RECREACTIE 3 | mei 2025 magazine over recreatie en toerisme Is er nog stikstofruimte? Nieuwe regels beperken zelfs duurzame innovaties Gelderland en de strijd tegen steeds meer natuurbranden Rederij De Zilvermeeuw vaart elektrisch door de Biesbosch Gemeente Roerdalen profiteert van succesvolle camping
Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie
ONTDEK DE KANSEN IN DEZE BLOEIENDE MARKT! Wilt u ook investeren in deze bloeiende markt? Neem contact met ons op en ontdek de mogelijkheden die bij uw ambities passen. Van het vinden van de perfecte locatie tot het begeleiden van de transactie tot een succesvol einde. Wij staan u graag bij. Op zoek naar persoonlijk advies? Neem contact op met één van onze gespecialiseerde adviseurs. vandeloosdrechtrbm.nl Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Wellness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63
colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Charlotte de Baat, Jeff rey Belt, Arthur van Disseldorp, Wanda van Eck Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Jos van der Sterren, Claudia Stellis Opmaak: Dock35 Media Coverfoto: Shutterstock Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 72,50 euro per jaar, 36,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. Marike Rosier Manager Communicatie Stikstofstress Wij zijn de tuin aan het opknappen en daarbij liep ik tegen levertijden aan. Tegels niet leverbaar, levertijd op planten, de stratenmaker volgeboekt. Vervelend, maar te overzien. Als recreatieondernemer kun je tegen veel grotere obstakels aanlopen. Bijvoorbeeld als je wilt verduurzamen, uitbreiden of vernieuwen, maar vastloopt op stikstof. En dan is het niet slechts een kwestie van een paar weken wachten, maar eerder maanden of zelfs jaren. In deze editie van Recreactie lees je hoe de stikstofproblematiek ondernemers letterlijk klemzet. Zelfs plannen die de natuur helpen, zoals het bouwen van een energiezuinig centrumgebouw of het vervangen van oude installaties, kunnen niet doorgaan. De regels zijn complex, veranderen voortdurend en lijken soms eerder belemmerend dan stimulerend. Een uitweg is PARTNERS IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: vooralsnog niet gevonden. Dat is niet alleen frustrerend, het kost ook bakken vol geld, energie en motivatie. Terwijl veel ondernemers niets liever willen dan stappen zetten richting een duurzamer bedrijf. Wat betekent dit voor jouw plannen? Kun je nog ontwikkelen als je bedrijf bij een Natura 2000-gebied ligt? En hoe zit het eigenlijk met het zogeheten ‘intern salderen’ en de Aerius-berekeningen? In de coverstory zetten we de stand van zaken voor je op een rij, met inzichten van adviseurs, juristen en ondernemers die hier middenin zitten. Gelukkig is er ook goed nieuws. In deze editie laten we zien waar het knelt, maar zeker ook waar het wel lukt. Zoals bij De Zilvermeeuw in Drimmelen, die als eerste in Europa een volledig elektrisch eventschip inzet. Een prachtig voorbeeld van duurzaam ondernemen met oog voor de toekomst. Goed nieuws ook uit de gemeente Roerdalen, waar burgemeester Monique de Boer toerisme actief omarmt en haar gemeente stap voor stap transformeert tot een echte recreatiegemeente. Een editie vol inzichten en inspiratie dus, ondanks de stikstofstress. Veel leesplezier! 03-2025 | Recreactie 5
BARKOELERS GLASDEURKOELKASTEN die gezien mogen worden Verlichte barkoeler kleur: zwart geforceerde koeling afsluitbaar (behalve schuifdeurenvariant) verstelbare roosters temp.bereik: 4º tot 10ºC 230 Volt INRUIL ACTIE Glasdeurkoelkast verlichting verrijdbaar temp.bereik: 2º tot 10ºC 230 Volt 4181.951 normaal actie Vanaf 525,4181.075 art.nr. model 4181.071 1-deur 4181.073 2-deurs 4181.075 3-deurs 4181.090 1-deur 4181.092 2-deurs 3-deurs 4181.094 afm. cm 50 x 50 x 84 90 x 50 x 84 134 x 50 x 84 50 x 50 x 90 90 x 50 x 90 134 x 50 x 90 4181.057 2-schuifdeuren 90 x 50 x 90 4181.059 3-schuifdeuren 134 x 50 x 90 Glasdeurkoelkast kleur: zwart afsluitbaar verlichting inhoud: 136 ltr. voor 190 blikjes à 330 ml voor 97 fl essen à 500 ml temp.bereik: 0º tot 10ºC afm. 50x58,3x89 cm 230 Volt 685,979,1.315,699,998,1.035,525,735,995,539,769,1.335,- 1.025,775,1.405,- 1.065,inruilkorting NU 1.415,1.065,266,799,art.nr. model inhoud afm. cm 4181.951 1-deur 360 ltr. 62 x 67 x 197 4181.955 2-deurs 750 ltr. 112 x 60 x 197 4181.957 2-deurs 750 ltr. 112 x 60 x 210 Barkoeler Heavy duty Type MBK 3-G kleur: antraciet afsluitbaar verlichting inhoud: 460 ltr. (441 fl essen) temp.bereik: 0º tot 10ºC afm. 200,2x51,3x86 cm OOK LEVERBAAR: 2 OF 4 DEUREN actie zwarte binnenzijde en roosters inruil 1.415,- 266,1.829,1.925,nu 799,1.375,1.445,4660.710 2.130,4282.004 normaal actie inruilkorting NU 515,349,50,299,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl 1.599,Lease vanaf 39,66* * De in deze advertentie vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-03-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. hakpro.nl
inhoud Informatief Mens & bedrijf 8 14 20 31 32 35 37 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Stikstof verstikt de sector Regio in beeld Gelderland strijdt tegen natuurbranden Kennis delen Mag je parkbijdragen zomaar verhogen? Kennis delen Samen tegen natuurbrand Vakinfo Onverhard én onderhoudsarm wegdek Column Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 13 RecreAnders Ondernemen 26 33 Trendrapport Inspelen op groeikansen Kennis delen Stagekaart biedt duidelijkheid 24 28 Duurzaam ondernemen De Zilvermeeuw vaart met het eerste elektrische eventschip van Europa De visie Roerdalen profi teert van toerisme 03-2025 | Recreactie 7
onder de aandacht 5 jaar HISWA-RECRON! Op dinsdag 10 juni viert HISWA-RECRON in Leusden het 5 jarig bestaan. Waar we eerst los van elkaar werkten, is het nu één sterke branchevereniging, die op steeds meer gebieden de ondernemers in watersport en recreatie weet te vertegenwoordigen. Dat willen we vieren, samen met onze leden. Want zonder jou is er geen ver - eniging. Daarom nodigen we je met trots uit voor dit jubileum. Dat worden geen lange toespraken, maar ondernemers aan het woord. Over keuzes maken, risico’s nemen, doorgaan waar anderen stoppen. We vieren wat we hebben bereikt, maar kijken vooral vooruit. Naar wat er mogelijk is, wat er nodig is en wat we samen kunnen doen. Uiteraard is er ook ruimte om elkaar te spreken, bij te praten en nieuwe mensen te ontmoeten. We sluiten af met lekker eten, een goed gesprek en een ontspannen sfeer. www.hiswarecron.nl/jubileum 50 jaar Natuurkampeerterreinen Landal gaat voor Green Key Onlangs ontvingen Roompot Lakeside Resort Brielle, Vakantiepark Kijkduin en Roompot Vakantiepark Boomhiemke een Green Key. Dat brengt het totaal aantal Nederlandse Landalparken met een Green Key-certificaat op 69. “Bij Landal werken wij vanuit de filosofie ‘here to stay’”, vertelt duurzaamheidsmanager Jacqueline Baaijens van Landal. “We hebben onze blik op de toekomst en zijn iedere dag bezig met hoe wij onze parken en de natuur in en om die parken zo goed mogelijk kunnen conserveren voor toekomstige generaties.” Alle oorspronkelijke Landal-parken hadden al een Green Key. De parken die vanuit Roompot in de samenwerking zijn ingebracht, behalen nu ook het duurzaamheidskeurmerk. Dit jaar viert de Groene Koepel het 50-jarig bestaan van de Natuurkampeerterreinen. Dat werd op 12 maart uitgebreid afgetrapt met vele betrokkenen op De Hoge Veluwe. Want het gaat goed met de Natuurkampeerterreinen. Er zijn er inmiddels 149, waarvan 12 in Frankrijk. En vorig jaar werd er een record gebroken: er werden meer dan 80.000 Natuurkampeerkaarten verkocht, waarmee mensen op de terreinen mogen verblijven. Directeur Eelke Horselenberg is trots op het succes. “We wonen in het dichtstbevolkte land ter wereld en weten hier zoveel prachtige kampeerplaatsen in de natuur te behouden. Dat is uniek. Het laat ook zien dat onze vorm van recreatie uitstekend samen kan gaan met natuurbehoud. Dat was in 1975 zo, en is nog steeds zo.” 8 Recreactie | 03-2025
Méér mbo’ers Recreatie Na jaren van dalende studentenaantallen is dit schooljaar de instroom van studenten in de richting mbo Leisure & Hospitality weer gestegen. 48 extra studenten kozen voor een opleiding in onze branche, waarmee het totaal op mbo 3 en 4 komt op 1.601 studenten. “De trendbreuk laat zien dat de inspanningen van HISWA-RECRON, vakbonden, KIKK Recreatie en de scholen om de branche aantrekkelijker te maken, hun vruchten beginnen af te werpen”, concludeert Lucie Schuijt, medewerker arbeidsmarktbranding van HISWA-RECRON. “Toch is er nog veel werk aan de winkel. Ondernemers kunnen daar zelf een steentje aan bijdragen. Daar hebben we veel hulpmiddelen voor ontwikkeld. Kijk maar op de site.” www.hiswarecron.nl/arbeidsmarkt Meetmethode bewonersprofijt Toerisme levert de regio veel op: denk aan werkgelegenheid, of het behoud van winkels en horeca. Maar toerisme kan ook negatieve gevolgen hebben, bijvoorbeeld als het teveel wordt. Maar hoe meet je het bewonersprofijt van toerisme op een bepaalde locatie? CELTH en NBTC ontwikkelden een meetmethode, die vooral bedoeld is voor beleidsmakers. Met de methode maak je als gemeente, provincie of andere beleidsorganisatie onderbouwde keuzes, die aansluiten bij je doelen en mogelijkheden. De methode werd ontwikkeld met een literatuurstudie, interviews met experts en een praktijktoets in de gemeente Schouwen-Duiveland. Het instrument helpt om doelgericht te werken aan beleid dat bijdraagt aan een leefbare en aantrekkelijke omgeving. www.nbtc.nl (zoekterm: bewonersprofijt) Open camping dag Zo’n 400 campings namen dit jaar op 5 april deel aan de Open Camping Dag, een landelijk evenement waar HISWA-RECRON een partner van is. De dag bracht duizenden kampeerders op de been, waarvan sommigen een hele rij campings bezochten, op zoek naar hun favoriete plek voor de zomervakantie. Minstens zo belangrijk was de belangstelling van lokale en landelijke pers, zoals Hart van Nederland en het AD. De actie waarin de ‘200 miljoenste kampeervakantie’ van Nederland werd uitgereikt, mocht ook rekenen op veel aandacht. “Het was een zeer geslaagd evenement en elk jaar wordt het groter”, vertelt Raoul Veldink van I Love Kamperen, dat de dag mede organiseert. “Zo laten we zien hoe leuk kamperen in Nederland is.” 03-2025 | Recreactie 9 Foto: Shutterstock
De juiste producten én advies bij technische vraagstukken Al 50 jaar A partner van de recreatie sector Meer info op wildkamp.nl/recreatie M Ruim assortiment voor de recreatie sector Altijd & overal online bestellen Ondersteuning op maat bij projecten Direct iets nodig? Altijd een vestiginging de buurt WAAROM STELLICHER ADVOCATEN ALLE ENERGIE STEKEN IN RECREATIE Al ruim 35 jaar zijn wij nauw betrokken bij de Nederlandse recreatiebranche. Dat is wat je met recht een specialisme kunt noemen. Wij staan recreatie-ondernemers bij met praktisch advies en juridische procedures. Omdat we persoonlijk contact en creativiteit belangrijk vinden, kunnen we daadwerkelijk maatwerk bieden; geen standaard oplossingen, maar oplossingen waar anderen geen uitkomst zien. En dat doen we allemaal met veel kennis, expertise en plezier. Ontdek onze kracht op stellicher.nl
onder de aandacht Provincies bekennen kleur Het gebrek aan bestuurlijke aandacht voor de recreatiesector begint op te vallen. De Nederlandse provincies, vertegenwoordigd door het IPO, willen daar verandering in brengen met een position paper over de vrijetijdseconomie. De provincies pleiten er daarin onder meer voor om onze sector nadrukkelijker in landelijke plannen en beleidsnota’s op te nemen. Het position paper pleit ook nadrukkelijk voor meer recreatieruimte, door het integraal opnemen van de sector in gebiedsontwikkelingen. Recreatie en toerisme kunnen benut worden voor het stimuleren van de economische dynamiek, de regionale vitaliteit en leefbaarheid, stelt het paper. www.ipo.nl (zoekterm: recreatie) Nieuwe leden Groei leisure stabiliseert Tussen 10 februari en 10 april zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! Kaepwei 5, Gaastmeer, www.kaepwei5.com Dulon Marine Deckmate Group, Zoeterwoude, www.dulonmarine.com MnM Marine, Blokzijl, https://mnmmarine.nl ParknCharge OPCO, Veenendaal, www.parkncharge.nl Na een paar stormachtige jaren stabiliseert de groei van de leisure sector, voorspelt ABN AMRO in het meest recente trendrapport. Dit jaar groeit de sector in Nederland nog 1,5%, in 2026 met 1%. Tegelijkertijd stapelen uitdagingen zich op. Personeelstekorten en hoge kosten drukken op de winstgevendheid. De loonkosten waren in januari 2025 maar liefst 23,5% hoger dan 5 jaar eerder. Ook de inkoop van voedingsmiddelen is duur geworden. Bier werd sinds 2021 24% duurder en koffie zelfs 66%. Door de gestegen prijzen zoeken toeristen naar goedkope alternatieven voor het ‘dure dagje uit’. Slimme strategieën en innovatie zijn cruciaal om concurrentie én regelgeving het hoofd te bieden, concludeert de bank. www.abnamro.nl/nl/zakelijk (zoekterm: leisure) 03-2025 | Recreactie 11 Foto: Shutterstock
Samen leren, groeien én inspireren in de recreatiebranche Ben jij recreatieondernemer en ben je benieuwd hoe het er bij collegaondernemers achter de schermen aan toegaat? Wil je sparren over thema’s die ertoe doen, zoals duurzaamheid, personeel, financiële planning en marketing? Sluit je dan aan bij een Countus Kennisgroep Recreatie. In een Countus Kennisgroep ga je samen met andere ondernemers in gesprek over onderwerpen die belangrijk zijn voor jouw bedrijf én de branche. Je wisselt ervaringen uit, bezoekt elkaars bedrijven en doet nieuwe inzichten op. Meer weten? Interesse? Laat het ons weten! Bij voldoende aanmeldingen starten we meerdere groepen op. Neem voor meer informatie contact op met onze specialisten Recreatie & Horeca. Expertiseteam Recreatie & Horeca recreatie-horeca@countus.nl COUNTUS.NL/RECREATIE taxateurs adviseurs rentmeesters Taxaties Vastgoedadvisering Rentmeesterij Grondverwerving Schadevergoedingsrecht Vastgoedadvies vanuit Zeeuwse nuchterheid Hoofdstraat 54 4416 AE Kruiningen T 0113 57 28 35 E info@rijk.eu www.rijk.eu Hoofdstraat 54 4416 AE Kruiningen T 0113 57 28 35 E info@advieskantoorrijk.nl www.advieskantoorrijk.nl
onder de aandacht RecreAnders 24 uur in de achtbaan Jos van der Sterren Directeur CELTH Toverland in Sevenum bestaat 24 jaar en viert dat onder meer op 24 mei met de Troy Coaster Challenge. 24 liefhebbers zullen 24 uur lang rondjes rijden in de houten achtbaan Troy. Dit om zoveel mogelijk geld op te halen voor de stichting Jade, die zich inzet voor kinderen met kanker. Om zoveel mogelijk geld op te halen worden allerlei ondersteunende acties georganiseerd. Zo kunnen de bezoekers van Toverland buiten openingstijd 55 minuten lang een zitting naast één van de deelnemers kopen. Ook worden bijzondere items geveild, zoals onderdelen van de houten achtbaan. Regeneratief toerisme De wereld is er na het aantreden van president Trump niet bepaald stabieler op geworden. Het lijkt erop alsof alle noodzakelijke maatregelen om deze plek beter achter te laten voor volgende generaties, in de prullenbak kunnen. Vandaag bleek dat we in Nederland vorig jaar een record aan CO2 hebben uitgestoten. Het voelt als een paradox om, vanuit mijn nieuwe functie als directeur van het Centre of Expertise Leisure, Tourism en Hospitality (CELTH), samen met mijn collega Anke Arts, te pleiten voor duurzame transities en bewuste bestemmingen. Het zijn Wat is natuur waard? hoogdravende termen, terwijl ondernemers bezwijken aan regeldruk, btw-verhogingen en krapte op de arbeidsmarkt. Tijdens het NRIT toerismecongres in Breda werd gesproken over regeneratief toerisme. Dat gaat ervan uit dat we systemen bedenken waarbij we de aarde en biodiversiteit versterken en verrijken, in plaats van haar leeg te melken en te verzwakken. Maar hoe doe je dat in de praktijk? Het blijkt dat de onderzoekers prima bruikbare modellen kunnen ontwerpen (met een praktische toolbox) waarmee je kunt werken aan een Het CBS meet samen met Wageningen Universiteit jaarlijks de gebruikswaarde van natuur. Die groeit, want er is steeds meer behoefte aan natuur. Het CBS bundelt de waarde van natuur onder de noemer ‘ecosysteemdiensten’. Daaronder vallen diensten die de natuur ons levert, zoals de productie van hout of voedsel, verkoeling in de stad of een plek in een groene omgeving om te ontspannen. De waarde van al die diensten in Nederland was in 2022 ruim 15 miljard euro, de helft meer dan in 2013. Vooral de waarde van culturele ecosysteemdiensten, zoals toerisme en recreatie in de natuur, steeg. In 2021 nam de gebruikswaarde vergeleken met een jaar eerder sterk toe. Dit kwam met name doordat er veel meer gewandeld en gerecreëerd werd in de natuur als gevolg van de beperkende maatregelen rondom de coronapandemie. De baten van ecosysteemdiensten zijn al jaren veel hoger dan de uitgaven voor natuurbeheer, constateert het CBS. Bossen leveren de hoogste gebruikswaarde. www.cbs.nl (zoekterm: natuur) 03-2025 | Recreactie 13 nieuw, regeneratief systeem. Maar recreatieondernemers leven in het hier en nu. Onder de streep bepalen de omzet, kosten en winst wat we volgend jaar kunnen investeren. Hoe kunnen we als sector de brug slaan tussen de langetermijnvisie van regeneratief toerisme en de dagelijkse realiteit van ondernemers? Het antwoord ligt in praktijkgericht onderzoek, samenwerking en innovatie. Door kennis te blijven ontwikkelen in samenwerking tussen onderzoekers, talenten (studenten), de publieke sector en ondernemers, kunnen we stappen blijven zetten richting een duurzamere toekomst. Dit betekent niet alleen het ontwikkelen van nieuwe modellen en tools, maar ook het bieden van praktische ondersteuning aan ondernemers. Dat kan via workshops, coaching en het delen van best practices die toepasbaar zijn in de bedrijfsvoering. Kleine stappen kunnen uiteindelijk leiden tot grote transformaties. Door samen te werken en elkaar te ondersteunen, kunnen we de uitdagingen van vandaag omzetten in de kansen van morgen. Foto: Shutterstock
coverstory stikstofruimte? Stikstof verstikt de recreatiesector Is er nog Het stikstofdossier bepaalt het al dan niet doorgaan van steeds meer ontwikkelingen. Dat geldt niet alleen voor de recreatiesector, maar voor de bouw als geheel. Er is vrijwel geen sector die er níet op een of andere manier mee te maken heeft. Sinds enkele gerechtelijke uitspraken van eind vorig jaar staat de zaak nog meer op scherp: ook aantoonbaar duurzame ontwikkelingen worden nu geblokkeerd. Zijn er nog opties voor recreatieondernemers nabij een Natura 2000-gebied? Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Beerze Bulten, Shutterstock Stikstof is een dossier dat al jaren speelt en waar telkens weer nieuwe ontwikkelingen in zijn. In dit artikel leggen we de focus op de situatie die is ontstaan na enkele recente gerechtelijke 14 Recreactie | 03-2025 uitspraken. Onder meer verduurzamingsplannen van vakantiepark Beerze Bulten werden daardoor gedwongen in de koelkast gezet. Het recreatiebedrijf in Overijssel heeft een verbeterplan klaarliggen voor het bedrijf, waarbij de kers op de taart wordt gevormd door een nieuw, duurzaam centrumgebouw. Een flinke stap vooruit qua duurzaamheid, aangezien het oude gebouw
Intern salderen mag niet meer in de voortoets, wel bij het bepalen van de vergunning zelf niet bepaald energiezuinig is. Het nieuwe gebruikt geen gas en is zeer goed geïsoleerd. Warmtepompen en zonnepanelen zorgen voor een grotendeels eigen energievoorziening. Kortom: winst voor het bedrijf dat aantrekkelijk blijft, maar zeker ook minder CO2 -uitstoot en minder stikstofuitstoot. Intern salderen De bouw zou dit najaar starten, maar voor die tijd komt de vergunning niet rond. Verwarrend, want tot voor kort stonden alle signalen voor deze ontwikkeling op groen. In 2024 was intern salderen in de ‘voortoets’ nog toegestaan. Voor projecten op eigen grond was meestal geen natuurvergunning nodig, zolang deze voortoets aantoonde dat de stikstofuitstoot in zijn geheel niet zou toenemen. Dit veranderde echter door gerechtelijke uitspraken rond de jaarwisseling. Op 18 december oordeelde de Raad van State, in navolging van het Europees Hof, dat intern salderen in de voortoets niet langer mogelijk is. Eigenaar Gerrit Jan Hagedoorn van Beerze Bulten liep er direct tegenaan: “We veroorzaken tijdens de sloop en bouw tijdelijk extra stikstofuitstoot, maar dat compenseren we doordat het gebouw een half jaar buiten gebruik is. De provincie stuurde ons nu echter een bericht dat de winst in stikstofuitstoot die ontstond door het stilleggen van het centrumgebouw, eerst moet worden aangewend voor het herstel van natuurwaarden. Maar 03-2025 | Recreactie 15 >
PERFECT ONDERHOUDEN PARKPADEN. HET MOOISTE WELKOM VOOR UW GASTEN! Hou uw park in optimale conditie. Een oppervlakbehandeling zorgt niet alleen voor een fraaie uitstraling, maar ook voor een extra lange levensduur van uw bestaande weg. Met de PaveCare CombiTruck zijn we bovendien in één keer klaar. Vraag nu naar de mogelijkheden of bekijk nog meer opties op PAVECARE.NL
coverstory dan leggen we het gebouw niet stil natuurlijk, dus wordt de hele verduurzamingsoperatie niet uitgevoerd. De provincie heeft dus eigenlijk ook geen idee wat ze met deze regels aanmoeten.” De regel die Hagedoorn noemt is de additionaliteitstoets. Daaruit moet blijken of het kwetsbare Natura 2000-gebied de extra stikstofuitstoot tijdens de verbouwing er nog bij kan hebben. Zo niet, dan moet het voordeel dat ontstaat tijdens de verbouwing (de stikstofruimte) éérst worden aangewend voor natuurherstel. Ook dit is in de praktijk een erg lastig te hanteren voorschrift, dat tot Kafka-achtige toestanden leidt. Voorlopig blokkeert de regel juist alle ontwikkelingen – ook de verduurzamingsprojecten. Natuurvergunning In ieder geval is de voortoets een snel gepasseerd station, voor ieder wat groter project in of nabij een Natura 2000-gebied. Dan is een volwaardige natuurvergunning nodig. Bij het vaststellen van die vergunning mag nog wél intern gesaldeerd worden. Dat lijkt positief te zijn, maar hier ontstaan weer geheel andere problemen, leggen Johan Drenth en Bob Kettering van architectenbureau Facet uit. “Het gaat om de vraag: wat is je referentiewaarde?” stelt Kettering. “Als je al een natuurvergunning had, worden de waarden uit die vergunning als uitgangspunt genomen. Er wordt bepaald welke stikstofuitstoot je bedrijf toen veroorzaakte, wat er tijdens de bouw of verbouwing bijkomt, en wat de uitstoot na afloop wordt. Stel dat het bedrijf om een of andere reden al een natuurvergunning had voor het park of voor het betreffende gebouw, dan worden de waarden uit die natuurvergunning als uitgangspunt gehanteerd. Maar meestal hebben recreatiebedrijven géén natuurvergunning, want dat hoefde vroeger niet. Waar ga je dan mee vergelijken?” Ook die vraag houdt de gemoederen bezig sinds de uitspraak van de Raad van State. Drenth en Kettering constateren dat er formeel gekeken moet worden naar de uitstoot van het park of bouwwerk op het moment dat het Natura 2000-gebied werd aangewezen: meestal ergens in de jaren 1998-2004. Drenth: “Dat levert grote problemen op. Je kunt niet van ondernemers ver‘Het is de vraag of de commissie Economie en Natuurherstel nu met werkbaar beleid komt’ wachten dat ze ruim 25 jaar na dato nog overzichten hebben van bedrijfsomvang, energierekeningen, aantal autoverplaatsingen et cetera. Je kunt wel aannames doen, maar die houden geen stand voor de rechter.” Toch is er in sommige gevallen wel een vergunde bedrijfsomvang bekend, al gaat het dan om de ruimtelijke vergunning op basis van het toen geldende bestemmingsplan. Daarin staan tegenwoordig zaken als omvang van gebouwen, aantal kampeerplaatsen en aantallen gebouwde accommodaties. Dat was niet altijd het geval. Die aantallen kunnen dienen als basis voor onderzoeken naar stikstofuitstoot. Aerius-berekeningen Zulke onderzoeken op basis van bepaalde standaard-eenheden heten Aerius-berekeningen en moeten door een adviesbureau worden uitgevoerd. Drenth: “Maar voor bijvoorbeeld een kampeerplaats is geen norm. Moet je het dan zien als grasland? Of als een appartement? We hebben diverse Aerius-berekeningen vergeleken en helaas zien we daarin grote verschillen. Het ene bureau rekent een kilogram stikstofuitstoot per kampeerplaats, de ander 0,33 kilo. Eén bureau zegt zelfs dat een kampeerplek geen uitstoot heeft. Terwijl je wilt aantonen dat je met de nieuwe investeringen je uitstoot vermindert. Er moeten werkbare, uniforme afspraken komen.” Het is maar zeer de vraag of dat op korte termijn gaat lukken. Begin dit jaar besloot de regering een zware commissie samen te stellen die een uitweg moet vinden uit de stikstofimpasse. De commissie Economie en Natuurherstel wordt voorgezeten door 03-2025 | Recreactie 17 >
Creëer een natuurlijke sfeer met Van Vliet Duurzaamhout www.duurzaamhout.nl
coverstory De rechter heeft alle voormalige geitenpaadjes afgesloten de premier zelf en zou eind maart met aanbevelingen komen. Dat werd uitgesteld tot april: bij het ter perse gaan van dit nummer van Recreactie was er helaas nog geen advies. Eelco de Jong van advocatenbureau Zypp verdiept zich al jaren in de materie en heeft er niet veel vertrouwen in dat de commissie Economie en Natuurherstel met werkbaar beleid komt. “Het stikstofdossier is niet nieuw. Na veel soebatten wist het vorige kabinet een plan op te stellen, waarbij grote fondsen beschikbaar werden gesteld voor stikstofreductie. Dat plan had kunnen werken, maar is door de nieuwe regering van tafel geveegd. Ik denk echt niet dat deze commissie met voorstellen gaat komen die de zaak lostrekken.” Ondertussen zit iedereen daar wel op te wachten. Niet enkel de recreatieondernemers, maar ook de boeren, de aannemers, de ontwikkelaars van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen. “Nu zie je dat iedere provincie, bij gebrek aan landelijke sturing, maar eigen beleid gaat ontwikkelen”, concludeert De Jong. Dat lijkt inderdaad het geval te zijn. Afwachten is de heersende moraal. Overijssel heeft bijvoorbeeld bekendgemaakt de vergunningsverlening tot 1 februari 2026 op te schorten. De provincies hebben ook veel capaciteit nodig om terug te zoeken, weet Björn Schutz, die zich namens HISWA-RECRON in de stikstofproblematiek verdiepte. “De uitspraak over intern salderen werkt vijf jaar terug. Dus alle provincies moeten ook nazoeken wat er de afgelopen vijf jaar is gerealiseerd zonder vergunning. Daarvoor moet soms alsnog een vergunning worden aangevraagd. Dat vergt extra inzet en capaciteit.” Is er een uitweg? Natura 2000 en stikstof Nederland kent ruim 160 Natura 2000-gebieden, waaronder het gehele IJsselmeer, de Waddenzee en Zeeuwse wateren. Veel van die natuurgebieden zijn bedreigd, doordat er veel meer stikstofdepositie is dan goed is voor de natuur. De natuur gaat dus achteruit, terwijl we de gebieden juist hebben aangewezen om de natuur op die plekken op peil te houden en liefst te verbeteren. Nederland heeft de hoogste stikstofuitstoot per hectare van heel Europa, met gemiddeld 50 kilo stikstof per jaar per hectare. Op nummer 3 staat Duitsland, met 27 kilo. Het Europees gemiddelde is 12 kilo. In grote lijnen zijn de experts het wel eens: de uitstoot moet omlaag en sectoren als landbouw, industrie en mobiliteit kunnen daar flink aan bijdragen. Zolang dat niet gebeurt – en er zijn nog geen heldere plannen voor – worden alle nieuwe ontwikkelingen die ook maar een beetje stikstofdepositie toevoegen, al is het tijdelijk, geblokkeerd. Een uitweg uit de impasse is nog niet gevonden. De rechter heeft alle voormalige geitenpaadjes afgesloten. Eelco de Jong hoopt dat HISWA-RECRON samen met de provincies kan komen tot een invulling waarbij de stikstofruimte die vrijkomt, ten dele wordt afgeroomd ten behoeve van het natuurgebied, zodat de rest toch gebruikt kan worden voor interne saldering. Björn Schutz hoopt dat de commissie Economie en Natuurherstel toch met concrete richtingen komt en adviseert ondernemers vooral om in te zetten op ontwikkelplannen met ‘donkergroene’ componenten, waar de natuur veel voordeel van ondervindt. “Op termijn moet dat gaan werken”, schat hij in. “En ondertussen zet HISWA-RECRON zich zowel in Den Haag als via landelijke collega’s en de regiomanagers op provinciaal niveau tot het uiterste in om mogelijkheden te behouden voor de ondernemers.” Ook Kettering en Drenth zien een belangrijke rol voor zowel HISWA-RECRON als voor de recreatieondernemers zelf. “In de eerste plaats is het van belang, dat er branchebreed duidelijke uitgangspunten komen voor het kwalificeren en beoordelen van recreatieve eenheden, niet alleen voor chalets, maar ook voor kampeerplaatsen. Hierin zou HISWA-RECRON een rol kunnen spelen. Daarnaast is voor recreatieondernemers van belang om in beeld te hebben wat hun rechten nu zijn en wat ze nodig hebben voor de toekomst.”. Frustrerend Gerrit Jan Hagedoorn weet inmiddels dat zijn investering van 10 miljoen euro, waarvoor hij al architecten en adviseurs heeft betaald, en aannemers geregeld die in september hadden kunnen beginnen, nu minstens een jaar vertraging oploopt. “Zeer frustrerend. We hebben de keukeninventaris al gekocht. Maar het is ook zo dat we nu weer extra onderhoud moeten plegen aan het bestaande gebouw, omdat het nog minstens één extra seizoen dienst moet doen. Het kost allemaal bakken vol geld, iedereen is in verwarring en het milieu is er absoluut niet mee geholpen.” 03-2025 | Recreactie 19
regio in beeld grote brand uitbreken’ Gelderland werkt aan bewustwording g ‘ Ook hier kan zomaar een Gelderland is één van de meest brandgevaarlijke provincies in Nederland. Het risico op natuurbranden is er groot. Bewustwording van dit risico onder recreatieondernemers en gasten staat hoog op de agenda. Een landelijke campagne helpt daarbij. Maar dat is niet genoeg, zéker niet nu de eerste maanden van 2025 alweer droogterecords breken. De grote bos- en heidebrand in Ede op 3 april is onderdeel van een trend. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Wildhoeve, Shutterstock Het schrikbeeld zijn de verwoestende natuurbranden in Los Angeles, in januari 2025. Tienduizenden mensen sloegen op de vlucht. Zeker 29 mensen kwamen om en zo’n 16 duizend gebouwen gingen in vlammen op. De ramp is geen ver-van-mijn-bed-show, maar kan ook in Nederland plaatsvinden. Dat geldt zeker voor de provincie Gelderland. De Veluwe is het grootste aaneengesloten bos gebied van Nederland. Ruim 64 duizend hectare van dit nationale park bestaat uit bos. Daar komt nog bij dat een groot deel van de Veluwe bestaat uit naaldbomen, die zeer brandgevaarlijk zijn. ‘Biodiversiteit en brandpreventie kunnen schuren, maar ze kunnen ook goed samengaan’ Op de Veluwe zijn bovendien weinig wateren, wat blussen moeilijk maakt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) de Veluwe als een hoog20 Recreactie | 03-2025
gevoelig gebied voor natuurbranden bestempelt. Dat natuurbrandpreventie nu hoog op de agenda staat is een rechtstreeks gevolg van de klimaatverandering. Nederland wordt steeds warmer en droger. En dat is terug te zien in de cijfers. Alleen al in maart 2025 werden 80 natuurbranden gemeld. In het natte jaar 2024 waren er 211 meldingen; in 2023 waren dat er 314. Bewustwording De onlangs gestarte landelijke bewustwordingscampagne ‘Voorkomen van Vuur is jouw Natuur’ (zie ook pagina 32) is dan ook hard nodig. Uit gedragsonderzoek is naar voren gekomen dat recreanten en vaste bewoners van vakantieparken de natuur graag willen beschermen, maar niet precies weten hoe dat moet. De landelijke campagne moet daarin verandering brengen. Maar alleen een landelijke campagne is niet genoeg, benadrukt Karin van der Kaaden van de Veluwse Camping de Wildhoeve. “We beseffen nog niet goed genoeg dat het hier ook snel mis kan gaan”, zegt Van der Kaaden. Zij is lid van de Commissie Risicobeheersing Natuurbranden Veluwe (CRN-Veluwe). Dat is een samenwerkingsverband van Hulpverlening GelderlandMidden, de Veiligheidsregio Noord- en Oost Gelderland, de Veluwse natuurbeheerders en -ondernemers, de provincie Gelderland, de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE) en HISWA-RECRON. “We leven in een sterk gereguleerd land”, stelt Van der Kaaden. “Als er iets ergs gebeurt, gaan we met onze armen over elkaar zitten en zeggen we: het wordt wel geregeld. Daarom is die bewustwording zo belangrijk. Het is onze eigen verantwoordelijkheid.” Gezamenlijk afstemmen “Maar natuurbrandpreventie draait om meer aspecten dan alleen bewustwording”, onderstreept Shavonne Korlaar, HISWA-RECRON-regiomanager Gelderland en Utrecht. “Denk aan de fysieke inrichting. Van het gebied tot het park, en van de kavel tot de objecten. Het is van groot belang dat ondernemers hun vegetatie kritisch bekijken. Waar nodig kunnen ze kiezen 03-2025 | Recreactie 21 >
Aan- en verkoop Denkt u aan de verkoop van uw recreatiebedrijf? Of wilt u een bedrijf aankopen? Den Otter Van Vliet, uw makelaar en persoonlijk adviseur DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING www.uwbedpro.nl | +31 (0)88 - 33 22 310 | advies@uwbedpro.nl www.denottervanvliet.nl Creëer een unieke CHALETBOUW I RECREATIEWONINGEN MANTELZORGOPLOSSINGEN I SANITAIR UNITS speelbeleving voor jouw gasten • Indoor & outdoor speelplezier • Standaard, gethematiseerd en maatwerk • Duurzaam en onderscheidend Rollecate 39 | 7711 GG Nieuwleusen | 0529-488900 www.arcabo.nl | info@arcabo.nl www. replay-speeltoestellen.nl
regio in beeld ‘Ga in gesprek met je buren. Een brand kan snel overslaan’ een checklist en een model-ontruimingsplan. Voor HISWARECRON-leden die vallen onder de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG) is er een informatiepakket en een online toolkit. Ze kunnen ook een gratis schouw krijgen op hun park en kunnen gebruik maken van het inrichtingsplan, ontworpen door Vitale Vakantieparken Veluwe.” voor ‘verloving’: geef de voorkeur aan loofbomen in plaats van naaldbomen. Zo kan een brand zich minder snel uitbreiden. Daarnaast is het belangrijk dat vluchtroutes en ontruimingsplannen op orde zijn. Maar werk ook aan gedragsbeïnvloeding – de meeste branden ontstaan door menselijk handelen.” Gezamenlijke afstemming onder bedrijven is ook cruciaal. “Je moet bij natuurbrandpreventie in clusters werken. Een brand kan snel overslaan en een cluster is dan zo sterk als de zwakste schakel. We vragen ondernemers om met elkaar en met hun buren in gesprek te gaan. Ik zie het als mijn rol als regiomanager om ondernemers hierop alert te maken. Of dat nu is bij een regiobijeenkomst, tijdens een bedrijfsbezoek of in een nieuwsbrief.” Korlaar wijst op de ondersteuning vanuit HISWA-RECRON. “Naast het ondersteunen van de campagne delen we informatie via onze kennisbank. Leden kunnen bij ons terecht voor Tegenstrijdig Karin van der Kaaden noemt het positief dat er meer aandacht komt voor natuurbrandpreventie. Ondertussen merkt ze wel op dat recreatieondernemers goed moeten nadenken over de maatregelen die ze treffen. Biodiversiteit en brandpreventie kunnen goed samengaan, maar er zijn ook voorbeelden waar het kan schuren. “We zullen moeten verduurzamen én de biodiversiteit stimuleren”, erkent de ondernemer. “Daarom willen wij in ons bedrijf, net als veel collega-ondernemers in de regio, takkenrillen maken – aan elkaar gevlochten hout. Deze rillen bieden onder meer vogels en egels een goede nest-, voedsel- en schuilgelegenheid. Maar met het oog op natuurbrandbeheersing in droge periodes kan dit gevaarlijk zijn. Dat houdt in dat je ook hier goed over moet nadenken: hoe kun je dat veilig doen? Al met al wordt het er voor recreatieondernemers niet gemakkelijker op.” De ondernemer vindt dat gemeenten, maar ook provincies en veiligheidsregio’s, meer moeten ‘omdenken’. “Kijken naar wat wél mogelijk is, in plaats van wat er niét kan. Daar wordt al goed over nagedacht, begrijp me niet verkeerd, maar het moet nog beter. Onze sector heeft met heel veel beleidsregels op allerlei gebieden te maken. Je kunt van een recreatieondernemer niet verwachten dat hij alles weet. Daarom is het zo belangrijk dat een gemeente met integrale advisering komt. Daarmee kun je verder.” Zelf doet ze daar nu goede ervaringen mee op. “Gelukkig heeft onze gemeente op dit gebied goede stappen gezet.” Communicatie Communicatie naar je gast is cruciaal, zegt Van der Kaaden. “Bewustwording en communicatie. Op een vriendelijke manier. Kijk, dat gasten niet met houtskool mogen barbecueën, dat snappen ze echt wel. Maar je kunt nooit voorspellen hoe een evacuatie zal verlopen. Wij hebben het bedrijf opgedeeld in tien compartimenten en iedere medewerker weet bij een calamiteit wat hij of zij in het compartiment moet doen. Maar hoe gasten reageren? Dan is menselijk gedrag de zwakste schakel.” Van der Kaaden, die al ruim twintig jaar deel uitmaakt van de Commissie Risicobeheersing Natuurbranden Veluwe, merkt dat de urgentie van het onderwerp natuurbrandpreventie toeneemt. “Ik heb nu pas het idee dat we landelijk meer stappen gaan zetten. Het is belangrijk om te beseffen dat een ramp als in Los Angeles hier ook kan gebeuren.” De brand in Ede was maar een voorproefje. 03-2025 | Recreactie 23
ondernemen De Zilvermeeuw kiest voor duurzaam Het eerste elektrische eventschip van Europa Ze bestaan al bijna 120 jaar en zijn aan het groeien: rondvaartbedrijf De Zilvermeeuw in Drimmelen timmert flink aan de weg, onder meer door de aanschaf van hybride-elektrische boten. Het bedrijf vaart in de Biesbosch, maar ook naar de Rotterdamse havens, Gouda en zelfs naar Antwerpen. “Wij zijn een echt familiebedrijf en ondernemen met oog voor de lange termijn”, vertelt Adriaan Schuller. Samen met zijn broer Leon vormt hij de directie van De Zilvermeeuw. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: De Zilvermeeuw Het bedrijf nam vorig jaar de Zilvermeeuw Z9 in gebruik, een rondvaartboot met een capaciteit van 235 mensen, die op de grote rivieren maar liefst 6 uur volledig elektrisch kan varen. Wordt er rustiger gevaren, bijvoorbeeld door de Biesbosch, dan heeft het schip genoeg stroom in de batterijen om de hele dag elektrisch te varen. Mocht de batterij toch leeg zijn, dan is er een moderne en schone dieselmotor aan boord die als aggregaat functioneert. Eén dag na dit interview voor Recreactie vaart de Z9 voor omroep Max de Drechtstedentocht, vertelt Adriaan Schuller. “Dat is 7 uur varen en dat laatste uur gaat dan met ondersteuning van de generator.” Het schip is het logische vervolg op de kleinere (hybride) Zilvermeeuw Z8, die in 2016 in gebruik werd genomen. De rest van de vloot van de rederij bestaat uit boten en schepen die uitsluitend een diesel-aandrijving hebben. Dat is ook gebruikelijk in deze sector. Waarom investeert De Zilvermeeuw dan toch in steeds grotere elektrische boten? “Wij zien dat daar de toekomst ligt”, antwoordt Schuller. “De Biesbosch is een schitterend natuurgebied en daar willen we zo min mogelijk, liefst geen, stikstof uitstoten. Daarbij komt dat de ‘De Z9 kan minstens 6 uur elektrisch varen’ elektrische boten superstil zijn. Dat valt echt iedereen op. Kortom: onze passagiers vinden het geweldig.” Er is geen wettelijke plicht voor het rondvaartbedrijf om te verduurzamen, dus in feite lopen ze met de elektrische boten voor de muziek uit. Zware aansluiting “We hebben gewoon besloten dat alle nieuwe boten elektrisch moeten zijn”, stelt Schuller. “Dus als er boten bijkomen of we reviseren een boot, dan willen we dat die elektrisch wordt aangedreven. Maar het moet ook niet te snel gaan, want ze zijn aanzienlijk duurder dan een boot met enkel een dieselmotor.” Als de elektrische vloot verder groeit, zou het laden nog weleens een uitdaging kunnen worden. “We hebben er geluk mee dat we al De elektrische Zilvermeeuw Z9 24 Recreactie | 03-2025
De hybride Zilvermeeuw Z8 een vrij zware elektriciteitsaansluiting hadden”, vertelt Schuller. “De Z9 kunnen we gewoon aan de kade opladen. Als op termijn meer boten elektrisch worden, hebben we misschien een zwaardere aansluiting nodig. Ik realiseer me dat dat op korte termijn niet makkelijk zal zijn.” Haalt de rederij de hogere aanschafprijs eruit met, bijvoorbeeld, lagere energielasten? Schuller: “Daar hebben we niet zo bij stilgestaan. Soms is de diesel erg duur, maar nu juist weer niet. Je kunt er geen pijl op trekken. Wel hebben we ook de mogelijkheden van waterstof verkend, maar daarbij weet je helemaal niet waar je aan toe bent. De prijs van groene waterstof is de laatste tijd omhoog geschoten, dus is ben heel blij dat we daar niets mee gedaan hebben.” Groepen en met name bedrijven met een duurzaam profiel blijken wel heel graag de elektrische Z9 te boeken. Oftewel: het elektrische varen heeft voor veel groepen echt een meerwaarde. Op termijn denkt Schuller dan ook dat er meer elektrische boten komen. Ook bij revisie van een wat oudere boot is dat een optie, zeker als de capaciteit dan ook vergroot kan worden. Voor een acceptabele actieradius is een fors batterijpakket nodig. Dat stelt eisen aan de minimale omvang van de boot. Samenwerking De Zilvermeeuw werkt veel samen met andere recreatiebedrijven in de regio. Voor gasten van hotels, campings en bungalowparken in de regio zijn de rondvaarten een aantrekkelijk uitje. “Wij bieden die bedrijven de mogelijkheid om vouchers voor ons te verkopen. Daar hebben we beiden voordeel van. Mede door die samenwerking is het geen groot probleem om een goed hoogseizoen te draaien. De uitdaging voor ons is vooral om onze mensen ook in het laagseizoen aan het werk te houden. Er staan zo’n 120 mensen op de loonlijst, waarvan een groot deel oproepkrachten. Iedereen wil graag werken op een vast contract en als het even kan willen we dat ook bieden. Maar dan moeten we wél ons seizoen verlengen. Daar werken we al jaren aan, onder meer door nu ook dagtochten aan te bieden naar de Rotterdamse haven, Europoort en Antwerpen. We hebben ook diverse kerstarrangementen. We zoeken voortdurend naar wegen om het seizoen te verlengen.” Familiebedrijf sinds 1906 In 1906 kocht een voorvader van huidige eigenaren Adriaan en Leon Schuller een schuit voor het transport van riet en rijshout, vis en landbouwproducten uit de Biesbosch. Er zijn heel wat eilanden en destijds werden die onder meer voor de landbouw gebruikt. Eén bootje werden er meer, tot in de jaren rond 1970 de agrarische bedrijvigheid afnam. Tegelijkertijd kwam het toerisme op. De opa van Adriaan en Leon kocht een bestaand rondvaartbedrijf met één boot: De Zilvermeeuw. Later werd het hele bedrijf zo genoemd en verdwenen de vrachtboten. Inmiddels vaart De Zilvermeeuw met 7 boten, met een capaciteit van 18 tot 235 passagiers. Het bedrijf verzorgt rondvaarten, maar ook veel feesten en evenementen. Vorig jaar werd De Zilvermeeuw lid van HISWA-RECRON. Wegens de voortgaande groei, de belangenbehartiging en vooral de cao Dagrecreatie. “Tot nog toe maakten we met iedereen individuele afspraken”, legt Adriaan Schuller uit. “Dat is met deze cao in één keer prima geregeld.” 03-2025 | Recreactie 25
ondernemen NRIT Trendrapport voorspelt verdere groei Inspelen op groeikansen Het toerisme groeit door en de recreatiesector profiteert. Diverse trends wijzen in de richting van verdere groei voor het Nederlands toerisme. Volgens het recent verschenen NRIT Trendrapport zijn er in 2035 bijna een kwart meer verblijfstoeristen in Nederland. Afgelopen jaar was een groei te zien van 4%. Campings en bungalowparken zitten in de lift. Groepsaccommodaties blijven achter en zijn de klap van de coronajaren nog niet te boven. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Landal Tot 2035 gaat Nederland elk jaar 1 miljoen extra buitenlandse toeristen ontvangen. Dat voorspelt het meest recente NRIT Trendrapport (uitgave 45), op basis van de huidige cijfers en verwachtingen voor de toekomst. Voor 2025 verwacht het NRIT een groei van 2,5% meer verblijfstoeristen in ons land, tot 2035 is sprake van een groei van 24% ten opzichte van 2023. Afgelopen jaar verbleven ruim 18,2 miljoen gasten in Nederlandse bungalowparken en groepsaccommodaties of op campings. Samen goed voor 81,5 miljoen overnachtingen. Deze toeristen komen voor 68% uit eigen land en voor 32% uit het buitenland. In de periode 2012-2024 is het aantal toeristen flink gegroeid: het aantal mensen uit eigen land dat in Nederland een overnachting boekte groeide 15%, het aantal buitenlandse gasten groeide met 26%. De statistiek laat een vrij gestage groei zien, met een duidelijke dip in de coronajaren 2020 en 2021. Binnenlandse gasten Nog steeds is het grootste deel van de gasten in de verblijfsrecreatie uit eigen land afkomstig. Voor de campings en bungalowparken staan er tegenover elke buitenlandse gast twee binnenlandse gasten. Voor de groepsaccommodaties ligt de verhouding heel anders: daar is het aandeel van buitenlandse gasten maar 8%. “Voor Nederlanders die in eigen land op vakantie gaan, is het vaak een korte vakantie. Het gemiddelde is ruim 5 dagen. Het is de tweede of derde vakantie van het jaar”, vertelt Ton Vermeulen, hoofdredacteur bij het NRIT en schrijver van het trendrapport. In totaal zijn de Nederlanders in eigen land goed voor 2,4 miljard euro aan bestedingen, waarvan 79% wordt uitgegeven aan het verblijf. Kijkend naar de spreiding van het binnenlands toerisme over de provincies, is Gelderland nog steeds de grote favoriet. Daar 26 Recreactie | 03-2025 De klimaatverandering leidt tot een trek naar het noorden worden jaarlijks ruim 1,8 miljoen binnenlandse vakanties geboekt op campings, bungalowparken en groepsaccommodaties. Goede tweede is Limburg, met 1,1 miljoen vakanties voor binnenlandse gasten. Een drukke toeristische provincie als Zeeland scoort lang niet zo hoog. “Daar komen juist grote aantallen buitenlandse toeristen”, vult Vermeulen aan. Als er geen al te grote verstoringen van de markt komen, gaat de groei van de verblijfsrecreatie in Nederland gestaag door. De kampeerterreinen zijn sinds 2020 flink gegroeid in aantal overnachtingen en ook de bungalowparken groeien gestaag door. De groepsaccommodaties blijven de afgelopen drie jaar echter iets onder het niveau van 2019 hangen. Er is geen groei. Wellicht
is hier toch de invloed merkbaar van de bungalowparken, die zich met geschakelde huizen ook duidelijk op de groepenmarkt richten. Reistrends Het trendrapport besluit met de reistrends voor 2025 en daarna. Een belangrijke trend voor de toekomst is de klimaatverandering. Naast alle problemen die dat gaat opleveren, ziet Vermeulen ook een beweging van zuid naar noord. Ofwel: steeds meer mensen kiezen niet meer voor het zuiden, maar voor het noorden als vakantiebestemming. “Je ziet dat Scandinavië steeds meer trekt, maar dat het inkomend toerisme ook in Nederland flink groeit.” Een andere trend is dat de Nederlander het kamperen opnieuw heeft ontdekt. “Dit is een gevolg van de coronapandemie en lijkt een blijvende trend te zijn”, stelt Vermeulen vast. “Dat wordt versterkt door de trend back to nature.” Een gevolg is onder meer dat de caravanverkoop weer flink is gestegen en de verkoop van campers overtreft nog steeds alle verwachtingen. Niet alleen in Nederland, maar in heel West-Europa. Ondertussen staat de verkoop van vakantiehuizen onder druk. “Het verdienmodel van uitponden en verkopen werkt niet goed meer, mede als gevolg van negatieve publiciteit over contracten en rendementen”, constateert Ton Vermeulen. Mensen willen nog wel een vakantiehuis kopen voor zichzelf, maar niet meer als belegging. De verkoop is tussen 2020 en 2023 gehalveerd, naar 4000 huizen per jaar. Met de trek naar het noorden en de verwachte groei wordt Nederland ook steeds interessanter voor buitenlandse ketens. De ketenvorming was al jaren gaande maar zet nu nog verder door. Het wordt voor zelfstandige bedrijven steeds lastiger om marketingkracht te ontwikkelen. Vermeulen noemt PiNCamp van ANWB en ADAC als lichtpuntje, net als recron.nl. Ondertussen blijft er wel veel belangstelling bestaan voor kleinschalig aanbod met een eigen karakter. “Unieke belevenissen staan nog steeds hoog op de verlanglijst van veel vakantiegangers. De natuurhuisjes zijn populair en de Groene Koepel verkocht afgelopen jaar een record aan Natuurkampeerkaarten”, stelt Vermeulen vast. Blijven innoveren De consument is snel verveeld dus flexibel ondernemen en blijven innoveren is de boodschap. “De gast zoekt steeds naar nieuwe prikkels”, stelt Vermeulen vast. “En bedenk dat innovatie niet alleen in de hardware zit maar ook in de software. Ga vooral out of the box. En schakel de regio in. Denk aan een muziekfestivalletje op je park met regionaal talent. Of huur een escape room, organiseer een workshop vogelherkenning, of een nachtsafari. Samen met partners is veel te bedenken. Het houdt je flexibel en de kosten blijven beperkt. Dan profiteer je als ondernemer optimaal van de voortgaande groei van het verblijfstoerisme.” Het NRIT Trendrapport Het NRIT Trendrapport is te koop via de online store van het NRIT en heeft de vorm van een abonnement. Daarbij hebben de abonnees vanuit een online omgeving steeds de beschikking over de meest actuele cijfers. De prijs is vanaf 115 euro. www.nrit.nl/store 03-2025 | Recreactie 27
de visie Burgemeester Monique de Boer van gemeente Roerdalen Roerdalen profiteert van nieuwe camping Stug volhouden en blijven doorgaan. Dat is de werkwijze van burgemeester Monique de Boer van de gemeente Roerdalen, bestaande uit zes dorpen ten zuiden van Roermond. ‘Schandvlek’ Camping Elfenmeer werd uiteindelijk aangekocht door de gemeente en gesaneerd. Met de komst van Huttopia, in juni 2023, krijgen economie en leefbaarheid in Roerdalen en omgeving een flinke boost. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Gemeente Roerdalen, Huttopia In juli 2025 neemt Monique de Boer afscheid als burgemeester van Roerdalen. Ze kan dan terugkijken op een bijzondere rode draad tijdens haar twaalfjarig burgemeesterschap. Want de transformatie naar een toeristisch aantrekkelijke regio nam door juridische procedures heel wat jaren in beslag. Terugkijkend was dat de inspanning echter dubbel en dwars waard. Want het afscheid van Oostappen Vakantiepark Elfenmeer en de komst van het Franse Huttopia betekent een flinke stimulans voor recreatie, toerisme én de lokale en regionale economie. “We willen een aantrekkelijke gemeente zijn om in te wonen en te recreëren”, zegt De Boer. “Dat hebben we ook zo verwoord in onze beleidsvisie. Als je dat goed tot zijn recht wilt laten komen, moet je daar ver voor willen gaan.” Toen De Boer in 2013 aantrad kreeg ze te maken met de verloederde Camping Elfenmeer van de Oostappen Groep. “Lawaaiige arbeidsmigranten en seizoenswerkers op het park veroorzaakten overlast”, blikt de burgemeester terug. “Er waren vechtpartijen, branden, zedenzaken. Politie en boa’s moesten regelmatig optreden.” Na een jarenlange juridische strijd nam de gemeente Roerdalen in 2018 de camping over. De ‘Ga arbeidsmigranten en permanente bewoners niet mengen met toeristen’ erfpachtovereenkomst werd beëindigd en de gemeente betaalde Oostappen een schadevergoeding van ongeveer drie miljoen euro. Na het verdwijnen van ‘de schandvlek van de gemeente’ ging Roerdalen op zoek naar een kwalitatieve opvolger. De Boer: “Ik heb daar een beetje mijn persoonlijke missie van gemaakt. Ik ben van oudsher een kampeerder. Ik heb in mijn leven heel wat campings bezocht. En ook veel mooie voorbeelden gezien.” Hoe zijn jullie bij Huttopia terechtgekomen? “Dat is een mooi verhaal. Wij wilden een bijzondere camping, een flinke upgrade binnen onze gemeente. Een aantal van onze ambtenaren bracht een bezoek aan de Vakantiebeurs: met een camping van 27 hectare in de achterzak. Niet bepaald het gebruikelijke werk van een ambtenaar. Via informanten van onder meer HISWA-RECRON wisten we dat er verschillende Franse spelers op de markt waren die interessant voor ons konden zijn. Zo kwamen we in contact met Huttopia en is de bal verder gaan rollen.” Wat gaf uiteindelijk de doorslag om voor Huttopia te kiezen? “Wij wisten dat Huttopia in Nederland wilde investeren en dan is Limburg natuurlijk een ideale plek om neer te strijken. We wisten ook dat de sfeer en de filosofie van het bedrijf helemaal aansluit bij onze ideeën over de bijzondere locatie. Die locatie bevindt zich in Nationaal Park De Meinweg. Huttopia was meteen enthousiast. Het sluit perfect aan op hun visie: een ruime opzet en gelegen in een bosrijke omgeving. Als je op je veranda zit, zie je de reeën en de zwijnen zo in je achtertuin 28 Recreactie | 03-2025
Monique de Boer Monique de Boer (Groningen, 1961) studeerde Nederlands recht aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Ze werkte als advocaat en procureur van 1986 tot 1991. Voordat ze burgemeester van Roerdalen werd was ze VVD-raadslid en later wethouder van de gemeente Buren. Daar was zij van 2002 tot 2006 ook locoburgemeester. Sinds 1 juli 2013 is De Boer burgemeester van Roerdalen. Op 1 juli 2025 neemt ze afscheid. lopen. Ik vond het wel tekenend dat tijdens een bezoek aan de locatie de delegatie van Huttopia de bomen stuk voor stuk beoordeelde op hun meerwaarde voor het park. Dan weet je dat je met de juiste partij te maken hebt. Uiteindelijk tekenden we in 2020 de erfpachtovereenkomst – mét een nieuw bestemmingsplan – voor vijftig jaar. De pachtinkomsten zijn een veelvoud van de inkomsten die we voor Elfenmeer kregen. Dat was per slot een verouderde erfpachtovereenkomst. De drie miljoen die we betaalden als schadevergoeding aan Oostappen, verdienen we de komende jaren terug door meer toeristenbelasting, hogere pachtinkomsten, minder uitgaven aan politie- en boa-capaciteit en economische spin-off.” Hoe is de toeristische stand van zaken nu in Roerdalen? “Alles draait naar volle tevredenheid. Plaatselijke ondernemers vinden het fi jn dat er een economische spin-off is ontstaan. Ik kan het nog niet duiden in cijfers, maar ik weet dat bijvoorbeeld een winkel in streekproducten in Vlodrop, die bijhoudt waar klanten vandaan komen, behoorlijk enthousiast is. Je ziet ook dat gasten van Huttopia De Meinweg gaan fi etsen en wandelen in de regio. Ze gaan uit eten en bezoeken plaatselijke winkels. Ze gaan naar de nabijgelegen manege, golfbaan en Kasteel Daelenbroeck. Daarnaast ligt het prachtige Duitse stadje Wassenberg op fi etsafstand en is ook Roermond, met het Outlet Center, heel dichtbij.” Een geslaagde transformatie dus. Wat adviseert u bestuurders die in eenzelfde positie terechtkomen? “Ga geen functies vermengen. Ik zie dat veel gemeenten daarmee de mist ingaan. Er worden bijvoorbeeld arbeidsmigranten gehuisvest, om met de inkomsten het park op te lappen. De provincie promoot dat zelfs. Mijn advies: ga geen arbeidsmigranten, permanente bewoning en vluchtelingen vermengen met toeristen. Daar trek je geen gasten mee. Kies óf voor een opvangplek, óf voor een toeristische camping.” 03-2025 | Recreactie 29
ICY Accommodation Management Draadloos beheer van uw vakantiepark • Per accommodatie o.a.: - Energiebesparende thermostaten - Aansturen van airco - Lage cv-druk melding - Vorstmelding - Registratie van energieverbruik - Schakelen van groepen • Comfortabel welkom voor uw gasten • Koppeling met uw reserveringssysteem • Bediening via desktop applicatie en app Meer weten? Scan de QR. www.icy.nl .ic EEN NIEUWE DIMENSIE WELCOME TO THE WORLD OF JUMPING PILLOWS® mobil-home.com - Volg ons op social media Meer dan 26 jaar ervaring De beste garantie in de markt Korte communicatielijnen Speciaal geproduceerd canvas voorzien van een beschermende UV laag Voldoet aan NEN 14960 EN 71-3 Vastgoed & Overheid * vraag naar de voorwaarden Advocatuur nieuwe stijl Scherp & persoonlijk Payroll & uitzenden ZYPP advocaten T: 026 - 702 47 87 info@zypp.nl www.zypp.nl Kennispartner RECRON en specialist op het gebied van recreatief vastgoed. Zeer korte terugverdientijd GARANTIE* JAAR
kennis delen Mag je de parkbijdragen zomaar verhogen? Het is ieder jaar een terugkerend vraagstuk op parken met uitgeponde kavels: het verhogen van de parkbijdragen. Als ondernemer wil je een gezonde exploitatie van je park, maar hoe ver kan en mag je gaan met het verhogen van deze bijdragen? Wat zijn de juridische kaders en waar moet je rekening mee houden? Tekst: Claudia Sellis (Stellicher advocaten) Foto: Shutterstock De parkbijdrage betreft de jaarlijkse kosten die de eigenaar van een kavel met recreatiewoning betaalt voor de beschikbaarheid en het gebruik van faciliteiten op het park, en voor onderhoud. Deze bijdragen zijn essentieel voor het onderhouden en verbeteren van het park, maar moeten goed worden gecommuniceerd en contractueel worden vastgelegd. Om parkbijdragen in rekening te kunnen brengen, moet dit juridisch goed zijn vastgelegd. Denk dan aan algemene voorwaarden bij uitgifte van kavels, een service/beheerovereenkomst of huisregels die een recreatiepark hanteert. Hierin kan bijvoorbeeld worden vastgelegd dat jaarlijkse indexering plaatsvindt op basis van een objectieve maatstaf, zoals het CBS-inflatiecijfer. Ook kunnen extra kosten voor onderhoud, infrastructuur of voorzieningen, maar ook vernieuwingen, worden doorberekend, mits dit vooraf duidelijk is opgenomen in de voorwaarden. Controleer altijd eerst de algemene voorwaarden en huisregels voordat je een tariefverhoging doorvoert. Transparantie is hierbij essentieel: onverwachte verhogingen – naar soort of hoogte - zonder duidelijke juridische basis kunnen leiden tot geschillen met recreanten. De Europese richtlijn consumentenbescherming speelt een steeds grotere rol bij het verhogen van de parkbijdragen. Deze richtlijn heeft als doel om de consument te beschermen tegen onredelijke contractvoorwaarden. Omdat de meeste recreanten Met tijdige en transparante communicatie voorkom je problemen als consumenten worden gezien, moet je bij het vaststellen en verhogen van parkbijdragen rekening houden met deze regelgeving. Transparantie, redelijkheid en correcte communicatie zijn ook hier weer essentieel om problemen te voorkomen. Zorg ervoor dat je contracten in lijn zijn met de regelgeving en dat je verhogingen altijd goed onderbouwt. Verlies van vertrouwen Slechte communicatie en onduidelijke contracten kunnen leiden tot diverse problemen, zoals verlies van vertrouwen van recreanten, wat vervolgens kan leiden tot negatieve publiciteit. Maar het kan ook leiden tot financiële problemen voor de recreant of zelfs juridische geschillen, die uitmonden in een procedure bij de Geschillencommissie Recreatie of de kantonrechter. Van belang bij verhogingen is dus dat deze niet alleen contractueel goed zijn vastgelegd, maar dat daarover ook duidelijk wordt gecommuniceerd. Het tijdig en transparant aankondigen van prijsverhogingen zorgt voor meer begrip en minder weerstand. Van belang kan daarbij zijn om inzicht te geven in de noodzaak van de verhoging, door bijvoorbeeld te verwijzen naar de stijgende kosten voor onderhoud. 03-2025 | Recreactie 31
kennis delen Samen tegen natuurbrand Door klimaatverandering neemt het risico op natuurbranden toe. Met de landelijke campagne ‘Voorkomen van Vuur is jouw Natuur’ willen de veiligheidsregio’s in Nederland recreanten en recreatieondernemers voorzien van concrete tips en adviezen op het gebied van natuurbrandbeheersing. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: VNOG Droogte, extreme temperaturen en harde wind komen steeds vaker voor. Daarom moeten we extra alert zijn op het voorkomen van natuurbranden. Maar weten we wel hoe dat moet? Uit gedragsonderzoek blijkt dat recreanten en vaste bewoners van vakantieparken de natuur graag willen beschermen, maar niet precies weten wat ze daarvoor moeten doen. Voor de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG) aanleiding om samen met Brandweer Nederland een campagne op te zetten. Na het aanhaken van de andere veiligheidsregio’s wordt deze nu landelijk uitgerold. Ook HISWA-RECRON, Vitale Vakantie parken, Leisurelands en terreinbeheerders hielpen mee aan het ontwikkelen van de campagne. Bewustwording Voor de campagne zijn per doelgroep materialen ontwikkeld. Zo zijn er communicatiemiddelen voor onder meer recreanten op vakantieparken, voor dagrecreanten bij een recreatieplas en voor recreatieondernemers. Immers, van elke doelgroep worden andere handelingen verwacht op het gebied van natuurbrandveiligheid. Het campagneteam benadrukt dat deelname van recreatieondernemers heel belangrijk is. Juist ondernemers kunnen bijdragen aan bewustwording onder recreanten en hun gasten stimuleren zich veiliger te gedragen. Tot het campagnemateriaal behoren fl yers en posters, voorzien van tips voor recreanten. Er zijn ook bordjes voor bij de ingang. Die maken het risico zichtbaar en geven adviezen. Daarnaast kun je als ondernemer gebruik maken van afvalbakstickers en social media-berichten. De inhoud van die berichten kun je gebruiken op je eigen social media-accounts. Er zijn korte video’s die je als recreatieondernemer kunt delen op je socials en op je beeldschermen. Voor meer informatie over de campagne kun je ook contact opnemen met je eigen veiligheidsregio. Het materiaal is te vinden op www.brandweernederland.nl Wat kun je als ondernemer doen? Wat kun je nu al doen om een natuurbrand te voorkomen? • Check je park op brandgevaarlijke plekken • Zorg voor brandgangen en een goed onderhouden groenstrook rond je park • Plaats blusmiddelen op strategische plekken • Maak een evacuatieplan en oefen dit met je medewerkers • Zorg dat je gasten weten hoe ze moeten handelen bij een natuurbrand. 32 Recreactie | 03-2025
kennis delen Stagekaart voor begeleider én stagiair De Stagekaart is een nieuw hulpmiddel voor praktijkbegeleider en stagiair. Met de Stagekaart maak je van de stageplaats een succes en vergroot je de kans dat je stagiair verbonden blijft aan je bedrijf of aan de sector. En dat is van groot belang in deze tijd van krapte op de arbeidsmarkt. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: KIKK Recreatie De Stagekaart is een initiatief van KIKK Recreatie in samenwerking met HISWA-RECRON. De kaart – die zowel fysiek als digitaal verkrijgbaar is – laat alle belangrijke elementen zien die nodig zijn voor een succesvolle stage. Om van een stage een succes te maken heb je twee partijen nodig. Daarom vind je op de kaart praktische tips voor zowel praktijkbegeleider als stagiair. Zoals ‘Plan een dagelijkse check-in van vijf minuten’ en ‘Deel elkaars verwachtingen’ voor praktijkbegeleiders. Maar ook ‘Stel vragen en toon leergierigheid’ en ‘Houd een logboek bij’ voor stagiairs. De Stagekaart is ontstaan vanuit een bijzondere samenwerking tussen onderwijs, erkende leerbedrijven en praktijkopleiders, vertelt Lucie Schuijt, medewerker arbeidsmarktbranding van HISWA-RECRON. “Een nieuwe, unieke manier van samenwerken die Maak van je stageplaats meer dan alleen een leerplek nooit eerder voorkwam op het gebied van stage. Iedereen kan vanuit verschillende kanten instappen, van bedrijf tot onderwijsinstelling.” Unieke samenwerking Door de Stagekaart als houvast in te zetten doen stagiairs niet alleen waardevolle ervaring op, maar vormen ze ook echt onderdeel van het team waarin ze werken. “Zo maak je van een stage plaats meer dan alleen een leerplek”, zegt Schuijt. “Ook voor praktijkbegeleiders biedt de Stagekaart heel wat meer waarde. Het stimuleert de begeleiders om te kijken waar stagiairs energie van krijgen en hoe ze daar het beste op kunnen inspelen. Daarmee versterk je kwaliteiten van de stagiair.” Naast de watersport- en recreatiesector doet ook FNV Horeca mee aan de Stagekaart. Ook de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) gaat werken met de Stagekaart. Erkende leerbedrijven kregen de Stagekaart in april 2025 op gestuurd. Bedrijven die de kaart niet hebben ontvangen maar wel willen inzetten, kunnen de kaart downloaden vanaf www.hiswarecron.nl/arbeidsmarkt. Of neem contact op met Lucie Schuijt: l.schuijt@hiswarecron.nl. 03-2025 | Recreactie 33
vakinfo Onverhard én onderhoudsarm Onverharde paden dragen voor een belangrijk deel bij aan de groene en natuurlijke uitstraling van je recreatiebedrijf. Maar deze paden vragen om intensief onderhoud en dus hoge kosten. Toch kun je op die hoge kosten besparen zonder je groene uitstraling aan te tasten. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: PaveCare Bomen, struiken en planten zijn belangrijke kenmerken van een groen recreatiebedrijf. Maar ook onverharde paden dragen bij aan de groene uitstraling van je park. Nadeel van die onverharde paden is dat ze vragen om grondig onderhoud. Door het intensieve gebruik en als gevolg van het weer (storm en regen) kunnen de paden in korte tijd flink verslechteren. Er kunnen kuilen ontstaan, die weer leiden tot plasvorming. Bij grote regenval kan al dat water voor een flinke overlast op je park zorgen. Droogteperioden kunnen weer leiden tot andere problemen, zoals stofvorming. Daar zitten je gasten ook niet op te wachten. Als gevolg van klimaatverandering zullen deze verschijnselen alleen maar vaker voorkomen. De zomers worden heter en droger, terwijl de winters zachter en natter worden. Natuurlijk materiaal Er zijn manieren om met behoud van een natuurlijke uitstraling een onverhard pad op een duurzame manier te verbeteren. Zo kan een onverhard pad worden geëgaliseerd met een profileringslaag, zodat het natuurlijk oogt. Na een oppervlakbehandeling met natuurlijke materialen zijn de oneffenheden op het pad verdwenen. Het nieuwe pad is ook bestand tegen vuil, vocht, Door intensief gebruik kunnen paden in korte tijd flink verslechteren weersinvloeden en UV-straling. Het pad is ook voldoende stroef. Dat is belangrijk voor een betere en veilige begaanbaarheid. Door het aanbrengen van een penetratielaag vindt regen water een natuurlijke weg. Bovendien vergt het pad veel minder onderhoud. De nieuwe opbouwlaag bestaat doorgaans uit split. Dat is fijn gebroken steenslag. Hiervoor wordt bijvoorbeeld steen uit rivieren gebruikt. Het voordeel van split is dat de stukjes steen scherpe hoeken hebben, waardoor ze makkelijk in elkaar vallen en daarmee zorgen voor een stabiele ligging. Ander voordeel van split is dat het verkrijgbaar is in verschillende kleuren, zodat je het kunt aanpassen aan je eigen omgeving. Met dank aan PaveCare 03-2025 | Recreactie 35
PROFESSIONELE IJSBLOKJESMACHINES inruilactie Nuggetijsmachine INRUIL ACTIE 4630.150 normaal actie INRUIL ACTIE IJsblokjesmachine rvs uitvoering hoogwaardige prestaties ruimtebesparend ontwerp consistente kwaliteit 3.150,2.645,inruilkorting 200,NU 2.445,Lease vanaf 61,86 * art.nr. afm. cm capaciteit opslag cap. normaal actie 4630.150 52 x 56 x 96 60 kg/etmaal 20 kg 3.150,4630.155 65 x 66 x 105 120 kg/etmaal 50 kg 3.850,Drop-in ijsblokjescontainer 4630.100 normaal actie inruilkorting NU 995,845,50,795,art.nr. afm. cm capaciteit 4630.100 50 x 45 x 81 36 kg/etmaal 15 kg 4630.105 50 x 59 x 86 55 kg/etmaal 18 kg opslag capaciteit normaal actie 995,1.295,inruil nu 845,- 50,- 795,1.145,- 100,- 1.045,IJsblokjesmachine rvs uitvoering hoogwaardige prestaties ruimtebesparend ontwerp consistente kwaliteit INRUIL ACTIE 4630.110 normaal actie 1.795,1.595,inruilkorting 150,NU 1.445,Lease vanaf 36,56 * art.nr. afm. cm capaciteit 4630.110 66 x 71 x 92 73 kg/etmaal 36 kg 4630.115 66 x 71 x 92 95 kg/etmaal 36 kg opslag capaciteit normaal actie 1.795,inruil nu 1.595,- 150,- 1.445,1.950,- 1.715,- 150,- 1.565,4630.120 normaal actie 2.895,2.525,inruilkorting 200,NU 2.325,Lease vanaf 58,82 * art.nr. afm. cm capaciteit opslag cap. normaal actie 4630.120 56 x 84 x 172 160 kg/etmaal 125 kg 2.895,4630.125 76 x 84 x 172 225 kg/etmaal 170 kg 3.695,*De in deze advertentie vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 24-04-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. inruil nu 2.525,- 200,- 2.325,3.175,- 200,- 2.975,dubbelwandig schuifdeksel afvoerkraan 4330.100 geleverd incl. lekrooster afm. 38x45x49 cm inruil nu 2.645,- 200,- 2.445,3.185,- 200,- 2.985,395,hakpro.nl
productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Gastensets op maat Wecovi Service introduceert gastensets op maat. Met behulp van de online SetWizard kun je inhoud, verpakking en merkuitstraling van je gastenset afstemmen op de behoeften van je gasten en de uitstraling van je bedrijf. Van schoonmaaksets tot luxe artikelen en van verpakkingen tot praktische tassen: het is allemaal mogelijk. www.wecoviservice.com (038) 468 68 88 Schrobzuigmachine v v v De Cleanfi x Toro CAS is geschikt voor onderhoud en tussentijdse reiniging op zowel gladde vloeren als vloeren met een diepe voeg. De schrobzuig machine is gemaakt van aluminium en polyamide en is volledig waterdicht. De machine reinigt tot 70 minuten en kan op één acculading 1.600 vierkante meter reinigen. Met extra accu’s kan er continu doorgewerkt worden. www.wola.nl (050) 312 96 85 Armaturen Het Oslo verlichtingsarmatuur, 74 cm. hoog en 53 cm. breed, past op een lichtmast van vier meter en is zeer geschikt voor een sfeervolle uitstraling. Hij is eenvoudig te bevestigen met behulp van de bijgeleverde schroeven en past op paaltoppen van 60 tot 76 millimeter. De Oslo wordt geleverd zonder E27 fi tting. Dat betekent dat je zelf kunt kiezen welke soort lamp erin gaat. www.seijsener.nl (075) 6810610 Energiepositieve chalets Hertzinger Green Connect voorziet parken van energiepositieve chalets. Met geavanceerde verduurzamings technieken, zoals warmtepompboilers en peak-shaving batterijen, beperk je de piekbelasting van individuele chalets tot maximaal 16 ampère. De verduurzamingstechnieken worden gecombineerd met duurzame airco’s. www.hertzinger-greenconnect.com (033) 461 03 37 03-2025 | Recreactie 37
Wij zijn aaff, de krachtenbundeling van Alfa Accountants en Adviseurs en ABAB. Met 2000 co-eigenaren is aaff dé nieuwe naam in accountancy en advies. Met nu al 50 vestigingen én 180 jaar ervaring, zijn we bij aaff overal van betekenis. Met aaff haal je veel kennis van de recreatiesector in huis. Niet voor niets zijn we partner van HISWA-RECRON. Bij aaf vind je adviseurs die van betekenis zijn voor je camping of bungalowpark. Wij mogen veel bedrijven in de watersport en vrijetijdssector tot onze klantenportefeuille rekenen. Klanten komen bij ons voor de jaarrekening en voor de bedrijfsopvolging, maar ook met vragen over het familiebedrijf, de (fiscale) optimalisering van het bedrijf, de inzet van personeel, het verduurzamen van hun onderneming tot aan de verkoop of aankoop van een onderneming in de vrijetijdssector. aaff Nijverdal | 088 253 27 50 | nijverdal@aaff.nl aaff Hardenberg | 088 253 28 50 | hardenberg@aaff.nl aaff.nl Terrasmeubilair nog voor de zomer leverbaar! www.madino.nl 0488 440138 info@madino.nl
Nieuw Miele appWash voor uw wasserette Eenvoudig was- en droogbeurten afrekenen met pinpas Relax… en de was wordt gedaan. Miele komt met dé premium betaaloplossing voor de wasserette op uw camping, recreatiepark of haven. Met de Miele appWash tap & go, kan uw gast via de telefoon of de NFC-terminal machines reserveren, boeken en nu ook eenvoudig met pinpas betalen. Zo ontlast u uw receptie omdat losse muntverkoop niet meer nodig is en maakt u het uw gasten net weer even gemakkelijker om hun vakantiewasjes weg te werken. De voordelen voor u: • Minder werk: nooit meer munten uitgeven, beheren en boeken • Minder personeel nodig: minder interactie met de receptie dankzij onze intuïtieve bedieningen, posters en de gratis gebruikersondersteuning - geen vragen meer van gebruikers • Kies voor appWash PAY waarbij u de machines zelf aanschaft • Óf kies voor appWash RELAX waarbij u compleet ontzorgd wordt Meer weten over Miele wasmachines en drogers met appWash voor uw camping, recreatiepark of haven? Scan de QR-code en bekijk dan onze website of neem contact met ons op. www.miele.nl/professional | Telefoon: +31 (0) 347 378 88 | E-mail: professional@miele.nl
BOUWEN AAN DE TOEKOMST VAN JOUW ONDERNEMING? Jouw recreatiebedrijf laten groeien? Begin niet met het bouwen van nieuwe voorzieningen of accommodaties, maar met het ontwikkelen een sterke strategie! Jouw succes begint bij een helder plan: Wat zijn jouw doelen? Welke gasten wil je aantrekken? Hoe onderscheidt jouw bedrijf zich in de markt? Wij helpen je bij het ontwikkelen van een uniek en winstgevend recreatieconcept dat écht bij jou past. Zo zet je de eerste stap naar een toekomstbestendig recreatiebedrijf! MEER WETEN? scan deze qr-code
1 Online Touch