve dat de naval architect Feadship De Voogt is, het exterieur is ontworpen door Michael Leach Design en het interieur door Reymond Langton. www.werkenbijfeadship.nl Amels snel met levering Nomad Bij Amels in Vlissingen is het 55 meter jacht Nomad te water gegaan, vijf maanden na de verkoop. Het is de tweede tewaterlating van een Amels 180 dit jaar. Door een uitgesproken kleurvoorkeur van de eigenaar, blauw voor de romp en grijs voor de opbouw, is het volgens Amels een treffend voorbeeld van hoe een ‘standaard’ door Tim Heywood ontworpen Amels 180 toch een geheel eigen uitstraling kan hebben. Het interieur is van de hand van Bonesteel Trout Hall, uit Californië (VS), een voorkeur van de eigenaar. De studio werkt nauw samen met de interieurspecialisten van Amels. “De eigenaar en zijn familie zijn zeer betrokken bij het ontwerp van het in- en exterieur», aldus Rutger Dolk van het commerciële team van Amels. “En om dan toch een levering binnen een jaar te realiseren is een groot compliment voor ons design- en projectteam en laat zien hoe goed onze Limited Editions-benadering werkt.” De Nomad wordt deze zomer opgeleverd. www.amels-holland.com JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 47 DE NOMAD WORDT OP EEN PONTON GEREDEN OM LATER TE WATER GEZET TE WORDEN. Foto Tom van Oossanen

NIEUWS VAN DE NEDERLANDSE JACHTWERVEN TECHNISCHE SPECIFICATIES Lengte: 17,60 m. Breedte: 5,15 m. Diepgang: 1,13 m. Waterverplaatsing: 31,5 ton Motoren: 2 x Cummins diesel 550 pk. Kruissnelheid: 18 knopen Topsnelheid: 23 knopen Stabilisatie: Seakeeper Slaapplaatsen: 4. CE-klasse: A ZEILER RUUD VAN HILST SCHAKELT OVER Sichterman: nieuwe lijn motorjachten Sichterman Yachts is een nieuwe naam in de Nederlandse jachtbouw. Het bedrijf ontwikkelde een lijn aluminium motorjachten van 15 tot 26 meter, waarvan er reeds vier zijn verkocht. De naam verwijst overigens naar VOC-koopman Jan Albert Sichterman. Het eerste schip werd vorige maand opgeleverd aan oud-zeiler Ruud van Hilst. De productie van de jachten vloeit voort uit een contact tussen Bart Rehe, directeur van Sichterman Yachts, en Jelle Douma van de Workumer Jachtservice (WJS). Rehe: “In 2015 bezocht ik WJS om een Lemsteraak te bekijken. Het gesprek met Jelle ging al snel over de ontwikkeling van luxe motorjachten en de kans die zich zou voordoen als we onze krachten zouden bundelen.” Ontwerper Cor D. Rover en Van Oossanen Naval Architects werden ingeschakeld om de jachten te ontwerpen. De Rover: “Alles wat we in de loop der jaren over superjachten hebben geleerd, hebben we in de vloot gestopt. Een Sichterman is te herkennen aan zijn moderne, maar tijdloze ontwerp. De verticale boeg zorgt voor een gevoel van robuustheid, maar maakt tevens dat dit ook een van de meest efficiënte jachten in de markt is.” Niels Moerke van Van Oossanen Naval Architects: “In de Sichterman-vloot hebben we twee van onze belangrijkste innovaties geimplementeerd, de Hull Vane en de Fast Displacement Hull Form. Deze unieke combinatie zorgt ervoor dat een jacht minder golven trekt, een groter bereik heeft bij kruissnelheid en een lager brandstofverbruik. Sichterman jachten behoren tot de meest comfortabele en zuinige boten in de branche.” MOTORJACHT VOOR EEN ZEILER Begin mei heeft Sichterman Yachts het eerste jacht gepresenteerd op de werf van WJS: de 18 meter lange Inveni, die inmiddels is overgedragen aan de klant, modemiljonair 48 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 Ruud van Hilst (76). Hij stopte in 2017 na 30 jaar met wedstrijdzeilen in een Lemsteraak, in de VA-klasse, en was internationaal zeer succesvol in de Achtmeter-klasse (zes maal wereldkampioen). Van Hilst verklaart zijn overstap: “Ik word een daagje ouder, zeilen is hard werken en ik wilde wat meer relaxen op het water. Mijn vrouw vaart graag, maar is geen zeiler. In de zomer van 2016 was ik bij Workumer Jachtservice, waar ik al lang klant ben, en sprak met Jelle Douma. Hij vertelde dat hij regelmatig met zeilers sprak over motorjachten. Hij liet me een aantal voorbeelden zien en ik keerde enthousiast terug naar huis. Ik ging zoeken in de wereld van de motorjachtindustrie, kreeg veel informatie, maar het voelde niet goed. De esthetiek en de mogelijkheid op een jacht te wonen waren meestal onder de maat. Als je wilt varen in het gebied van Rusland tot aan de Middellandse Zee, is zeewaardigheid een absolute voorwaarde. Uiteindelijk kwam ik na een lange zoektocht terug bij Jelle en Sichterman, die ik vertelde wat ik wilde.” De zeilachtergrond van Van Hilst is van invloed geweest op het ontwerp. “Veel motorjachten hebben zulke smalle gangboorden dat je moet kruipen naar het voordek. Bij Sichterman zijn die zo breed dat je comfortabel rond kunt lopen. Het ontwerpteam heeft zo veel als mogelijk bij een relatief klein motorjacht comfortabele features toegepast die gewoonlijk zijn te vinden op superjachten. Zoals een aggregaat, watermaker en een Seakeeper.” LOFTROMPET Van Hilst steekt de loftrompet: “Mijn wensen zijn fantastisch vertaald naar een jacht dat veilig, comfortabel en schitterend om te zien is. Ik heb het inmiddels een paar keer getest en ben erg tevreden over de manier waarop het vaart in open water. Je snijdt echt door de golven, het voelt net alsof je in de trein zit. Voor een echte zeiler als ik was het natuurlijk een grote stap om een luxe motorjacht te kopen, maar tot dusverre ben ik erg blij met mijn beslissing. Naast alle kwaliteiten van de boot, was het service- en ontzorgingsprogramma van Sichterman een doorslaggevende factor bij de aanschaf. Dit zorgt ervoor dat ik me volledig kan focussen op wat ik het liefste doe, varen en de wereld ontdekken vanaf het water.” www.sichterman.com

NIEUWS VAN DE NEDERLANDSE JACHTWERVEN MET Z’N RECHTE LIJNEN EN HOGE VRIJBOORD IS DE DUTCH 1100 EEN STOERE VERSCHIJNING. EFFICIËNT ONDERWATERSCHIP: SCHERP VOORIN EN VLAK ACHTER. Foto Laurens van Zijp Dutch 1100: functioneel en comfortabel Na jaren gezeild te hebben op een zelfontworpen schokker, besloot Sieger Bos over te stappen op een motorboot. Hij formuleerde een aantal uitgangspunten, waaraan de boot moest voldoen. Het moest een hanteerbare maat worden met lange waterlijn en een maximale kruiphoogte van 2,50 meter in verband met bruggen. Voldoende leefruimte aan boord was een andere wens, in elk geval genoeg plek om goede stoelen neer te zetten, en uiteraard alle comfort voor een langer verblijf. Even overwoog Bos een snelvarend schip, maar koos toch voor een waterverplaatser. Wel een met een efficiënt onderwaterschip: scherp voorin en met een vlak achterschip. Dat heeft voldoende drijfvermogen zodat de romp zich niet ingraaft en het water makkelijk loslaat. De dooskiel is stevig genoeg om op droog te vallen. Bos heeft ervaring als ontwerper. Naast zijn werk als docent wis- en bedrijfskunde was hij altijd al bezig met lijnenplannen, snijpakketten, ontwerp en advies, onder de naam Dutch Classic Boat Design & Engineering. Eenmaal met pensioen had hij tijd voor een eigen motorboot. Hij tekende een 11 meter schip, met rechte boeg voor een maximale waterlijnlengte. Een functioneel, stoer, stevig schip. Wel comfortabel, maar zonder opsmuk. Een kimgang in de hoge kop zorgt voort een vloeiende lijn, terwijl patrijspoorten in de romp en de opbouw met rechte ramen het scheepse karakter benadrukken. Aan dek vallen de brede gangboorden en de stevige bolders op. Onderdeks is er vaste slaapgelegenheid voor vier: een Frans bed in de eigenaarshut voorin en twee loodskooien aan stuurboord. Aan bakboord zijn toilet en douche gesitueerd. In de grote salon annex stuurhuis zitten de kombuis, aan stuurboord, een zit-/ eethoek en de stuurstand. Via openslaande deuren kom je in de grote kuip. Matez Shipbuilding: sterk in cascobouw Niels Bak is van veel markten thuis. Na een technische opleiding werkte hij in de binnenvaart en diende op latere leeftijd bij het Korps Mariniers. Boten opknappen en vooral bouwen bleek echter helemaal zijn stiel. Daarom vestigde hij zich in Woudsend en deed allerhande jacht- en scheepsbouwprojecten. Na verloop van tijd zocht hij een grotere locatie voor zijn bedrijf Matez Shipbuilding. Die vond hij in Sneek: de cascohal naast Aquanaut van 52 x 20 meter. In de basis is Matez gespecialiseerd in cascobouw, van schepen tot 40 meter. Staalbouw is de standaard, al kan ook aluminium worden verwerkt in de verwarmde hal. Matez bouwt schepen voor Aquanaut Dutch Craftsmanship, maar levert tevens aan particulieren en andere werven. Naast cascobouw doet Matez ook aan onderhoud, reparatie en verbouw. Het bedrijf heeft de eerste Dutch 1100 gebouwd en heeft momenteel een bijzonder project in aanbouw: de Sey Shelles. Een stalen tendersloep van 10,70 meter met waaiersteven en rondspant rompvorm. Een stoere en tegelijk elegante ‘cabrio’, voorzien van ruime kuip en afgesloten roef. Die accommodatie herbergt een Frans bed, natte cel met toilet en een zithoek, die om te bouwen is tot extra slaapplek. Deze serie zal leverbaar zijn in kajuituitvoering en als open sloep. De maten van Sey Shelles zijn 10,70 x 3,35 x 0,80 meter. De kruiphoogte is 1,40 meter. www.matez.nl OP DE VOORGROND DE RONDSPANT SEY SHELLES IN AANBOUW. RECHTS EEN AQUANAUT-CASCO. De motor – een diesel tussen de 57 en 80 pk – staat in de dooskiel, waarin ook de dieseltank is gesitueerd. Het ontwerp heeft de naam Dutch 1100 gekregen en wordt gebouwd bij Matez Shipbuilding in Sneek. Het eerste schip is zoals gezegd voor de ontwerper, maar het ontwerp komt op de markt. Naar keuze als casco, technisch vaarklaar of compleet afgebouwd. Andere lengtes zullen ook mogelijk zijn. Aquanaut zal de verkoop gaan doen. www.dutchclassicboat.nl www.aquanaut.nl TECHNISCHE SPECIFICATIES Lengte over alles: 11,00 m. Breedte: 3,75 m. Diepgang: 0,90 m. Kruiphoogte: 2,45 m. Vaste slaapplaatsen: 4 Motor: Yanmar - 57 pk. Brandstoftank: 750 l. Drinkwatertank: 500 l. DE RUIME BOUWHAL VAN MATEZ. JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 49

NIEUWS VAN DE NEDERLANDSE JACHTWERVEN Boarnstream 1440 CS: breeduit slapen Volgens werf De Boarnstream is de nieuwe Elegance 1440 met 14,40 x 4,60 meter de grootste ‘Center Sleeper’ ter wereld onder 15 meter. Ga dat maar eens checken! De centrale hut is gesitueerd in het hart van het schip op het laagste dek, en dat is tevens het breedste punt van het schip. TECHNISCHE SPECIFICATIES Lengte: 14,40 m. Breedte: 4,60 m. Diepgang: 1,20 m. Doorvaarhoogte: 3,48 m. Slaapplaatsen: 5 Dieseltank: 1.600 l. Watertank: 950 l. Vuilwatertank: 400 l. CE-klasse: A. Motor: Volvo Penta D4-180 180 pk/132 kW Motor optie: 2 x Volvo Penta D4-180 De centrale hut heeft een ruim vrijstaand bed, grote hangkasten en/of legkasten, loungezit aan zowel BB als SB, een grote badkamer met douche en twee wastafels aan BB en aparte toiletruimte aan SB. Deze ruimte is geheel afgesloten van de rest van het schip, wat optimale privacy garandeert. Voorin is de gastenhut met een vrijstaand bed, eigen douche/toiletruimte en veel opbergmogelijkheden. De derde hut kan gebruikt worden als kantoor, maar is ook voorzien van een éénpersoonsbed. Op het salondek is gekozen voor twee zitgedeeltes. De eettafel met een Steeler sportjacht: de Flyday Steeler Yachts weet telkens verrassende modellen te presenteren. Denk maar aan de eigenzinnige Panorama Flatfoor 46, European Powerboat of the Year in 2014. Nu heeft de werf de opvallende FD55 S Performance, projectnaam Flyday, onthuld. Het nieuwe ontwerp, van Steeler en Vripack, oogt als een powerboat. Toch is het meer dan dat, want het schip biedt accommodatie voor zes opvarenden, die riant uitzicht hebben door de rompramen van gehard glas. Het woord ‘compromis’ is niet op z’n plaats, daarvoor is dit ontwerp te uitgekiend. AFWIJKENDE DEKINDELING De dekindeling op dit schip is anders, met een splitlevel dek, inclusief flybridge. Het traditionele hoofddek en het lagere dek zijn gecombineerd tot één verdieping. Daardoor is de flybridge minder hoog gesitueerd dan bij een gangbare hoogteverdeling met drie dekken. Verder zijn er een panoramalounge van 45 vierkante meter, een ruime kuip met 50 JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2019 VARIABELE INDELING Er zijn drie indelingsvarianten leverbaar: • Eigenaren: een grote woonkamer en lounge met een bar/keuken en een eigenaarshut met gescheiden toilet en douche en een aparte gastentoilet. • Familie: kombuis, slaapkamer met toilet en douche, en dubbele gastenhut met toilet. • Family & Friends: woonkamer, kitchenette, slaapkamer met douche, twee dubbele gastenverblijven en toilet. Als standaard voortstuwing is gekozen voor het Volvo Penta IPS 800 systeem. In combinatie met de gepatenteerde S-design-romp van de werf haalt de Flyday daarmee een topsnelheid van 40 knopen. De bouw is dit voorjaar begonnen. www.steeleryachts.com EEN DOORSNEDE IN DE LENGTE GEEFT EEN GOED BEELD VAN DE AFWIJKENDE DEKINDELING U-vormige bank aan SB en aan BB een loungebank. Dankzij een beweegbare rugleuning kan dit ook bij het achterdek worden betrokken. Op dit niveau is een riante keuken met al de nodige apparatuur (vaatwasser, 4-pits kooktoestel, grote koelkast, afzuigkap en grote oven). De Elegance 1440 is een stalen rondspant met een slank, diep voorschip en met een mooie tumblehome in het achterschip. Een ideale rompvorm, die het schip een uitstekend vaargedrag oplevert en tevens een brandstofbesparing ten opzichte van knikspant schepen. De Elegance 1440 wordt uitgerust met het nieuwe Canopeasy-systeem. De ruime kuip kan volledig worden afgesloten met een tent die op een speciale en eenvoudige manier kan worden gesloten en opgeborgen in de geïntegreerde bergruimte in de opbouw. www.boarnstream.com AL KAN DE FLYDAY 40 KNOPEN HALEN, HET IS TOCH GEEN ‘POWERBOAT’. glazen schuifpui naar de loungeruimte, en groot zonnedek op het voordek. Het is een walkaround voor gemakkelijk en veilig afmeren. TECHNISCHE SPECIFICATIES Lengte:16,50 m. Breedte: 4,70 m. Diepgang: 1,20 m. Waterverplaatsing: 16.000 kg. Brandstof: 2.200 liter. Motorisering: 2x Volvo Penta IPS800. CE-klasse: B. Constructie: aluminium Concept & Design: Steeler Yachts. Design details/3D line design: Vripack.

THE WORLD’S LARGEST MARINE EQUIPMENT TRADE SHOW The METSTRADE Show is the world’s largest marine equipment trade show and the only truly international B2B exhibition. With excellent networking opportunities, a broad range of showcased innovations and located in one of the most beautiful cities in the world, the METSTRADE Show is an unmissable event for every professional in the marine industry. METSTRADE FEATURES 19 - 20 - 21 NOVEMBER 2019 RAI AMSTERDAM THE NETHERLANDS ORGANISED BY POWERED BY MEMBER OF OFFICIAL METSTRADE MAGAZINE OFFICIAL SYP MAGAZINE OFFICIAL MYP MAGAZINE

Proud supplier of From sketch to endproduct • 3D design • Robot milled shaping CNC cutting and stitching • Endless upholstering possibilities www.coverworks.nl CoverWorks Perfection

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52

Home