2023 Lindenberg Cultuurhuis
2 Free Future Magazine - 2023 Voorwoord De Dikke Van Dale omschrijft vrijheid als volgt: 1. vrij·heid (de; v; meervoud: vrijheden) het vrij-zijn; = onafhankelijkheid: vrijheid, blijheid iedereen moet maar doen waar hij zin in heeft; vrijheid van meningsuiting recht om te zeggen wat je vindt 2. daad die de gewone grenzen overschrijdt: zich vrijheden veroorloven Maar hoe zie jij vrijheid en wat betekent dit begrip voor jou? Belangrijke onderwerpen die ook dit jaar tijdens het Free Future College weer uitgebreid aan bod kwamen. In de vorm van letterlijke vragen. Maar ook tijdens alle leuke, leerzame en misschien soms zelfs wel confronterende workshops die werden georganiseerd. Vier dagen vol nieuwe ontdekkingen, inspirerende paradijsvogels, goede gesprekken, stof tot nadenken en vooral ook heel veel lol met elkaar. Want vrijheid versus onvrijheid is een ontzettend belangrijk én actueel thema. En er zijn heel veel manieren om ermee aan de slag te gaan. Dat is deze week wel weer duidelijk geworden. Wat betekent vrijheid voor jou? En hoe vrij voel jij je eigenlijk? Ontdek in dit Free Future Magazine wat je deze week hebt gemist als je er niet bij bent geweest en vorm je eigen beeld bij het thema. Colofon Redactie: MaaiMedia | Maaike van Helmond Vormgeving: STORMM | Rob Bruggers Fotografie: Mathijs Hanenkamp, Maaike van Helmond Met dank aan de deelnemende scholen: Notre Dame, Titus Brandsma College, Kandinsky College, Thomas a Kempis College, Maasland College, Montessori College, Candea College, Citadel College, Canisius College, ROC, Aventus Mogelijk gemaakt door: Lindenberg Cultuurhuis met ondersteuning van Bibliotheek Gelderland Zuid, alle workshop docenten, Splinter Chabot, Marjolein Hordijk - True Believer Events, Cindy Meurs - Lindenberg Cultuurhuis, Marieke Peters - Bloom Projectmanagement & Events
Free Future Magazine - 2023 3 8 14 Splinter Chabot 'Het is zo ontzettend leuk om dit te mogen doen.’ Arina Rengelink Projectleider - of liever gezegd verbinder op het gebied van vrijheid - voor de provincie. Inhoud Voorwoord ................................................................................. Officiële opening door Burgemeester Bruls ....... Spoken Word .......................................................................... 2 4 5 Maak kennis met: Miss Valentina ............................. 6 Free Future College host Splinter Chabot ........ 8 11 Luchtmobiele Brigade ................................................ 10 Interview met Jeroen van de Ven ............................ 12 Quotes ........................................................................................... 14 Column Teddy Vrijmoet + raps ................................... 15 Projectleider Vrijheid voor de provincie .............. 16 Het Free Future College rad ........................................ 18 Socials Free Future ............................................................. 20 Het goede werk van Zij = Wij ....................................... 22 Free Future College @ night ........................................ 24 Wat denk je nu écht van LHBTIQA+? ..................... 26 Interview met vluchteling Maher ............................. 28 Free Future College in beeld ....................................... 30
4 Free Future Magazine - 2023 Burgemeester Bruls ‘Iedereen heeft zijn eigen definitie van vrijheid’ Hubert Bruls, bij de meesten beter bekend als de burgemeester van Nijmegen. Aan hem ook dit jaar weer de vraag om het Free Future College officieel te openen. Waarom hij dat doet? “Omdat het belangrijk is om het thema vrijheid actueel te maken om zo de geschiedenis levend te houden. Helemaal nu er steeds minder mensen overblijven die de Tweede Wereldoorlog zelf hebben meegemaakt. En omdat op heel veel plekken in de wereld vrijheid nog steeds geen vanzelfsprekendheid is.” Zelf voelt burgemeester Bruls zich bevoorrecht dat hij kan zeggen zich vrij te voelen in zijn eigen land en omgeving. “Op die ene keer na dan”, grapt de burgemeester. “Toen ik op de radio het nieuws niet mocht presenteren vanwege mijn Limburgse tongval.” Maar, alle gekheid op een stokje, hij is zich er maar al te goed van bewust dat dat vrije gevoel dat hij in zijn leven ervaart niet voor iedereen
Free Future Magazine - 2023 5 Spoken word geldt. Zelfs niet in Nederland. “Er bestaan sowieso meerdere definities van vrijheid; iedereen heeft daar een eigen beeld bij. Wat voor de een voelt als vrijheid, kan voor de ander juist overkomen als onvrijheid en vice versa.” Als voorbeeld daarvan noemt de burgemeester de vele mensen die noodgedwongen moeten vluchten uit oorlogssituaties en hier een nieuw thuis hopen te vinden. “Zij zullen zich hier waarschijnlijk in eerste instantie ontzettend vrij voelen, gezien de situatie waar ze uit komen, terwijl andere mensen zich ook in Nederland niet vrij voelen om te zijn wie of wat ze willen zijn.” Om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk mensen dat gevoel van vrijheid ervaren, noemt burgemeester Bruls het heel belangrijk om over het onderwerp te blijven praten. Zeker óók met kinderen en jongeren. “Het is van groot belang om meningen uit te wisselen; dus de mening van anderen aanhoren en je eigen mening delen, maar wel altijd met respect voor elkaar. Op die manier kun je van elkaar leren, samen groeien en werken aan een groter gevoel van vrijheid voor de verschillende groepen binnen een samenleving.” Vrijheid is om je eigen kapitein te zijn. En niet te zinken. De keus om je innerlijke kind niet te verminken. En om niet in het moeras van het systeem weg te zinken. Vrij zijn van verslavingen. Geestelijke vertragingen. En perverse gedragingen. Afstand doen van zij die je geweten in slaap zingen. Of bazen die je door dwang in de haast dwingen. De ruimte om te leven. In je eigen space te zweven. Door de bossen te wandelen. Niks te denken, geen druk geen stress. Drugs om je gedachten te laten leven. Kunnen eten wat je wilt eten. Kunnen kopen wat je wilt. In mijn vrije wereld voor ieder wat wils. Vrijheid is om te mogen zijn. Om respect te hebben. En redelijkheid te kennen. Om te kunnen doen wat je wil. En gebruik te maken van je keel. Zonder ervoor te hoeven sterven. Zodat je kinderen dat mogen erven.
6 Free Future Magazine - 2023 Miss Valentina ‘Het mag allemaal wel wat liever’ Haar eerste keer op hoge hakken was meteen op het podium van de Matrixx en ze bleek een natuurtalent. “Op hoge hakken kun je lopen of niet”, lacht Miss Valentina. Maar drag is zoveel meer dan dat. Het is een ‘way of life’ en een goede manier om contact met anderen te maken. Dat is dan ook precies wat Miss Valentina deed tijdens de dagelijkse Chillbreak: het gesprek aangaan met nieuwsgierige leerlingen en ze, als ze dat wilden, ook nog eens voorzien van mooie make-up of in ieder geval wat glitters. De vraag of Nederland een vrij land is, vindt Miss Valentina een lastige vraag om te beantwoorden. “Nederland is op heel veel vlakken, en zeker ook op dit vlak, best wel een polair land. Aan de ene kant zijn we hier natuurlijk vrij, maar tegelijkertijd mag het ook allemaal wel wat liever. Het is prima dat niet iedereen het met elkaar eens is, maar dat betekent niet dat we daardoor ineens niet meer normaal tegen elkaar kunnen doen. Want hoe erg je ook van mening verschilt, je kunt áltijd wel iets van elkaar leren.” Empathie Wat ze wel meteen helder heeft, is wat vrijheid voor haar betekent. “Hoe cliché het ook mag klinken, maar vrijheid is voor mij dat ik kan doen wat ik wil en daar de ander ook in vrijlaat.” Dat dat is wat ook Miss Valentina zelf doet, mag duidelijk zijn. “Overigens plaats ik er wel meteen een kanttekening bij, want ja, je bent vrij om te doen en dus ook te zeggen wat je wil, maar soms kan het ook best weleens een goed idee zijn om niet letterlijk alles te zeggen, vooral niet als het niet zo aardig is. Oftewel, je bent vrij om je mening te hebben, maar die hoef je van mij niet per se uit te schreeuwen als je daar anderen mee kwetst. Wees gewoon wat meer empatisch, zodat iedereen zich veiliger en vrijer kan voelen.” 'Je kunt áltijd wel iets van elkaar leren' Wijze woorden, maar tijdens het Free Future College draait de aanwezigheid van Miss Valentina vooral ook om het bijbrengen van wat bewustheid. “En wat kleur en blijdschap”, voegt ze zelf toe. “Nog lang niet alle leerlingen durven het aan om zich door mij op te laten maken, maar je ziet ze wel kijken en voorbijlopen, dus de kans is groot dat ze in ieder geval even aan het denken worden gezet. Want zolang er nieuwsgierigheid is, valt er nog iets te leren. Daarnaast heb ik ook best wel weer wat leuke gesprekken gevoerd met leerlingen. Je merkt dat ze heel veel al weten via social media en dergelijke, maar het is toch weer wat anders om real life een drag te zien”, lacht ze. “En wat degenen betreft die ik wel van wat glitters en kleur heb voorzien, hen heb ik hopelijk ook nog wat extra blijdschap gegeven.”
Free Future Magazine - 2023 7
8 Free Future Magazine - 2023 Free Future College host Splinter Chabot ‘Vrijheid is als zuurstof’ “In Nederland kennen we dan misschien wel vrede, maar dat is niet hetzelfde als vrijheid.” Juist daarom vindt schrijver, programmamaker, presentator en politicoloog Splinter Chabot het zo belangrijk dat er initiatieven als het Free Future College worden georganiseerd. “Vrijheid is namelijk een thema waar je over moet blijven praten, óók met jongeren, om het besef te creëren dat het geen vanzelfsprekendheid is dat je je vrij voelt, ook al leef je in vrede.” Als presentator van het Free Future College hoopt hij hier op zijn manier een steentje aan bij te kunnen dragen. “Zelf voel ik mij over het algemeen vrij, maar dat is niet altijd zo geweest”, vertelt hij. “Ik omschrijf vrijheid daarom ook weleens als zuurstof. Zolang het er is, lijkt het vanzelfsprekend en merk je er eigenlijk niets van. Tot er ineens geen zuurstof meer is… Datzelfde geldt voor vrijheid. Bij een gebrek aan vrijheid wordt het leven ineens een stuk zwaarder, net als bij een gebrek aan zuurstof.” Bewustzijn creëren Terugkijkend op zijn jeugd herkent Splinter de momenten van een (gevoelsmatig) gebrek aan vrijheid. “Iedereen om mij heen had eigenlijk al wel door dat ik op jongens viel, maar zelf voelde ik toch nog niet de vrijheid om daarmee ‘uit de kast’ te komen.” Maar ook het zelf kunnen bepalen van het moment waarop je dat dan uiteindelijk wel doet, zou je kunnen omschrijven als een vorm van vrijheid. “Tijdens de opening en de afsluiting van de dag zitten er ongetwijfeld ook genoeg leerlingen in de zaal die zelf met dergelijke problemen worstelen. Wat dat betreft wordt me hier deze week wel een spiegel voorgehouden”, beseft hij. “Tegelijkertijd zit er ook altijd een groep die zichzelf stoerder probeert voor te doen dan ze zijn. Je herkent ze wel, meestal zijn het jongens die onderuitgezakt in hun stoelen hangen en zo verveeld mogelijk uit hun ogen kijken. De kans is groot dat ook zij de nodige struggles hebben. In één dag kun je die natuurlijk niet wegnemen, maar ik ben ervan overtuigd dat elke leerling hier wel wat van opsteekt, bewust of onbewust. Ze zijn bezig met het thema vrijheid, worden geconfronteerd met mensen die anders, of misschien juist wel hetzelfde als zij in het leven staan en worden zich hopelijk een beetje meer bewust van het feit dat vrijheid in feite een grote zeepbel is. Zo’n bel die weleens voor kinderen wordt geblazen met een reuze bellenblaas. Prachtig om te zien, maar er hoeft maar iets tegenaan te botsen en ook die bel kan uit elkaar spatten.” Ook al gaat het bij sommige leerlingen om slechts een heel klein beetje nieuw besef, Splinter zet zich er maar al te graag voor in. “Officieel is dit natuurlijk werk voor mij, maar zo voelt het niet. Het is zo ontzettend leuk om dit te mogen doen. Een nieuwe omgeving, nieuwe mensen, nieuwe verhalen en met jongeren bezig mogen zijn met iets heel belangrijks: vrijheid. Een begrip dat voor mij inhoudt dat ik mag zijn wie ik wil zijn, wat onder andere betekent dat ik op mannen kan vallen zonder dat voor me te hoeven houden en dat ik de excentrieke pakken aan kan trekken die ik mooi vind. Je leeft maar één keer en er is al genoeg grijs in de wereld, dus daarom vind ik dat ik best een paradijsvogel mag zijn.” Helaas weet ook hij maar al te goed dat het vinden van wie je nu precies bent en dat vervolgens ook uitdragen voor de
9 ‘Het is zo ontzettend leuk om dit te mogen doen’ meesten een niet al te eenvoudig proces is. “Ook in Nederland word je op een bepaalde manier beperkt door alle ongeschreven wetten van hoe dingen zogenaamd horen te zijn. Maar door tegen die wetten aan te duwen, wat tegenwoordig gelukkig door steeds meer mensen - en vooral ook jongeren - wordt gedaan, kunnen we die grenzen elke keer wat verder oprekken.”
10 Free Future Magazine - 2023 11 Luchtmobiele Brigade Vraag beantwoorden of vijftien jumping jacks. En sla je nog een vraag over… dan worden het er dertig. Het gaat er streng aan toe tijdens de workshops van de 11 Luchtmobiele Brigade en er wordt dan ook best wat gezucht en gesteund door de aanwezige leerlingen. “Maar voor ons is dit realiteit”, vertelt Korporaal (Niek) van Hout. “En hoewel ze ook best wel klagen, merk je dat ze er op deze manier wel hun koppie bijhouden, echt hun best doen en luisteren naar wat wij te vertellen hebben.”
Free Future Magazine - 2023 11 Even in het kort: de 11 Luchtmobiele Brigade is een snel inzetbare lichte infanteriegevechtseenheid van de Koninklijke Landmacht. “Binnen zeven tot twintig dagen zijn wij wereldwijd inzetbaar voor de verdediging van eigen gebied, bondgenoten, bescherming van de internationale rechtsorde, rampenbestrijding en humanitaire hulp. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan het helpen tijdens de overstromingen die we hier in Nederland hebben gehad, maar ik ben ook op uitzending geweest naar Sint Maarten toen daar een orkaan was geweest en op trainingsmissie in Irak. Overal doen we wat we kunnen en strijden we voor vrijheid.” De Korporaal noemt dit ook als één van de belangrijkste taken van de 11 Luchtmobiele Brigade: het strijden voor vrijheid. “Vandaar dat we hier tijdens het Free Future College ook echt op onze plek zijn. We kunnen de leerlingen laten zien wat we doen en hoe belangrijk ons werk is, hun vragen beantwoorden en zo misschien wel bij een paar van hen een zaadje planten om later eveneens de bewuste keuze te maken voor Defensie.” Bij hem zelf werd dat zaadje overigens ook al op jonge leeftijd geplant. “Als kind keek ik regelmatig met mijn oom naar oorlogsfilms. Wat ik zag vond ik zó interessant dat ik op mijn twaalfde al wist dat ik het leger in wilde.” Dat hij die wens vervolgens ook werkelijkheid heeft kunnen laten worden, valt volgens zijn eigen beschrijving trouwens ook onder de noemer vrijheid. “Want vrijheid is voor mij dat ik kan doen wat ik wil. Uiteraard wel altijd met respect voor anderen.”
12 Free Future Magazine - 2023 Jeroen van de Ven ‘Dansen is mijn vrijheid’ Zijn jeugd was zwaar. Maar dansen deed Jeroen van de Ven (32) even alles vergeten. “Het was mijn uitlaatklep, mijn gevoel van vrijheid”, vertelt hij. En zo ervaart hij het nu hij volwassen is nog steeds. Zijn belangrijkste advies tijdens de breakdance workshops die hij verzorgt tijdens het Free Future College is dan ook: “Zoek uit wat jouw passie is, want daardoor kun je echt in positieve zin je leven veranderen.” Als klein kind wist Jeroen niet beter, maar zijn thuissituatie was allesbehalve normaal. “Mijn ouders konden niet voor mij en mijn twee broers - we zijn een drieling - zorgen”, vertelt hij. Mijn vader heeft namelijk een licht verstandelijke beperking en was bovendien verslaafd aan heroïne en mijn moeder heeft borderline.” Dat dit geen goede basis is voor een gezinsleven, mag duidelijk zijn. “Ons huis was altijd smerig, ze konden niet met geld omgaan en ook wij liepen er eigenlijk altijd verwaarloosd bij, in
Free Future Magazine - 2023 13 vieze kleren.” Op zich al erg genoeg natuurlijk, maar de situatie werd zelfs nog erger toen zijn ouders gingen scheiden. “Mijn moeder werd depressief en haalde ineens allemaal huisdieren in huis, die vervolgens net als wij werden verwaarloosd.” Van kwaad tot erger Jeroen en zijn broers werden meerdere keren gedwongen om te verhuizen. Van hun moeder naar hun vader en vervolgens weer terug. “Bij onze vader in huis ging het namelijk ook absoluut niet. In het begin leek het heel even beter te gaan, maar op een gegeven moment begon hij ons te mishandelen en dat ging echt van kwaad tot erger. Daarna kozen we er - na tussenkomst van jeugdzorg - zelf voor om terug te gaan naar onze moeder, haar nieuwe partner en ons inmiddels geboren halfzusje.” Niet de beste keuze, zo bleek, want daar belandden ze eigenlijk weer in precies dezelfde situatie als voorheen. “Het heeft uiteindelijk tot mijn vijftiende geduurd tot ik op school werd gekoppeld aan een vertrouwenspersoon aan wie ik mijn verhaal toevertrouwde. Hij heeft ervoor gezorgd dat ik in een kamertrainingscentrum werd geplaats, waar ik kon beginnen aan het opnieuw opbouwen van mijn leven. Voor de grap zeg ik weleens dat ik vijftien jaar achterloop in mijn ontwikkeling, maar in principe is dat wel precies waar het op neerkomt.” Zelfs zo kort samengevat klinkt het al als een ontzettend heftig verhaal, maar de werkelijkheid was natuurlijk nog stukken heftiger. Gelukkig vond Jeroen een uitlaatklep die hem niet alleen door de laatste paar zware jaren thuis heen sleepte, maar die hem ook in de rest van zijn leven heeft geholpen. “In de eerste of tweede klas van de middelbare school konden we verschillende workshops volgen en zo belandde ik in een workshop breakdance. Hoewel ik daarvoor nooit echt had gesport of gedanst, wist ik tijden die workshop meteen: dit is mijn ding!” Thuis aankomen met de vraag of hij breakdancelessen mocht gaan volgen was echter geen optie. “Vandaar dat ik zelf online heb gezocht naar een dansschool waar ik lessen kon volgen. Geld voor die lessen had ik natuurlijk niet, maar pas na een half seizoen ontdekten ze dat mijn lessen niet werden betaald.” Nu zou je misschien verwachten dat dit aanleiding zou zijn voor mensen om verder te informeren naar zijn situatie. “Toch vreemd, zo’n jong knulletje dat elke week komt dansen, maar nooit ouders bij zich heeft, lijkt mij. Maar nee hoor, het enige wat ik te horen kreeg was dat ik niet meer terug hoefde te komen. Gelukkig huurde vlak daarna een moeder van een andere jongen uit die dansklas een zaaltje waar hij met vrienden kon dansen en hij vroeg mij om daar ook aan mee te doen. Ik kon dus alsnog blijven dansen.” ‘Het blijft mijn passie’ En dat stopte niet toen hij op zijn vijftiende uit huis ging. “Vanaf dat moment ben ik mijn eigen lessen gaan betalen en op mijn achttiende werd ik gevraagd om les te gaan geven. Lang verhaal kort: ik gaf les, deed mee aan wedstrijden, zowel solo als in een groep en werd in 2014 zelfs Europees Kampioen breakdance. Hoewel mijn ouders nooit enige interesse in mijn dansen hebben getoond, kreeg ik toen ineens via Facebook Messenger een berichtje van mijn moeder om mij te feliciteren, maar daar kon ik niks mee. Ik heb nu verder ook helemaal geen contact meer met mijn ouders.” Tijdens zijn studie runde Jeroen zelfs nog een paar jaar zijn eigen dansschool, maar dat bleek uiteindelijk niet met elkaar te combineren. “Ik heb gekozen voor mijn studie en ook al staat het dansen daardoor op een wat lager pitje, het blijft altijd mijn passie… mijn gevoel van vrijheid!”
14 Free Future Magazine - 2023 Wethouder Tobias van Elferen: “Vrijheid is voor mij… de kansen grijpen om samen te gaan voor een betere wereld waarin iedereen vrijheid voelt om een plek te vinden en talenten te gebruiken. Maar vrijheid is ook je verantwoordelijkheid nemen om elkaar te beschermen en echt te luisteren.” Wat betekent vrijheid voor jou? Burgemeester Bruls: “Vrijheid houdt voor mij onder andere in dat je respect moet hebben voor andermans grenzen en voor elkaar. Op die manier kun je in vrijheid samenleven.” Susan (leerling): “Vrijheid is dat je mag doen wat je wil.” Amir (leerling): “Dat je zonder consequenties kunt zeggen wat je wil, dat is voor mij vrijheid.” Kim (leerling): “Vrijheid is dat je niet hoeft te vluchten.” Splinter: “Vrijheid is als zuurstof, je beseft pas echt hoe belangrijk het is als het er niet meer is.” Jeroen van de Ven: “Dansen is mijn passie en mijn passie is mijn vrijheid.” Docent: “Dat ik nu een dagje mijn leerlingen aan andere workshopdocenten toe kan vertrouwen, voelt voor mij ook als een soort vrijheid.” Tim Lenders: “Als je niks hebt, geeft dat ook een bepaald gevoel van vrijheid.”
Free Future Magazine - 2023 15 Column Betrokkenheid geeft hoop Gezellig hoor, weer die luidkeelse, onaangename discussie waarbij je tot in je tenen verkrampt op dat verjaardagsfeestje staat. Je belandt er soms ongewild middenin; iemand die superstevig zijn mening ventileert en iemand anders die daar vol tegenin gaat en bijna schreeuwend het tegenovergestelde beweert. De overtuigingsdrang doet denken aan ouderwets zendelingswerk waarbij beide kampen er zeker van zijn dat er maar één mening is die waar is. Hoe opvallend is het dat tijdens Free Future College meningen gedeeld worden zonder veroordeling of overtuigingsroeping. Meningen worden uitgesproken, bekeken en besproken vanuit de gedachte dat je verschillende meningen kan hebben, maar dat dit op zich niet betekent dat een ander daar minder van wordt. Ik werd er stil van dat al ’s ochtends, tijdens de plenaire start van de dag, de Gelderse leerlingen van tal van middelbare scholen en het MBO elkaar lieten uitspreken over best wel controversiële onderwerpen. En dan niet gingen ‘ja maren’, maar er net zo rustig een andere mening naast zetten. Wat een toffe manier van met elkaar omgaan. Op de avonden verlustigden bezoekers in volle zalen zich aan de filosofie, geschiedenis en achtergronden van actuele thema's, waarna menigeen met nieuwe informatie het college verliet. De mening van een ander gehoord, de eigen mening aangescherpt, het gesprek van nuance voorzien. Vrijheid en onvrijheid. Urgente onderwerpen. De betrokkenheid van de jongere generatie geeft hoop. Teddy Vrijmoet Directeur-bestuurder van de Lindenberg Raps van leerlingen Wout en Pepijn Arm / Rijk Ik werd wakker in mijn wijk. En iedereen is rijk. Iedereen behalve ik. Want ik heb een tik. Ik kan nu niet meer werken. Want die tik blijft mij beperken. Ik wil doen wat ik wil. Maar dat kan niet want ik tril. Mijn kansen zijn voorbij. En anderen zijn blij. Ik zit hier alleen. Op een bed voor mij alleen. Het regent buiten. Ik heb pijn aan mijn kuiten. Kan niks meer betalen. Om die ziekte weg te halen. Dat is balen. Anoniem Op school word ik uit de klas gezet. Koop een broodje ham voor een biljet. Dat is niet zo erg als oorlog. Dat weet jij zelf ook toch? In Israël word je eruit gezet. Niet uit je klas, maar van land verzet. Kom 1 euro tekort. Ik heb ook geen geld voor mijn transport. Ik ben uit mijn land opgerot. Op mijn huis staat een huisverbod. Kan nergens meer naartoe. Dus ik ga maar naar de appie toe. Heb geen huis geen onderdak Geen genoeg geld voor vluchten fuck!
16 Free Future Magazine - 2023 Arina Rengelink ‘Herdenken, beseffen, beleven en vieren’
Free Future Magazine - 2023 17 Als vierjarige stond ze al met haar opa en oma op de Ginkelse Heide te kijken naar de parachutisten die daar landden tijdens de jaarlijkse herdenking bij het Airborne monument. En ook nu loopt het thema vrijheid nog steeds als een rode draad door het leven van Arina Rengelink. “Want vrijheid is een werkwoord waar iedereen aan moet werken; dat zijn we aan elkaar verplicht.” Iets wat zij zelf doet door zich namens provincie Gelderland in te zetten om het thema vrijheid levend te houden. “Sinds 2019 ben ik als projectleider - of liever gezegd verbinder op het gebied van vrijheid - actief voor de provincie”, begint Arina haar verhaal. “Destijds begon het met het herdenken van 75 jaar vrijheid, wat door corona helaas een iets andere invulling kreeg dan gepland.” Veel geplande evenementen werden uitgesteld, maar gelukkig betekende dit in de meeste gevallen géén afstel. “Integendeel zelfs, zo’n negentig procent van de geplande projecten is alsnog uitgevoerd en we hebben bovendien genoeg budget gekregen om ook in de jaren tussen de kroonjaren - dus in dit geval tussen 75 en 80 jaar vrijheid - het thema vrijheid in de provincie onder de aandacht van een brede doelgroep te blijven brengen.” Free Future College Dit onder de aandacht brengen gebeurt onder andere aan de hand van de drie Groot Gelderse Evenementen, waarvan het Free Future College er één is (de andere twee zijn: het Bevrijdingsevenement in Wageningen en Bridge to Liberation in Arnhem). “Het Free Future College was een initiatief vanuit de gemeente Nijmegen, waaraan wij als provincie nu al voor de derde editie een belangrijk steentje bijdragen. Waarom? Omdat wij van mening zijn dat het heel belangrijk is om juist die jongere generatie erbij te betrekken om zo de verhalen over vrijheid en onvrijheid levend te houden. Vrijheid is natuurlijk iets van alle tijden, helemaal nu er relatief dichtbij van alles aan de hand is op dat vlak, maar vanuit de provincie bekijken wij dit thema ook heel sterk vanuit de relatie met de Tweede Wereldoorlog. De groep mensen die die periode nog zelf heeft meegemaakt, wordt natuurlijk steeds kleiner. Vandaar dat het steeds belangrijker wordt om nieuwe manieren te zoeken om de vrijheid te kunnen herdenken, beseffen, beleven en vieren. Oftewel, precies wat er gebeurt tijdens het Free Future College.” ‘Vrijheid is natuurlijk iets van alle tijden’ Maar, wat is dan volgens Arina de succesformule van het Free Future College? “Sowieso zetten we in op duurzame evenementen. Een initiatief als dit moet kunnen groeien en naam maken en dat doe je over het algemeen niet in één keer. En waarom wij in Free Future College geloven en het al drie edities ondersteunen is mede omdat het een meerdaags evenement is, waarbij een hele grote groep leerlingen met het thema vrijheid aan de slag gaat. Niet op een - zoals ze het zelf misschien zouden omschrijven - saaie en stoffige manier, maar juist door het thema breder te trekken en het interessant te maken voor de doelgroep door het aanbieden van leuke workshops. Wat mij betreft is dat de perfecte gelegenheid om jongeren te leren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, maar dat ze er ook zelf hun steentje aan bij moeten en kunnen dragen.” Wil je meer weten over alle andere initiatieven van de provincie op het gebied van vrijheid? Check dan www.vrijheidgelderland.nl of het bijbehorende Instagram of Facebook account. #gelderlandinvrijheid
18 Free Future Magazine - 2023 Tijdens de plenaire start kregen de aanwezige gasten en leerlingen dagelijks pittige stellingen voorgelegd. Lees hier een aantal van hun reacties. Als de oorlog voorbij is, moeten vluchtelingen terug naar hun eigen land. Burgemeester Bruls: “Sommige mensen zijn hier al jaren en hebben hier hun leven opgebouwd, die kun je niet terugsturen naar een land waar ze verder niets meer hebben. Maar als iemand slechts korte tijd in Nederland is en nog familie en vrienden in het land van herkomst heeft, dan zou die persoon in principe wel terug kunnen om te helpen zijn of haar land weer op te bouwen.” Maher Hajj Kaddour: “Ik ben het niet eens met deze stelling. Zelf ben ik drie keer gevlucht en heb ik dus drie keer mijn leven opnieuw op moeten bouwen. Dat wil ik niet nog een keer hoeven doen. Bovendien ben ik inmiddels Nederlander geworden, dus vind ik dat ik zelf mag bepalen of ik terug zou gaan of niet.” Leerling: “Niet mee eens! Nederland is een vrij land en je kunt geen mensen ‘uitnodigen’ in je land om ze vervolgens weer weg te sturen. Dat doe je met bezoek ook niet.” Tim Lenders: “In principe vind ik vooral dat iedereen lekker moet doen wat hij zelf wil, maar af en toe vraag ik mij weleens af: wat is er beter, hier jarenlang in een soort van ‘wachtkamer’ worden geplaatst in afwachting van een verblijfsvergunning of terugkeren naar een kapotgeschoten land?” Veiligheid van de staat is belangrijker dan de veiligheid van individuen. Burgemeester Bruls: “Als burgemeester moet ik het wel met deze stelling eens zijn. In Nederland vinden we het woord staat vaak maar een eng woord, maar eigenlijk staat het voor de samenleving. En omdat ik wil dat iedereen - of in ieder geval zoveel mogelijk mensen - zich veilig voelt, vind ik de veiligheid van de staat inderdaad belangrijker dan de veiligheid van één enkele persoon.” Tim Lenders: “Vroeger had je veel meer privacy; je hoefde niet altijd een legitimatiebewijs bij je te hebben en telefoons werden bijvoorbeeld nog niet afgetapt zoals tegenwoordig. Dat die privacy steeds minder wordt - voor de veiligheid van de staat - geeft veel individuen juist een groter gevoel van onveiligheid. Oftewel, ik ben het er niet mee eens.”
Free Future Magazine - 2023 19 We moeten geen producten meer importeren uit landen die de mensenrechten niet respecteren. Jeroen van de Ven: “Ik ben het eens met deze stelling. Het zal niet eenvoudig zijn, want er komen heel wat producten uit dergelijke landen, maar het zou natuurlijk het mooist zijn als we niets meer hoeven te importeren en ons kunnen focussen op lokale producten.” Maher Hajj Kaddour: “Eens! Als landen geen mensenrechten respecteren, moet dat consequenties hebben, in de hoop dat die consequenties positieve veranderingen tot stand brengen.” Leerling: “Ik ben het hier wel een beetje mee oneens. Want als wij die producten ineens niet meer zouden kopen, raken de mensen daar hun werk kwijt en dat moet je eigenlijk ook niet willen.” Als je vanuit een ander land naar Nederland komt, moet je je eigen cultuur loslaten en je aanpassen. Tim Lenders: “In Nederland staat in de grondwet dat iedereen recht heeft op vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Het is dus niet nodig om je op dit vlak aan te passen. Je kunt gewoon je eigen cultuur behouden, maar daarnaast is het wél belangrijk om de Nederlandse taal te leren.” Jessica Badloe: “Iedereen moet zijn eigen taal en cultuur kunnen behouden, maar daarnaast is het inderdaad wel belangrijk om Nederlands te leren, mits je daartoe in staat bent, en te proberen om te integreren.” Leerling: “Ik ben het niet eens met deze stelling. Je moet ook hier gewoon jezelf kunnen zijn zonder je te hoeven veranderen voor anderen.” Als je pikante foto’s naar iemand stuurt en diegene zet het op internet, is het je eigen schuld. Leerling: “Ik ben het hier wel mee eens. Je hebt er immers zelf voor gekozen om die foto’s te sturen, dan moet je ook met de consequenties daarvan om kunnen gaan.” Tim Lenders: “Heel veel van die foto’s worden door jonge meisjes gestuurd onder dwang of manipulatie. Als die beelden dan vervolgens online worden gegooid is dat pure kinderporno, oftewel een crimineel feit. Het is dus absoluut niet de schuld van degene die de foto heeft gestuurd.” Leerling: “Echt niet! Je wil ook niet dat dat met jouw privé foto’s gebeurt en er zijn zelfs mensen die hier zelfmoord door plegen. Wat privé is, moet privé blijven.” Jeroen van de Ven: “Als je die foto’s online zet, maak je doelbewust iemands leven kapot. En wat eenmaal online staat, is er helaas ook niet zomaar weer af te krijgen.”
20 Free Future Magazine - 2023 College
Free Future Magazine - 2023 21
22 Free Future Magazine - 2023
Free Future Magazine - 2023 23 Zij = Wij Woensdag werden de aanwezige leerlingen tijdens de plenaire opening van de dag getrakteerd op het inspirerende verhaal van twee bijzondere gasten: Jessica Badloe en Tim Lenders van Aanloophuis Broek in Arnhem. Een laagdrempelige ontmoetingsplek waar in het klein gebeurt wat groot niet lijkt te lukken. “Bij ons ontmoeten mensen met de meest uiteenlopende achtergronden elkaar. Ze accepteren en respecteren elkaar, ook als ze het eigenlijk totaal niet met elkaars gedachtegoed eens zijn.” “Aanloophuis Broek is een initiatief van Zij = Wij”, begint Jessica, die oprichter en voorzitter is van deze stichting, haar inspirerende verhaal. “Met dit Aanloophuis willen wij iedereen die daar behoefte aan heeft de ruimte en de tijd geven om zichzelf te ontwikkelen. Onder andere door nieuwe mensen te ontmoeten, muziek te maken, te sporten, te lezen, samen wat te eten en te drinken of bijvoorbeeld gewoon even tot rust te komen. Daarnaast bieden we ook hulp wanneer je moeilijke persoonlijke vragen hebt. Kortom: we helpen de mensen weer een beetje op weg en zorgen dat ze weer mee kunnen doen in de samenleving.” Een veilige plek voor iedereen Hoewel misschien niet iedereen het zou verwachten in een land als Nederland, is er ook hier ontzettend veel behoefte aan dergelijke initiatieven. “Ook in Nederland zijn er heel veel mensen die zich bijvoorbeeld eenzaam voelen, angst voelen voor overheidsinstanties, hun land zijn ontvlucht, geen eigen netwerk hebben of simpelweg geen geld hebben voor eten. Iedereen heeft behoefte aan een veilige plek waar je jezelf kan en mag zijn en dat is dan ook precies wat wij deze mensen bieden. Alles mag en niets moet, zolang je maar respect hebt voor een ander.” En dat laatste is precies waardoor Aanloophuis Broek het perfecte voorbeeld is van hoe het er eigenlijk in de wereld aan toe zou moeten gaan om te zorgen dat iedereen zich vrij kan voelen. “Bij ons zitten joden en moslims samen aan een tafel en mensen met een zeer rechtse achtergrond delen een maaltijd met personen met een migratieachtergrond, om maar wat voorbeelden te noemen. Ze delen elkaars gedachtegoed dan misschien niet, maar ze accepteren en respecteren elkaar hier wel. Vandaar ook de naam van onze stichting: Zij = Wij en niet Zij en Wij.” 'Bij ons zitten joden en moslims samen aan één tafel'
24 Free Future Magazine - 2023 Free Future College @ night In de avond biedt het Free Future College vier eyeopening colleges in een vorm die doet denken aan formats als TedX. Een zeer divers, inspirerend en actueel programma voor iedereen die interesse heeft. Vier avonden, vier sprekers. Dit is wat je hebt gemist (of misschien wel hebt bijgewoond). Maandag 9 oktober Doortje Smithuijsen Digitaal verslaafd? Dinsdag 10 oktober Lammert Kamphuis Verslaafd aan ons gelijk Vrijwel iedereen kijkt meer naar schermen dan hij of zij zou willen; niemand kan nog zonder smartphone. Van Twitter tot appen, van stappenteller tot Instagram, alles wat we online doen lijkt een sterk aantrekkende werking op ons te hebben. Doortje Smithuijsen is filosoof, documentairemaker en schrijver en schreef (onder andere) het boek Iedereen Verslaafd waarvoor ze psychologen, game-, porno- en Instagramverslaafden interviewde, maar ook mensen die niet zonder hun Strava of datingapps kunnen. Daarnaast kijkt ze kritisch naar zichzelf en haar eigen omgeving: in hoeverre verschilt onze digitale afhankelijkheid van die van ‘echte’ verslaafden? Waar ligt de grens tussen ‘normaal’ online gedrag en een online obsessie? Ze geeft een scherpe analyse van de gevolgen van digitalisering, maar ook een kritische duiding van de huidige tijd. Er gaat geen dag voorbij of de talkshows en opiniepagina’s hebben het over polarisatie. Niemand wil het, maar wat als de ander toch echt verkeerde opvattingen heeft? Stad tegenover platteland, woke en alt-right, wappies versus schapen. Hoe kunnen we als individu en samenleving verbinding maken met andersdenkenden? Filosoof Lammert Kamphuis groeide op in een wereld van wij en zij, waarheid en leugen, wit en zwart. Tot zijn grote verbazing ziet hij dat de samenleving steeds meer gaat lijken op de fundamentalistische kerk waaruit hij zich bevrijdde. In het college Verslaafd aan ons eigen gelijk maakt Lammert duidelijk waarom de mens van nature zo makkelijk vastroest in zijn eigen gelijk. En vooral: hoe 2.500 jaar filosofiegeschiedenis ons daarvan kan bevrijden.
Free Future Magazine - 2023 25 Woensdag 11 oktober Beatrice de Graaf Donderdag 12 oktober Ties Dams Geschiedenis: eerste hulp bij ongelukken Xi’s China: Hoe wil China de wereld naar zijn hand zetten? Van de Oekraïne-oorlog en de pandemie tot onze eigen woon- en stikstofcrisis: de grote uitdagingen van onze tijd maken ons onzeker en verlammen politici. Maar hoe deden we dit vroeger? Toen waren er ook epidemieën, vluchtelingencrises en natuurrampen, maar dan zonder vaccins, veiligheidsregio’s of deltawerken. Beatrice de Graaf laat zien hoe eerdere samenlevingen grote problemen overwonnen. Juist in tijden waarin alles redeloos, radeloos en reddeloos lijkt, ontstaan nieuwe ideeën en baanbrekende innovaties. In een avontuurlijke tocht langs grote crises vanaf Napoleon tot nu toont ze hoe onbekende geschiedenissen ons kunnen inspireren tot grootse daden en geloof in de toekomst. Niemand kan meer om China heen. Van corona tot wereldhandel, wat er in China gebeurt, heeft diepe impact op ons leven. En de nieuwe supermacht boezemt meer en meer angst in nu onze afhankelijkheid van ‘de fabriek van de wereld’ steeds duidelijker wordt. Hoe wil China de wereld naar zijn hand zetten met die groeiende macht? Het antwoord op die vraag weet slechts één man: Xi Jinping. Zijn wil is letterlijk wet in de tweede economie van de wereld. In Xi’s China duikt China-expert, onderzoeker en auteur Ties Dams in het denken van Xi en analyseert hij scherp hoe het land onder Xi’s leiding verandert. Kan de sterke leider zijn grote ambities waarmaken of brengen zijn coronapolitiek en de onzekere economie zijn macht in gevaar?
26 Free Future Magazine - 2023 Hoe tolerant ben jij? Een kleurrijke verschijning tijdens de dagelijkse Chillbreak is Lidewij Rentes van Stichting Rainbow Collective. Minstens even kleurrijk is het ‘hokje’ waar Lidewij bij staat: het ‘wat denk je nu écht van LHBTIQA+ stemhokje?’. Een kunstwerk met een prikkelende naam om in alle vrijheid, dus zonder sociaal wenselijke antwoorden, je mening over dit onderwerp te delen. Iets wat alle vier de dagen van het Free Future College ook door heel wat van de aanwezige leerlingen werd gedaan. “We staan met dit stemhokje op de meest uiteenlopende plekken”, vertelt Lidewij enthousiast. “Bij onderwijsinstellingen, evenementen, bibliotheken en dit jaar dus ook bij het Free Future College. Wat mij betreft zijn wij daarop een perfecte aanvulling, want het is ontzettend belangrijk om ook jongeren aan te zetten om over het onderwerp LHBTIQA+ na te gaan denken, wat hun mening ook is.” En hoewel het dan misschien mag lijken of er steeds meer over dit onderwerp bekend is, zijn de reacties en resultaten in sommige gevallen helaas toch echt nog steeds schrikbarend. “Ik heb van meerdere leerlingen de vraag gekregen wat LHBTI+, zoals op het kunstzinnig ontworpen hokje staat, of LHBTIQA+ nou eigenlijk betekent. En in het hokje zelf konden ze een computerspel spelen waarbij ze hun mening moesten geven over twaalf stellingen, waarvan het eindresultaat vervolgens werd weergegeven op de zogenaamde tolerantiewijzer. Hoe verder de regenboog gekleurd was, hoe toleranter de antwoorden, maar helaas verscheen er maar weinig kleur in veel van die regenbogen. Vooral bij de jongens, heb ik ervaren, meisjes scoren over het algemeen wat toleranter.”
Free Future Magazine - 2023 27 Raps van leerlingen Belangrijke taak voor het onderwijs Hoe goed of slecht de score ook, het belangrijkste is volgens Lidewij dat de leerlingen in ieder geval heel even met het thema bezig zijn geweest. “Hopelijk blijft er wat van hangen. Maar ik zie zeker wel een belangrijke taak voor scholen en onderwijsinstellingen om iets aan die beperkte tolerantie of kennis op het gebied van dit onderwerp te gaan doen. Helemaal omdat het leerlingen die hier zelf mee dealen wellicht kan helpen in hun zoektocht naar wie ze nu precies zijn.” Persoonlijk is Lidewij tegenwoordig overduidelijk volledig zichzelf. “Ik ben oprecht wie ik ben en dat straal ik ook uit. Maar toch heeft het ook bij mij tot mijn negentiende geduurd voor ik daar zelf mijn weg in had gevonden en het met anderen durfde te delen. Daarna ging het op dat vlak voor mij allemaal heel snel, maar dat komt zeker ook doordat ik een soort tweede familie heb gevonden in de Nijmeegse queer community. Voorheen voelde ik mij best vaak onveilig in uitgaansgelegenheden, tot ik voor het eerst in een gaybar kwam. Daar voelde ik mij meteen op mijn plek, want de community biedt je de vrijheid en een veilige plek om jezelf te zijn. Het zijn dan ook meer dan gewoon vrienden, het is een tweede familie van wie ik ontzettend veel houd en door wie ik uit heb kunnen groeien en bloeien tot wie ik nu ben. Ook al zat het dan misschien altijd al in mij, ik had die vrijheid en veiligheid nodig om mezelf echt te kunnen vinden.” Van Pieter, Sterre en Viggo Kun je jezelf uiten? Kun je altijd gewoon naar buiten? In niet ieder land is dat zo normaal. De mensen en de overheid zijn daar super brutaal. Je hebt daar geen stemrecht. Maar meer een gevecht. Het gaat daar super slecht. En je moet opletten met wat je zegt. Soms word je beroofd van je geloof. En tussen arm en rijk zit een grote kloof. De landen waar je jezelf niet kan zijn. Daardoor voel je je heel klein. Dat doet alleen maar pijn. En iedereen weet dat is niet fijn. Maar dat is wel de situatie. Als je leeft in een dictatuur en geen democratie. Dan zorgt dat niet voor blijheid. Laten we met z’n allen opkomen voor vrijheid. Anoniem Ik ben niet geboren in een goede wijk. Ik wel, kijk maar ik ben rijk. Ik heb geen zin om naar school te gaan. Kon ik maar naar school, ik moet een baan. Ik heb net een nieuwe iPhone Pro. Ik heb niet eens een telefoon bro. Ja, maar voor jou is het gewoon.
28 Free Future Magazine - 2023 Maher Hajj Kaddour ‘Nederland is minder vrij dan ik dacht’ “Je mening mogen uiten en je veilig voelen op straat”, dat is hoe Maher Hajj Kaddour zijn definitie van vrijheid omschrijft. “Toen ik acht jaar geleden in Nederland aankwam, hoopte ik hier die vrijheid te kunnen vinden”, vertelt hij. “En hoewel ik me hier ook zeker vrij heb gevoeld, wordt dat gevoel helaas steeds weer wat minder. Want ook hier kun je toch niet alles doen en zeggen wat je wilt…” Acht jaar geleden vluchtte Maher voor de derde keer in zijn leven. Twee keer voor de oorlog en een keer omdat hij niet in het leger wilde. Deze derde en hopelijk laatste vlucht bracht hem vanuit Syrië en Libanon naar Nederland. Een land waar hij na jaren van wachten op een verblijfsvergunning nu eindelijk zijn thuis heeft gecreëerd. Iets waar hij zelf ontzettend hard voor heeft gewerkt, om te
Free Future Magazine - 2023 29 beginnen door in een razend tempo de taal te leren. “Toen ik hier voor het eerst aankwam, hoorde ik de mensen praten en begreep er niets van. Voor mij was het meteen duidelijk dat ik zo snel mogelijk Nederlands moest leren om hier mijn leven weer op te kunnen bouwen.” En dat lukte, want binnen slechts zes maanden kon hij zich al goed redden in het Nederlands. “Hoe ik dat voor elkaar heb gekregen? Door heel veel met vrienden te praten, te studeren, vrijwilligerswerk te doen en mezelf te verbieden om nog Engels te spreken.” Voor het leven getekend Een taal spreken alleen maakt een land nog niet tot een thuis, een veilige plek om in vrijheid te leven. “Dat gevoel kwam pas nadat ik na heel lang wachten mijn eigen woonruimte en papieren had. Ik kon eindelijk mijzelf zijn en hoefde mij niet meer angstig of onveilig te voelen.” Helaas bleek die instelling iets te rooskleurig, want hoe positief hij ook is, zijn achtergrond heeft hem toch voor het leven getekend. “Als voorbeeld daarvan gebruik ik altijd de verschillende percepties van vliegtuigen. De meeste mensen die hier in Nederland een vliegtuig voorbij zien of horen komen, denken meteen aan vakantie, maar als ik een vliegtuig zie of hoor, bekruipt mij weer de angst van de oorlog. In Syrië begin je, bij het horen van een vliegtuig, namelijk vaak al te rekenen hoeveel tijd je nog hebt om weg te komen, mocht dat nodig zijn, want een vliegtuig betekent in veel gevallen gevaar. Dat wegkomen is overigens vaak een onbegonnen missie, omdat er daar zó veel vliegtuigen voorbijkomen. Letterlijk vertaald omschrijven wij dat ook wel als: je rent van je lot naar je lot.” Maar ook los van zijn achtergrond kent Maher het gevoel van onvrijheid hier in Nederland. “Heel veel mensen hebben de filmpjes inmiddels gezien, maar in 2020 heb ik wat meegemaakt waar ik nu nog steeds af en toe flashbacks van heb. Ik stapte de trein in en realiseerde mij net te laat dat ik mijn mondkapje niet op had. Hoewel ik het alsnog op heb gedaan voor ik in de coupé plaatsnam, kreeg ik van de conducteur toch te horen dat ik de trein moest verlaten.” Maher bleef desondanks zitten, omdat hij een geldig vervoersbewijs had en inmiddels dus wel een mondkapje op had. "Bij het volgende station kreeg ik wederom te horen dat ik de trein moest verlaten. Ik probeerde mijn kant van het verhaal te vertellen, maar daar werd niet naar geluisterd. Het enige wat kennelijk belangrijk was, was dat ik de trein moest verlaten. En toen ik dat niet uit eigen beweging deed, werd ik hardhandig de trein uit gesleurd door meerdere NS-medewerkers, die vervolgens op het perron op mij zijn gaan zitten om me in bedwang te houden tot de politie kwam. De situatie was zo onrechtvaardig en zo bedreigend, dat ik daar nu nog steeds last van heb. En met de trein ga ik sowieso nooit meer…” Ervaring omzetten in iets positiefs Het leven van Maher kent dus heel wat heftige verhalen, maar hij doet hard zijn best om dit alles in iets positiefs om te zetten. “Ik heb voor mijzelf gekozen en voor de dingen die ik leuk vind om te doen. Dat betekent dat ik tegenwoordig in films en toneelstukken speel, regelmatig optreed als DJ MaHerrie en nu ook in de Lindenberg werkzaam ben voor het project ‘Doe het zelf’. Nu nog slechts voor een paar uurtjes per week, maar ik hoop dat dat er op den duur meer worden”, lacht hij. Tijdens het Free Future College was hij sowieso heel wat extra uren in de Lindenberg te vinden, zowel als gast die zijn bijzondere verhaal deelde met de leerlingen, maar ook als workshopdocent van de workshop Grab your bag! (kofferproject). “En ook dit vind ik heel leuk en belangrijk om te doen, want op deze manier hoop ik wat bij te kunnen dragen aan de ontwikkeling van de aanwezige leerlingen.”
30
College
1 Online Touch