van Prooijen LA TRAVIATA Verdi / #zelfbewust #afgedankt WWW.OPERACOMPACT.NL
2 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
INHOUDSOPGAVE 5 Introductie Cast & crew Sybrand van der Werf over 'La Traviata' De repetities in beeld Implicit Association Test De bewerking van de muziek van Verdi in deze tijd Erfgoed als locatie Scenografie voor opera op locatie Leiden & Volgen La Traviata cast Kindervoorstelling Van 't padje af Achter de schermen De voorstelling in beeld Graag tot een volgende keer 7 8 10 15 16 18 20 23 26 28 30 32 38 3
LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
INTRODUCTIE LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN "La Traviata" van Giuseppe Verdi: de meest geliefde opera, nu te zien in een verrassend arrangement voor jazz-ensemble van Marijn van Prooijen. Resultaat: een feest van herkenning en tegelijkertijd inspirerend nieuw. De bijzondere locatie van Sappi in hartje Maastricht, drie topsolisten, jong talent en een koor maken de beleving compleet. La Traviata begint op een uitbundig feest in Parijs ten huize van Violetta Valery, een zogenaamde maintenée (gezelschapsdames die zich voor relationele diensten lieten onderhouden door rijke heren). Op het feest maakt zij kennis met Alfredo Germont, een ietwat onhandige jongen uit de Provence. De vlam slaat over en Violetta vraagt zich af of deze jongeman haar uit haar uitzichtloze bestaan van prostitutie en tuberculose kan redden. Enkele weken later vinden we het paar terug op het platteland: ze zijn samen de stad ontvlucht en dromen over een leven samen. Maar dan komt de vader van Alfredo ten tonele: Giorgio Germont. Hij vertelt VIoletta dat hij naast Alfredo ook nog een dochter heeft, die binnenkort wil gaan trouwen. De familie van de aanstaande bruidegom weigert in te stemmen met het huwelijk zolang iemand met de reputatie van Violetta in de familie is. Vader Germont eist en smeekt de relatie met Alfredo te verbreken. Met haar naderende dood in het achterhoofd stemt VIoletta toe. Ze schrijft Alfredo een brief, waarin ze zegt hem te verlaten, en keert terug naar Parijs. Als Alfredo de brief leest, ontsteekt hij in woede en reist haar achterna. Terug in Parijs stormt Alfredo een feest binnen waar Violetta is en betaalt haar als de hoer die zij in zijn ogen is: iedereen is geschokt. Violetta blijft alleen achter, langzaam zwakker wordend door de tuberculose. Enige tijd later krijgt ze een brief, waarin vader Germont zijn spijt betuigt. Hij heeft Alfredo de ware toedracht uit de doeken gedaan en beiden zijn op weg naar haar. Maar voor echt geluk is het te laat: Violetta sterft enige momenten na de hereniging met haar Alfredo. Speellijst Sappi Papierfabriek, Maastricht 6, 7, 13, 14 oktober 20.00 uur 8 oktober 15.00 uur Taal Italiaans gezongen met Nederlandse boventiteling en English subtitles Duur 75 minuten zonder pauze “ Alleen, verlaten in deze bevolkte woestijn die we Parijs noemen 5
LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
CAST & CREW ARTISTIEK TEAM Rick Schoonbeek Sybrand van der Werf Marijn van Prooijen Fleur Ummels CAST Maartje Rammeloo Denzil Delaere Marcel van Dieren Pieter Nass Pascal Franssen Ananda Puijk Sara Wijlaars Lydia Kakopierou Maia Steinberg BAND Daniel Daemen Michiel van Dijk Willem Suilen Marijn van Prooijen Geert Roelofs VOCAL GROUP ODEON Chris Kuijpers Cisca Stevens Corien Rebel Emma de Wijs Florence van Olfen-Hamers Frank Grijzen Gaby Lutgens Geoffrey Gadellaa Ilse Hessels Ingrid Kropman-Abraas Jan Wouter Brunings Marjolein Wassenberg Matthieu Vermin Nicole Bevk-Costongs Patrick Schepers Rense Hoekstra Romy Lutgens Ron Koenigs Rosina Stokroos Sandra Schiffelers Suzanne Mooi Tjitske Bakker Vincent van de Ven Violetta Alfredo Germont Barone/Dottore Gastone Actrice Annina Flora Flora Sax/Klarinet 1 Sax/Klarinet 2 Piano Contrabas Drums Dirigent Regisseur Arrangeur Scenograaf CREW Yvonne Duut Willem Suilen Jacqueline Nelissen Reflexion Evenemententechniek Eric Meij Sam Berghof Bas van Dooren Fenna Ograjensek Judith Eurlings Sanne Linssen OPERA COMPACT Sybrand van der Werf Fenna Ograjensek SAPPI MAASTRICHT Ferdinand Koster John Donners John Jansen Wim Quint Kap & Grime Repetitor Koordirigent Techniek Geluid Geluid Licht Productieleider Grafische vormgeving Fotografie Artistiek leider Zakelijk leider Maastricht Mill Director Manager Opleidingen & Communicatie Manager Safety, Health & Security Manager Environment, Sustainability & Auditing MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR Deze productie wordt mede mogelijk gemaakt door de Provincie Limburg, Gemeente Maastricht, Fonds21, Prins Bernhard Cultuurfonds, Elisabeth Strouven Fonds, Sappi Maastricht B.V., Opera Zuid en Theater aan het Vrijthof. Met dank aan alle vrijwilligers, Festival Classique voor het gebruik van het arrangement, Truuk van Weggewaes voor de catering en Chapeau Catering voor de barservice. 7
LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
SYBRAND VAN DER WERF OVER 'LA TRAVIATA' Het moment van een voorstelling is uniek: gedurende een beperkte tijd hebben mensen heel emotioneel contact met onbekenden. Performers spiegelen een wildvreemd publiek hun diepste verlangens en angsten voor, delen hun gevoelens daarover en denken samen na over oplossingen, als die er al zijn. Voor mij als maker een uitgelezen kans om met het publiek thema's te behandelen die vandaag de dag belangrijk zijn. En dat 200 jaar geleden ook al waren. Daarom is kunst zo noodzakelijk: het plaatst ons in een breder perspectief. Maatschappelijk, historisch, emotioneel; menselijk. 'La Traviata' was in Verdi's tijd explosief materiaal. Maintenées (dames die zich voor liefdesdiensten lieten onderhouden door rijke mannen) op het podium zetten was ongepast, zeker als dat gebeurde, zoals Verdi uitdrukkelijk voorschreef, in een hedendaagse setting. Een maintenée ten tonele voeren was tot daaraantoe, maar nu het door de fijnzinnige psychologie en de actuele plaatsing zo dichtbij kwam, werd het wel erg confronterend. Het verhaal was echter zó hartverscheurend, dat de emotionaliteit het uiteindelijk won van de actualiteit: we kijken tegenwoordig naar een 'verhaaltje van vroeger', maar oh, oh, oh, zo mooi en verdrietig. Klopt. Het is mooi en verdrietig, maar het is vooral moraalkritiek die helaas maar al te actueel is. Want in mijn optiek is 'La Traviata' niet het verhaal van een beeldschone prostituee die wegkwijnt aan liefdesverdriet en tuberculose, maar dat van een sterke jonge vrouw die zich op intelligente wijze overeind probeert te houden in een keiharde, door mannen gedomineerde wereld. En daar uiteindelijk niet in slaagt vanwege het eendimensionale beeld dat die wereld van haar heeft. “ Dát is pas verdrietig, omdat het zo ongelooflijk lelijk is: Violetta wordt door haar omgeving niet anders gezien dan als wegwerpartikel. Als we de kracht hebben om toe te geven dat wij vaak ook niet verder kijken dan de buitenkant, heeft 'La Traviata' heel veel met ons te maken. Het bewijst hoe destructief het is als we niet ons uiterste best doen elkaar echt te zien, voorbij de buitenkant en de clichés die het denken over mannen en vrouwen nog altijd beheersen. De beruchte Spaanse voetbalkus maakt duidelijk dat er een hoop aan het verschuiven is: 50 jaar geleden zou zoiets lachend weggewimpeld zijn. Sterker nog, het hele vrouwenvoetbal speelde zich in de marge af. Maar de beeldvorming rond mannen en vrouwen is nog altijd ver van een evenwichtige situatie verwijderd. Verderop in dit pogrammaboek is een Implicit Association Test te vinden; merk zelf hoe ver we 'deep-down' nog van gelijkheid verwijderd zijn. Gelukkig hebben we kunst, die ons kan helpen over bewuste keuzes na te denken. Sybrand van der Werf Als we de kracht hebben om toe te geven dat wij vaak ook niet verder kijken dan de buitenkant 9
10 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
11
12 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
13
14 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
DOE DE IMPLICIT ASSOCIATION TEST & VIND ER WAT VAN 1. Ga naar de website https://implicit.harvard.edu/implicit/takeatest.html of scan de onderstaande QR-code 2. Klik op 'I wish to proceed' 3. Kies de 'Gender-Career IAT' (in het Engels) 4. Vind er wat van! In dit onderzoek vul je een Impliciete Associatie Test (IAT) in waarbij je wordt gevraagd om woorden zo snel mogelijk in groepen te sorteren. Naast de IAT zijn er enkele vragen over uw overtuigingen, houdingen en meningen, en enkele standaard demografische vragen. Het invullen van dit onderzoek duurt ongeveer 10 minuten. Aan het eind ontvang je je IAT resultaat samen met informatie over wat het betekent. Wees niet verontwaardigd als die anders is dan je verwacht.... Ook een aantal leden van onze cast hebben de test gedaan, verderop in het programmaboek lees je hun reacties terug. 15
DE BEWERKING VAN DE MUZIEK VAN VERDI IN DEZE TIJD De bijdrage van Marijn van Prooijen in de Opera Compact La Traviata is tweeledig. Hij zorgde voor de muzikale bewerking van de opera van Verdi en is daarnaast contrabassist in de band. Het is zijn missie stijlen en genres in de muziek te doorbreken en samen te voegen. Ervan uitgaande dat muziek altijd wat met je doet. In zijn werk zet hij sociale culturele grenzen af tegen muzikale grenzen - de eerste zijn aangeleerd, bij de tweede laat je je innerlijk spreken en ga je veel meer uit van wat je voelt. Alles steeds met een grote voorkeur voor de energie van uitvoerende levende muziek die de muzikale vonk overbrengt. Hij onderscheidt daarbij twee soorten muziek: de een waarbij het publiek stil is en de tweede waarbij het publiek er doorheen praat of erbij danst. “De wereld van muziek bestaat uit allerlei componenten: ritme, harmonie en melodie. Muziek met verdieping nodigt uit tot een ultieme samensmelting van die drie en hoe laat ik dat in lagen terugkomen in toonhoogtes, tempo en emotionele smaak.” WAT WAS DE AANLEIDING VAN DE BEWERKING VAN HET ARRANGEMENT? “De muzikale bewerking van het Verdi's La Traviata werd oorspronkelijk gemaakt voor Festival Classique, in première op het strand van Scheveningen in 2022. In 2020 bleef het idee echter slechts op papier, door corona en de tumultueuze tijd waarin de kunst zich daardoor bevond. In 2021 kwam er weer wat licht aan het einde van de tunnel en werden de mogelijkheden opnieuw bekeken. Halsoverkop maakten we een proef om te zien of we de opera toch konden brengen. Destijds ook onder regie van Sybrand. We trokken samen op met alle betrokkenen en speelden twee voorstellingen. Daarna lag het arrangement stil… of toch niet? Het rijpte verder, een betere beschrijving. Ik voelde het als een grote eer toen Sybrand me belde om te zeggen dat hij het arrangement voor Opera Compact weer wilde oppakken en er een voorstelling omheen wilde bouwen. Het stuk was te mooi en spannend geworden en eeuwig zonde om het maar bij twee voorstellingen te laten. Ik verheug me enorm op deze nieuwe versie!” WAT GAAN WE HOREN? “In deze versie zit het verschil in de uitvoerenden en uiteraard de locatie. De bladmuziek staat en de verandering gaan we meemaken. Vorig jaar hielden we een jamsessie met de musici en dat was een goede start. In de opera en voor het orkest is normaal gesproken de dirigent de spil, maar nu ik het arrangement zelf geschreven heb, heb ik een meer leidende rol voor mezelf als uitvoerende gecreëerd. Rick Schoonbeek en ik geven elkaar de ruimte in onze samenwerking en dat is oprecht uniek te noemen. Een samenvloeisel van mijn rollen als arrangeur en bassist. Het is niet de eerste keer dat ik muziek van Verdi bewerk en in mijn onderzoek naar zijn werk probeer ik tot de kern te komen; Italiaanse volksen kerkmuziek en de wil om zich op te werken tot de elite. Het primitieve dat iedereen kent, gecombineerd met de klanken van de operasalons. 16 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
De zangers en het koor zingen originele partijen, de instrumenten nemen het volkse voor hun rekening. Klarinet, saxofoon, piano, drums en bas. Een traditionele symfonieorkest-bezetting omgezet naar jazz. Improvisatie ten opzichte van vaste regels. Uiteraard met behoud van de cues om de zangers te helpen, maar meer vrijheid voor de ritmische franjes. Een spannende cross-over. Tijdens de repetities gaan we op onderzoek uit, een intensieve periode waarbij vast nog nieuwe inzichten ontstaan.” WAT ZOU VERDI ERVAN VINDEN? “In de bezetting van ensembles en orkesten zoek je naar de balans in de drie-eenheid. De harmonieën in de piano en de contrabas, het ritme van de drums en de melodieën in de blazers. En natuurlijk speelt ook het economische aspect een rol. Vijf musici op het toneel scheelt natuurlijk enorm in vergelijking met een 80-koppig orkest. Verdi ging in zijn instrumentatie uit van de meer dansante timing en de nadruk op het omhooggaan in de muziek. Het geluid van deze versie zou hem dan ook zeker verrast hebben en we zouden samen een flink gesprek hebben gehad. Wat is de betekenis van het verhaal en hoe geef je daar extra expressie aan. Mijn jazz-invulling sluit meer aan op het ruigere en rouwere van het verhaal van Violetta en Alfredo. Wat deden ze en wat betekent de ziekte, hoe kan de muziek dat nog meer over het voetlicht brengen? Het grootste verschil zit in de percussie en dat zal zeker voor Verdi wennen zijn!” HOE SLUIT MUZIEK IN ZIJN ALGEMEENHEID AAN OP HET THEMA VAN DEZE OPERA? “Het mooie van mijn werk is dat ik muziek maak met mensen. En deze mensen zijn tijdens het muziek maken niet bezig met afkomst of seksuele voorkeuren. Als je muziek maakt is het niet te horen of je man of vrouw bent, wat je huidskleur is, waar je vandaan komt of wat je rang of stand is. Muziek is abstract en ik sta achter die gelijkheid. Ik zou willen dat dat ‘gemak’ voor de hele maatschappij zou gelden. Sociale culturele hokjes dragen bij aan vooroordelen. De essentie van muziek en van het samenspelen is het laten vervallen van die grenzen. Een universele gelijkheid, waarbij je gelooft in wat je doet.”
ERFGOED ALS LOCATIE Sappi Maastricht houdt zich al sinds 1850 bezig met de fabricage van de hoogste kwaliteit papier. Het bedrijf fungeerde onder verschillende namen waaronder de KNP (Koninklijke Nederlands(ch)e Papierfabriek). Het is een voorbeeld in de kracht van vakmanschap, met een lange historie en traditie in de stad Maastricht. Sappi heeft maar liefst 24 locaties in Europa en daar is Maastricht Mill, gelegen aan de Maas, er een van. Het hart van de fabriek is Papiermachine 6 (PM6), een van de grootste machines ter wereld voor meervoudig gestreken karton. Op deze machine produceren ze grafisch karton en verpakkingskarton voor zowel de grafische- als de verpakkingsindustrie. Voor de voorstelling La Traviata op deze prachtige locatie werkte Opera Compact samen met verschillende medewerkers. Voor dit interview spreken we met John Donners (Manager Opleidingen & Communicatie) en Wim Quint (Manager Enviroment, Sustainability & Auditing). EEN FABRIEK ALS OPERADECOR, WAAROM ZEIDEN JULLIE JA? John: “Omdat we het mooi vinden om als bedrijf verhalen te vertellen. Verhalen ontstaan door het papier, door de panden en onze historie. Flikken Maastricht is vaste gast en ook de PLUS Supermarktketen gebruikte ons terrein om hun kerstmisboodschap op te nemen. Door voor dit soort verzoeken open te staan, creëer je een ander gezicht dan alleen een productiefabriek. En buiten dat doen we graag bijzondere dingen, samen met partners en met ons personeel. We maken maar liefst 170 jaar deel uit van de stad Maastricht en zo kunnen we een leegstaand stukje historisch erfgoed in de vorm van cultuur teruggeven.” DE PLEK VAN DE OPERA, WAAR ZIJN WE IN DE FABRIEK? Wim: “La Traviata gaat plaatsvinden in een van de hallen van onze voormalige PM5. Vanaf 1950 de ruimte voor de sorteerzaal, waar speciaal papier voor de consument gesorteerd en gesneden op pallets ingekrompen werd. Van dit papier werden etiketten voor drank, frisdrank en cognac gemaakt. Een markante plek binnen het bedrijf en het paradepaardje in de hoogtijdagen. Een bijzondere plek ook, want in de voornamelijk mannenwereld van toen rond de 3000 medewerkers,werkten hier 40 tot 50 dames, onder leiding van een bazin." "De papiervellen werden met de hand gesorteerd; elk afwijkend vel met oneffenheden of tekortkomingen werd verwijderd. De dames deden dit intensieve handwerk secuur, met een grote finesse en flair en op hoge snelheid. Echt dameswerk ten opzichte van het veel ruwere werk voor de heren. Je kunt je voorstellen dat deze vrouwenafdeling de nodige aandacht trok en er menig huwelijk uit voortkwam.” John: “Het was toeval dat we op deze plek uitkwamen, aangezien we meerdere ruimtes bekeken hebben, maar qua verhaal sluit het natuurlijk prachtig aan op het thema van de opera. Met het industrieel zaagtand-dak is er goed licht, toen en nu. Op de vierde verdieping is de locatie met de lift bereikbaar, we hebben stroom voorhanden en de vloer is effen. De 6000 m2 is verdeeld in 2 ruimtes die 1 geheel vormen, voor de voorstelling verdeeld in foyer en podium.” DE VERGUNNING RONDKRIJGEN WAS EEN HEEL PROCES Wim: “Het industriële pand werd doorgelicht om te bekijken of het voldeed aan het bouwbesluit. Voor ons is de vierde etage normaal gesproken een vrije ruimte en die gaan we nu inzetten voor een bijeenkomst-functie. Heel anders dan een productie-omgeving. Waar parkeren de gasten, hoe komen ze onder begeleiding naar binnen, wat doen we bij een calamiteit, enz." 18 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
"Tekeningen van vervlogen tijden moesten boven water gehaald worden en nieuwe berekeningen gemaakt. Elk aspect werd met een kritisch oog bekeken. We waren meteen enthousiast bij de eerste aanvraag van Opera Compact en wilden alles op alles zetten om het door te laten gaan.” WAT DOET DIT VOOR SAPPI? Wim: “We hebben een bepaalde bekendheid binnen de omgeving en hebben contacten met overheden en allerlei verschillende instellingen. Hieraan meewerken zien we als maatschappelijk ondernemen. We denken verder dan alleen onze productie en hebben een verantwoordelijkheid naar de provincie en de stad. En daarnaast is het een mooi uithangbord voor onze eigen mensen. Een van onze medewerkers zingt mee in het koor en de vader van Maartje (Violetta) is een voormalig medewerker. Er hebben zich een tiental medewerkers opgegeven als vrijwilliger tijdens de voorstellingen en de kaartverkoop met speciale personeelskorting loopt storm. Het gaat als een lopend vuurtje rond en ook tijdens onze Opendeurdagen maakten we reclame voor de opera. Vooral familie en oud-medewerkers willen graag (terug) komen. En wij delen het stukje nieuwsgierigheid en trots enorm.” John: “Omdat onze productielocatie normaal gesproken alleen vanaf de Noorderbrug te bekijken valt, is het natuurlijk een unieke kans dat we de gasten nu wel kunnen laten zien wat er zich achter onze poorten afspeelt. We nodigen ze dan ook uit om zich heen te kijken. Onderweg naar de plek van de voorstelling zien ze de verlichte productiehal, de expeditiehal en het grote energiegebouw, onze warmtekrachtcentrale. Hier wordt stroom en stoom geproduceerd voor onze papierproductie en de restwarmte is beschikbaar voor de stad Maastricht. Eenmaal binnen is het zoals het is en zoals het was. Een industriegebouw met een uithangkantoor, een kolos waar de machine heeft gestaan, de lift en het schaftlokaal. Een authentieke plek waar alles is zoals het ‘verlaten’ werd. We brengen graag positieve verhalen naar buiten en hopen dat de creatievelingen van Opera Compact en al haar gasten dat ook gaan doen. De afgelopen jaren is het zwaar geweest en de markt is ongekend moeilijk. Met dit soort positiviteit steken we onze nek graag uit, net zoals we dat met ons bedrijf altijd hebben gedaan! We verheugen ons erop dat de muziek gaat klinken, het decor opgebouwd wordt en de repetities starten. We kunnen niet wachten dat de sfeer te proeven valt. Na zo een lange stilstand op de PM5 komt er nu muziek als tegengeluid. Een super samenwerking die resulteert in een anders dan anders beleving, wees welkom!” 19
SCENOGRAFIE VOOR OPERA OP LOCATIE De jonge scenograaf en kostuumontwerpster Fleur Ummels (24) neemt je mee in het plaatje van La Traviata in Opera Compact stijl. Wat ga je zien in de uitdagende locatie-opera in de Sappi Papierfabriek? Welke sfeer beoogt ze en welke rol is daarbij weggelegd voor het decor, de kostuums, de plek van de koren, de musici en van jou? In 2022 studeerde ze af aan de Toneelacademie Maastricht, afdeling scenografie en kostuumontwerp. Als kind was ze al gefascineerd door theater en van opa en oma leerde ze naar Verdi en Puccini te luisteren. Als kostuum-assistent werkte ze onder andere in Wenen samen met Nina Spijkers aan Die lustige Weiber en in Barcelona en Wenen aan Il trittico en Die letzte Verschwörung onder regie van Lotte de Beer. La Traviata, samen met regisseur Sybrand van der Werf, is haar eerste grote productie op eigen benen. “In Barcelona beleefde ik een echt WAUW gevoel bij de productie. Muziek, spel en beeld kwam allemaal samen. Dan weet je dat het goed zit. Ik ben enorm trots dat ik, in het eerste jaar na mijn afstuderen, deze kansen krijg.” HOE VOELT HET BIJ OPERA COMPACT? “Toen Sybrand me belde om een kopje koffie te drinken en het te hebben over deze productie voelde ik dat meteen als een compliment. Vanaf januari zijn we volop aan de slag en is het een proces van pieken en dalen. Ik leer enorm veel en ik merk ook heel duidelijk het verschil tussen een voorstelling in een theater en op locatie werken. De een met wat meer vanzelfsprekendheden, de ander volop uitdagingen. De meeste mensen kennen de Sappi Papierfabriek in Maastricht wel, maar zijn er nog nooit binnen geweest en dat alleen al heeft impact op de voorstelling.” WAT GAAN WE ZIEN QUA DECOR? “De fabrieksruimte is een kille ruimte met veel beton en ijzer: vast, koud en hard. Als contrast voegen we daar touwen aan toe; hangend, natuurlijk, flexibel materiaal. Tijdens de voorstelling bewegen en verplaatsen we die touwen en - samen met de schaduwen ervan - creëren we verschillende beelden, gevoelens en locaties. Figuurlijk gezien roepen we de vraag op wie de touwtjes nu eigenlijk in handen heeft. Het publiek zit midden in het decor en maakt deel uit van het geheel. Samen met Sybrand en de techniek voegen we hier als laatste het licht aan toe. In een donkere ruimte is de schemering van een klein lampje al genoeg om een sfeerbeeld te geven. Daarbij is de ruimte van de fabriek zelf zo mooi en zo puur, dat het bijna zonde zou zijn daar veel aan te doen. Een prachtig beeld voor het verhaal dat we willen vertellen. De kaalheid en de leegte ten opzichte van de figuren die daarin rond bewegen.” HOE SLUITEN DE KOSTUUMS DAARBIJ AAN? “Toen Sybrand me bij het eerste gesprek vertelde wat hij graag zou willen voor de voorstelling en het daarbij horende beeld, inspireerde hij me met de gedachte dat hij Violetta juist niet in de slachtofferrol wilde plaatsen in de mannenwereld waarin ze zich bevond. Ze moest kracht uitstralen gecombineerd met de vraag of dat wel kan en mag. Ik ontwierp een kostuum bestaande uit delen van een mannenpak. Elementen die als een origami in elkaar zouden moeten vallen, maar dat nu juist net niet doen. Opgeknipt en weer in elkaar gezet, een jurk van restjes. 20 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
Bij haar kostuum wordt laagje voor laagje ‘afgepeld’ om te eindigen in een vervallen bruidsjurk die steeds zichtbaarder wordt. Haar karakter dat opener en puurder wordt in beeld gevisualiseerd. Voor Annina, een van de andere vrouwelijke rollen vallen de delen in het schort van colberts net wat beter in elkaar; past haar karakter en rol beter in deze maatschappij? Bij Alfredo zit alles uiteraard perfect, terwijl bij hem de term ‘zacht’ een rol speelt. Zijn zachtere karakter uitgedrukt in ietwat meer vrouwelijke vormen. Het kostuum met de meeste symboliek en verandering. De twist op de achterkant van zijn gilet als beeld van verwarring over zijn positie als man. Naast de solisten sluiten de kostuums van het dames- en herenkoor aan bij het totaalbeeld. Vooral de heren vormen een blok en geven een gevoel van overheersing. Het is duidelijk wie de macht heeft. En ook hun positie speelt een rol in het beeld. Voor de dames een vaste plek in het zicht van het publiek, de heren als een drukkende cirkel om het geheel. Het machtsverschil dat Violetta voelt, moet het publiek ook ervaren. De musici in zwart zien we zijdelings, maar ze zijn wel degelijk aanwezig in de ruimte. Samen vormen ze een conceptueel eenheidsbeeld dat spreekt.” TRADITIE EN VERNIEUWING “Opera Compact zoekt in al haar opera’s de tweestrijd op tussen traditie en vernieuwing. Uiteraard zocht ik voor mijn eigen ontwerpproces naar de nodige beelden van eerdere La Traviata vertalingen en zag veel extravagantie. Dat gaan we nu niet zien. We voeren een eenvoud van kleuren ten tonele: veelal zwart, wit en grijs. In het concept van Sybrand zat kilheid en somberheid en dat heb ik vertaald naar beeld. Een andere manier van denken over de maatschappij en al haar rollen.” IMPLICIT ASSOCIATION TEST Net zoals aan jullie, het publiek, vroegen we ook Fleur de ‘Implicit Association Test’ te doen. Een jonge vrouw, een jong talent uit Limburg, die hard aan de weg timmert in binnen- en buitenland. Een product van de samenleving waarin we allemaal leven. Hoe reflecteer jij op de uitslag? “Mijn uitslag van de test was ‘a moderate automatic association for male with career and female with family’ en ik baalde ervan. Ik heb het beeld van mezelf dat het niet moet uitmaken, maar onbewust speelt het dus toch. Als ik langer de tijd zou krijgen om te reageren of als ik langer zou mogen nadenken over de studie zou ik daarvoor willen staan als mens. Stiekem vraag ik me dan ook af of de plek van de knoppen meespeelde in de uitslag, bepaalde de links rechts antwoorden en het omdraaien daarvan iets van mijn scores? Of heeft die nieuwsgierigheid er alleen mee te maken dat ik niet tevreden ben over de uitslag en of het nu aan de test of toch aan mij ligt?” 22 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
“ Bij Verdi is elke danspas een stap dichter bij de dood SYBRAND VAN DER WERF 23
3 5 4 1 2 6 3 5 4 1 2 6 24 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN LEIDEN & VOLGEN
3 5 1 2 6 3 5 1 2 6 25 4 4 VOLGEN & LEIDEN
PASCAL FRANSSEN GASTONE LA TRAVIATA CAST Naast dat we je graag voorstellen aan de cast, hebben we Denzil, Marcel en Pieter gevraagd de Implicit Association Test te doen en te reflecteren op hun uitslag. MAARTJE RAMMELOO VIOLETTA DENZIL DELAERE ALFREDO "Ik was niet direct verrast door de uitslag en denk dat deze goed overeenstemt met hoe ik zelf mijn visie op dit maatschappelijk aspect had ingeschat. Ik heb een 'Slight automatic association of Male with Career and Female with Family'. Ik denk dat deze associaties voor mij meer te maken hebben met literatuur die ik over deze kwestie heb meegekregen, waarbij de biologische parameters dat een vrouw zorgzamer is van nature en dus eerder voor familie dan carrière zullen kiezen mij wel zijn bijgebleven, ondanks mijn vrij progessieve opvoeding." SARA WIJLAARS ANNINA MAIA STEINBERG FLORA (7, 13 OKTOBER) 26 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
MARCEL VAN DIEREN GERMONT PIETER NASS BARONE/DOTTORE "Ik heb de test gemaakt en ontving de volgende uitslag: 'A slight automatic association for Male with Family and Female with Career'. "Ik heb de bewuste IAT gedaan en ik moet zeggen dat ik toch wel verrast of zelfs gechoqueerd ben door de uitslag. Volgens de test heb ik een 'Strong automatic association of Male with Career and Female with Family'. Hoewel ik me natuurlijk realiseer dat ik ben opgegroeid in een maatschappij waarin dat de norm was/is, verrast me dit toch. Ik ben behoorlijk progressief opgevoed en altijd overtuigd geweest van gelijke kansen en mogelijkheden (en zorgtaken) voor mannen en vrouwen. Maar blijkbaar is die door de maatschappij 'opgedrongen' associatie toch zo sterk!" Wat ik van de uitslag vind? Ik denk dat mijn associatie afwijkt van de associatie die men op basis van traditionele denkbeelden zou maken. Bij associaties liggen (maatschappelijke) vooroordelen immers altijd op de loer. In mijn werk als advocaat maak ik dagelijks mee dat mensen in hokjes worden geplaatst of zelfs gedrukt. Op zulke momenten besef ik telkens weer het belang van een rechtsstaat, waarin mensen zich daartegen kunnen verweren en waarin rechters oordelen op basis van feiten, niet op basis van aannames, vooroordelen en onderbuikgevoelens." ANANDA PUIJK ACTRICE LYDIA KAKOPIEROU FLORA (6, 8, 14 OKTOBER) 27
KINDERVOORSTELLING VAN 'T PADJE AF Van 't padje af #zelfbewust #afgedankt... zo heet de 6+ kindervoorstelling van Opera Compact, die vanaf half 2023 te zien is op festivals, in theaters en op scholen. De kindervoorstelling is gemaakt met dezelfde thema's als La Traviata. Doe jij je wel eens anders voor dan je bent? Tuurlijk: iets meer glimlachen maakt je leuker, die coole schoenen maken je stoerder. Maar als je alles hebt aangepast, wie ben je dan? In de absurdistische mini-opera 'Van 't padje af' voor kinderen vanaf 6 jaar maken we kennis met Samsa, die op een dag in de spiegel kijkt en zichzelf plotseling als een grote kikker ziet. Ze doet er alles aan om haar 'echte ik' te verbloemen, maar alleen door op te houden zich te verstoppen komt ze van die lelijke pad af. Een zangeres en een jazzgitarist begeleiden je met de bekendste én de verrassendste opera-aria’s en liedjes op een vrolijke zoektocht van 30 minuten door het doolhof dat 'zelfbeeld' heet. Samsa Mr. Toad Fenna Ograjensek (sopraan) Bart Oostindie (elektrische gitaar) Concept & regie Sybrand van der Werf Met muziek van Maurice Ravel, Toon Hermans, Giuseppe Verdi, Django Reinhardt en vele anderen Van 't padje af ook in jouw theater, op jouw festival, in jouw school of welke locatie dan ook? Neem contact op via info@operacompact.nl
29
SYBRAND VAN DER WERF & FENNA OGRAJENSEK Artistiek en zakelijk leider / Opera Compact RICK SCHOONBEEK Dirigent DENZIL DELAERE Alfredo SARA WIJLAARS Annina 30 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
willem suilen Pianist ANANDA PUIJK Actrice INGRID ABRAAS Koorzangeres JOHN JANSEN Sappi 31
32 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
33
34 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
35
36 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
37
GRAAG TOT EEN #ANDERE KEER Opera Compact is een Limburgs operagezelschap dat in, met en vanuit de regio toegankelijke en verrassende producties maakt van hoge artistieke kwaliteit. Opera Compact wil verwonderen, vermaken én bevragen door middel van operavoorstellingen in direct contact met een breed publiek. We schromen niet bestaand materiaal te bewerken om ons tot een hedendaags publiek te verhouden. We richten ons op bijzondere (buiten)locaties waar weinig opera wordt gespeeld: middenzalen, maar ook op locatie, van weilanden tot fabriekshallen. Mede door een kleinere schaal komen voorstellingen letterlijk dichtbij. Talentontwikkeling, educatie en cultuurparticipatie horen als vanzelf bij onze doelstellingen. TOORN VAN BABEL Op een lichte, muzikale manier houdt Opera Compact het bekende verhaal van de Toren van Babel tegen het licht. Een 'Westerse' sopraan (Fenna Ograjensek) en een 'Oosterse' multi-instrumentalist (Adil Benhsain) ontrafelen de vele vormen van miscommunicatie tussen mensen met verschillende achtergronden. Ze stellen vragen over identiteit, gender, machtsverhoudingen, cultuurverschillen, ... En telkens blijkt het antwoord te zijn dat we eerst maar eens goed naar de vraag moeten gaan luisteren. Want communicatie begint met nieuwsgierigheid naar de ander. Muziek van Bach, Rubinstein, Hindemith en Delibes ontmoet oriëntaalse samenklanken en swingende oosterse ritmiek in een speels decor waar de spelers letterlijk met woorden spelen. FAIRY QUEEN In A Midsummernights’ Dream van Shakespeare maken we kennis met de liefde in al haar facetten. Plaats van handeling is een magisch bos, waar alle bestaande verhoudingen tussen de hoofdpersonages danig opgeschud raken. De feeërieke muziek van Purcell, die eigenlijk los staat van de handeling van het toneelstuk van Shakespeare, voegt daar nog een dimensie aan toe. The Fairy Queen is een bonte optocht van poëzie, schoonheid, humor en verwarring. En bovendien was er in die tijd ook wat te drinken en te dansen bij de voorstelling! Opera Compact haalt deze totaalervaring naar onze tijd en vraagt componist Mark Pütz een verbintenis te maken tussen de romantische Barokmuziek en clubbing. Bij binnenkomst is de ervaring al begonnen en met een costum gin-tonic in de hand maakt het publiek de verwarring dicht op de huid mee. Een unieke cross-over tussen videokunst, clubhouse, barokinstrumentarium, romantiek en entertainment. Houd onze website en socials in de gaten, want deze trip wil je niet missen! “ 38 A thousand ways we’ll find to entertain the hours
COLOFON Concept Interviews / Vormgeving Eindredactie Fotografie Opera Compact Judith Eurlings Query Design Sybrand van der Werf Sanne Linssen / Opera Compact www.operacompact.com 39
Sappi Maastricht, trotse gastheer van Opera Compact, heet u van harte welkom voor een bijzondere voorstelling op een bijzondere locatie. Geniet ervan! 40 LA TRAVIATA VERDI / VAN PROOIJEN
1 Online Touch