Alles over tuinen en tuinieren GROEI& BLOEI TUINEN, BLOEMEN & PLANTEN WAAR JE BLIJ VAN WORDT DO’S & DONT’S VOORKOM TUINSTRESS 00 G R O E I&BL O E I–J AN U AR I–2008 15 VROLIJKE TUINEN SPECIAL TUINGELUK GROEI & BLOEI SPECIAL TUINGELUK Welk tuintype ben jij? Doe de TEST
NEDERLANDS GROOTSTE TUINEVENT AL 23 JAAR Leve de Tuin! Tuin Idee H É T TUINEVENT Een verrukkelijk buitenleven begint op TuinIdee 25 t/m 28 februari Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch Laat u inspireren op TuinIdee 2016 door de schitterende voorbeeldtuinen zoals trendy voor- en achtertuinen, het bomenbalkon en overheerlijke sier/moestuinen. Maak uw droomtuin waar met de mooiste planten, fraaie tuindecoratie en het vakmanschap en aanbod van meer dan 250 exposanten. Nieuw is TuinIdee Exclusief voor een luxueuze tuininrichting, de Wonderkamer met plantaardige rariteiten en TuinIdee Culinair voor fi jnproevers. Vraag advies in het Tuinatelier en doe ideeën op in het TuinIdee Theater. Kortom, een bezoek aan TuinIdee is een dag lang genieten, proeven en ontdekken voor jarenlang tuinplezier en een verrukkelijk buitenleven. Open: do 10.00 - 18.00 uur, vr 10.00 - 21.00 uur, za/zo 10.00 - 18.00 uur. Entree € 16,50 p.p. (t/m 12 jaar gratis). Meer informatie over de activiteiten, de inspiratietuinen en de extra voordelige voorverkoop zie www.tuinidee.nl 2016 € 4,50 korting p.p. via online voorverkoop zie www.tuinidee.nl/tickets
Special Tuingeluk o t o : K a t In deze Special veel mooie & leuke tuinen, bloemen en planten, maar ook een test die je helpt bij het inzicht in wat voor soort tuin het best bij jou past. Ook de kleuren die je kiest in je tuin, zijn zeer bepalend voor het feit of de tuin is wat je ervan verwacht. Kleine aanpassingen kunnen er al voor zorgen dat je (nog) blijer wordt van je tuin! F h y K l e i n
WELKOM OP DE REDACTIE Op de redactie van G&B werken zeven mensen. Daarnaast leveren vele freelancers een bijdrage aan het tijdschrift. Op deze plaats stellen we enkele medewerkers aan je voor: shera van den wittenboer studeerde tuin- en landschapsarchitectuur. Ze ontwerpt, fotografeert en onderzoekt tuinen en landschappen en schrijft erover. djamal hehuat is vormgever van onder andere Groei & Bloei. Hij verzorgt al vele jaren met veel plezier de lay-out van een groot deel van G&B. bert van holst is hovenier en schrijft regelmatig doe-het-zelfartikelen voor Groei & Bloei. Het artikel over het maken van een prieel is van zijn hand. fransje van dorp is als vakredacteur verantwoordelijk voor verhalen over planten en tuinieren. Ze verzorgt de Adviesrubriek en schrijft artikelen en reportages. frederike krommendijk deelt als groenauteur graag haar liefde voor de tuin. In haar vrije tijd werkt ze met veel plezier in de moestuin. hester van gent heeft een passie voor schrijven en groen, wat goed van pas komt in haar werk als groenjournalist. Lusthof BEWEZEN GOED VOOR LICHAAM & GEEST De tuin is een heerlijke plek om tot rust te komen, en dat hebben we meer dan ooit nodig. Mensen met zware banen, een dynamisch gezinsleven, mantelzorgers en zelfs pensionado’s klagen over te grote drukte. Laat daar nu de tuin een heel goed antwoord op zijn! Heerlijk werken in het groen, met je volledige aandacht bij waar je op dat moment mee bezig bent: zaaien, stekken, water geven en wat al niet meer. Of luieren tussen de ruisende bladeren. Het is te hopen dat er veel planten in je tuin staan, want de bewijzen dat groen goed is voor lichaam en geest stapelen zich op. Zorg wel dat de tuin een lust is en geen last wordt. Kies voor een inrichting die qua hoeveelheid werk past bij de tijd die je hebt. Als je vindt dat alles perfect moet zijn, maak je het jezelf onnodig moeilijk. De zonnebloem hieronder is nu eens niet mooi rond en gaaf. En toch is hij mooi. Sta ook stil bij je andere wensen. Heb je bij je keuzes bijvoorbeeld rekening gehouden met je emoties? Ieder mens is anders, van welke kleuren, bloemen, planten en geuren krijg jij een prettig gevoel? Zorg dat die volop in je tuin aanwezig zijn. En is de tuininrichting naar wens? Kijk voor ontwerpprincipes ook op www.groei.nl, naar de vier voorwaarden voor tuingeluk, ontwikkeld door De Tuinen van Appeltern, waarover we eerder in G&B schreven. Dit nummer staat boordevol inspiratie voor een tuin waar je blij van wordt, van klavertjes vier en slaapkamergeluk tot en met gezonde blauwe bessen, lekker werkend snoeigereedschap en, last but not least, waardevolle inzichten van een filosoof én een psycholoog. Doe er je voordeel mee! Femmy ten Cate (hoofdredacteur) Een e-mail kun je sturen naar: redactie@groei.nl. 4 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K
SPECIAL TUINGELUK HET EFFECT VAN TUINIEREN 6 Filosoferen over tuingeluk 30 Psycholoog Edwin Oden over waarom tuinieren gelukkig maakt 34 Welk tuintype ben jij? Doe de tuintest! 43 Lezersverhaal: genieten van de schemering 71 Weer gezond dankzij de tuin 86 Lezersverhaal: dagdromen PLANTEN 16 Oxalis: dubbelganger van klavertje vier 37 Verrukkelijke vlierbloesem 44 Kweek je eigen blauwe bessen 60 Grassen en vaste planten voor een ecologische en duurzame beplanting 80 Lofzang op Veronicastrum 96 Aaibaar slaapkamergeluk TUINEN 10 De schitterende tuinen in Demen 20 Gespot: de trends van 2016 in 3 kleine tuinen 26 Gespot: nog meer vrolijke, kleine tuinen 48 Tuinieren op een woonboot 54 Creëer het gevoel van vrijheid 68 Romke van der Kaa over tuingeluk 72 Tuinen van plezier 90 Exotische tuin: water, rust en evenwicht PRAKTISCH 40 Lieveheersbeestjes: superhulp in de tuin 46 Zo voorkom je tuinstress 51 Ergonomische scharen 83 Zelf maken: exotisch prieel 88 Danmala’s G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K 5 In een tuin moet je volop kunnen leven, vindt het ontwerpduo Herman & Vermeulen. In hun ontwerpen staat de mens centraal: er moet plek zijn om te zitten, tuinieren, werken en spelen. TUINEN VOL PLEZIER
1 FILOSOFEREN TUINGELUK OVER 2 Filosoof Martje van den Bosch laat ons haar schitterende tuinen in Demen zien. Maar 3 6 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K eerst vragen we haar naar de relatie tussen tuinieren en geluk. Om daar een antwoord op te geven, grijpt ze terug op de oude Grieken en haalt Aristoteles aan: ’Geluk is gelukt zijn.’
EIGENSCHAPPEN VAN KLEUREN Martje van den Bosch geeft lezingen over de beleving van kleur in de tuin. ”Bepaalde kleuren en ook combinaties van kleuren werken sterk op het gevoel. Elke kleur kan een ander effect hebben. De combinatie van donkerrood met donkerblauw en paars, bijvoorbeeld, kan mensen weemoedig maken. Bij de kleur rood kunnen de gemoederen hoog oplopen. Als je in je tuin een hoekje wilt creëren waar je met vrienden rustig kunt praten onder het genot van een glaasje, dan moet je daar geen rode bloemen planten. Ieder mens is anders, iedereen maakt andere keuzes. Daarom zegt de tuin, de kleuren ervan en de stijl, veel over wie je bent. Een bonte tuin kan goed passen bij een extravert persoon, een meer introvert persoon kiest vaker voor een ingetogen tuin. Daarom is tuinieren zo persoonlijk.” De filosoof en kleurendeskundige gaat graag de uitdaging aan om aan de hand van de tuin een uitspraak te doen over wie de tuinier is. Al waarschuwt ze wel dat je ermee moet oppassen. ”Omdat mensen beïnvloed worden door modes en omdat ze soms een andere tuin laten zien dan ze eigenlijk, diep van binnen, zouden willen hebben. Ze willen zich op een bepaalde manier presenteren, de indruk maken dat ze iemand anders zijn dan ze zijn.” Als voorbeeld noemt Martje het gebruik van primaire kleuren. ”Van oudsher hebben mensen uit lagere klassen een voorkeur voor krachtige kleuren als rood, geel en blauw. Tegenwoordig zijn er mensen die daarvan houden, maar die zeggen dat dat niet zo is, omdat ze niet willen dat anderen denken dat zij een volkse smaak hebben. Zulke mensen maken mogelijk ook een tuin die niet echt bij hen past, maar die een beeld geeft van wie ze zouden willen zijn.” ] Wil je dat Martje van de Bosch aan de hand van jouw tuin probeert in te schatten wat jij voor persoon bent en durf je het ook aan dat dat in G&B gepubliceerd wordt, stuur dan foto’s die een goed beeld van je tuin geven aan redactie@ groei.nl, o.v.v.: Oordeel van Martje. 14 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K ROOD Beleving: rood is een heftige kleur, rode voorwerpen ervaar je als zwaarder, en als er veel rood te zien is, beleef je de tijd zelfs als langer. Het is ook een stimulerende kleur. De heftigheid van rode bloemen is echter zo intens dat je er ook snel genoeg van kunt krijgen. Je zult dan ook bijna nooit een geheel rode border zien. Effecten van rood: • laat lichaamstemperatuur stijgen • doet je hart sneller kloppen • roept sterke primaire emoties op (woede, vreugde, liefde, lust) • geeft levendigheid en spoort aan tot activiteit • bevordert het prestatievermogen ROZE Beleving: roze is zacht, lief en teder. Het is ook zoet. Veel mensen 1 beleven dat als aangenaam, maar te veel roze maakt wee en misselijk. Je kunt het als te braaf ervaren en als kitscherig. Roze beschouwen we als een vrouwelijke kleur en associëren we met intimiteit. Daardoor kun je een roze tuin beleven als een besloten, intieme tuin. Dat kan een prettige ervaring zijn, maar kan ook als heel ongewenst ervaren worden. Effecten van roze: • roept ingetogen gevoelens op • maakt gevoelig en kalmeert • tempert agressieve neigingen • doet elegant aan (oudroze) • wekt een goedkope indruk (hardroze) ORANJE Beleving: bij oranje overheerst vrolijkheid en plezier. Maar het kan ook opdringerig of schreeuDEZE PAGINA 1 I Het 60 meter lange WillemWillemsenpad met 130 verschillende Hemerocallis-soorten en -cultivars. RECHTERPAGINA 2 I Zitje van wilgentakken in de groentetuin, 3 I In de witte tuin sta je in een afgesloten wereld, je ziet geen uit- of ingang. 4 I Het vormenspel benadrukt de verschillende tinten groen.
DUBBELGANGER VAN De blaadjes van Oxalis lijken sprekend op die van een klavertje vier. Er is zelfs een Oxalis-soort die geluksklaver wordt genoemd. Met wereldwijd meer dan achthonderd soorten in allerlei bloemkleuren en verschijningsvormen, is het een veelzijdige plant. Of hij ook geluk brengt? Kweker Brian Kabbes beleeft er in ieder geval veel plezier aan. Foto: iStockphoto Boven en rechts I Oxalis triangularis heeft tweekleurig blad. Foto: Imageselect Rechts en inzet I Geluksklaver Oxalis Iron Cross bloeit door tot diep in de herfst. e bekendste Oxalis is O. tetraphylla (syn. O. deppei). Deze Oxalis-soort, die geluksklaver wordt genoemd, vind je in het tuincentrum en bij de bloemist. Dit aardige knolgewasje uit Mexico is ook bekend onder de Engelse naam Iron Cross. Z’n viertallige blaadjes, die als extra versiering een donkerpurperen vlek in het midden hebben, lijken bedrieglijk veel op die van een klavertje vier. Maar zodra je de vrolijk roze bloemen ziet, is meteen duidelijk dat deze plant uit een heel andere familie stamt: ze lijken namelijk in niets op de eerder lupine-achtige bloemen van de echte klaverplant. Als je op de bladsteeltjes van de geluksklaver knabbelt, valt op dat ze wat zurig smaken. Dat is niet verwonderlijk, want net als rabarber en zuring bevat Oxalis oxaalzuur. Omdat grote hoeveelheden van dit zuur niet gezond zijn, is het eten D Foto: iBulb 16 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K F o t : o F e m Foto: iStockphoto m y e t n C a t e
KLAVERTJE VIER 1 2 1, 2 en 3 I Uit de kleurrijke en grillige oca-knolletjes ontspruit een geelbloeiende plant. 3 Foto: Akira Yasuhara 4 5 6 van klaverzuring niet aan te bevelen, maar op elke regel is een uitzondering. Er bestaat een Oxalis-soort uit de Andes (O. tuberosa of oca), die net als de aardappel eetbare knollen vormt. Als na het planten van de knolletjes in het voorjaar de viertallige blaadjes en later de gele bloemen verschijnen, is overduidelijk te zien dat het om een klaverzuring gaat. Een andere knolvormende Oxalis is O. pes-caprae. Deze soort, die oorspronkelijk afkomstig is uit Zuid-Afrika, heeft zich in het Middellandse-Zeegebied zo weten uit te breiden, dat het lijkt alsof hij daar thuis hoort. Oxalis pes-caprae heeft hardgele bloemen en is evenals de voorgaande soorten niet winterhard, maar je kunt hem gemakkelijk in een potje op het terras kweken. Er bestaat ook een gevuldbloemige variant met propperig dubbele bloemen, maar die is niet meteen mooier. Vensterbank Voor de vensterbank zijn er Oxalis-soorten die tijdens de warmste zomermaanden ook buiten kunnen staan. Zoals de opvallende Oxalis triangularis, met grote, tweekleurig paarse bladeren. Bij deze bladplant zijn de zachtlila bloemen wat minder van belang, hoewel ze niet onaardig zijn. Zodra de nachten voelbaar koeler worden, zet je hem weer op de warme vensterbank, waar hij het hele jaar door aantrekkelijk blijft. Oxalis versicolor is een uit Zuid-Afrika afkomstig plantje 4 I Oxalis obliquifolia. 5 I Oxalis purpurea ’Yellow Form’. 6 I Oxalis palmifrons. 2 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K 17 Foto: GAP Photos
WAAROM TUINIEREN EEN Groei & Bloei’s psycholoog met groene vingers, Edwin Oden, verdiept zich voor G&B in de rol van groen en de functie van tuinieren voor de mens. Hij put uit eigen ervaringen en duikt in wetenschappelijke hersen- en andere onderzoeken. Met verrassende uitkomsten: wist je bijvoorbeeld dat in tuinaarde een bacterie zit die het niveau van het ’gelukshormoon’ serotonine doet stijgen? V andaag is het een doorsnee dag in mijn tuin. Het is zwaar bewolkt, ik trek wat onkruidjes tussen de tegels weg. Zet een tonkinstok bij de roze reuzendahlia die onder zijn voluptueuze bloemen lijkt te bezwijken en maak een bed klaar voor de groenteplantjes die ik nog wil poten. Niks bijzonders allemaal, en toch: ik word er blij van. Voor mijn veertigste, toen ik het tuinieren nog niet had ontdekt, ging ik weleens gebukt onder vlagen van somberheid. Gedurende een halfjaar was ik zelfs een van die ongeveer een miljoen Nederlanders die Prozac krijgen van de dokter. Maar toen kwam de tuin in mijn leven en brak de zon door. Ik wist niet wat ik meemaakte, de tuin werkt duizend keer beter dan Prozac. Lezers van Groei & Bloei zullen dat blije tuingevoel wel herkennen, vermoed ik: dat je zin hebt de tuin in te gaan, dat je je beter gaat voelen door het verzorgen van planten. Daar kun je natuurlijk gewoon heerlijk van genieten zonder je verder iets af te vragen, maar als psycholoog wilde ik er het fijne van weten. Want waarom maakt tuinieren ons zo gelukkig? Waaruit bestaat die magische kracht van het groen, die zo heilzaam is voor de geest? Handenarbeid tussen het groen Die vraag blijkt meerdere antwoorden te hebben, en het eerste ligt letterlijk en figuurlijk in onze handen, ontdekte de Amerikaanse hersenpsycholoog Kelly Lambert, professor aan het Behavioral Neuroscience Laboratory van het Randolph-Macon College in Virginia. Zij doet veel onderzoek bij ratten, omdat hun hersenen erg lijken op die van mensen. Nu tuinieren ratten niet echt - ze hebben wel wat anders aan hun koppies - maar ze doen wel de hele tijd dingen die daar op lijken. Ze staan erom bekend een vlijtig volkje te zijn: constant in de weer met hun klauwtjes. Ze vergaren voedsel, bouwen nesten en verzorgen hun jongen. ”Ratten zijn noeste arbeiders die veel van hun geluk te danken hebben aan een stevig arbeidsethos”, zegt Lambert. ”Als ik ze de mogelijkheid ontneem hun handen uit de mouwen te steken, gaan ze allerlei symptomen vertonen waaraan je kunt merken dat ze angstig, gefrustreerd en depressief zijn geworden.” Dat lichamelijk bezig zijn en naar een doel toe werken - wat we bij tuinieren ook doen - is letterlijk goed voor de hersenen, ontdekte Lambert. Met name het gebruik van onze handen stimuleert en versterkt drie met elkaar verbonden breingebieden: de nucleus accumbens (ons ’pleziercentrum’, dat ons een gevoel van beloning geeft zodra we lichamelijk actief zijn), het striatum (dat onze bewegingen regelt) en de prefrontale cortex (die onze gedachten produceert). In dit hersencircuit komen bij handenarbeid stoffen als serotonine en dopamine vrij, die ervoor zorgen dat we ons opgewekt voelen. En dat gebeurt vooral bij activiteiten die buiten, in een groene omgeving plaatsvinden. Wanneer Lambert haar ratten in een natuurlijke omgeving laat werken, worden ze daar veel blijer van dan in een kunstmatig verrijkte bak met door mensen gemaakte speeltjes. Lambert: ”Vergelijk het met gamen achter de computer. Daarbij gebruik je ook je handen, maar dat heeft minder gelukseffect dan tuinieren, omdat de computer kunstmatig is. Bovendien geeft de computer je geen tastbare beloning, de tuin wel. Uit het rattenonderzoek blijkt dat het vooral de combinatie van handenarbeid en een tastbaar resultaat is, die zorgt voor toename van het geluksgevoel.” Maar wat ook meespeelt: bij tuinieren verricht je uitvoeriger handbewegingen dan op een toetsenbord, 30 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K Foto: iStockphoto
MENS GELUKKIG MAAKT Foto: Imageselect dampende pannen kookwas op het fornuis; opa Egbert overdag voor een bescheiden loon lange dagen makend in de strokartonfabriek. En ’s avonds en op zondag samen druk in de weer in hun moestuin achter het huis. Ze hadden nooit een depressie. waardoor de hersenen meer worden gestimuleerd. De geschiedenis van depressie lijkt het onderzoek van Lambert te bevestigen: de generaties van voor 1930 hadden een tien keer kleinere kans op de ziekte dan degenen die daarna zijn geboren. Vroeger bewogen de mensen veel meer. Als ik denk aan mijn opa en oma Pekel (zo noemden wij ze thuis omdat ze in het magische Oude Pekela woonden), beiden geboren rond 1900, zie ik twee mensen voor me die altijd bezig waren. Oma Dine - goedmoedig maar vermoeid - met de Foto: GAP Photos HOE TUINIEREN MIJ GELUKKIG MAAKT • ik vergeet werkstress • het verbetert m’n stemming • ik ervaar saamhorigheid met medetuiniers • mijn dahlia’s verbinden me met mijn overleden oma • ik kan m’n creativiteit kwijt en maak iets moois • ik ervaar schoonheid • het hele jaar verheug ik me op dingen • het houdt me in conditie G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K 31 Psychische basisbehoeften Maar behalve in onze handen. zit de geluksfactor van tuinieren nog in andere dingen. Want als je de zin er niet van inziet, maakt tuinieren je juist eerder ongelukkig dan gelukkig. Heb je bijvoorbeeld een hekel aan vieze handen, dan kun je beter geen tuinier worden; mooie truien breien past misschien meer in je straatje. Hoe het ook zij, ik denk dat we hier een belangrijk ingrediënt te pakken hebben waardoor tuinieren zo aangenaam kan zijn. Om mezelf als voorbeeld te nemen, de tuin is iets waarin ik mezelf goed kwijt kan. Ik houd van ontwerpen, sfeer creëren, verzorgen en leren, en dat kan allemaal in de tuin. Van mijn collega-psychologen die therapeut zijn, hoor ik vaak dat hun cliënten denken depressief te worden doordat ze niet voldoende aan hun trekken kome n : een baan die een sleur is geworden, een partner met wie ze nooit meer wat leuks doen, en in hun vrije tijd zijgen ze uitgeblust neer op een luie stoel. Die cliënten vergissen zich, dat uitgebluste komt niet doordat ze te hard werken, nee, ze hebben te weinig geluisterd naar hun psychische behoeften. Als je die behoef2 Foto: Gettyimages
1 2 3 Foto: GAP photos BLAUWE PARELS Het plukken van bosbessen herinnert Hester van Gent aan haar kindertijd. Daarom schafte ze twee struiken van de blauwe bes aan voor haar eigen tuin. Maar lukt het ook om het ’wildplukgevoel’ van toen opnieuw te beleven? 4 5 M 44 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K ijn liefde voor bessen begon al vroeg. In mijn jeugd ging ik in het weekend met mijn ouders en zus vaak wandelen in de bossen rondom Amersfoort. In de maanden juli en augustus gingen we dan van de paden af om bosbessen (Vaccinium myrtillus) te zoeken. Als schatten in de vorm van donkerblauwe pareltjes plukten we ze, tussen de glanzende blaadjes, voorzichtig van de lage struiken. Tijdens deze geluksmomentjes aten we de meeste bosbessen, voor ons snoepjes, ter plekke op. Ik kan me niet herinneren dat we ooit met voldoende thuis zijn gekomen om jam van te maken … Nu woon ik met mijn gezin in het Groene Hart. Voor bossen moeten we wat verder rijden. Toen we in 2014 onze stadstuin verruilden voor een zonnige tuin in een buitenwijk, zag ik mijn kans schoon om het wildplukgevoel van vroeger in eigen tuin te creëren. Bij een van mijn favoriete vruchtboomkwekerijen, Fleuren in Baarlo, kocht ik afgelopen voorjaar twee struiken van blauwe bes (Vaccinium corymbosum) met de tot de verbeelding sprekende namen ’Patriot’ en ’Bluecrop’. De blauwe bes is weliswaar een andere soort Vaccinium dan Foto: GAP photos Foto: GAP photos Foto: GAP photos Foto: iStockphoto
ZO VOORKOM JE TUINSTRESS Een tuin heb je voor je plezier; van tuinieren word je gelukkig. Maar als een tuin je letterlijk boven het hoofd groeit, is de lol er gauw af. Hoe kun je de boel zo organiseren dat de tuin een bron van plezier blijft, in plaats van dat je stijf komt te staan van de tuinstress? minder tijd dan wanneer je het laat groeien en het zich kan uitzaaien.” Volgens Denise lijken tuin en werkvloer op elkaar qua werkdruk. ”In de tuin heb je net zo goed deadlines. Als je niet op tijd zaait en plant, krijg je straks geen resultaat. Verder moet je in de tuin meebewegen met het ritme van de seizoenen. Op je werk doe je min of meer hetzelfde, daar heb je ook drukke en minder drukke periodes. En dan zijn er natuurlijk nog de onverwachte invloeden, waar je snel op moet kunnen inspelen. Op je werk is het die extra klant die je ineens tussen de bedrijven door moet helpen; in je tuin is het een fikse hagelstorm die in aantocht is: snel naar je fruitbomen om ze te beschermen.” en paar jaar geleden kreeg ze een moestuin onder haar hoede. Het was er eentje van 100 vierkante meter en ze dacht dat dat goed te doen moest zijn. ”Ik stak meteen enthousiast van wal: de grond bewerken, zaaien, wieden … heerlijk.” Denise Hulst is in het dagelijks leven trainer en coach bij bedrijven en organisaties, waar ze medewerkers leert omgaan met werkdruk. De handenarbeid in de tuin is voor haar een prettige tegenhanger. ”Je komt erdoor uit je hoofd. Alleen merkte ik na enige tijd wel dat die 100 vierkante meter eigenlijk te veel voor mij is. Ik ben veel onderweg voor mijn werk, waardoor mijn tuin een chaos werd. Hoog tijd dus om de werkdrukprincipes uit mijn vak op mijzelf als tuinvrouw toe te passen.” Minder onkruid De eerste vraag die Denise zich stelde was: welke groentes wil ik per se hebben in de tuin? Ze besloot er een aantal van haar lijstje te schrappen, maakte haar moestuin 30 vierkante meter kleiner en zette op het overgebleven stuk grond vaste planten neer. Ook plantte ze bodembedekkers, om minder onkruid te hoeven wieden. ”Toen die nieuwe vaste planten eenmaal gesetteld waren, was ik al aardig wat minder tijd kwijt aan onkruid wieden”, vertelt ze. Verder maakte ze een structurele afspraak met zichzelf: elk weekend zou ze ’s morgens een aantal uren in de tuin werken. ”Als je het onkruid regelmatig weghaalt, kost het je veel 46 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K E Hoge werkdruk Werknemers ervaren vaak hoge werkdruk doordat ze het gevoel hebben geen zeggenschap te hebben over hun eigen agenda, weet Denise uit de praktijk. ”Veel mensen willen pleasen en zeggen te vaak ja op verzoeken van hun baas of collega’s. Daardoor raakt hun agenda overbelast. Er zit bij veel mensen totaal geen rek meer in. En die rek heb je juist wel nodig omdat het werk altijd meer tijd kost dan je denkt, en er altijd onvoorziene dingen op je bord terechtkomen. Het beste is veertig procent van je agenda leeg te houden voor onvoorzien. Dat betekent dat je soms nee moet verkopen op het moment dat je wordt gevraagd voor een klus. Mensen vinden dat moeilijk, maar het hoeft niet per definitie een kwestie van ja of nee te zijn. Als ze met hun baas in discussie durven gaan over hun taken, blijken ze meestal meer rechten en ruimte te hebben dan ze denken. Er blijkt vaak een ruimere marge te zijn in deadlines en in hoe goed iets moet zijn.” Hoe zit dat in de tuin? Daar heb je geen baas, maar belast je jezelf met allerlei werkzaamheden en prestatie-eisen. ”In de tuin moet je net zo goed nee kunnen zeggen als op je werk”, zegt ze. ”Wees eerlijk en duidelijk naar jezelf: ik heb x hoeveelheid tijd te besteden, dan houd ik het bij mijn paar meest favoriete groenteplanten en zet ik verder onderhoudsarme struiken neer.” Het klinkt simpel uit de mond van een ervaren trainer als Denise, maar hoe doe je dat precies: nee verkopen aan je tuin? Hoe kun je de boel zo organiseren dat de tuin een bron van plezier blijft, in plaats van dat je stijf komt te staan van de tuinstress? Op de pagina hiernaast een aantal do’s en don’ts om in de gaten te houden. ] Denise Hulst kst Edwin van Oden Beeld iStockphoto e.a.
ERGONOMISCH KNIPPEN Goed gereedschap bezorgt je niet alleen meer plezier bij het werken in de tuin, het kan ook fysieke klachten voorkomen of verminderen. Maar wat is goed gereedschap? Hoe kies je bijvoorbeeld een geschikte snoei- of takkenschaar en waar moet je op letten als je een heggen- of buxusschaar aanschaft? F ruitboomspecialist Ton Sandig heeft een grote tuin met fruithagen van 120 meter lang. Als ’personal fruitcoach’ geeft hij snoeicursussen, waarbij je bijvoorbeeld kunt leren hoe je van je fruitboompjes een ’StepOver’ (laag haagje) kunt maken. Een kenner dus, die in zijn leven al heel wat meters snoeiwerk heeft afgelegd. ”Toch heb ik het belang van ergonomisch snoeien zwaar onderschat”, zegt hij. ”Ik deed dingen verkeerd en kreeg vervelende klachten aan mijn handen, zoals artrose en trigger fingers. Ik was al snel geneigd om ook die dikke tak even met mijn snoeischaar af te knippen. Fout. Verder waren mijn snoei- en heggenscharen niet altijd scherp. Ook fout. Als ik het opnieuw zou kunnen doen, zou ik het anders aanpakken.” Ton Sandig: www.tonsandig.nl ”Dit is heel herkenbaar”, zegt Louis Decae. Louis is een enthousiast tuinier met een 2 Foto: iStockphoto DE TIPS Veel mensen denken dat je een tak die in de schaar past ook moet kunnen doorknippen. Maar voor je handen en polsen is het doorknippen van te dikke takken een ramp. Door het kiezen van de juiste schaar kun je heel wat ellende voorkomen (zie het kader op de volgende pagina). Let bij de aanschaf van een snoeischaar op de maat van de handvatten. Veel snoeischaren hebben handvatten voor mensen met grote handen. Heb je kleine handen en knip je met een snoeischaar met grote handvatten, dan komt de meeste kracht juist op het zwakste gedeelte van je hand. De maat van je hand kun je bepalen door het meten van de afstand tussen het topje van je middelvinger en de eerste plooi in je pols. Meestal is dit ergens tussen de 18 en 19,5 cm, maar bij vrouwen kan de afstand minder dan 17 cm zijn en bij sommige mannen meer dan 20 cm. Voor elk groep heb je snoeischaren met passende handvatten. Er bestaan ook snoeischaren waarvan het handvat ergonomisch is 1 2 3 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K Tip1 Tip2 Tip 3
VRIJHEID VOELEN IN JE ACHTERTUIN Het creëren van een beplanting zoals je die in de natuur tegen zou kunnen komen. Dat is het ideaal van ontwerper/kweker Dirk de Winter. ”Natuur geeft een gevoel van vrijheid en is de bron van mijn creativiteit. De beste plek om met de natuur in aanraking te komen is de tuin. In de tuin ontdek je wat de natuur doet en wat het effect is van bepaalde ingrepen.” 1 2 3 54 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K
TUINEN VAN PLEZIER In de tuinen van het Rotterdamse ontwerpduo Marilene Vermeulen en Martine Herman draait alles om plezier. De beplanting en vormgeving zijn ondergeschikt aan de gebruiker, de mens staat in hun ontwerpen centraal: ”In een tuin moet je volop kunnen leven. Het moet een plek zijn om te zitten, tuinieren of werken en waar kinderen kunnen spelen.” DEZE PAGINA 1 I Martine Herman. 2 I De aanleg van de tuinen wordt door een hovenier verzorgd, maar als het belangrijk is om te helpen bij de lay-out, dan springen de vrouwen bij. Hier plaatst Martine stenen rond het slingerbeekje in ’de tienertuin’. 3 I Marilene Vermeulen. M RECHTERPAGINA In haar ’eigen hof’ teelt Martine groente en fruit en heel veel bloemen. Maar er blijft genoeg plek over voor haar kinderen. ”Een tuin is zoveel leuker als je ’m kunt delen.” 72 1 artine en Marilene kenden elkaar al een beetje via de school van hun kinderen, maar toen er enkele jaren geleden in hun Rotterdamse buurt een braakliggend terrein mocht worden omgezet in een collectieve tuin, ontstond er écht een klik tussen de twee vrouwen. Met groot enthousiasme zetten beiden hun tanden in dit buurtproject, dat de naam ’hooidrifttuin’ kreeg. Samen met andere buurtbewoners maakten ze van dit stukje wildernis een bloemrijke plek, waar iedereen die dat wilde, kon spelen, tuinieren, barbecueën of gewoon lekker in de zon kon zitten. De samenwerking smaakte naar meer en omdat Marilene toch al met plannen rondliep om een tuinontwerpbureau op te richten, vroeg ze Martine of zij mee wilde doen. ”Het antwoord was meteen ’ja’ , bijna zonder erbij na te denken”, vertelt Marilene. ”We zagen onszelf wel als een soort tuindokter. Niet om zieke planten beter te maken, maar om mensen te helpen die niet blij zijn met hun tuin of die door de bomen het bos niet meer zien. Wij zien altijd wel potentie en proberen dat over G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K 2 3 te brengen op de mensen voor wie we aan de slag gaan. Als je goed kijkt, heeft zelfs de meest verwaarloosde tuin wel iets moois. Vaak staat er gewoon te veel in zo’n tuin, en dan moet je met een andere, frisse blik kijken om te ontdekken wat waarde heeft. Een boom of een heester die je - als je de troep eromheen verwijdert - ineens heel veel karakter blijkt te hebben of een schuurtje met heel veel sfeer. We houden er niet van om alles eerst schoon te vegen. Je verliest dan zo veel moois.” De tienertuin Lang duurde het niet voor ze hun ideeën in praktijk konden brengen. Hun eerste project was ’de tienertuin’. Hoewel de tuin van 125 vierkante meter voor stadse begrippen helemaal niet zo klein is, moest er zoveel gerealiseerd worden, dat het bijna onmogelijk leek. Een greep uit het wensenlijstje: een moestuin, vijver, beekje, gazon, trampoline, klimplek, vuurplek en een terras. ”Maar het is gelukt, alles paste op een natuurlijke manier in elkaar en de tuin voelt nog steeds heel ruimtelijk. De open ruimte van het gazon met de trampoline 2
LOFZANG OP VERONICASTRUM De gelukkige tuinman Edwin Oden zingt de lof van Veronicastrum virginicum ’Lavendelturm’. ”Elk voorjaar ben ik weer blij verrast als ik hem zijn eerste tere blaadjes boven de nog ijskoude grond zie steken. Dat moment is voor mij een keerpunt in het jaar.” Boven I Veronicastrum virginicum ’Lavendelturm’ met Aconitum ’Stainless Steel’, Ammi majus en wilde cichorei. 80 H ij stond er al toen ik mijn tuin overnam van mijn voorgangster Ellen. Misschien is dat wel waarom hij me altijd zo vrolijk maakt: dat hij me zomaar in de schoot is geworpen, en dat hij hier na al die jaren nog steeds staat te stralen, heel trouw, aan de rand van mijn terras. Hij is de hoeksteen van mijn tuin, het baken, de boei die wat mij betreft m’n leven lang bij me mag blijven. Hij is niets minder dan het symbool van de geboorte van mijn liefde voor tuinieren. G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K Maar misschien is het ook wel z’n kleur. Ik houd van subtiel, en zijn bloemkleur heeft dat helemaal: dat ongrijpbare, doorschijnende waar je telkens weer iets nieuws in ziet. Daardoor weet je: met hem aan mijn zijde kan het nooit saai worden. De bijen denken er waarschijnlijk net zo over. Gulzig zwermen ze in juli en augustus rond Foto: GAP Photos
LAAT JE INSPIREREN DOOR KATHY KLEIN DANMALA’S De Amerikaanse kunstenares Kathy Klein noemt haar mandala’s, die ze maakt van uitsluitend natuurlijke materialen, danmala’s. Ze zijn prachtig. Als je ze ziet, krijg je meteen zin om het zelf ook eens te proberen! E 88 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K en danmala maken kun je vergelijken met bloemschikken én met het kleuren van kleurplaten, waarmee momenteel tienduizenden volwassen met groot genoegen bezig zijn. Je bent met je volledige aandacht in het hier en nu bezig, je vergeet je zorgen. Kathy Klein: ”Mijn geest komt erbij tot rust, mijn hart is vol liefde en mijn handen zijn lekker bezig.” Ze maakte haar eerste danmala van de oogst uit haar tuin. ”Kleurrijke pepers, aubergines, tomaten. Het voelde volstrekt natuurlijk om met die prachtige groenten een cirkel te vormen. Het was alsof ik een dankjewel-briefje schreef aan de schepper en moeder aarde. Boeddhisten maken mandala’s van zand; in India worden bloemen gebruikt voor spirituele doeleinden; planten eren de aarde door hun bloem- en ander blad te laten vallen. Met danmala’s bouw je daarop voort.” Danmala’s zijn vergankelijk, zoals het leven zelf. Het gaat in principe niet om het eindresultaat - het is wel leuk om er een foto van te maken! -, het belangrijkste is het proces van het maken. In deze jachtige wereld kan dat een geluksmoment zijn: het is fijn om te doen, het stimuleert je creativiteit en het ontspant. Probeer het ook! Laat je inspireren door de voorbeelden, maak je eigen cirkel met materiaal uit de tuin, uit de natuur of van de bloemist. ] Tekst Femmy ten Cate Beeld Kathy Klein
tuinenshop de officiele Groei & Bloei webshop Bezoek onze vernieuwde website! zaaienkweken voor 15.00 uur besteld, morgen in huis gratis verzending vanaf € 49,95 bel ons op 085-489 66 33 Tuinkassen Een groot assortiment luxe en praktische kassen, met mogelijkheid van montage op locatie. Kweektunnels Ideaal voor de moestuin. Zowel pop-up als vaste tunnels. Planttafels Flexibel tuinieren op de vierkante meter. En direct gemakkelijk op hoogte werken. Oppottafels Kweekmateriaal Fijn voor het verplanten en verspenen zonder bukken. Kweekbakken, potgrondtabletten, steeketiketten. Zaden Groot assortiment organische groentezaden en botanische bloemnzaden. www.tuinen-shop.nl De off iciële Groei & Bloei webshop
DIT VOORJAAR IN GROEI BLOEI • PLANTEN STAPELEN: ook in een kleine tuin kun je jaarrond genieten van groen. • TUINVERLICHTING. • PLANTEN: akelei, camelia, pioenen, rotsplanten, magnolia, wildemanskruid, rododendrons, vlinderstruiken en nog veel meer. • Tien vragen & antwoorden over POTGROND. • Het geheim van het succes van ONKRUID. • PRAKTISCH: eenjarigen kweken, vijver opschonen, siergrassen splitsen, hangend tuintje maken etc. • GROENTE & FRUIT: o.a. zoete aardappel, worteltjes en kiwi. • Inspirerende reportages over TUINEN in allerlei soorten en maten. • Vlinders, bijen & andere BEESTJES. • COMMUNICATIE tussen planten en insecten • DHZ: LOUNGEBANK, tuinkast, insectenhuisje met groen en houten vogeltjes voor in de border. DIT & VEEL MEER IN DE VOORJAARS NUMMERS VAN G&B NEDERLAND Lidmaatschap /abonnement Een abonnement op Groei & Bloei betekent automatisch een lidmaatschap van de vereniging Groei & Bloei en omgekeerd. Leden kunnen deelnemen aan de activiteiten van de afdeling in de woonomgeving of andere afdelingen. Het lidmaatschap loopt van 1 januari tot en met 31 december en wordt stilzwijgend jaarlijks verlengd. Bij tussentijdse toetreding is een evenredig deel van de contributie verschuldigd. Contributie 2016: € 68,95. Gemeenten, instellingen en bedrijven € 87,50. Opzeggen: voor 1 oktober 2016. Schrijf naar Groei & Bloei, Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer of e-mail: leden@groei.nl. • Wil je zelf lid/abonnee worden of iemand als lid opgeven? Ga naar www.groei.nl of vul de aanmeldingskaart in dit tijdschrift in of bel 079-3681225. • Heb je vragen over de bezorging? Ga naar www.groei.nl, optie ledenservice, of bel 079-3681225. • Heb je vragen over de contributiebetaling? Bel 079-3681225. • Wijzigt je adres of is je adres onjuist? Ga naar www.groei.nl, optie ledenservice, of stuur een briefje naar Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer. • Wil je een verzamelband bestellen of een nummer nabestellen? Dit kan via de webwinkel van Groei & Bloei: www.tuinen-shop.nl. • Heb je groenvragen? Stuur een e-mail naar groenadvies@groei.nl, of een brief naar Groenadvies, Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer. Deze service is uitsluitend voor leden; vermeld daarom altijd je lidnummer. • Voor overige vragen: Groei & Bloei, Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer telefoon: 079-3681215 e-mail: secretariaat@groei.nl TIJDSCHRIFT REDACTIE Anne Boot, Femmy ten Cate (hoofdredacteur), Fransje van Dorp, Tina Lenz (basisontwerp), Marianne van Leijen, Janine van Nunen (redactiesecretaresse), Marja van Rooij (eindredacteur), Sandra Verkic (beeldredacteur) en Mariëtte van Vucht (webmaster) Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer Telefoon: 079-3681235 E-mail: redactie@groei.nl ART DIRECTION Femmy ten Cate VORMGEVING M&D vormgevers LITHOGRAFIE Marc Gijzen DRUKKERIJ Corelio Printing, Erpe-Mere DISTRIBUTIE B.V. Aldipress, Utrecht; AMP N.V. Brussel. ISSN 0017-4475 ADVERTENTIE-VERKOOP 55COMMUNICATIONS Koelmalaan 350, 1812 PS Alkmaar Telefoon: 072-2010140 E-mail: info@55communications.nl © (Gedeeltelijke) Overname van artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en met duidelijke bronvermelding.
De trendtuinen 2016 zijn gebaseerd op verschillende types tuinbezitter, maar aan alle tuinen ligt één gemeenschappelijk gevoelde behoefte ten grondslag: de tuin als veilige én duurzame haven. Het zijn ’levende tuinen’, waar het water wordt opgevangen of door de bodem wordt opgenomen, en waar bomen en planten zorgen voor een veilige plek, maar ook voor voedsel voor vogels, vlinders en bijen. Hiermee dragen de tuinen bij aan een gezondere leefomgeving en sluiten ze aan bij de actualiteit, waarin we zoeken naar oplossingen die het milieu minder belasten. TUINEN GESPOT ANDERE TUINEN WAAR JE BLIJ VAN WORDT 5 KLEINE TUINEN GESPOT 20 G R O E I&BL O E I–S PEC IAL TU I N G E L U K
Foto: iStockphoto MODERNE ROTSTUIN richten we onze blik niet alleen op de wereld, maar trekken we ons ook graag terug in de huiselijke omgeving. Door de ongewone kleur-, geur-, en materiaalcontrasten is het in deze tuin makkelijk om los te komen van de dagelijkse werkelijkheid. Varens en tuinorchideeën versterken het sprookjesgevoel. Het split, de ’eilandjes’ met planten, rotsen en vele esdoorns geven deze tuin ook een exotische, oosterse, uitstraling. TRENDTUIN 2 WORD LIDHet is voordelig & gemakkelijk JE ONTVANGT GROEI & BLOEI THUIS 2 Het tijdschrift is goedkoper voor leden KORTING BIJ KWEKERIJEN, TUINCENTRA, BEURZEN & EVENEMENTEN JE KUNT MEEDOEN MET LEUKE & LEERZAME GROENACTIVITEITEN BIJ DE G&B-AFDELING BIJ JOU IN DE BUURT Kies voor korting Ga nu naar KWEEKKLOKKEN WWW.GROEI.NL ✤ voor alle voordelen ✤ OF EEN CADEAU
1 Online Touch